Vergi Denetimi

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Tablolar Listesi 15
Kısaltmalar 17
Giriş 21
BİRİNCİ BÖLÜM
DENETİMİN TANIMI, TARİHSEL GELİŞİMİ, TÜRLERİ,
DENETİM TEKNİKLERİ VE DENETİM YÖNTEMLERİ
1. DENETİMİN TANIMI 25
2. DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ 27
3. DENETİM TÜRLERİ 28
3.1. Konusuna ve Amacına Göre Denetimin Türleri 28
3.1.1. Finansal Denetim 28
3.1.2. Uygunluk Denetimi 29
3.1.3. Faaliyet Denetimi 29
3.1.4. Ekonomik Denetim 30
3.2. Statüsüne Göre Denetimin Türleri 30
3.2.1. İç Denetim 31
3.2.2. Dış Denetim 31
3.2.2.1. Bağımsız Denetim 32
3.2.2.2. Kamu Denetimi 34
4. DENETİM TEKNİKLERİ 34
4.1. Karşılaştırma 35
4.2. Tutar Aktarımını Doğrulama 35
4.3. Aritmetik İnceleme 36
4.4. Belge İncelemesi 36
5. DENETİM YÖNTEMLERİ 37
5.1. Şekli ve Maddi Denetim 37
5.2. Aralıksız ve Örnekleme Yoluyla Denetim 38
5.3. İleriye Doğru ve Geriye Doğru Denetim 38
5.4. Doğrudan ve Dolaylı Denetim 39
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK VERGİ SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ VE
VERGİ DENETİMİ İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR
1. TÜRK VERGİ SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 41
1.1. Vergi Gelirlerinin Dağılımı 41
1.2. Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Gelişimi 44
1.3. Vergi Denetim Oranları 46
1.4. Beyannameli Mükelleflerin Durumu 49
2. VERGİ DENETİMİ İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR 50
2.1. Tanım 50
2.1.1. Mali Denetim 50
2.1.2. Vergi Denetimi 51
2.2. Vergi Denetiminin Amacı 52
2.2.1. Mali Amaç 52
2.2.2. Ekonomik Amaç 53
2.2.3. Sosyal Amaç 54
2.2.4. Hukuki Amaç 55
2.3. Vergi Denetiminin Özellikleri 56
2.3.1. Tarafsız Olmak 56
2.3.2. Yaptırım Gücüne Sahip Olmak 56
2.3.3. Geniş Kapsamlı Olmak 57
2.4. Vergi Denetiminin Etkileri 57
2.4.1. Ekonomik Açıdan Etkileri 57
2.4.1.1. Kaynakların Optimal Kullanımını Sağlamak 57
2.4.1.2. Kaynak Oluşumuna Katkı Sağlamak 58
2.4.2. İşletme Yönetimi Açısından Etkileri 58
2.4.2.1. Hesap Verebilmeyi Kolaylaştırmak 59
2.4.2.2. İyi Bir Muhasebe Düzeni Kurulmasına Yardımcı Olmak 59
2.4.3. Sosyal Adalet Açısından Etkileri 60
2.5. Vergi Denetiminin İlkeleri 60
2.5.1. Ekonomi Politikasına Uygun Olmak 60
2.5.2. Kanunların Uygulanmasını Kolaylaştırmak 61
2.5.3. Mükellefleri Vergi Konusunda Eğitmek 61
2.5.4. Genellik İlkesini Dikkate Almak 61
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MÜESSESİ VE
VERGİ DENETİMİ İLE İLİŞKİSİ
1. GENEL AÇIKLAMALAR 63
2. MESLEK MENSUPLARI İÇİNDE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN YERİ 65
3. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN GÖREVLERİ 67
3.1. Denetim 67
3.1.1. Vergi Denetimi 67
3.1.2. Muhasebe Denetimi 68
3.2. Tasdik 68
3.2.1. Tasdikin Amacı 69
3.2.2. Tasdikin Niteliği 69
3.2.3. Tasdikin Kapsamı 70
3.2.4. Tasdik Kanıtları 71
3.2.5. Tasdik Edilecek Belgeler 72
3.3. Danışmanlık 73
4. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN SORUMLULUKLARI 74
4.1. 3568 Sayılı Kanundan Doğan Sorumluluklar 74
4.2. Vergi Usul Kanunundan Doğan Sorumluluklar 76
4.3. Yönetmelik ve Tebliğlerden Doğan Sorumluluklar 77
4.4. Yeminli Mali Müşavirlerin Sorumlulukları Kapsamında Takip Usulleri 79
5. ÖZELLİK ARZ EDEN DİĞER DURUMLAR 80
5.1. Karşıt İnceleme 81
5.2. Sahte veya Muhteviyatı İtibariye Yanıltıcı Belge İncelemesi 82
6. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI 84
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ DENETİMİNDE YORUM VE
DELİL SERBESTİSİ İLKESİ
1. VERGİ DENETİMİNDE YORUM 87
1.1.Tanım 87
1.2. Yorumun Temel İlkeleri 88
1.3. Yorumu Gerekli Kılan Nedenler 89
1.4. Yorum Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler 90
1.4.1. Kıyas Yasağına Uymak 90
1.4.2. Peçelenmiş İşlemleri Açığa Çıkarmak 93
1.4.3. Muvazaalı İşlemleri Dikkate Almak 94
1.4.4. Kanunlarla Yasaklanmış Ticari Faaliyetleri Vergilendirmek 96
1.4.5. İktisadi, Ticari ve Teknik Gereklere Göre Hareket Etmek 96
2. DELİL SERBESTİSİ İLKESİ 98
2.1. Tarihsel Gelişim 98
2.2. Kavramsal Açıklama 100
2.2.1. Delil 100
2.2.2. Kanuni Ölçü 101
2.2.3. Yasal Karine 101
2.3. Delillerin Sınıflandırılması 102
2.3.1. Doğrudan Delil 102
2.3.2. Dolaylı Delil 103
2.4. Delil Serbestisinin İstisnaları 103
2.4.1.Yemin 103
2.4.2. Tanık Beyanı 104
2.4.3. Özel Durumlar 105
2.5. Delil Toplama Yolları 106
2.5.1. Kişi ve Kuruluşların Bilgisine Başvurmak 106
2.5.1.1. Mükellefin Bilgisine Başvurmak 107
2.5.1.2. Alıcıların Bilgisine Başvurmak 108
2.5.1.3. Resmi Kuruluşların, Gerçek ve Tüzel Kişilerin Bilgisine Başvurmak 110
2.5.1.4. Bilirkişilerin Bilgisine Başvurmak 111
2.5.1.4.1. Takdir Komisyonları 112
2.5.1.4.2. Ticaret ve Sanayi Odaları 113
2.5.1.4.3. Adli Tıp Kurumu 114
2.5.1.5. Uluslararası Anlaşmalar Gereğince Bilgi Toplamak 114
2.5.1.6. Bilgi Vermek Zorunda Olmayanlar 115
2.5.1.7. Bilgi Vermemenin Cezası 116
2.5.2. Defter ve Belgelerden Yararlanmak 117
2.5.2.1. Defter ve Belgelerin Düzenlenme Usulleri 117
2.5.2.2. Defter ve Belgelerin Delil Niteliği 119
2.5.2.3. Defter ve Belgelerin İbraz Edilmesi 121
2.5.2.4. Defter ve Belgelerin İbraz Edilmemesinin Sonuçları 123
2.5.3. Vergi Dairesi Kayıtlarına Başvurmak 125
2.5.4. İstihbarat Arşivinden Yararlanmak 126
2.5.5. Envanter ve Randıman İncelemeleri Yapmak 127
2.5.5.1. Envanter İncelemesi Yapmak 127
2.5.5.2. Randıman İncelemesi Yapmak 129
2.5.6. Harcama ve Tasarruflara Başvurmak 131
BEŞİNCİ BÖLÜM
VERGİ DENETİMİNDE
BAŞVURULAN YOLLAR
1. YOKLAMA 133
1.1. Tanım 134
1.2. Yoklamanın Amacı 134
1.3. Yoklama Yetkisinin Kapsamı 135
1.4. Yoklamaya Yetkili Olanlar 137
1.5. Yoklamanın Yapılması ve Sonuçlandırılması 137
1.5.1. Yoklamanın Yapılacağı Zaman 138
1.5.2. Yoklamanın Yapılacağı Yer 138
1.5.3. Yoklamanın Tutanağa Bağlanması 139
1.5.4. Yoklamanın Sonuçlandırılması 141
1.6. Yoklama Müessesesinin Aksayan Yanları ve Öneriler 144
2. YAYGIN VE YOĞUN VERGİ DENETİMİ 145
2.1. Yaygın ve Yoğun Vergi Denetiminin Amacı 146
2.2. Yaygın ve Yoğun Vergi Denetiminin Yoklamadan Farkı 146
2.3. Yaygın ve Yoğun Vergi Denetiminin Kapsamı 146
2.3.1. Günlük Hasılatı Tespit Etmek 147
2.3.2. Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanımını Denetlemek 148
2.3.2.1. Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanımının Esasları 148
2.3.2.2. Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanımında Özellikli Durumlar 149
2.3.3. Defter, Levha ve Belge Kontrolü Yapmak 150
2.3.3.1. Defter Kontrolü Yapmak 150
2.3.3.2. Levha Kontrolü Yapmak 151
2.3.3.2.1. Vergi Levhasını Kontrol Etmek 152
2.3.3.2.2. Fiyata Katma Değer Vergisi Dâhildir İbareli Levhayı Kontrol Etmek 155
2.3.3.2.3. Ödeme Kaydedici Cihaz Levhasını Kontrol Etmek 155
2.3.3.2.4. Anlaşmalı Matbaa Levhasını Kontrol Etmek 155
2.3.3.3. Belge Kontrolü Yapmak 157
2.3.3.3.1. Fatura 157
2.3.3.3.2. Gider Pusulası 161
2.3.3.3.3. Müstahsil Makbuzu 162
2.3.3.3.4. Serbest Meslek Makbuzu 162
2.3.3.3.5. Perakende Satış Vesikası 163
2.3.3.3.6. Sevk İrsaliyesi 163
2.3.3.3.7. Taşıma İrsaliyesi 169
2.3.3.3.8. Yolcu Listesi ve Günlük Müşteri Listesi 170
2.3.4. Yol Denetimleri Yapmak 170
EK 2: Türkiye Geneli Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi Sonuçları 172
3. VERGİ İNCELEMESİ 172
3.1. Tanım 173
3.1.1. Vergi İncelemesi 173
3.1.2. Vergi İncelemesine Benzer Kavramlar 173
3.2. Vergi İncelemesinin Amacı 175
3.3. Vergi İncelemesinin Kapsamı 175
3.3.1. Vergi Türleri Bakımından 175
3.3.2. Mükellefler Bakımından 176
3.3.3. İnceleme Dönemi Bakımından 178
3.4. Vergi İncelemesinin İşlevleri 179
3.4.1. Araştırmak İşlevi 179
3.4.2. Önlemek İşlevi 180
3.4.3. Eğitmek İşlevi 180
3.5. Vergi İncelemesinin Öteki Denetim Yollarından Farkları 181
3.5.1. Vergi İncelemesinin Yoklamadan Farkları 181
3.5.2. Vergi İncelemesinin Beyanname Revizyonundan Farkları 183
3.5.3. Vergi İncelemesinin Muhasebe Denetiminden Farkları 183
3.6. Vergi İncelemesinin Türleri 184
3.6.1. İncelemenin Kapsamı Bakımından 184
3.6.1.1. Tam İnceleme 184
3.6.1.2. Sınırlı İnceleme 185
3.6.2. İncelemenin Sürekliliği Bakımından 185
3.6.2.1. Sürekli İnceleme 185
3.6.2.2. Devresel İnceleme 186
3.6.3. İncelemenin Akışı Bakımından 186
3.6.3.1. Geriye Doğru İnceleme 186
3.6.3.2. İleriye Doğru İnceleme 186
3.6.4. Yükümlü Sayısı Bakımından 186
3.6.4.1. Toplu İnceleme 187
3.6.4.2. Münferit İnceleme 187
3.6.5. İncelemenin Kaynağı Bakımından 187
3.6.5.1. Normal İnceleme 187
3.6.5.2. İhbarlı İnceleme 187
3.6.5.3. Karşıt İnceleme 188
3.7. Vergi İnceleme Süreci 188
3.7.1. Vergi İncelemesine Başlanması 188
3.7.2. Vergi İncelemesine Yetkili Olanlar 192
3.7.3. Vergi İncelemelerinde Yardım 195
3.7.3.1. İncelemeye Tabi Olanlarca Yardım 195
3.7.3.2. İdare Tarafından Yardım 195
3.7.4. Vergi İncelemesinin Yapılacağı Zaman 196
3.7.5. Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer 197
3.7.6. Vergi İncelemesinin Tamamlanması ve Raporlanması 199
3.7.6.1. İncelemenin Tamamlanması 199
3.7.6.2. İnceleme Tutanağının Düzenlenmesi 201
3.7.6.3. İnceleme Raporunun İşleme Konması 203
3.7.6.4. Vergi İncelemesinin Sonuçları 204
EK 3.7: ABD’de Vergi İnceleme Süreci 206
Ek 3.7.1: Genel Açıklamalar 207
Ek 3.7.2: Vergi İncelemesine Yetkili Olanlar 208
Ek 3.7.3: Vergi İncelemesinin Türleri 209
Ek 3.7.4: Mükelleflerin İncelenme Olasılıkları 210
Ek 3.7.5: İncelemenin Yapılması ve Sonuçlandırılması 210
Ek 3.7.6: Mükellefin Hakları 212
Ek 3.7.7: Genel Değerlendirme 212
3.8. Vergi İncelemesinde Kullanılan Başlıca Teknikler 213
3.8.1. Fiili ve Kaydi Envanter İncelemesi Yapmak 214
3.8.2. Randıman İncelemesi Yapmak 215
3.8.3. Karşıt İnceleme Yapmak 217
3.8.4. İşletmenin Mali Tablolarını Analiz Etmek 217
EK 3.8: Vergi İncelemesinde En Çok Karşılaşılan Hata ve Hileler 220
3.9. Vergi İnceleme Sonuçlarına Karşı Başvurulacak Yollar 221
3.9.1. Uzlaşma 222
3.9.2. Cezalarda İndirim 225
3.9.3. Dava Açma 226
4. ARAMA/ARAMALI İNCELEME 227
4.1. Tanım 227
4.2. Aramanın Amacı 227
4.3. Arama ile Yoklama Arasındaki Fark 228
4.4. Arama Şekilleri 228
4.4.1. Sınırlı Arama 228
4.4.2. Genel Arama 228
4.5. Arama Yapılabilmesinin Şartları 229
4.5.1. Aramaya Muhatap Olanlar 229
4.5.2. Arama Yapılabilecek Haller 229
4.5.3. Arama Kararının Alınması 231
4.5.4. İhbar İkramiyesi Uygulaması 232
4.6. Aramaya Yetkili Olanlar 233
4.7. Aramada Hazır Bulunması Gerekenler 233
4.8. Aramanın Yapılacağı Zaman 234
4.9. Aramanın Yapılması ve Sonuçlandırılması 235
4.9.1. Ele Geçirilen Kanıtların Muhafazası 235
4.9.2. İncelemeye Başlanması 235
4.9.3. İncelemenin Tamamlanması 237
4.9.4. Aramalı İncelemenin Sonuçları 238
ALTINCI BÖLÜM
VERGİ DENETİMİ İLE GÖREVLİ KURULUŞLAR
1. GENEL AÇIKLAMALAR 239
1.1. Vergi Denetim Örgütünün Tarihsel Gelişimi 239
1.2. Vergi Denetim Kadrolarının Doluluk Oranı 241
1.3. Vergi Türleri İtibariyle Bulunan Matrah Farkları 242
2. VERGİ DENETİM KURULUŞLARI 244
2.1. Kaldırılan Denetim Birimleri 244
2.1.1. Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı 244
2.1.2. Maliye Teftiş Kurulu Başkanlığı 245
2.1.3. Gelir Kontrolörleri Başkanlığı 245
2.1.4. Vergi Denetmenleri Büro Başkanlığı 246
2.2. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı 247
2.2.1.Vergi Denetim Kurulunun Yapısı 247
2.2.2. Vergi Denetim Kurulunun Görev ve Yetkileri 248
2.2.3. Vergi Denetim Kuruluna Balığı Denetim Birimleri 248
2.2.3.1. Vergi Müfettişleri 248
2.2.3.2. Vergi Müfettişlerine Getirilen Yasaklar 249
2.3. Gelir İdaresi Başkanlığı 250
2.3.1. Tarihsel Gelişim 250
2.3.1.1. Gelirler Genel Müdürlüğü Dönemi 250
2.3.1.2. Gelir İdaresi Başkanlığının Kurulması 251
2.3.2. Gelir İdaresi Başkanlığının Görevleri 253
2.3.3. Gelir İdaresi Başkanlığına Bağlı Denetim Birimleri 255
2.3.3.1. Vergi Dairesi Başkanları 255
2.3.3.2. Vergi Dairesi Müdürleri 257
2.3.3.3. Merkez ve Taşra Teşkilatında Müdür Kadrosunda Çalışanlar 258
EK 2.3: Vergi Daireleri Tam Otomasyon Projesi 259
Sonuç ve Özet 263
EKLER
EK 1. VERGİ USUL KANUNUNUN VERGİ DENETİMİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİ 275
EK 2. FİNANSAL DENETİMİN AMAÇLARI 285
EK 3. FİİLİ ENVANTER TUTANAĞI ÖRNEĞİ 289
EK 4. VERGİ İNCELEME RAPORU ÖRNEĞİ I 293
EK 5. VERGİ İNCELEME RAPORU ÖRNEĞİ II 301
EK 6. YOKLAMA TUTANAKLARI 313
EK 7. YOKLAMA FİŞİ ÖRNEĞİ 315
Kaynakça 317
Kavramlar Dizini 341