Haczedilmezlik Kavramı ve Özel Kanunlarda Düzenlenen Haczedilmezlik Halleri
Dr. Ferhat ÇELİK
İÇİNDEKİLER
TAKDİM. 7
ÖNSÖZ. 9
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR LİSTESİ . 21
GİRİŞ . 27
BİRİNCİ BÖLÜM
HACZEDİLMEZLİK HAKKINDA GENEL BİLGİLER
HACZEDİLMEZLİK KAVRAMI, HACZEDİLMEZLİĞİN TARİHÇESİ VE BAZI
MÜESSESELERLE KARŞILAŞTIRILMASI . 33
Haczedilmezlik Kavramı. 33
Haczedilmezliğin Tarihçesi 42
Roma Hukukunda . 42
İslam Hukukunda 44
Türk Hukukunda . 47
Cumhuriyet Öncesi Dönemde (Osmanlı Hukukunda) 47
Cumhuriyet Sonrası Dönemde. 52
(1) Genel Olarak . 52
(2) 1424 ve 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunlarında
Haczedilmezlikle İlgili Hükümler ve Bunların Gelişimi. 54
Haczedilmezliğin Bazı Müesseselerle Karşılaştırılması 63
Taşkın (Aşkın) Haciz 64
Hacizde Tertip (Sıra) . 66
Tatiller ve Talikler . 68
HACZEDİLMEZLİĞİN ANAYASAL İLKELER İLE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 70
İnsan Onuru Bakımından. 70
Hukuk Devleti İlkesi ve Hak Arama Hürriyeti Bakımından. 74
Sosyal Devlet İlkesi Bakımından 80
Eşitlik İlkesi Bakımından 83
12 İçindekiler
Mülkiyet Hakkı Bakımından . 90
Kişiliğin ve Kişi Hak ve Hürriyetlerinin Korunması Bakımından 95
Ailenin Korunması Bakımından 98
İcra Hukukunda Ölçülülük İlkesi ve Menfaat Dengesi Bakımından 102
Diğer Haklar, Hürriyetler ve İlkeler Bakımından 109
III. MUKAYESELİ HUKUKTA HACZEDİLMEZLİK.113
Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde Haczedilmezlik . 113
Alman Hukukunda. 113
İsviçre Hukukunda. 117
Avusturya Hukukunda. 122
Fransız Hukukunda 125
İtalyan Hukukunda 128
İspanyol Hukukunda 130
Ortak Hukuk (Common Law) Sisteminde Haczedilmezlik 132
İngiliz Hukukunda 132
Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda. 135
New York Eyaletinde 137
Maine Eyaletinde . 138
California Eyaletinde 139
Kanada Hukukunda . 141
Quebec Eyaletinde . 141
British Columbia Eyaletinde . 142
Ontario Eyaletinde . 144
İKİNCİ BÖLÜM
ÖZEL KANUNLARDA DÜZENLENEN HACZEDİLMEZLİK HÂLLERİ
MADDİ HUKUK BAKIMINDAN HACZEDİLMEZLİK147
Genel Olarak 147
Başkasına Devredilemeyen Mal ve Haklar. 148
Türk Medeni Kanunu’nda Düzenlenen Devir Yasakları. 149
Manevi Tazminat Talebi . 149
Kişiye Bağlı İrtifak Haklarıyla İlgili Bazı Hususlar. 150
Türk Borçlar Kanunu’nda Düzenlenen Devir Yasakları 152
Sözleşmeden Doğan Önalım, Alım ve Geri Alım Hakları. 152
İçindekiler 13
Kira Sözleşmesinden Doğan Bazı Haklar 153
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinde Bakım Alacaklısının
Hakkı 155
Niteliği Gereği Haczedilemeyen Mal ve Haklar . 155
Manevi Değer Taşıyan Eşya ve Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Olan Haklar. 155
Tek Başına Devredilemeyen ve Haczedilemeyen Mal ve Haklar 158
Bütünleyici Parçalar ve Eklentilerle İlgili Özellik Arz Eden
Durumlar 158
Ticaret Unvanı 160
Kıymetli Evrakın İçerdiği Haklar . 162
Takas Sınırlamasının Haczedilmezlik Sağlayıp Sağlamayacağı
Sorunu 163
Maddi Hukuka İlişkin Kanunlarda Açıkça Düzenlenen Haczedilmezlik
Hâlleri 166
Aile Yurdu ve Eklentileri 166
Umumi Mağazalara Tevdi Edilen Mallar. 168
Genel Hizmet Sözleşmesi Kapsamında İşçi Ücretleri 169
DİĞER ÖZEL KANUNLARDA DÜZENLENEN HACZEDİLMEZLİK HÂLLERİ. 170
Devlet Malı Niteliğinde Sayılan Mallar ve Bunların Haczedilmezliğinin
Değerlendirilmesi 170
Genel Olarak. 170
Özel Kanunlarda Devlet Malı Niteliğinde Sayılan Mallar ve Bunların
Haczedilmezliğinin Değerlendirilmesi. 177
Hakkında Haczedilmezlik Hükmü veya Bu Anlama Gelebilecek
Bir Hüküm Bulunan Mallar. 177
(1) Genel Olarak . 177
(2) Özel Bütçeli Bazı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Malları 179
(a) Orman Genel Müdürlüğünün Malları. 179
(b) Savunma Sanayii Başkanlığının Malları 179
(c) Karayolları Genel Müdürlüğünün Malları 180
(d) Vakıflar Genel Müdürlüğünün Taşınmaz Malları 181
(e) Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün Malları 181
(3) Bazı Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Malları 184
(a) Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun Malları. 184
(b) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun Malları 185
(c) Sermaye Piyasası Kurulunun Malları 186
14 İçindekiler
(d) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun ve
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun Malları.186
(e) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Malları 188
(f) Kamu İhale Kurumunun Malları 189
(g) Nükleer Düzenleme Kurumunun Malları 189
(h) Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve
Denetleme Kurumunun Malları 190
(4) Sosyal Güvenlik Kurumlarının Malları 191
(a) Sosyal Güvenlik Kurumunun Malları. 191
(b) Türkiye İş Kurumunun Malları 192
(5) Diğer Mal ve Haklar . 193
(a) Millî Savunma Bakanlığı Akaryakıt İkmal ve NATO POL
Tesisleri İşletme Başkanlığının Malları 193
(b) Spor Federasyonlarının Malları. 194
(c) Çiftçi Mallarını Koruma Sandığındaki Para ve Koruma
Gelirleri . 195
(d) Ordu Yardımlaşma Kurumunun Malları 196
Sadece Devlet Malı Niteliğinde Olduğu İfade Edilip Hakkında
Haczedilmezlik Hükmü veya Bu Anlama Gelebilecek Bir Hüküm
Bulunmayan Mallar 197
(1) Genel Olarak 197
(2) Özel Bütçeli Bazı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Malları 198
(a) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünün Malları 199
(b) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Malları 199
(c) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun
Malları. 200
(d) Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığının Malları. 201
(e) Kapadokya Alan Başkanlığının Malları 201
(f) Türk Standardları Enstitüsünün Malları 202
(g) Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları
Kurumunun Malları. 202
(h) Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve
Destekleme İdaresi Başkanlığının Malları .203
(3) Diğer Mal ve Haklar . 203
(a) Rekabet Kurumunun Malları. 203
(b) Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün Malları .204
İçindekiler 15
(c) Milli Piyango İdaresinin Malları 204
(d) Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun Malları. 205
(e) Korunması Gerekli Taşınır ve Taşınmaz Kültür ve
Tabiat Varlıkları 206
Mahalli İdarelerin Mallarının Haczedilmezliği . 208
İl Özel İdarelerinin Malları 209
Belediyelerin Malları. 213
Köylerin Orta Malları 219
Bazı Gelir, Aylık, Ödenek ve Ödemelerin Haczedilmezliği. 222
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ndaki Gelir, Aylık
ve Ödenekler 222
Korunmaya ve Yardıma İhtiyacı Olan Kişilere Yapılan Çeşitli
Ödemeler 227
Aile, Ölüm ve Doğum Yardımı Ödenekleri 232
Aile ve Ölüm Yardımı Ödenekleri. 232
Doğum Yardımı Ödeneği 233
İşsizlik ve Esnaf Ahilik Sandığı Ödenekleri ile Kısa Çalışma Ödeneği. 234
İşsizlik ve Esnaf Ahilik Sandığı Ödenekleri 234
Kısa Çalışma Ödeneği. 236
Devlet ve Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere Yapılan İlave Tediye 238
Öğrencilere Sağlanan Burslar, Krediler ve Diğer Nakdi Yardımlar 241
Başarılı Sporculara ve İlgili Kişilere Bağlanan Aylıklar ile Bazı
Sporculara Yapılan Ödemeler. 244
Başarılı Sporculara ve İlgili Kişilere Bağlanan Aylıklar 244
Bazı Sporculara Yapılan Ödemeler. 245
Askeri Personellere ve Askeri Öğrencilere Verilen Harçlıklar ile
Askerlik Hizmetiyle İlgili Çeşitli Tazminat ve Aylıklar 245
Genel Olarak 245
Bazı Askeri Personellere ve Askeri Öğrencilere Verilen
Harçlıklar 246
(1) Harçlıkların Haczedilmezliğiyle İlgili Düzenlemeler. 246
(2) Uygulamada Harçlıkların Yatırıldığı Banka Hesaplarına
Bloke Konulması Sorunu . 247
Çeşitli Tazminat ve Aylıklar 252
Vatani Hizmet Tertibi Aylıkları 254
15 Temmuz Darbe Teşebbüsü Mağdurlarına Yapılan Ödemeler 255
16 İçindekiler
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Yollukları 256
Harcırah Ödemeleri . 256
İnönü Armağanları 257
Bazı Teminatların Haczedilmezliği . 258
Genel Olarak . 258
Kamu İhalelerinde Alınan Teminatlar . 259
Spor Müsabakalarına Dayalı Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis
Oyunlarının Özel Hukuk Tüzel Kişilerine Yaptırılmasıyla İlgili
İhalelerde Alınan Teminatlar. 260
Noterlik Teminat Parası. 261
Yapı Denetim ve Laboratuvar İzin Belgelerinin Verilmesi Sürecinde
Alınan Teminatlar 264
Sigorta Şirketleri Tarafından Gösterilen Teminatlar . 265
Toptancı Hallerinde Faaliyet Gösterenlerden Alınan Teminatlar 266
Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi ve Merkezi Uzlaştırma
Kuruluşu Nezdindeki Teminatlar ve Oluşturulan Temerrüt Garanti
Hesabındaki Varlıklar 267
Sınırlı veya Şarta Bağlı Haczedilmezlik Hâlleri 268
Miktar Bakımından Sınırlı (Kısmi) Haczedilmezlik Hâlleri 268
Genel Olarak. 268
İşçilerin Ücreti 270
(1) Genel Olarak 270
(2) İlgili Kanunlarda Düzenlenen Haczedilmezlik Hâlleri. 271
(3) Konuyla İlgili Bazı Değerlendirmeler ve Çözüm Önerileri 274
Gemiadamlarının Ücreti . 280
Zaman Bakımından Sınırlı veya Şarta Bağlı Haczedilmezlik Hâlleri . 281
Genel Olarak. 281
Finansal Kiralama Konusu Mallar . 283
Ödeme Kaydedici Cihazlar 292
İskân Kanunu Kapsamında Verilen Taşınmazlar. 292
Küçük Sanayi Bölgeleri İçinde Devlet Tarafından İnşa Edilmiş
Örnek Sanayi Sitesi İş Yerleri 294
Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’da
Düzenlenen Haczedilmezlik Hâli. 295
Gecekondu Kanunu’na Göre Tahsis Olunan Taşınmazlar. 296
İçindekiler 17
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Tarafından Ticari ve İktisadi
Bütünlük Oluşturulmasına Karar Verilen Varlıklar. 297
Konu Bakımından Sınırlı veya Şarta Bağlı Haczedilmezlik Hâlleri . 304
Madenin İşletilmesinde Gerekli Olan Mallar . 304
Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sulara İlişkin Ruhsat
Alanının İşletilmesinde Gerekli Olan Mallar. 306
Diğer Haczedilmezlik Hâlleri 307
Vekâlet (Avukatlık) Ücreti. 307
Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Haczedilmezlik Hâlleri 310
Kooperatifler Hukukundaki Haczedilmezlik Hâlleri 322
Kooperatifler Kanunu’nda Düzenlenen Haczedilmezlik Hâli 322
Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun’da
Düzenlenen Haczedilmezlik Hâli 324
Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu’nda Düzenlenen
Haczedilmezlik Hâlleri 324
Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’da
Düzenlenen Haczedilmezlik Hâlleri. 327
Doğal Afet Sigortaları Kurumunun Malları . 330
Mazbut Vakıfların Taşınmazları ve Vakıfların Hayrat Taşınmazları. 331
Ev Hayvanları 333
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Düzenlenen Haczedilmezlik
Hâlleri . 336
Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Hakkı 341
Elektronik Haberleşme Kanunu Kapsamındaki Bazı Haklar 342
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nda
Düzenlenen Haczedilmezlik Hâlleri. 347
Türkiye Varlık Fonunun Mal Varlığı 352
Merkez Bankası Nezdindeki Bloke Hesaplarda Tutulan Zorunlu
Karşılıklar 353
Spor Kulüplerinin Merkezi Pazarlama ve Bilet Satışından Elde
Ettikleri Gelirler ile Sporcu Ücretlerinden Tevkif Yoluyla Alınan ve Daha
Sonra İade Edilen Gelir Vergisi Tutarları. 354
Orman Kanunu’nda Düzenlenen Haczedilmezlik Hâli 357
Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu
Kanunu’na Göre Dağıtılan Araziler . 358
Organize Sanayi Bölgelerinin Su, Elektrik ve Doğalgaz Gelirleri . 359
Kamulaştırma Kanunu’nda Düzenlenen Haczedilmezlik Hâli . 360
18 İçindekiler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HACZEDİLMEZLİKLE İLGİLİ HÜKÜMLERİN UYGULANMASI VE
İHLALİNİN SONUÇLARI
HACZEDİLMEZLİKLE İLGİLİ HÜKÜMLERİN UYGULANMASI 367
Genel Olarak 367
Haczedilmezlikle İlgili Hükümlerin Kapsam Bakımından Uygulanması 368
Kişiler Bakımından Uygulanma . 368
Haciz Türleri Bakımından Uygulanma . 370
Takip Türleri Bakımından Uygulanma . 371
Tasarrufun İptali Davası Bakımından Değerlendirmeler . 372
Rehin ve Hapis Hakkı Bakımından Değerlendirmeler 375
Haczedilmezlikle İlgili Hükümlerin Uygulanmasında İcra Memurlarının
Takdir Yetkisi 379
Haczedilmezliğin İstisnaları 383
Genel Olarak . 383
Haczedilmezlikten Feragat 386
Genel Olarak. 386
Haczedilmezlikten Feragatle İlgili Bazı Özel Durumlar . 391
Nafaka Alacakları. 396
HACZEDİLMEZLİKLE İLGİLİ HÜKÜMLERİN İHLALİNİN SONUÇLARI399
Haczedilmezlik Şikâyeti 399
Genel Olarak . 399
Taraflar 401
Süre . 406
Şikâyetin İleri Sürülmesi 414
Şikâyetin İncelenmesi 416
Görevli ve Yetkili Merci 416
İnceleme Usulü. 418
(1) İncelemenin Şekli, Uygulanacak Yargılama Usulü ve
İnceleme Yetkisinin Kapsamı . 418
(2) İspat ve Delillerle İlgili Hususlar. 420
(3) Haczedilmezlikle Bağlantılı Bazı Taleplerin
Değerlendirilmesi 423
(a) İhalenin Feshi Talebi . 424
(b) Hacizde İstihkak Davası. 427
İçindekiler 19
İnceleme Neticesinde Verilecek Kararlar ve Bu Kararların
Sonuçları 430
Kararlara Karşı Kanun Yolları 434
(1) Genel Olarak . 434
(2) İstinaf 436
(3) Temyiz 439
Haksız Haciz veya Yapılmayan (ya da Sürüncemede Bırakılan) İşlemler
Nedeniyle Sorumluluk . 441
Genel Olarak. 441
Hukuki Sorumluluk (Tazminat Sorumluluğu) 442
Haczedilmezlikle İlgili Olarak Anayasal Denetim ve Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesine Bireysel Başvuru 446
Anayasal Denetim. 446
Soyut Norm Denetimi (İptal Davası) 446
Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu) . 447
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru 449
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru . 453
SONUÇ 455
KAYNAKÇA 465
