Anayasa Yargısı

Dr. Öğr. Üyesi Ferhat USLU

İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ V
BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ VI
İÇİNDEKİLER VII
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU, GELİŞİMİ VE ANLAMI
I. GENEL OLARAK 9
II. ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU 10
A. Anayasa Yargısının Doğuşu: Anayasacılık ve Sınırlı Devlet İdeali 10
1. Düşünsel Arka Plan: Anayasacılık 11
2. Anayasacılığın Araçları 25
3. Anayasanın Üstünlüğü İlkesi 26
III. ANAYASA YARGISININ GELİŞİMİ 32
A. Genel Olarak 32
B. Denetim Modelleri 33
1. Yaygın Denetim-Amerikan Sistemi 34
2. Merkezileşmiş Denetim-Anayasa Mahkemesi Sistemi 36
3. Karma Sistem-Fransız Sistemi 37
C. Anayasa Mahkemeleri 40
IV. ANAYASA YARGISININ ANLAMI 45
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE ANAYASA YARGISI DÜZENİ
I. GENEL OLARAK 51
II. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ 58
A. Anayasa Mahkemesi’nin Oluşumu ve Üyeler 59
1. 6216 Sayılı Kanun Döneminde 59
2. 2949 Sayılı Kanun Döneminde 62
3. 44 Sayılı Kanun Döneminde 64
B. Anayasa Mahkemesi’nin Örgütlenmesi 66
1. Başkanlık 66
2. Genel Sekreterlik 67
3. Genel Kurul 67

4. Bölümler 68
5. Komisyonlar 69
6. Komisyonlar Raportörlüğü 70
7. Araştırma ve İçtihat Birimi 70
8. Diğer Hizmet Birimleri 70
C. Görev ve Yetkileri 71
1. Anayasa Mahkemesi Başkanı’nın Görev ve Yetkileri 71
2. Anayasa Mahkemesi Başkanvekillerinin Görev ve Yetkileri 73
3. Genel Sekreterin Görev ve Yetkileri 73
4. Genel Kurul’un Görev ve Yetkileri 74
5. Bölümlerin Görev ve Yetkileri 75
6. Komisyonların Görev ve Yetkileri 76
7. Komisyonlar Raportörlüğünün Görev ve Yetkileri 76
8. Araştırma ve İçtihat Biriminin Görev ve Yetkileri 77
III. DENETLENEBİLEN NORM VE KARARLAR 77
IV. DENETLENEMEYEN NORM VE KARARLAR 78
A. Anayasa ve 6216 Sayılı Kanun’da Denetlenemeyeceği Açıkça Düzenlenmiş
Normlar 78
B. Usulüne Uygun Olarak Yürürlüğe Konulmuş Milletlerarası Andlaşmalar 79
C. Üç İstisna Dışında Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararları 79
D. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Esastan Denetim Yasağı 81
E. Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri 81
F. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 85
G. Olağanüstü Hallerde ve Savaş Hallerinde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri 86
H. Anayasanın Geçici 15. Maddesindeki Denetim Yasağı 87
V. DENETİMİN KAPSAMI 90
A. Şekil Bakımından Denetim 90
B. Esas Bakımından Denetim 93
VI. DENETİM BİÇİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ 97
A. Soyut Norm Denetimi-İptal Davası 97
B. Somut Norm Denetimi-Anayasaya Aykırılık İtirazı 100
C. Bireylerin Doğrudan Başvurusu, Bireysel Başvuru ya da Anayasa
Şikâyeti 111
1. Bireysel Başvurunun Konusu Olabilecek Temel Haklar 113
2. Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Kişiler 118
3. Bireysel Başvurunun Yapılması 120
4. Bireysel Başvuru Harcı 121

İçindekiler IX
5. Bireysel Başvuru Formu 122
6. Bireysel Başvuruda Süre 134
7. Adli Tatil Döneminde Bireysel Başvuru ve Eksikliklerin Tamamlanması Süresi 134
8. Bireysel Başvuru Hakkının Açıkça Kötüye Kullanılması 135
9. Bireysel Başvurunun Kapsamı 141
10. Bireysel Başvuru Sonunda Düşme Kararı Verilmesi 143
11. İdari Ret Kararlarına Karşı Yapılacak İtirazlarda İzlenecek Usul 148
12. Bireysel Başvuru İle Birlikte Anayasaya Aykırılık İtirazında Bulunulabilir
mi? 148
13. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun’daki Düzenlemeler 151
14. Bireysel Başvuru İle İlgili Diğer Konular 154
VII. SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ DENETİM 158
A. Siyasi Partilerin Mali Denetimi ve Siyasi Partilerle İlgili İhtar İşlemleri 158
B. Siyasi Partilerin Kapatılması 174
VIII. YÜCE DİVAN İŞLEVİ 177
A. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyelerinin Yüce Divan Yargılaması 178
B. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyeleri Dışındakilerin Yüce Divan
Yargılaması 181
IX. DENETİMİN ETKİ VE SONUÇLARI 183
A. Anayasaya Uygun Yorum 184
1. Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin 9 Nisan 1991 Tarihli Kararı 187
2. Yorumlu Ret Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu 194
3. Hâkimin Kendi Kendini Sınırlandırmasının Aracı Olarak “Anayasaya Uygun Yorum” 200
X. ANAYASA YARGISINDA “YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI” 203
XI. ANAYASA YARGISINDA “YOKLUK KARARI” 203
XII. ANAYASA YARGISI VE ANAYASA MAHKEMESİNİN İŞLEVLERİ 209
XIII. ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KİMİ KARARLARI İÇİN “ASKIYA ALICI VETO” 209
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YARGISAL AKTİVİZM VE TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN BAZI KARARLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
I. YARGISAL AKTİVİZM 215
II. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN BAZI KARARLARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ 221
A. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Denetimi 224

B. Yürürlüğün Durdurulması Kararları 255
C. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının Denetimi 281
1. 367 Kararı 289
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadından Döndü mü? 305
D. Laiklik İlkesinin Anlaşılış Biçimi 308
1. Kimi Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Olduğu Gerekçesi İle
Kapatılması 315
a) Anayasa Mahkemesi’nin “Adalet ve Kalkınma Partisi Kararı” 319
2. Anayasa Mahkemesi’nin Başörtüsü İle İlgili Yaklaşımı 327
3. Anayasa Mahkemesi’nin Katı-Militan-Monolitik Laiklik Anlayışını
Terketmesi 354
4. Anayasa Mahkemesi’nin “Pardösü Kararı” 356
E. Hak ve Özgürlüklerin Korun(ma)ması İşlevi 370
1. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Kullanılan
Ölçütler 370
2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü 378
3. Sendikal Özgürlükler 381
4. Siyasi Parti Özgürlüğü 386
a) Venedik Komisyonu’nun Türkiye’deki Siyasi Parti Yasaklarına
İlişkin Görüşleri 392
5. Basın Özgürlüğü 398
F. Can DÜNDAR-Erdem GÜL Kararı 403
G. Twitter Kararı 447
H. Kanun Hükmünde Kararnamelerle İlgili Yaklaşım 455
İ. Ekonomi Siyasalarına Müdahaleci Yaklaşım 467
J. Seçim Barajı İle İlgili Yaklaşım 471
K. Diğer Karar Örnekleri 475
III. YARGISAL AKTİVİZMİN SONUÇLARI: SİYASETİN YARGISALLAŞMASI VE
HÂKİMLER HÜKÛMETİ 480
SON SÖZ 487
KAYNAKÇA 507
YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI 540