Anayasa Yargısının Sınırları Sorunu

Dr. Öğr. Üyesi Ferhat USLU

İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ VII
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ VIII
BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ IX
İÇİNDEKİLER XI
KISALTMALAR XV
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU, GELİŞİMİ VE ANLAMI
I. GENEL OLARAK 13
II. ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 14
A. Anayasa Yargısının Doğuşu: Anayasacılık ve Sınırlı Devlet İdeali 14
1. Düşünsel Arka Plan: Anayasacılık 15
2. Anayasacılığın Araçları 29
a) Erkler Ayrılığı İlkesi 30
b) Federal Yapılanma Biçimi 41
c) İnsan Hakları Düşüncesi 44
d) Anayasanın Üstünlüğü İlkesi 49
e) Hukuk Devleti İlkesi 55
3. Anayasacılık-Demokrasi Gerilimi ve Uzlaşma 55
III. ANAYASA YARGISININ GELİŞİMİ 61
A. Genel Olarak 61
B. Denetim Modelleri 63
1. Yaygın Denetim-Amerikan Sistemi 64
2. Merkezileşmiş Denetim-Anayasa Mahkemesi Sistemi 66
3. Karma Sistem-Fransız Sistemi 67
C. Anayasa Mahkemeleri 70
IV. ANAYASA YARGISININ ANLAMI 75

İKİNCİ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ SINIRLARI
I. GENEL OLARAK 85
II. ANAYASA YARGISINDA YORUM, YORUM YÖNTEMLERİ VE YORUM İLE
ANAYASA YARGISININ SINIRLARI İLİŞKİSİ 88
A. Genel Olarak 89
B. Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri 97
1. Sözel Yorum 98
2. Sistematik Yorum 101
3. Tarihsel Yorum 104
4. Amaçsal Yorum 108
5. Anayasaya Uygun Yorum 111
a) Karşılaştırmalı Hukukta Anayasaya Uygun Yorum 115
b) Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin 9 Nisan 1991 Tarihli Kararı 117
c) Yorumlu Ret Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu 124
d) Hâkimin Kendi Kendini Sınırlandırmasının Aracı Olarak
“Anayasaya Uygun Yorum” 130
C. Yorum ve Yorum Yöntemleri ile Anayasa Yargısının Sınırları İlişkisi 134
1. Yorumun Yorumcuya Sıkı Sıkıya Bağlılığı 136
2. Birden Fazla Rakip Siyaset Teorisi ve Yorum Yönteminin Bulunması 138
3. Değerlendirme 143
III. ANAYASA YARGISININ SINIRI: DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİ İLKESİ 147
A. Hukuk Devleti İlkesi 148
1. Amerika Birleşik Devletleri’nde Hukuk Devleti İlkesinin Bir Yönü: Due
Process of Law 150
2. Anayasacılık ve Hukuk Devleti İlkesi 153
3. Kanun Devleti-Hukuk Devleti 154
4. Şekli Hukuk Devleti-Maddi Hukuk Devleti 155
5. Anayasa Yargısının Sınırları: Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri 158
a) İnsan Haklarının Tanınması, Sağlanması ve Korunması 158
(1) İnsan Haklarının Korunmasının Aracı Olarak Bireysel Başvuru 162
(a) Bireysel Başvuru İle İlgili Venedik Komisyonu’nun Görüşleri 168
b) Bütün Devlet Organlarının Hukukla Bağlı Olması 173
(1) Yürütme Erkinin Hukukla Bağlı Olması 174
(2) Yasama Erkinin Hukukla Bağlı Olması 176

(3) Yargı Erkinin Hukukla Bağlı Olması 178
(a) Askıya Alıcı Veto Yetkisi 180
c) Yargı Erkinin Bağımsızlığı 183
(1) Venedik Komisyonu’nun Yargı Bağımsızlığına İlişkin Görüşleri 184
(2) Hâkimler ve Savcılar Kurulu Başkanvekili Mehmet Yılmaz’ın
Yargıya İlişkin Tesbitleri 189
d) Tabiî Hâkim Güvencesi 195
e) Uluslararası Hukuka Bağlılık 197
f) Erkler Ayrılığının Sağlanmış Olması 200
g) Hukukun Genel İlkelerine Saygı 201
B. Demokrasi 207
1. Demokrasi İle Hukuk Devleti Arasındaki Gerilim 216
2. Uzlaşma: Demokratik Hukuk Devleti 219
C. Değerlendirme 221
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM
I. ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM 233
A. Genel Olarak Yargısal Aktivizm 234
B. Karşılaştırmalı Hukukta Yargısal Aktivizme Örnek Kararlar 240
II. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YARGISAL AKTİVİZME ÖRNEK
KARARLARI 247
A. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Denetimi 250
B. Yürürlüğün Durdurulması Kararları 282
C. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının Denetimi 309
1. 367 Kararı 216
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadından Döndü mü? 334
D. Laiklik İlkesinin Anlaşılış Biçimi 337
1. Kimi Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Olduğu Gerekçesi İle Kapatılması 344
a) Anayasa Mahkemesi’nin “Adalet ve Kalkınma Partisi Kararı” 348
2. Anayasa Mahkemesi’nin Başörtüsü İle İlgili Yaklaşımı 356
3. Anayasa Mahkemesi’nin Katı-Militan-Monolitik Laiklik Anlayışını
Terketmesi 383
4. Anayasa Mahkemesi’nin “Pardösü Kararı” 385
E. Hak ve Özgürlüklerin Korun(ma)ması İşlevi 399
1. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Kullanılan Ölçütler 400

2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü 408
3. Sendikal Özgürlükler 411
4. Siyasi Parti Özgürlüğü 416
a) Venedik Komisyonu’nun Türkiye’deki Siyasi Parti Yasaklarına
İlişkin Görüşleri 422
5. Basın Özgürlüğü 428
F. Can DÜNDAR-Erdem GÜL Kararı 433
G. Twitter Kararı 478
H. Kanun Hükmünde Kararnamelerle İlgili Yaklaşım 486
İ. Ekonomi Siyasalarına Müdahaleci Yaklaşım 499
J. Seçim Barajı İle İlgili Yaklaşım 503
K. Diğer Karar Örnekleri 507
III. YARGISAL AKTİVİZMİN SONUÇLARI: SİYASETİN YARGISALLAŞMASI VE
HÂKİMLER HÜKÛMETİ 512
SONUÇ VE ÖNERİLER 521
ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA
KANUN 541
A. 6216 Sayılı Kanuna Ek ve Değişiklik Getiren Mevzuatın veya Anayasa
Mahkemesi Kararlarının Yürürlüğe Giriş Tarihlerini Gösterir Tablo 582
KAYNAKÇA 583
YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI 613