^{Bütün Konularıyla}Anayasa Yargısı Dersleri

Dr. Öğr. Üyesi Ferhat USLU

İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ VII
BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ VIII
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR XV
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU, GELİŞİMİ VE ANLAMI
I. GENEL OLARAK 13
II. ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 14
A. Anayasa Yargısının Doğuşu: Anayasacılık ve Sınırlı Devlet İdeali 14
1. Düşünsel Arka Plan: Anayasacılık 15
2. Anayasacılığın Araçları 29
a) Erkler Ayrılığı İlkesi 30
b) Federal Yapılanma Biçimi 41
c) İnsan Hakları Düşüncesi 44
d) Anayasanın Üstünlüğü İlkesi 48
e) Hukuk Devleti İlkesi 54
3. Anayasacılık-Demokrasi Gerilimi ve Uzlaşma 54
III. ANAYASA YARGISININ GELİŞİMİ 61
A. Genel Olarak 61
B. Denetim Modelleri 62
1. Yaygın Denetim-Amerikan Sistemi 63
2. Merkezileşmiş Denetim-Anayasa Mahkemesi Sistemi 65
3. Karma Sistem-Fransız Sistemi 66
C. Anayasa Mahkemeleri 69
IV. ANAYASA YARGISININ ANLAMI 74

İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE ANAYASA YARGISI DÜZENİ
I. GENEL OLARAK 81
II. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ 87
A. Anayasa Mahkemesi’nin Oluşumu ve Üyeler 88
1. 6216 Sayılı Kanun Döneminde 88
2. 2949 Sayılı Kanun Döneminde 91
3. 44 Sayılı Kanun Döneminde 93
B. Anayasa Mahkemesi’nin Örgütlenmesi 95
1. Başkanlık 95
2. Genel Sekreterlik 96
3. Genel Kurul 97
4. Bölümler 97
5. Komisyonlar 98
6. Komisyonlar Raportörlüğü 99
7. Araştırma ve İçtihat Birimi 99
8. Diğer Hizmet Birimleri 100
C. Görev ve Yetkileri 100
1. Anayasa Mahkemesi Başkanı’nın Görev ve Yetkileri 101
2. Anayasa Mahkemesi Başkanvekillerinin Görev ve Yetkileri 102
3. Genel Sekreterin Görev ve Yetkileri 103
4. Genel Kurul’un Görev ve Yetkileri 104
5. Bölümlerin Görev ve Yetkileri 105
6. Komisyonların Görev ve Yetkileri 105
7. Komisyonlar Raportörlüğünün Görev ve Yetkileri 105
8. Araştırma ve İçtihat Biriminin Görev ve Yetkileri 106
III. DENETLENEBİLEN NORM VE KARARLAR 107
IV. DENETLENEMEYEN NORM VE KARARLAR 108
A. Anayasa ve 6216 Sayılı Kanun’da Denetlenemeyeceği Açıkça Düzenlenmiş
Normlar 108
B. Usulüne Uygun Olarak Yürürlüğe Konulmuş Milletlerarası Andlaşmalar 109
C. Üç İstisna Dışında Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararları 109
D. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Esastan Denetim Yasağı 110
E. Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri 110
F. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 115
G. Olağanüstü Hallerde ve Savaş Hallerinde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri 115

H. Anayasanın Geçici 15. Maddesindeki Denetim Yasağı 116
V. DENETİMİN KAPSAMI 119
A. Şekil Bakımından Denetim 119
B. Esas Bakımından Denetim 123
VI. DENETİMİN BİÇİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ 126
A. Soyut Norm Denetimi-İptal Davası 126
B. Somut Norm Denetimi-Anayasaya Aykırılık İtirazı 129
C. Bireylerin Doğrudan Başvurusu, Bireysel Başvuru ya da Anayasa
Şikâyeti 141
1. Bireysel Başvurunun Konusu Olabilecek Temel Haklar 143
2. Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Kişiler 148
3. Bireysel Başvurunun Yapılması 150
4. Bireysel Başvuru Harcı 151
5. Bireysel Başvuru Formu 153
6. Bireysel Başvuruda Süre 164
7. Adli Tatil Döneminde Bireysel Başvuru ve Eksikliklerin Tamamlanması
Süresi 164
8. Bireysel Başvuru Hakkının Açıkça Kötüye Kullanılması 165
9. Bireysel Başvurunun Kapsamı 171
10. Bireysel Başvuru Sonunda Düşme Kararı Verilmesi 173
11. İdari Ret Kararlarına Karşı Yapılacak İtirazlarda İzlenecek Usul 178
12. Bireysel Başvuru İle Birlikte Anayasaya Aykırılık İtirazında Bulunulabilir mi? 178
13. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun’daki Düzenlemeler 181
14. Bireysel Başvuru İle İlgili Diğer Konular 184
VII. SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ DENETİM 188
A. Siyasi Partilerin Mali Denetimi ve Siyasi Partilerle İlgili İhtar İşlemleri 189
B. Siyasi Partilerin Kapatılması 204
VIII. YÜCE DİVAN İŞLEVİ 208
A. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyelerinin Yüce Divan Yargılaması 209
B. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyeleri Dışındakilerin Yüce Divan
Yargılaması 211
IX. DENETİMİN ETKİ VE SONUÇLARI 214
X. ANAYASA YARGISINDA “YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI” 215
XI. ANAYASA YARGISINDA “YOKLUK KARARI” 215
XII. ANAYASA YARGISI VE ANAYASA MAHKEMESİNİN İŞLEVLERİ 220

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ SINIRLARI

I. GENEL OLARAK 225
II. ANAYASA YARGISINDA YORUM, YORUM YÖNTEMLERİ VE YORUM İLE
ANAYASA YARGISININ SINIRLARI İLİŞKİSİ 228
A. Genel Olarak 229
B. Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri 237
1. Sözel Yorum 238
2. Sistematik Yorum 241
3. Tarihsel Yorum 244
4. Amaçsal Yorum 248
5. Anayasaya Uygun Yorum 251
a) Karşılaştırmalı Hukukta Anayasaya Uygun Yorum 254
b) Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin 9 Nisan 1991 Tarihli Kararı 257
c) Yorumlu Ret Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu 264
d) Hâkimin Kendi Kendini Sınırlandırmasının Aracı Olarak
“Anayasaya Uygun Yorum” 270
C. Yorum ve Yorum Yöntemleri ile Anayasa Yargısının Sınırları İlişkisi 273
1. Yorumun Yorumcuya Sıkı Sıkıya Bağlılığı 275
2. Birden Fazla Rakip Siyaset Teorisi ve Yorum Yönteminin Bulunması 277
3. Değerlendirme 283
III. ANAYASA YARGISININ SINIRI: DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİ İLKESİ 286
A. Hukuk Devleti İlkesi 287
1. Amerika Birleşik Devletleri’nde Hukuk Devleti İlkesinin Bir Yönü: Due
Process of Law 290
2. Anayasacılık ve Hukuk Devleti İlkesi 292
3. Kanun Devleti-Hukuk Devleti 293
4. Şekli Hukuk Devleti-Maddi Hukuk Devleti 294
5. Anayasa Yargısının Sınırları: Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri 297
a) İnsan Haklarının Tanınması, Sağlanması ve Korunması 297
(1) İnsan Haklarının Korunmasının Aracı Olarak Bireysel Başvuru 301
(a) Bireysel Başvuru İle İlgili Venedik Komisyonu’nun Görüşleri 305
b) Bütün Devlet Organlarının Hukukla Bağlı Olması 309
(1) Yürütme Erkinin Hukukla Bağlı Olması 310
(2) Yasama Erkinin Hukukla Bağlı Olması 312
(3) Yargı Erkinin Hukukla Bağlı Olması 314
(a) Askıya Alıcı Veto Yetkisi 316
c) Yargı Erkinin Bağımsızlığı 319
(1) Venedik Komisyonu’nun Yargı Bağımsızlığına İlişkin Görüşleri 321
(2) Hâkimler ve Savcılar Kurulu Başkanvekili Mehmet Yılmaz’ın
Yargıya İlişkin Tesbitleri 325
d) Tabiî Hâkim Güvencesi 331
e) Uluslararası Hukuka Bağlılık 333
f) Erkler Ayrılığının Sağlanmış Olması 336
g) Hukukun Genel İlkelerine Saygı 337
B. Demokrasi 342
1. Demokrasi İle Hukuk Devleti Arasındaki Gerilim 352
2. Uzlaşma: Demokratik Hukuk Devleti 354
C. Değerlendirme 357
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM
I. ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM 367
A. Genel Olarak Yargısal Aktivizm 367
B. Karşılaştırmalı Hukukta Yargısal Aktivizme Örnek Kararlar 373
II. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YARGISAL AKTİVİZME ÖRNEK
KARARLARI 380
A. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Denetimi 383
B. Yürürlüğün Durdurulması Kararları 416
C. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının Denetimi 442
1. 367 Kararı 450
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadından Döndü mü? 467
D. Laiklik İlkesinin Anlaşılış Biçimi 470
1. Kimi Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Olduğu Gerekçesi İle Kapatılması 477
a) Anayasa Mahkemesi’nin “Adalet ve Kalkınma Partisi Kararı” 482
2. Anayasa Mahkemesi’nin Başörtüsü İle İlgili Yaklaşımı 490
3. Anayasa Mahkemesi’nin Katı-Militan-Monolitik Laiklik Anlayışını
Terketmesi 517
4. Anayasa Mahkemesi’nin “Pardösü Kararı” 519
E. Hak ve Özgürlüklerin Korun(ma)ması İşlevi 533
1. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Kullanılan Ölçütler 534
2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü 542
3. Sendikal Özgürlükler 545
4. Siyasi Parti Özgürlüğü 550
a) Venedik Komisyonu’nun Türkiye’deki Siyasi Parti Yasaklarına
İlişkin Görüşleri 557
5. Basın Özgürlüğü 562
F. Can DÜNDAR-Erdem GÜL Kararı 567
G. Twitter Kararı 613
H. Kanun Hükmünde Kararnamelerle İlgili Yaklaşım 621
İ. Ekonomi Siyasalarına Müdahaleci Yaklaşım 633
J. Seçim Barajı İle İlgili Yaklaşım 637
K. Diğer Karar Örnekleri 641
III. YARGISAL AKTİVİZMİN SONUÇLARI: SİYASETİN YARGISALLAŞMASI VE
HÂKİMLER HÜKÛMETİ 646
SONUÇ YERİNE 653
KAYNAKÇA 673
YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI 706