ÖNSÖZ….. XI İÇİNDEKİLER XIII KISALTMALAR XXIII TABLOLAR LİSTESİ XXIX GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ UYGULAMALARI GENEL OLARAK 21 KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜKÛMET SİSTEMLERİ 25 Parlamenter Hükûmet Sistemi 31 Genel Olarak 35 Parlamenter Hükûmet Sisteminin Birleşik Krallık Uygulaması (Westminster Sistemi ya da Çoğunlukçu Sistem) ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 44 a) Parlamento: Lordlar Kamarası ve Avam Kamarası 58 (1) Lordlar Kamarası (House of Lords) 58 (2) Avam Kamarası (House of Commons) 60 b) Yürütme Organı: Kral ya da Kraliçe (The Crown) ve Kabine (Cabinet) 65 (1) Kral ya da Kraliçe (The Crown) 65 (2) Kabine (Cabinet): Başbakan ve Bakanlar 69 (a) Gölge Kabine (Shadow Cabinet) 72 c) Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 73 (1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 73 (2) Devlet Başkanının Kanunları Veto Yetkisi 76 (3) Devlet Başkanının Avam Kamarası’nı Fesih Yetkisi 77 (4) Prorogation 79 (5) İkincil Kanunlar ya da İkincil Yasama Biçimleri 80 (6) Karşı İmza Kuralı 82 (7) Parlamento’nun Yürütme Organını Denetleme Araçları 84 (a) Güven Oylaması/Güvensizlik Oylaması 84 (b) Yazılı ve Sözlü Soru 85 (c) Görüşmeler 87 (d) Komisyonlar ya da Komiteler 88 Parlamenter Hükûmet Sisteminin Federal Almanya Cumhuriyeti Uygulaması ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 91 a) Yasama Organı: Federal Meclis (Bundestag) ve Federal Konsey (Bundesrat) 92 b) Yürütme Organı: Federal Cumhurbaşkanı ve Federal Bakanlar Kurulu 101 (1) Federal Cumhurbaşkanı (Bundespräsident) 101 (2) Federal Bakanlar Kurulu: Federal Başbakan (Şansölye) ve Federal Bakanlar 108 c) Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 111 (1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 111 (2) Cumhurbaşkanının Kanunları Veto Yetkisi 114 (3) Cumhurbaşkanının Federal Meclis’i Fesih Yetkisi 115 (4) Kanun Hükmünde Kararnameler 116 (5) Zorunlu ya da İvedi Yasama Durumu 118 (6) Karşı İmza Kuralı 119 (7) Parlamentonun Yürütme Organını Denetleme Araçları 120 (a) Soru 121 (b) Fesih Tehdidi Altında Güven Oylaması 124 (c) Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu 125 (d) Araştırma Komisyonları 125 (e) Komisyonlar 126 B.Başkanlık Hükûmet Sistemi 130 Genel Olarak 130 Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri Uygulaması ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 138 a) Yasama Organı: Kongre (Congress) 144 (1) Temsilciler Meclisi (House of Representatives) 146 (2) Senato (Senate) 148 b) Yürütme Organı: Başkan (President) 150 (1) Başkan Yardımcısı (Vice Presedent) 157 c) Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 160 (1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 162 (2) Başkanın Kanunları Veto Yetkisi 164 (3) Başkanlık Kararnameleri (Executive Orders) 170 (4) Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi (The Supreme Court of the United States) 177 (5) Bütçe Sürecinde Kongre ve Başkan 180 (6) Senato’nun Bazı Atamaları Onaylama Yetkisi 184 (7) Suçlandırma Mekanizması (Impeachment) 187
İKİNCİ BÖLÜM PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN TÜRKİYE UYGULAMALARINA GENEL BAKIŞ GENEL OLARAK 195 1876 KĀNÛN-I ESÂSÎ’DE 22.08.1909 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 223 Yasama Organı: Heyet-i Umûmî ya da Meclis-i Umûmî 230 Heyet-i Meb‘ûsan ya da Meclis-i Meb‘ûsan 231 Heyet-i A‘yân ya da Meclis-i A‘yân 236 B.Yürütme Organı: Pâdişâh ve Heyet-i Vükelâ ya da Meclis-i Vükelâ 239 Pâdişâh 240 Heyet-i Vükelâ ya da Meclis-i Vükelâ 244 a) II. Meşrutiyet Dönemi’nde Görev Yapan Hükûmetler 247 Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 249 Pâdişâh’ın Kanunları Veto Yetkisi 249 Pâdişâh’ın Heyet-i Meb‘ûsan’ı Fesih Yetkisi 251 Kānûn-ı Muvakkatler ya da Geçici Kanunlar 253 Nizâmnâmeler ya da Tüzükler 255 Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme Araçları 258 a) Soru ya da Sual 258 b) Güven Oylaması ve Gensoru ya da İstîzâh 260 c) Meclis Araştırması ya da Heyet-i Tahkikiye 262 d) Meclis Soruşturması 263 e) Genel Görüşme 265 III. 1921 VE 1924 TEŞKİLÂT-I ESÂSİYYE KÂNÛNLARI DÖNEMİ 268 1961 ANAYASASI DÖNEMİ 278 Genel Olarak 281 Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 282 Millet Meclisi 283 Cumhuriyet Senatosu 284 Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 285 Cumhurbaşkanı 286 Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar 291 “Karşı İmza Kuralı” ve Cumhurbaşkanının Siyasi Sorumsuzluğu 293 Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 294 Cumhurbaşkanının Kanunları Bir Daha Görüşülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi 297 Cumhurbaşkanının Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi 300 Kanun Hükmünde Kararnameler 302 Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme ve Bilgi Edinme Araçları 305 a) Soru 305 b) Genel Görüşme 307 c) Meclis Araştırması 309 d) Meclis Soruşturması 310 e) Güven oylaması 313 f) Gensoru 314 27.05.1960 ile 12.09.1980 Tarihleri Arasında Görev Yapan Hükûmetler ve Cumhurbaşkanları 316 1961 Anayasası Döneminde Görev Yapan Koalisyon ve Azınlık Hükûmetleri 319 1982 ANAYASASI’NIN İLK HALİ 321 Genel Olarak 324 Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 327 23.04.1920 ile 07.07.2018 Tarihleri arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Üye Tam Sayısındaki Değişiklikler 336 Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 338 Cumhurbaşkanı 339 Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar 350 Karşı İmza Kuralı ve Cumhurbaşkanının Siyasi Sorumsuzluğu 358 Hükûmet Sistemi: “Rasyonelleştirilmiş ya da Aklileştirilmiş Parlamenter Hükûmet Sistemi” 364 Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 372 Cumhurbaşkanının Kanunları Bir Daha Görüşülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi 372 Cumhurbaşkanının Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi 376 Kanun Hükmünde Kararnameler 378 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları 387 a) Soru 387 b) Güven oylaması 390 c) Gensoru 392 d) Meclis Soruşturması 395 31.05.2007 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 399 Genel Olarak 400 Hükûmet Sistemi: Parlamenter Hükûmet Sistemi 413 VII. 12.09.1980 TARİHLİ ASKERİ DARBE’DEN CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNE GEÇİLİNCEYE KADAR GÖREV YAPAN HÜKÛMETLER VE CUMHURBAŞKANLARI 425 VIII. 1982 ANAYASASI DÖNEMİNDE GÖREV YAPAN KOALİSYON VE AZINLIK HÜKÛMETLERİ 428
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER 21.01.2017 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 433 Genel Olarak 442 Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 457 Milletvekillerinin Seçimi 460 Milletvekillerinin Hukuki Statüsü 463 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İç Yapısı 466 a) Başkanlık Divanı 466 b) Siyasi Parti Grupları 467 c) Danışma Kurulu 468 d) İhtisas Komisyonları 468 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Görev ve Yetkileri 470 Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı 473 Seçimi 476 Göreve Başlaması ve Görevinin Sona Ermesi 483 Görev ve Yetkileri 485 Siyasi ve Hukuki Sorumluluğu 489 Düzenleyici İşlemleri 491 a) Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 492 b) Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri 504 c) Cumhurbaşkanlığı Kararları 505 d) Adsız Düzenleyici İşlemler 508 Kabinenin Diğer Üyeleri: Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar 509 a) Cumhurbaşkanı Yardımcıları 510 (1) Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 512 (2) Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve Yetkileri 512 (3) Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu 513 b) Bakanlar 514 (1) Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 517 (2) Bakanların Görev ve Yetkileri 518 (3) Bakanların Sorumluluğu 518 (4) Bakan Yardımcıları 520 (5) Bakanlıklar 521 Politika Kurulları 523 Cumhurbaşkanlığı Ofisleri 526 Bağlı Kurum ve Kuruluşlar 526 Hâlihazırda Cumhurbaşkanlığı Görevini Yerine Getiren Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Tekrar Aday Olabilir Mi? 527 Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler ve Etkileşim Araçları ile Bunları Etkileyen Kimi Unsurlar 535 Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 535 Cumhurbaşkanının Kanunları Veto Yetkisi 539 Cumhurbaşkanının “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” 542 Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 548 Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai Sorumlulukları ve Yargılanmaları 555 Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Aynı Tarihte Yapılması 559 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları Yolları 563 a) Yazılı Soru 566 b) Kanun Tekliflerinin Görüşülmesi Sırasında Soru ve Cevap İşlemi 569 c) Genel Görüşme 570 d) Meclis Araştırması 573 e) Meclis Soruşturması 576 Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Parlamenter Hükûmet Sisteminin Türkiye Cumhuriyeti Uygulamasının Karşılaştırılması 579 Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri Uygulamasının ve Yarı Başkanlık Hükûmet Sisteminin Fransız Cumhuriyeti Uygulamasının Karşılaştırılması 580 ARA DEĞERLENDİRME 586
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İLE BAZI TARTIŞMALAR GENEL OLARAK 603 CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞMALAR 605 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın Zayıflatılması Tartışmaları 606 “Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 625 “Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası 635 “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Arasındaki Denge(sizlik) 642 Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 649 Cumhurbaşkanının Atama Yetkileri 659 “Cumhurbaşkanının Sorumluluğu” Tartışmaları 669 Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları 673 İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri 689 “Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kurumu 698 Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi 701 III. NELER YAPILABİLİR? 703 Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenleriyle Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabilir 706 Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenlemeler Yapılabilir 710 Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve Kurumun Etkinliği Artırılabilir 713 Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili Kimi Değişiklikler Yapılabilir 719 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim Mekanizmaları Güçlendirilebilir 723 Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında Etkileşim Sağlanabilir 726 Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halkoylaması Usulü Benimsenebilir 727 “Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir 729 Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verilebilir 730 Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir 732 E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme Yaygınlaştırılabilir 734 Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir 736 İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir 742 Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tereddütler Giderilebilir 751 Cumhurbaşkanının Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı Yardımcısının Seçimi de Yapılabilir 760
%11.500,00 TL1.485,00 TL
