FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Uluslararası İnşaat Sözleşmelerinde Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri

Dr. Battal ŞENER

 

İÇİNDEKİLER

 

İÇİNDEKİLER.7

KISALTMALAR 15

GİRİŞ . 17

 

BİRİNCİ KISIM

 

İNŞAAT PROJELERİ VE İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ

 

GENEL OLARAK 21

İNŞAAT PROJELERİ VE RİSK YÖNETİMİ 23

İnşaat Projelerinde Risk Yönetimi . 23

Risk Kavramı ve Genel Olarak Risk Yönetimi 23

Adil ve Eşit Risk Dağılımı . 25

Risk Dağılımı Konusunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 27

Sözleşme Türü 27

Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk 28

Ülkenin İçinde Bulunduğu İşletme Riskleri 30

Taraflar ile Müşavir Mühendisin Tecrübe ve Deneyimi . 30

Finansal Güvenceler. 30

Başlangıç Tarihi 31

Öngörülemeyen Zemin Koşulları . 32

Tasarım Sorumluluğuna İlişkin Hükümler 33

İşin Kabulüne İlişkin Hükümler. 33

Süre Uzatımı. 34

Değişiklik/Ek İşler 34

Fesih, İş Durdurma ve İş Yavaşlatma 35

İşveren Tarafından Sağlanan Bilgiler 36

Sözleşmeye Aykırılık Sebebiyle Öngörülen Tazminatın Hukuki

Niteliği 36

Sigorta 39

ö. Mücbir Sebep/Beklenmedik Hal  40

Uyuşmazlık Çözüm Yolları 41

III. İNŞAAT VE ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ. 43

Genel Olarak 43

İnşaat Sözleşmesinin Tarafları. 45

 

8 İçindekiler

Genel Olarak . 45

İş Sahibi . 46

Yüklenici/Müteahhit . 46

Müşavir Mühendis/İş sahibi Temsilcisi . 47

İnşaat Sözleşmesinin Özellikleri . 49

Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşmedir 49

İvazlı Bir Sözleşmedir. 49

Hem Ani Hem de Sürekli Edimli Bir Sözleşmedir. 50

İnşaat Sözleşmesinin Ekleri 50

Genel Olarak . 50

Sözleşmenin Genel ve Özel Koşulları 50

Teknik Belge ve Çizimler . 51

Teknik Şartname . 51

İş Sahibi Gereksinimleri. 51

Metraj ve Hak Ediş Tabloları . 52

İnşaat Sözleşmesi Türleri . 52

Tedarik Metoduna Göre İnşaat Sözleşmeleri 53

Geleneksel İnşaat Sözleşmeleri (Standard Building Contracts) 53

Tasarla-Yap İnşaat Sözleşmeleri (Design and Build Contracts). 53

İttifak Sözleşmeleri (Alliance Agreements) 55

Ücret Türüne Göre İnşaat Sözleşmeleri 56

Sabit Fiyatlı/Götürü Usulü İnşaat Sözleşmeleri (Fixed-Price or

Lump Sum Contracts) . 56

Birim/Parça Başı İnşaat Sözleşmeleri (Re-measurement

Contracts). 57

Maliyet+Kâr İnşaat Sözleşmeleri (Cost-plus Contracts) 58

Tip Sözleşmeler (Standard Form Contracts) . 59

Genel Olarak. 59

Tip Sözleşmelerin Kullanılmasının Faydaları. 60

İnşaat Proje Sözleşmesine Bağlı Yan Sözleşme Türleri 61

Danışmanlık Hizmet Sözleşmeleri (Consultancy Services

Contracts). 62

Proje Yönetimi Sözleşmeleri (Project Management Contracts). 62

Yap-İşlet-Devret İnşaat Sözleşmeleri (YİD) (Build, Operate,

Transfer Contracts (BOT)). 63

İnşaat Sözleşmelerinde Güvence (Teminat) 64

 

İçindekiler 9

Genel Olarak. 64

Güvence Şekilleri 64

Asli Nitelikteki Güvenceler. 65

Feri Nitelikteki Güvenceler 68

Güvencenin Temini . 69

Uluslararası İnşaat Projelerinde Kullanılan Güvence Türleri 71

İhale Teminatı ya da Geçici Teminatlar 71

Avans Teminatı 71

Kesin Teminat (Performance Security) 72

Ana Şirket Garantisi (Parent Company Guarantee) . 74

Alıkoyma Garantisi. 74

Ödeme Garantisi 75

İnşaat Sözleşmelerinde Kullanılan Teminatlara İlişkin

Uyuşmazlıkların Çözümü  75

 

İKİNCİ KISIM

 

FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE FIDIC SÖZLEŞMELERİ

KAPSAMINDA TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

 

FIDIC SÖZLEŞMELERİ 77

Genel Olarak 77

Tarihçe. 79

Gökkuşağı Serisi (FIDIC Rainbow Suite of Contracts) 80

Kırmızı Kitap 83

Sarı Kitap. 84

Gümüş Kitap . 85

FIDIC SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA TARAFLARIN HAK VE

YÜKÜMLÜLÜKLERİ. 88

Genel Olarak 88

Yüklenicinin Hak ve Yükümlülükleri 89

Genel Olarak. 89

Süre Uzatım Talepleri (Extension of Time - EOT) 89

Genel Olarak 89

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Süre Uzatımı 93

(1) Genel Olarak  93

(2) FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Öngörülen Süre Uzatımı

Sebepleri  93

 

10 İçindekiler

 

(3) FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Süre Uzatımı İçin

Uygulanması Gerekli Usul. 95

Zarar ve Giderler . 102

Genel Olarak. 102

Gecikme Tazminatı. 103

Hızlandırma Tazminatı (Acceleration) 106

Kar Kaybına Dayalı Tazminat Talepleri . 107

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Yüklenicinin Uğramış Olduğu

Zararlar ile Yapmış Olduğu Ek Giderlerin Tazmini  108

(1) Genel Olarak. 108

(2) FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Yüklenicinin Uğramış

Olduğu Zararlar ile Yapmış Olduğu Ek Giderlerin Tazmini

İçin Uygulanması Gerekli Usul  111

Öngörülemeyen Fiziksel Koşullar 115

Genel Olarak. 115

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Öngörülemeyen Fiziksel

Koşullar. 117

İşin Alt Yükleniciye Devri. 118

Genel Olarak. 118

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İşin Alt Yükleniciye Devri . 122

Değişiklikler ve Düzeltmeler (Variations and Adjustments) 125

Genel Olarak. 125

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İnşaat Projelerinde Yapılan

Değişiklikler Sebebiyle Yüklenicinin Hak ve Yükümlülükleri. 127

Beklenmeyen Haller 133

Genel Olarak. 133

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Beklenmeyen Haller

(Exceptional Events). 135

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Beklenmeyen Hale İlişkin

Uygulanması Gerekli Usul  137

Ödeme 138

Genel Olarak. 138

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Ödeme. 139

Vergi ve Harçların Ödenmesi ile İzin ve Ruhsatların Temini 141

Genel Olarak. 141

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Vergi ve Harçların Ödenmesi

ile İzin ve Ruhsatların Teminine İlişkin Sorumluluk  142

Sözleşmenin İfasının Geçici Olarak Durdurulması. 143

 

İçindekiler 11

Sözleşmenin Feshi 145

Genel Olarak 145

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Yüklenici Tarafından İş

Sözleşmesinin Feshi . 145

Fesih Sebepleri. 146

(1) Genel Olarak  146

(2) Süreli Fesih Sebepleri. 147

(a) Genel Olarak 147

(b) İş Sahibinin Mali Gücünün Varlığını İspat Edememesi  148

(c) Hakkediş Belgesinin Süresinde Düzenlenmemesi . 148

(d) Hakkediş Ödemesinin Zamanında Yapılmaması 149

(e) Uyuşmazlığın Giderilmesine Yönelik

Kararın/Anlaşmanın Yerine Getirilmemesi 150

(f) İş Sahibinin Sözleşmeden Kaynaklanan

Yükümlülüklerine Önemli Derecede Aykırı

Davranması . 150

(g) Başlangıç Tarihinin Süresi İçerisinde Yükleniciye

Bildirilmemesi . 151

(h) İş Sahibinin Sözleşmeyi İmzalamaktan İmtina Etmesi. 152

(3) Derhal Fesih Sebepleri . 153

(a) Genel Olarak 153

(b) İş Sahibinin Sözleşmeyi Başkasına Devretmesi . 153

(c) Askı Süresinin Uzamasından İşin Tamamen Etkilenmesi  154

(d) İş Sahibinin İflas Etmesi, Borçlarını Ödeyemeyecek

Duruma Düşmesi, Tasfiye Edilmesi . 155

(e) İş Sahibinin Hileli İşlemlerde Bulunması 155

Sözleşmenin Feshi Halinde Yüklenicinin Yükümlülükleri ve

Ödeme . 156

İş Sahibinin Hak ve Yükümlülükleri 157

Genel Olarak. 157

Zarar ve Giderler. 157

Genel Olarak 157

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İş Sahibinin Gecikmeden

Kaynaklı Zararlarının Tazmini. 159

İşin Denetlenmesi . 162

Genel Olarak 162

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İş Sahibinin İşi Denetlemesi 163

 

12 İçindekiler

(1) Devralma Belgesi Düzenleninceye Kadarki Süreçte İşin

Denetlenmesi . 163

(2) Devralma Belgesi Düzenlendikten Sonraki Süreçte İşin

Denetlenmesi . 166

Mevzuat Değişikliklerinden Kaynaklı Bedelde İndirim Yapılması 170

Beklenmedik Haller (Exceptional Events) . 174

İşin Geçici Olarak Durdurulması 176

Fesih 178

Genel Olarak. 178

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İş Sahibinin Sözleşmeyi Fesih

Hakkı. 179

Karşılıklı Temerrüt Halinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri .183

Genel Olarak . 183

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Karşılıklı Temerrüt 187

 

ÜÇÜNCÜ KISIM

 

FIDIC SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA ULUSLARARASI İNŞAAT

SÖZLEŞMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ

ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA UYUŞMAZLIK

ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ.189

Genel Olarak 189

Ulusal Mahkemeler 191

Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri 192

Genel Olarak . 192

Müzakere (Negotiation) Yöntemi . 193

Teknik Bilirkişilik-Uzman Atama (Expert Determination) Yöntemi . 194

Tarafsız Üçüncü Kişinin Müdahalesi (Neutral Evaluation) Yöntemi 195

Arabuluculuk (Mediation) Yöntemi. 197

Uzlaşma (Conciliation) Yöntemi 199

Arabulucu-Hakem (Med-Arb) Yöntemi . 199

Mini-Trials . 200

Uyuşmazlık Kurulları 201

Genel Olarak. 201

Kurul Üyelerinin Belirlenmesi. 204

Uyuşmazlık Kurulu Türleri 206

Tahkim 208

Genel Olarak. 208

 

İçindekiler 13

Tahkim Sözleşmesi. 214

ICC Tahkim Kuralları Kapsamında Tahkim Heyetinin Yargı

Yetkisine Yönelik Yapılan İtirazların Değerlendirilmesi 218

Tahkim Yeri 220

Tahkim Dili . 221

Hakem Kurulunun Oluşturulması. 221

Tahkim Yargılamasında Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi 225

Tahkim Yargılamasında Uygulanacak Usul Kurallarının

Belirlenmesi . 226

Tarafların Eşitliği 226

Ortak Girişimlerle Alakalı Olarak Tahkim Yargılamasında

Karşılaşılabilecek Muhtemel Sorunlar . 227

 

FIDIC SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA ULUSLARARASI İNŞAAT

SÖZLEŞMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ . 231

Genel Olarak 231

Tarafların Anlaşması ya da Mühendisin Kararı 234

Genel Olarak. 234

Mühendisin Hukuki Niteliği ve Atanması 235

Mühendisin Görev ve Sorumlukları 239

Uyuşmazlıkların Tarafların Anlaşmasıyla ya da Mühendisin

Kararıyla Sonuçlandırılması  241

Taraflarca Varılan Anlaşmanın ya da Mühendis Kararının

Yerine Getirilmemesi . 250

 

Uyuşmazlığın, Uyuşmazlık Önleme ve Çözüm Kurulu (Dispute

Avoidance/Adjudication Board – DAAB) Tarafından Sonuçlandırılması. 255

Genel Olarak. 255

DAAB’ın Hukuki Niteliği 256

DAAB’ın Oluşumu . 258

DAAB’ın Görev ve Sorumlulukları . 261

Genel Olarak 261

Görüş Bildirme . 261

Uyuşmazlıkların Çözümü 263

DAAB/DAB Kararlarının Yerine Getirilmesi. 272

Bağlayıcı Nitelikte Olup da Henüz Kesinleşmemiş DAAB/DAB

Kararlarının Yerine Getirilmesi. 272

1999 Tarihli FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Bağlayıcı Nitelikte

Olup da Henüz Kesinleşmemiş DAB Kararlarının Yerine

Getirilmesi 273

 

14 İçindekiler

2017 Tarihli FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Bağlayıcı Nitelikte

Olup da Henüz Kesinleşmemiş DAAB Kararlarının Yerine

Getirilmesi  281

Uyuşmazlığın Dostane Bir Şekilde Sonuçlandırılması 284

Uyuşmazlığın Tahkim Tarafından Sonuçlandırılması . 285

Genel Olarak . 285

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Tahkime Başvurulabilecek Haller . 286

Hakem Seçimi ve Tahkim Heyetinin Oluşturulması 293

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Tahkim Öncesi Aşamalar

Tüketilmeden Tahkim Yoluna Başvurulmasının Sonuçları  297

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Tahkim Masrafları 304

FIDIC Tahkiminde Karşılaşılması Muhtemel Sorunlar ve Çözümleri 305

Alt Yüklenicilik Sözleşmesinde Ana Yüklenicilik Sözleşmesine

Atıf Yapılması 305

Paralel Davalar . 305

Çok Taraflı Tahkim 307

SONUÇ.309

KAYNAKÇA.315