Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi
Köksal Kocaağa
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ...................................................................................................................................... 5
İÇİNDEKİLER........................................................................................................................ 7
KISALTMALAR................................................................................................................... 15
TANIMLAR........................................................................................................................... 17
Birinci Bölüm
GİRİŞ, TERMİNOLOJİ, FİNANSAL KİRALAMANIN TARİHÇESİ,
FAYDA VE SAKINCALARI, TÜRLERİ VE
TÜRK HUKUKUNDA DÜZENLENİŞİ
§ 1... GİRİŞ............................................................................................................................ 19
§ 2... TERMİNOLOJİ........................................................................................................... 22
§ 3... FİNANSAL KİRALAMANIN TARİHÇESİ.......................................................... 23
§ 4... FİNANSAL KİRALAMANIN FAYDA VE SAKINCALARI.............................. 28
I..... FİNANSAL KİRALAMANIN FAYDALARI................................................. 28
A.. Kiracı Bakımından Faydaları.................................................................... 29
1... Finansman Kolaylığı Sağlar................................................................. 29
2... Olumsuz Siyasi Kararlardan ve Enflasyondan Korur..................... 29
3... Ödeme Planı Yapmaya İmkân Verir.................................................. 29
4... Teminat Verme Külfetinden Kurtarır................................................. 29
5... Teknolojik Gelişmelerden Yararlanmaya İmkân Verir................... 30
6... Uygun Olmayan İşletme Yerinin Değiştirilmesine İmkân Verir..... 30
B.. Kiralayan Bakımından Faydaları............................................................. 30
1... Kârlılık Oranını Yükseltir...................................................................... 30
2... Risk Oranını Düşürür............................................................................. 31
3... Teşviklerden Yararlanmaya İmkân Verir.......................................... 31
4... Gümrük Vergisinden Muafiyet Sağlar................................................ 31
5... Vergi ve Harç Muafiyet ve Kolaylıkları Sağlar................................ 32
C.. Ülke Ekonomisi Bakımından Faydaları.................................................. 34
1... Finansman Maliyetlerinin Düşmesini ve Yatırımların Artmasını Sağlar 34
2... İşsizliğin Azalmasına Katkı Sağlar..................................................... 34
3... Kaynakların Rasyonel Kullanımına İmkân Verir........................... 34
4... Yabancı Sermayeden Yararlanılmasına İmkân Verir.................... 34
5... Yeni Teknolojilerin İthaline İmkân Verir........................................... 35
6... Rekabetin Gelişmesini Sağlar............................................................... 35
II... FİNANSAL KİRALAMANIN SAKINCALARI............................................. 35
1... Genellikle Ekonomik Yönden Zayıf Firmalarca Tercih Edilmesi Riski Artırır 36
2... Kira Ödemelerinin Dövizle Yapılması Durumunda Kur Riski Ortaya Çıkar 36
3... Kredi Darboğazına Sebep Olur................................................................... 36
4... Uzun Vadeli Kiralamalarda Rekabet Şartlarını Bozar.......................... 36
§ 5... KİRALAMANIN (LEASİNGİN) BAŞLICA TÜRLERİ....................................... 37
I..... GENEL OLARAK............................................................................................... 37
II... FAALİYET KİRALAMASI (OPERATING LEASING)............................... 37
III.. FİNANSAL KİRALAMA (FINANCIAL LEASING).................................... 39
IV.. KİRALAMANIN (LEASİNGİN) DİĞER TÜRLERİ.................................... 42
A.. Satış ve Geri Kiralama (Sale and Lease Back)....................................... 42
B.. Doğrudan Kiralama (Direct Leasing)- Dolaylı Kiralama (Indirect Leasing) 46
C.. Yatırım Malları Kiralaması (Capital Goods Leasing)- Tüketim Malları Kiralaması (Consumer Goods Leasing).......................................................................................................................... 47
D.. Taşınır Kiralaması (Movables Leasing)- Taşınmaz Kiralaması (Immovables Leasing) 49
E... Birinci El Kiralama (First Hand Leasing)- İkinci El Kiralama (Second Hand Leasing) 49
F... Süreli Kiralama (Term Leasing)- Değiştirilebilir Kiralama (Revolving Leasing) 50
G.. Ferdileştirilmiş Kiralama (Individual Leasing)- Açık Kiralama (Blanket Leasing) 51
H.. Brüt Kiralama (Gross Leasing)-Net Kiralama (Net Leasing)................ 51
I.... Yerel Kiralama (Domestic Leasing)- Uluslararası Kiralama (International Leasing) 52
§ 6... FİNANSAL KİRALAMANIN TÜRK HUKUKUNDA DÜZENLENİŞİ............ 53
I..... GENEL OLARAK............................................................................................... 53
II... FFFTŞK’NIN KAPSAMI VE FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNE UYGULANACAK VE UYGULANMAYACAK HÜKÜMLERİN BELİRLENMESİ...................... 57
İkinci Bölüm
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI, SÜRESİ, TARAFLARI, ŞEKLİ VE HUKUKİ NİTELİĞİ
§ 7... FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI...... 63
I..... TANIMI VE ESASI............................................................................................ 63
II... UNSURLARI....................................................................................................... 68
A.. Finansal Kiralamaya Konu Mal................................................................ 69
1... Finansal Kiralamanın Konusu............................................................. 69
a).. Genel Olarak..................................................................................... 69
b).. Bütünleyici Parça ve Eklenti.......................................................... 72
aa).. Bütünleyici Parça.................................................................... 72
bb).. Eklenti........................................................................................ 77
c).. Bilgisayar Yazılımlarının Çoğaltılmış Nüshaları....................... 77
d).. Tüketim Mallarının Finansal Kiralama Sözleşmesine Konu Olup Olamayacağı 78
2... Kiralayanın Malı Edinmesi.................................................................. 84
3... Malın Mülkiyeti...................................................................................... 87
B.. Finansal Kiralama Bedeli............................................................................ 89
C.. Tarafların Anlaşması................................................................................... 92
§ 8... FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ....................................... 93
§ 9... FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI.............................. 97
I..... KİRALAYAN....................................................................................................... 98
A.. Finansal Kiralama Şirketi............................................................................ 98
1... Genel Olarak............................................................................................ 98
2... Kuruluş Şartları ve Kuruluş İzni........................................................ 100
a).. Kuruluş Şartları.............................................................................. 100
b).. Kuruluş İzni..................................................................................... 108
3... Şubeler.................................................................................................... 111
4... Faaliyet İzni.......................................................................................... 113
a).. Faaliyet İzni İçin Gerekli Şartlar ve İznin Verilmesi................ 113
b).. Faaliyet İzninin İptali.................................................................... 116
5... Finansal Kiralama Şirketinin Yapamayacağı İş ve İşlemler....... 117
B.. Katılım Bankaları ile Kalkınma ve Yatırım Bankaları...................... 118
1... Genel Olarak......................................................................................... 118
2... Katılım Bankaları................................................................................ 119
3... Kalkınma ve Yatırım Bankaları....................................................... 121
II... KİRACI.............................................................................................................. 122
§ 10. FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ VE ÖZEL SİCİLE KAYDEDİLMESİ 123
I..... FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ................................ 123
II... TAŞINIR MALLARA İLİŞKİN SÖZLEŞMELERİN TESCİLİ VE BUNUN HUKUKİ SONUÇLARI 125
A.. Genel Olarak................................................................................................ 125
B.. Kiralayan Yönünden................................................................................. 129
1... Kendilerine Mahsus Özel Sicili Bulunan Taşınırlar........................ 129
a).. Genel Olarak................................................................................... 129
b).. Hava Araçları (Uçaklar)............................................................... 130
c).. Gemiler............................................................................................. 132
d).. Diğer Taşınırlar............................................................................... 136
2... Kendilerine Mahsus Özel Sicili Bulunmayan Taşınırlar............... 137
B.. Kiracı Yönünden........................................................................................ 141
III.. TAŞINMAZ MALLARA İLİŞKİN SÖZLEŞMELERİN ŞERHİ VE BUNUN HUKUKİ SONUÇLARI 142
IV.. YURT DIŞINDAN YAPILACAK SÖZLEŞMELERİN TESCİLİ VE BUNUN HUKUKİ SONUÇLARI 145
§ 11. FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ............... 147
I..... HUKUKİ NİTELİĞİ VE ÖZELLİKLERİ..................................................... 147
A.. İsimli Bir Sözleşmedir................................................................................ 147
B.. Rızai Bir Sözleşmedir................................................................................. 148
C.. Karşılıklı Borç Yükleyen Bir Sözleşmedir.............................................. 149
D.. İvazlı Bir Sözleşmedir................................................................................ 149
E... Kullandırma Borcu Doğuran Bir Sözleşmedir....................................... 150
F... Sürekli Bir Sözleşmedir.............................................................................. 151
G.. Genel İşlem Koşulları İçerebilen ve Standart Sözleşme Şeklinde Düzenlenebilen Bir Sözleşmedir 151
II... BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKI...................................................... 152
A.. Olağan Kira Sözleşmesinden Farkı......................................................... 152
B.. Taksitle Satış ve Diğer Satış Türlerinden Farkı..................................... 154
C.. Kullanım Ödüncü Sözleşmesinden Farkı............................................... 156
D.. Tüketim Ödüncü Sözleşmesinden Farkı................................................ 156
III.. FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLARDA USULE İLİŞKİN BAZI KONULAR......................................................................................................... 157
A.. Görevli Mahkeme....................................................................................... 157
B.. Yetkili Mahkeme........................................................................................ 158
C.. İhtiyati Tedbir............................................................................................. 160
D.. Dava Şartı Arabuluculuk.......................................................................... 163
E... Kiralayanın İİK m. 150/ı’ya Göre İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takipte Bulunması 164
Üçüncü Bölüm
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ
§ 12. TARAFLARIN BORÇLARI VE SORUMLULUĞU.......................................... 167
I..... KİRALAYANIN BORÇLARI VE SORUMLULUĞU................................ 167
A.. Kira Konusu Malın Zilyetliğini Kiracıya Sağlama Borcu................... 167
B.. Kiracının Kira Konusu Malı Kullanmasına ve Ondan Yararlanmasına Katlanma Borcu 176
C.. Kira Konusu Malı Bir Üçüncü Kişiye Devretmeme Borcu................. 177
D.. Kira Konusu Malın Ayıplarından Sorumluluk..................................... 180
1... Kira Konusu Malın Kiracının Seçimi ve Talebi Üzerine Üçüncü Kişiden Sağlanmış Olması 181
2... Kira Konusu Malın Bizzat Kiracıdan Sağlanmış Olması............. 188
3... Kira Konusu Malın Önceden Kiralayanın Mülkiyetine Geçirilmiş Olması 189
a).. Ayıbın Giderilesini İsteme Hakkı............................................... 191
b).. Kira Bedelinden İndirim Yapılmasını İsteme Hakkı.............. 191
c).. Kiralananın Ayıpsız Benzeriyle Değiştirilmesini İsteme Hakkı 192
d).. Sözleşmeyi Fesih Hakkı............................................................... 192
e).. Zararın Giderilmesini İsteme Hakkı........................................... 193
E... Kira Konusu Malda Üçüncü Kişinin İleri Sürdüğü Haklar Sebebiyle Sorumluluk 194
II... KİRACININ BORÇLARI VE SORUMLULUĞU....................................... 195
A.. Kira Bedelini Ödeme Borcu...................................................................... 195
B.. Kira Konusu Malı Özenle Kullanma Borcu........................................... 204
C.. Kira Konusu Malın Her Türlü Bakımını Yapma ve Onu Koruma Borcu 205
D.. Kira Konusu Malın Sözleşme Süresi İçinde Hasar ve Ziyaından Sorumluluk 211
E... Sigorta Primlerini Ödeme Borcu............................................................... 216
F... Kira Konusu Malın Zilyetliğini Başkasına Devretmeme Borcu........ 220
G.. Sözleşme Sonunda Malı Kiralayana Geri Verme Borcu..................... 225
§ 13. TARAFLARIN İFLASININ VEYA İCRA TAKİBİNE UĞRAMASININ SONUÇLARI 226
I..... KİRACININ İFLASI VEYA İCRA TAKİBİNE UĞRAMASI.................. 226
A.. Kiracının İflası............................................................................................ 226
B.. Kiracının İcra Takibine Uğraması.......................................................... 237
II... KİRALAYANIN İFLASI VEYA İCRA TAKİBİNE UĞRAMASI........... 248
A.. Kiralayanın İflası....................................................................................... 248
B.. Kiralayanın İcra Takibine Uğraması...................................................... 250
§ 14. KİRACININ FİNANSAL KİRALAMA KONUSU MALI SATIN ALMA HAKKI 254
Dördüncü Bölüm
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
§ 15. SÖZLEŞMENİN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ....................................... 263
I..... KENDİLİĞİNDEN SONA ERME NEDENLERİ......................................... 263
A.. Sözleşme Süresinin Dolması..................................................................... 266
B.. Kiracının İflası............................................................................................ 269
C.. Kiracının Ölümü veya Fiil Ehliyetini Kaybetmesi................................ 272
II... KENDİLİĞİNDEN SONA ERMENİN SONUÇLARI................................. 274
§ 16. SÖZLEŞMENİN FESHİ.......................................................................................... 280
I..... FESİH NEDENLERİ........................................................................................ 281
A.. Kiracının Kira Bedelini Ödemede Temerrüdü....................................... 282
B.. Kiracının Bir Yıl İçinde Kira Bedellerinden Üçünü veya Üst Üste İkisini Zamanında Ödememesi Nedeniyle İhtara Muhatap Olması............................................................................ 288
C.. Kiracının Tasfiye Sürecine Girmesi veya Kira Konusu Malın Tahsis Edildiği İşletmesini Tasfiye Etmesi....................................................................................................................... 291
D.. Kira Konusu Malın Kiracıya Zamanında Teslim Edilmemesi.......... 292
E... Taraflardan Birinin Sözleşmeye Aykırı Harekette Bulunması......... 297
II... FESHİN SONUÇLARI..................................................................................... 299
A.. Kiralayan Tarafından Feshin Sonuçları................................................ 299
B.. Kiracı Tarafından Feshin Sonuçları....................................................... 311
FİNANSAL KİRALAMA, FAKTORİNG, FİNANSMAN VE TASARRUF FİNANSMAN ŞİRKETLERİ KANUNU 313
FİNANSAL KİRALAMA, FAKTORİNG VE FİNANSMAN ŞİRKETLERİNİN KURULUŞ VE FAALİYET ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK................................................................................................................... 349
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNİN ÖZEL SİCİLE TESCİLİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA GENELGE............................................................................................................................ 381
TÜRKİYE DIŞINDA YERLEŞİK KİŞİLERİN TÜRKİYE’DE YERLEŞİK KİŞİLERE YAPACAKLARI FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNE AİT FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNİN TESCİLİNE İLİŞKİN GENELGE............................................................................................................................................... 391
FİNANSAL KURUMLAR BİRLİĞİ STATÜSÜ........................................................... 397
KAYNAKLAR ................................................................................................................... 415
