Viktimoloji(Mağdurbilim)
Prof. Dr. Füsun SOKULLU AKINCI
Yrd. Doç. Dr. Selman DURSUN
Konu Başlıkları
- Genel Olarak Viktimoloji Kavramı ve Tarihçesi
- Viktimolojinin, Kriminoloji ve Diğer Bilim Dalları ile İlişkisi
- Mağdur ve Fail Tipolojisi
- Mağdurun Suça Yol Açması ve Mağdur Riski
- Mağdursuz Suç Failleri ve Viktimoloji
- Gizli Kalmış Suçluluk ve Viktimoloji
- Mağdurun Suç Öncesi Korunması
- Mağdurun Suç Sonrası Korunması ve Mağdur Hakları
İ Ç İ N D E K İ L E R
Üçüncü Basıya Önsöz.V
İkinci Basıya Önsöz.VII
Birinci Basıya Önsöz IX
Kısaltmalar .XIX
Birinci Bölüm
VİKTİMOLOJİYE GİRİŞ
§ 1. GENEL OLARAK VİKTİMOLOJİ KAVRAMI VE
TARİHÇESİ 2
I. VİKTİMOLOJİ SÖZCÜĞÜNÜN ETİMOLOJİSİ VE
MAĞDUR KAVRAMI 3
II. VİKTİMOLOJİNİN AMACI 5
III. TARİHÇE . 9
IV. MAĞDURLARA YÖNELİK ÇALIŞMALARIN
BAZI ÖZELLİKLERİ 17
§ 2. VİKTİMOLOJİNİN, KRİMİNOLOJİ VE DİĞER BİLİM
DALLARI İLE İLİŞKİSİ 20
I. KRİMİNALİSTİK . 20
II. SOSYOLOJİ 20
III. PSİKİYATRİ VE PSİKOLOJİ 21
IV. CEZA HUKUKU 22
A. Genel Olarak. 22
B. Çeşitli Suç Tiplerinde Mağdurun Sıfatına veya Durumuna
Bağlanan Sonuçlar. 25
XII İçindekiler
1. Mağdurun Sıfatının veya Durumunun
Farklı Bir Suç Tipine Yol Açması 26
a) Kasten Öldürme - Cumhurbaşkanına Suikast 26
b) İntihara Yönlendirme - Kasten Öldürme . 27
c) Cinsel Saldırı - Cinsel İstismar. 28
d) Tehdit veya Cebir - Görevi Yaptırmamak için
Direnme 28
e) Hakaret - Cumhurbaşkanına Hakaret 29
2. Mağdurun Sıfatının veya Durumunun
Cezayı Ağırlaştırıcı Nitelikli Unsur Olması 29
a) Kasten Öldürme ve Kasten Yaralama 29
b) İşkence ve Eziyet 30
c) Cinsel Suçlar 31
d) Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma . 32
e) Hakaret 33
f) Hırsızlık, Mala Zarar Verme ve Dolandırıcılık 33
g) Suçu Bildirmeme 34
h) Yabancı Devlet Başkanı veya Temsilcilerine
Karşı Suç 34
3. Mağdurun Sıfatının Cezayı Hafifletici Şahsi Neden
veya Şahsi Cezasızlık Nedeni Olması. 34
C. Suçun Mağdur Üzerindeki Etkisine Bağlanan Sonuçlar . 35
§ 3. MAĞDUR VE FAİL TİPOLOJİSİ . 36
I. GENEL OLARAK. 36
II. VİKTİMOLOJİ'DE MAĞDUR TİPOLOJİSİ 37
A. Genel Olarak. 37
B. Bazı Mağdur Tipleri 41
1. Cinsel Suç Mağdurları. 41
a) Cinsel Suçlara İlişkin Teoriler . 46
b) Cinsel Saldırı Suçları Sonrası Mağdur 48
c) Kriz Reaksiyonunun Onarım Süreci . 50
d) Türk Ceza Kanunu'ndaki Düzenlemeler. 52
2. Aile İçi Şiddet Mağdurları . 57
a) Aile İçi Şiddete Genel Bakış 57
b) Şiddet Döngüsü Kavramı. 61
c) Aile İçi Şiddete İlişkin Teoriler 64
İçindekiler XIII
d) Aile İçi Şiddetle Yasal Mücadele . 68
3. Çocuk İstismarı Mağdurları. 84
a) İstismara Uğrayan Çocukların Özellikleri . 89
b) Çocuk İstismarını Açıklayan Teoriler 90
c) Çocuk İstismarının Ölçülmesi 93
d) Çocuk İstismarı ve Şiddet Döngüsü . 93
e) Çocuk İstismarı Faillerinin Merkezi
Sicilinin Tutulması . 94
f) Çocuk İstismarı Türleri. 94
g) Çocuk İstismarı ve Hukuk . 95
h) Şiddet Görmüş Çocuklara Ne Yapılmalı? . 105
i) İhbar Zorunluluğu. 106
4. Yaşlı İstismarı Mağdurları. 109
5. İşsiz Mağdurlar. 115
6. İnsan Öldürme Suçu Mağdurlarının
Yakınları (Geride Kalan Mağdurlar) . 116
III. VİKTİMOLOJİK AÇIDAN FAİL TİPOLOJİSİ . 117
A. Şiddet Suçlarının Failleri . 118
B. Malvarlığına Karşı Suçların Failleri 118
C. Sahtecilik Suçlarının Failleri 118
D. Cinsel Suç Failleri 119
§ 4. MAĞDURUN SUÇA YOL AÇMASI VE MAĞDUR RİSKİ 120
I. MAĞDURUN SUÇA YOL AÇMASI . 120
A. Kavram . 120
1. Genel Olarak. 120
2. Kavramın Tarihçesi 122
3. Benzer Kavramlarla İlişkisi ve Farkı . 123
4. Kavramın Amacı . 126
B. Mağdurun Suça Yol Açması Durumları . 127
1. Genel Olarak. 127
2. Bazı Suçlarda Mağdurun Suça Yol Açması . 128
a) İnsan Öldürme Suçu 128
b) Malvarlığına Karşı Suçlar . 129
c) Cinsel Suçlar 130
d) Hakaret Suçu . 131
e) Diğer Suçlar . 131
XIV İçindekiler
C. Mağdurun Suça Yol Açmasının Hukuki
Sonuçları. 132
1. Genel Olarak. 132
2. Türk Ceza Kanunu'ndaki Sonuçları. 133
a) Bütün Suçlar Açısından Geçerli Olan Sonuçlar. 133
b) Bazı Suçlar Açısından Geçerli Olan Sonuçlar . 138
II. MAĞDUR RİSKİ 144
A. Genel Olarak. 144
B. Mağdur Olma Riskini Artıran Faktörler 147
1. Cinsiyet. 147
2. Yaş. 148
3. Meslek ve Sosyal Sınıf . 148
4. Medeni Durum. 149
5. Yerleşim Durumu 149
6. İkamet Edilen Semt. 150
§ 5. MAĞDURSUZ SUÇ FAİLLERİ VE VİKTİMOLOJİ 151
I. GENEL OLARAK. 151
II. KRONİK (İTİYADİ) SARHOŞLUK. 154
III. MUNCHAUSEN SENDROMU 156
IV. TRAVMATİK TELAFİ NEVROZLARI 159
§ 6. GİZLİ KALMIŞ SUÇLULUK VE VİKTİMOLOJİ . 161
I. GENEL OLARAK. 161
II. GİZLİ KALMIŞ SUÇLULUĞA MAĞDURLARIN
YOL AÇMASININ NEDENLERİ 162
A. Suçlunun Mağdur Tarafından Yeterli Bir
Şekilde Tanımlanamaması . 162
B. Mağdurun Rızası. 162
C. Mağdur ve Suçlu Arasında Önceden Var Olan
İlişkiler 163
D. Önemsememe, Korkma ve Çekinme Gibi
Nedenler . 164
E. Mağdurun Polis Yöntemlerini Yeterli Görmemesi
ve Ona Güvenmemesi . 167
F. Mağdurun Bir Suçla İlişkisi Olduğunun
Farkında Olmaması ya da İhbar Edebilecek
Durumda Olmaması . 167
İçindekiler XV
İkinci Bölüm
MAĞDURUN KORUNMASI VE MAĞDUR HAKLARI
§ 1. MAĞDURUN SUÇ ÖNCESİ KORUNMASI
(MAĞDURİYETİN ÖNLENMESİ). 171
I. GENEL OLARAK. 171
II. SUÇUN ÖNLENMESİ VE OLASI MAĞDURLARIN
POLİSÇE KORUNMASI 172
A. Suçun Önlenmesinde Polisin Rolü 174
B. Polisin Önleme Faaliyetinin Alanının Belirlenmesi 177
1. Duruma İlişkin Faktörler. 177
2. Kişilik Faktörleri 178
3. Tehlikeli Suç Öncesi Durumundaki Kişiler 179
C. Polisin Suçu Önleme Faaliyetleri . 182
1. Genel Önleme Faaliyetleri. 183
a) Halkla Temas Kurma 183
b) Sıkıntıda Olan Kişilere Yardım Etme 191
2. Belirli Suçları Önlemeye Yönelik Özel Önleme Faaliyetleri 193
a) Hırsızlık Suçları 193
b) Çocuk Suçluluğu . 198
c) Şiddet İçeren Suçlar 201
III. OLASI CİNSEL SUÇ MAĞDURLARININ
KORUNMASI VE MEGAN YASALARI 203
A. Genel Olarak. 203
B. Megan Yasası. 204
1. Tarihsel Gelişim 204
2. Yasanın İçeriği ve Yasanın Yerine Geçen
Adam Walsh Yasası 208
a) New Jersey Megan Yasası 208
b) Federal Megan Yasası 211
c) Adam Walsh Yasası . 215
d) Adam Walsh Yasası'nı Genişleten Yasal Değişiklikler 221
3. Yasaya İlişkin Eleştiriler . 224
4. Mahkeme Kararları . 232
a) New Jersey Yüksek Mahkemesi Kararları 232
b) Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi Kararları 234
XVI İçindekiler
5. Yasanın Değerlendirilmesi ve Türk Hukukundaki
Gelişmeler. 249
IV. SUÇUN ÖNLENMESİNE KİŞİLERİN KATKILARI 255
A. Evde Bekçi veya Kapıcı Bulundurmak. 256
B. Alarm Tesisatı Kurmak 256
C. Işıkları Açık Bırakmak. 257
D. Komşuların Gözetimi 257
E. Silah Bulundurmak . 258
V. SUÇUN ÖNLENMESİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN
ROLÜ (Suç Üçlüsü: Seyirci-Mağdur-Suçlu) . 258
VI. MÜKERRER MAĞDURİYET VE SUÇUN
ÖNLENMESİ . 263
A. Genel Olarak. 263
B. Mükerrer Mağduriyetin Nedenleri 266
C. Suç Önleme Faaliyetlerinin Suç Mağduru Olmuş Kişiler
Üzerinde Yoğunlaştırılmasının Yararları. 269
D. Mükerrer Mağdurlara Odaklanmış Suç Önleme Faaliyetleri 270
§ 2. MAĞDURUN SUÇ SONRASI KORUNMASI VE
MAĞDUR HAKLARI 272
I. MAĞDUR HAKLARI VE ŞÜPHELİ VEYA SANIK
HAKLARI İKİLEMİ . 272
II. MAĞDURUN SUÇ SONRASI SIKINTILARI 274
A. Genel Olarak. 274
B. Mağdurda Suç Sonrası Oluşabilecek
Hastalıklar ve Sendromlar (Belirtiler) 276
1. Psikosomatik Hastalıklar . 278
2. Fonksiyonel Hastalıklar. 278
3. Nöro-Vejetatif Belirtiler. 279
4. Psikiyatrik Bozukluklar . 279
5. Alkol ve Madde Kullanımı 279
6. Nörotik Bozukluklar . 279
7. Psikolojik Hastalıklar 280
C. Mağdurun Suç Sonrası Kişisel Sorunları 281
1. Mağdurun Benlik Sorunları 281
2. Mağdurun İlişki Sorunları. 284
3. Mağdurun Cinsel Yaşamı 284
İçindekiler XVII
4. Mağdurun Topluma Karşı Tutumu 285
5. Mağdurun Kişilik Yapısı 285
6. Mağdurun Kişilik Bozuklukları . 286
7. Mağdurda Gelişen Savunma Mekanizmaları 287
8. Aile İçi Şiddet Mağduriyeti Sonrası
Kadınların Sorunları 288
C. Mağdurun Terapisi 290
1. Genel Olarak. 290
2. Mağdurun Terapisinde Yeni Yaklaşım:
Onarıcı Adalet. 292
III. CEZA MUHAKEMESİNDE MAĞDUR HAKLARI . 297
A. Genel Olarak. 297
1. Geleneksel Mağdur Hakları. 297
2. Çağdaş Ceza Adaleti İçinde Mağdur 299
B. Avrupa Konseyi Tavsiye Kararları ve Türk
Pozitif Hukuku . 302
1. Genel Olarak. 302
a) Ceza ve Ceza Muhakemesinde Mağdurun Durumuna
Dair Tavsiye Kararı 302
b) Suç Mağdurlarına Yardıma Dair Tavsiye Kararı . 304
2. Mağdur Destek Hizmetleri 309
a) Genel Olarak 309
b) Asgari Standartlar. 313
c) İhtisaslaşmış Merkezler ve Yardım Hatları. 315
d) Eşgüdüm ve İşbirliği 322
3. Mağdurla Temasta Olan Kişi ve Kuruluşlar . 325
a) Genel Olarak 325
b) Personel Seçimi ve Eğitimi . 326
c) Mağdur ve Polis 328
4. Mağdura İlişkin Bilgilendirme. 332
a) Mağdurun Bilgilendirilmesi 332
b) Yetkili Organlar Arasında Bilgi Aktarımı 342
c) Korunması Gereken Bilgiler . 344
5. Mağdur - Fail Arabuluculuğu ve Uzlaşma 349
6. Mağdur ve Giderim. 353
XVIII İçindekiler
a) Genel Olarak 353
b) Kovuşturmama Kararında Giderimin
Dikkate Alınması . 354
c) Kovuşturma ve Giderim Davası Açma Hakkı . 358
d) Ceza Mahkemesinin Giderime Hükmedebilmesi . 359
e) Bir Ceza Yaptırımı Olarak Giderim 360
f) Ertelemenin veya Koşullu Salıverilmenin
Giderim Ödenmesi Koşuluna Bağlanması 364
g) Giderimin Tahsili . 369
h) Devlet Giderimi ve Sigorta. 370
7. Mağdurun Dinlenmesi 373
8. Mağdurun Güvenliğinin Korunması . 376
9. Mağduriyete Dair Toplumsal Farkındalığın
Oluşturulması . 381
10. Mağdur Araştırmalarının Desteklenmesi . 382
SONUÇ. 385
BİBLİYOGRAFYA 391
EKLER: Avrupa Konseyi Tavsiye Kararları . 411