Suç fiilinin işlendiği tarihten sonra yürürlüğe giren bir zamanaşımı düzenlemesi o suça uygulanabilir mi? Bu kadim soruya iki temel görüş çerçevesinde cevap verilmektedir. İlk görüşe göre zamanaşımı, devletin cezalandırma yetkisinin zaman bakımından sınırlandırılmasıdır. Bu nedenle zamanaşımı kurallarının geçmişe yürütülmesi, kanunilik ilkesine ve zamanaşımı kurumunun amacına aykırı olacaktır. İkinci görüş ise zamanaşımı kurallarının kesinlikle geçmişe yürümeyeceğini savunmanın, kanunilik ilkesinin çıkış amacına aykırı sonuçlar doğurabileceğini ileri sürmektedir. Her iki görüş de esasında bireyin daha çok korunması amacından hareket etmektedir. İlk görüş bu korumayı, birey lehine önemli bir kazanım olduğunu kabul ettiği geçmişe yürüme yasağının tartışılmasını önlemek suretiyle yapmaya çalışmaktadır. İkinci görüş ise zamanaşımı kurumu ve geçmişe yürüme yasağı eliyle bazı suçluların genel bir cezasızlık haliyle ödüllendirilmesini engelleme, özellikle devletin bireye karşı saldırılarının mutlak biçimde cezalandırılmasını sağlama çabası içerisindedir. Çalışmamızda her iki görüş demokrasi ve kuvvetler ayrılığı, hukuk devleti ve hukuki güvenlik, kusur ve insan onuru gibi ilke ve kavramlar çerçevesinde ele alınmıştır. Zamanaşımı ve geçmişe yürümeye ilişkin tartışmalar somut suç fiilleri, hukuki düzenlemeler, mahkeme içtihatları ve bilimsel içtihatlar çerçevesinde yürütülmüştür. Almanya'da, Nazi Almanyası dönemi ve yine Federal Almanya ile Demokratik Almanya'nın birleşmesi sonrası zamanaşımı kurallarının geçmişe yürütülmesine ilişkin ortaya çıkan örnekler, somut düzenlemeler bağlamında özellikle dikkat çekicidir. Tartışmaların odağındaki somut suç fiilleri ise devlet ve kamunun yönlendirdiği suç kavramı altında ele alınmıştır ki, bu kavram da kanımızca önem arz etmektedir. Çalışmamızın sonunda tüm bu tartışma ve incelemeler ışığında cevabını aradığımız soruya ilişkin öneriler sistematik bir biçimde ifade edilmiştir. Bu eserle karşılaştırmalı hukukta çokça incelenen söz konusu tartışmaların ülkemiz doktrinine aktarılması ve eserin somut öneriler bağlamında ülkemiz hukukuna naçizane bir katkı sunması en büyük temennimizdir.(ARKA KAPAKTAN) İÇİNDEKİLER GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KANUNULİK İLKESİ VE GEÇMİŞE YÜRÜME YASAĞI 1. Genel Olarak 2. Kanunilik İlkesi ve Geçmişe Yürüme Yasağının Tarihsel Gelişimi ve Felsefi Temelleri 2.1. Aydınlanma Çağı Öncesi Dönem 2.2. Aydınlanma Çağı ve Sonrası Dönem 3. Kanunilik İlkesi ve Geçmişe Yürüme Yasağıyla İlişkilendirilen İlkeler 3.1. Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı İlkesi 3.2. Hukuk Devleti ve Hukuki Güvenlik İlkesi 3.3. Kusur İlkesi ve İnsan Onuru İKİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKUNDA ZAMANAŞIMININ ÇEŞİTLERİ, TARİHİ GELİŞİMİ, KURUMU TEMELLENDİREN GÖRÜŞLER, KURUMUN HUKUKİ NİTELİĞİ 1. Genel Olarak 2. Zamanaşımının Çeşitleri 2.1. Dava Zamanaşımı 2.2. Ceza Zamanaşımı 3. Zamanaşımının Tarihsel Gelişimi 3.1. Aydınlanma Çağı Öncesi Dönem 3.2. Aydınlanma Çağı ve Sonrası Dönem 4. Zamanaşımını Temellendiren Görüşler 4.1. Manevi Ceza Görüşü 4.2. Uslanma Görüşü 4.3. Psikolojik Değişim Görüşü 4.4. Unutma Görüşü 4.5. Takibatın Terki Görüşü 4.6. Delillerin Bozulması ve Kaybolması Görüşü 4.7. Sosyal Fayda Görüşü 5. Zamanaşımının Hukuki Niteliği 5.1. Maddi-Şekli Ceza Hukuku Ayrımı Bakımından İleri Sürülen Ölçütler 5.2. Kurumun Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK, ALMAN HUKUKUNDA VE ULUSLARARASI HUKUKTA ZAMANAŞIMI KURALLARININ GEÇMİŞE YÜRÜME YASAĞI KARŞISINDAKİ DURUMUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER VE MAHKEME İÇTİHATLARI 1. Genel Olarak 2. Türk Hukukunda 2.1. Düzenlemeler 2.2. Mahkeme İçtihatları 3. Alman Hukukunda 3.1. İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönem 3.2. Federal Almanya Cumhuriyeti ile Demokratik Almanya Cumhuriyeti'nin Birleşmesinden Sonraki Dönem 4. Uluslararası Hukukta 4.1. Düzenlemeler 4.2. AİHM İçtihatları DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DOKTRİNDE ZAMANAŞIMI KURALLARININ GEÇMİŞE YÜRÜME YASAĞI KARŞISINDAKİ DURUMUNA İLİŞKİN TARTIŞMALAR 1. Genel Olarak 2. Kanunilik İlkesi Bakımından 2.1. Zamanaşımının Hukuki Niteliğini Esas Alan Görüş 2.2. Zamanaşımının Hukuki Niteliğini Esas Almayan Görüş 3. Hukuku Devleti İlkesi Bakımından 3.1. Geçmişe Yürüme Yasağı Lehine Görüşler 3.2. Geçmişe Yürüme Yasağı Aleyhine Görüşler 4. Eşitlik İlkesi Bakımından 4.1. Geçmişe Yürüme Yasağı Lehine Görüşler 4.2. Geçmişe Yürüme Yasağı Aleyhine Görüşler 5. Zamanaşımını Temellendiren Görüşler Bakımından 5.1. Manevi Ceza Görüşü Bakımından 5.2. Uslanma Görüşü Bakımından 5.3. Psikolojik Değişim Görüşü Bakımından 5.4. Unutma Görüşü Bakımından 5.5. Takibatın Terki Görüşü Bakımından 5.6. Delillerin Bozulması ve Kaybolması Görüşü Bakımından 5.7. Sosyal Fayda Görüşü Bakımından 6. Devletin veya Kamunun Yönlendirdiği Suçlar Bakımından 6.1. Devletin veya Kamunun Yönlendirdiği Suçların İle İlişkilendirilen Kavramlar 6.2. Devletin veya Kamunun Yönlendirdiği Suçların Maddi Ceza Hukuku Bağlamında Değerlendirilmesi ve Tanımı SONUÇ KAYNAKÇA
