İÇİNDEKİLER SUNUŞ III ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR VII KISALTMALAR.XV GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN GENEL İŞLEM KOŞULLARI §1. GENEL İŞLEM KOŞULLARI KAVRAMI. 7 1. Genel işlem koşulları sorunu ve kavramı7 2. Genel işlem koşullarının fonksiyonları .9 3. Ülkemiz açısından yasal düzenlemeler, düzenlemelerin kapsamı ve niteliği 11 §2. GENEL İŞLEM KOŞULLARININ TANIMI ve UNSURLARI 16 1. Genel işlem koşullarının tanımı ve hukuki niteliği.16 a) Genel işlem koşullarının tanımı16 b) Genel işlem koşullarının hukuki niteliği 19 2. Genel işlem koşullarının unsurları 23 a) Genel işlem koşullarının önceden tek yanlı belirlenmesi.23 b) Genel işlem koşullarının genel ve soyut nitelikte olması .27 c) Genel işlem koşullarının çok sayıda benzer sözleşmede kullanılma amacı 27 d) Kullanan tarafından genel işlem koşullarının karşı tarafa sunulması30 e) Genel işlem koşullarının bireysel sözleşme konusu yapılmamış olması31 3. Genel işlem koşullarının varlığını tespitte dikkate alınmayan hususlar .37 X 4. Genel işlem koşulları ve ispat yükü 39 a) Genel işlem koşullarının var olduğunun iddia edilmesinde ispat yükü39 b) Bireysel sözleşmenin var olduğunun iddia edilmesinde ispat yükü41 İKİNCİ BÖLÜM GENEL İŞ KOŞULLARI KAVRAMI §3. GENEL İŞ KOŞULLARININ TANIMI ve TÜRLERİ . 47 1. Genel iş koşullarının tanımı 47 2. Genel işlem koşullarının unsurları açısından genel iş koşulları49 a) Önceden tek yanlı olarak belirlenme49 b) Genel ve soyut nitelikte olma .50 c) Çok sayıda benzer sözleşmede kullanılma amacı 52 d) İşveren tarafından genel iş koşullarının sunulması.53 e) Genel iş koşullarının bireysel sözleşme konusu yapılmamış olması54 3. Genel iş koşullarının türleri.59 a) Tip iş sözleşmeleri59 b) İç yönetmelikler63 aa) İç yönetmelik kavramı 63 bb) İç yönetmeliklerin hukuki niteliği.65 cc) İç yönetmeliklerin genel işlem koşulu niteliği65 c) İşyeri uygulamaları ve işverenin genel vaatleri 66 aa) İşverenin genel vaatleri (Gesamtzusage) 66 bb) İşyeri uygulamaları .68 aaa) İşyeri uygulaması kavramı .68 bbb) İşyeri uygulamasının hukuki niteliği71 cc) İşyeri uygulamaları ve işverenin genel vaatlerinin genel işlem koşulu niteliği 73 §4. HAKSIZ ŞARTLAR ve GENEL İŞ KOŞULLARINA DEĞİŞİKLİK KAYITLARI KOYMA YASAĞI (TBK MD.24) .78 1. Haksız şart kavramı.78 2. Haksız şart olarak değişiklik kayıtları.82 XI 3. İş sözleşmesinin değiştirilmesi .84 a) İş sözleşmesi değişikliğine konu olabilecek çalışma koşulları.86 b) İş sözleşmesinin değiştirilmesi ve yönetim hakkı ile ilişkisi88 c) Değişiklik sözleşmesi ve değişiklik feshi.91 aa) Değişiklik sözleşmesi92 bb) Değişiklik feshi .95 d) Değişiklik kayıtları .100 aa) Değişiklik Kayıtları Kavramı100 bb) Farklı çalışma koşulları açısından değişiklik kayıtları102 aaa) Ücrette değişiklik .102 aaaa) Bağlayıcı olmama ve geri alma kayıtları .107 aaaaa) Bağlayıcı olmama kayıtları (Freiwilligkeitsvorbehalt).108 bbbbb) Geri alma kayıtları (Widerrufsvorbehalt) 110 bbb) İşin niteliğinde değişiklik.111 ccc) İşyeri değişikliği.112 ddd) Çalışma sürelerinde değişiklik .114 cc) Değişiklik kayıtlarının diğer değiştirme olanakları karşısındaki konumu ve değiştirme yasağı açısından değerlendirilmesi 116 aaa) Değişiklik kayıtları ve hukukumuzdaki görüşler .117 bbb) İş hukukunun özelliklerinin uygun ölçüde dikkate alınması 124 ccc) Değiştirme yasağı karşısında uyarlama zorunluluğu .131 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GENEL İŞ KOŞULLARININ DENETİMİ ve SONUÇLARI §5. GENEL OLARAK DENETİM . 141 1. Genel iş koşulları açısından denetim ihtiyacı141 2. Genel iş koşullarının denetime tabi tutulmasının sözleşme özgürlüğü üzerindeki etkisi .144 3. Genel iş koşullarıyla ilgili denetim türleri 149 a) İdari denetim.150 XII b) Yargısal denetim .152 aa) Usul hukuku açısından denetim olanağı: topluluk davası 152 bb) Maddi hukuk açısından denetim olanakları 159 §6. YÜRÜRLÜK DENETİMİ . 163 1. Genel işlem koşullarının sözleşmenin içeriği haline gelmesi .163 2. Genel işlem koşullarının sözleşme içeriğine dahil olabilmesi için aranan şartlar167 a) Genel iş koşulları hakkında açıkça bilgi verilmesi ve içeriğini öğrenme imkanının sağlanması168 aa) Genel iş koşulları kullanıldığına dair uyarının yapılma zamanı .172 bb) İşçinin lehine olan genel iş koşulları açısından açıkça bilgi verilmesi ve içeriği öğrenme imkanının sağlanması şartının değerlendirilmesi174 b) Genel iş koşullarının kabul edilmesi 176 aa) Tam (bilinçli) kabul.176 bb) Örtülü kabul 177 cc) Global kabul178 c) Genel iş koşullarının sözleşme içeriğine dahil edilmesinin şekli ve ispat yükü 179 3. Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı (şaşırtıcı, alışılmamış, olağan dışı) genel iş koşulları .181 a) Objektif unsur: Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olma.183 b) Sübjektif unsur: İşçinin hesaba katmasının beklenmez olması 185 4. Yürürlük denetiminin yaptırımı: yazılmamış sayılma ve sonuçları 188 §7. YORUM DENETİMİ . 196 1. Genel olarak196 2. Genel iş koşullarının sübjektif ve objektif yorumu.198 3. Açık olmama kuralı.203 §8. İÇERİK DENETİMİ 210 1. Genel olarak210 2. TBK md.25'ten önce hukukumuzda içerik denetiminin gerçekleştirilebilirliğiyle ilgili gelişmeler.213 XIII a) Öğreti görüşleri.213 b) Yargıtay uygulaması ve kullanım denetimi 224 c) İçerik denetiminin gerçekleştirilebileceğini belirten görüşlerin dayandığı kanuni hükümlerin TBK md.25 yanında uygulanabilirliği229 3. Genel iş koşulu niteliği taşımayan iş sözleşmesi hükümlerinin içerik denetimine tabi tutulup tutulamayacağı233 a) Tüketiciler açısından öngörülen özel düzenlemeler.233 b) İşçilerinin tüketici olarak nitelendirilebilip nitelendirilemeyeceği236 4. İçerik denetiminin gerçekleştirilmesi ve ölçütleri.243 a) Genel iş koşullarının işçinin aleyhine olması veya onun durumunu ağırlaştırması249 b) Önemli ölçüde dengesizliğin bulunması 250 c) Dürüstlük kurallarına aykırılık .252 aa) Genel olarak253 bb) ‘Dürüstlük kurallarına aykırılık' ifadesinin somutlaştırılma ihtiyacı.257 cc) Yasal düzenlemenin temel düşüncesiyle bağdaşmama.262 dd) Sözleşmenin doğasına aykırılık (sözleşmenin amacının gerçekleşmesinin tehlikeye düşmesi)271 ee) Şeffaflık ilkesi.276 5. Denetim dışı kalan genel iş koşulları 284 a) Hukuksal düzenlemeleri tekrar eden genel iş koşulları285 b) Asli edim yükümlülüklerini konu alan genel iş koşulları ve bu edim yükümlülükleri arasındaki ilişki.289 c) Toplu iş sözleşmesi hükümleri .297 6. İçerik denetimi sonucu uygulanacak yaptırım ve sonuçları307 a) Kısmi geçersizlik309 b) Kısmi geçersizliğin türleri ve genel iş koşulları alanında uygulanmaları.315 aa) Basit kısmi geçersizlik 315 bb) Değiştirilmiş kısmi geçersizlik .316 XIV cc) Geçerliliği koruyan indirgeme (düşey kısmi geçersizlik - geltungserhaltende Reduktion).318 dd) Sözleşmenin bölünebilirliği bağlamında geçerliliği koruyan indirgeme ve değiştirilmiş kısmi geçersizlik 319 ee) Genel iş koşulları alanında geçerliliği koruyan indirgeme yaptırımının uygulanabilirliği .320 c) Sözleşme boşluğunun doldurulması.325 aa) Geçersiz olan genel iş koşulu yerine emredici ya da tamamlayıcı kanun hükmünün geçmesi325 bb) Sözleşmenin tarafların farazi iradesi veya işin özelliğine göre tamamlanması 327 SONUÇ334 KAYNAKÇA 349
