Ergin ERGÜL
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 11
GİRİŞ . 19
Birinci Bölüm
GENEL KAMU HUKUKU
1.1. GENEL KAMU HUKUKU DALI 29
1.2. GENEL KAMU HUKUKU DERSİ 33
1.3. GENEL KAMU HUKUKU DERSİNİN GEREKLİLİĞİ VE FAYDASI 37
1.4. GENEL KAMU HUKUKU ALANINA KARŞILAŞTIRMALI BAKMAK 39
1.5. GENEL KAMU HUKUKÇUSU OLARAK İBN HALDUN 41
İkinci Bölüm
MODERN DEVLETİN HUKUKİ GÖRÜNÜMÜ
2.1. GENEL OLARAK DEVLET . 49
2.2. MODERN DEVLET VE TEMEL NİTELİKLERİ 52
2.2.1. Ulus Devlet 53
2.2.2 Hukuk Devleti 55
2.2.3. İnsan Hakları . 56
2.3. MODERN DEVLETİN KURUCU UNSURLARI. 57
2.3.1. Egemen Otorite. 58
2.3.1.1. Otorite ve İktidar Kavramları. 60
2.3.1.2. Meşruiyet 61
2.3.2. Nüfus. 62
2.3.3. Ülke. 62
2.3.4. Daimi Örgütlenme 63
2.3.4.1. Devletin Tüzel Kişiliği. 63
2.3.4.2. Meşru Şiddet Tekeli 64
2.4. DEVLET BİÇİMLERİ 65
2.4.1. Siyasî Sistem 65
2.4.1.1. Kuvvetler Ayrılığı İlkesi.66
2.4.2. Ülkesel Örgütlenme Biçimi 68
2.4.2.1. Üniter Devlet68
2.4.2.2. Federasyon 68
2.4.2.3. Konfederasyon.70
2.5. İBN HALDUN’A GÖRE DEVLETİN UNSURLARI70
2.5.1. Sosyal Güç Dayanışması Unsuru 70
2.5.2. Nüfus Unsuru.74
2.5.3. Ülke Unsuru .74
2.5.4. İktidar Unsuru74
2.5.4.1. Otorite ve İktidar Ayrımı 75
2.5.4.2. Şiddet Tekeli.75
Üçüncü Bölüm
İLK ÇAĞ
3.1. ESKİ YUNAN’DA DEVLET VE ÖNEMLİ SİYASİ DÜŞÜNÜRLER 78
3.1.1. Polis: Site ya da Şehir Devleti.78
3.1.2 Siyasî Düşünce .81
3.1.2.1. Sofistler81
3.1.2.2. Platon: Ütopyacı Düşünürlerin Öncüsü83
3.1.2.2.1. Hayatı ve Eserleri 83
3.1.2.2.2. Toplum ve Devlet Teorisi 85
3.1.2.2.3. Siyaset.92
3.1.2.2.4. Adalet93
3.1.2.2.5. Günümüze Etkisi .94
3.1.2.3. Aristo: Realist Düşünürlerin Öncüsü 94
3.1.2.3.1 Hayatı94
3.1.2.3.2. Toplum ve Devlet Teorisi 95
3.1.2.3.3. Orta Sınıf .97
3.1.2.3.4. Adalet Anlayışı 97
3.1.2.3.5. Devlet Biçimleri.98
3.1.2.3.6. Yönetimlerin değişmesi kuralı.100
3.1.2.3.7. Etkisi100
3.2. ROMA’DA DEVLET GÖRÜŞÜ. 104
3.2.1. Cumhuriyet: Kuvvetler Dengesi 104
3.2.2. Devlet Teorisi 104
3.2.3. Devlet Düşünürleri 106
3.2.3.1. Polybios: Roma Cumhuriyetinin Hayranı Yunanlı Bir
Tarihçi 106
3.2.3.2. Çiçero: Karma Rejimin Savunucusu Edebiyatçı,
Hukukçu ve Devlet Adamı Düşünür. 107
3.3. DİĞER ÖNEMLİ DÜŞÜNÜRLER 108
3.4. İBN HALDUN’UN TOPLUM GÖRÜŞÜ 110
Dördüncü Bölüm
ORTA ÇAĞ
4.1. BATI DÜNYASI 115
4.1.1. Feodal Düzen 115
4.1.2. Burjuvazinin Yükselişi 118
4.1.3. Siyasal Düşünce. 118
4.1.3.1. Devlet Anlayışı. 118
4.1.3.2. Hristiyanlık 119
4.1.4. Önemli Siyasal Düşünürler 120
4.1.4.1 Aquinolu Thomas 120
4.1.4.2. Podovalı Marsilius . 121
4.1.5. Diğer Önemli Düşünürler 122
4.2. İSLAM DÜNYASI . 123
4.2.1. Sosyal ve Siyasî Koşullar 123
4.2.2. Önemli Kamu Hukukçuları ve Devlet Düşünürleri. 128
4.2.2.1. Farabi 129
4.2.2.1.1. İnsan Doğası . 132
4.2.2.1.2. Toplum ve Siyaset Teorisi. 133
4.2.2.2. Mâverdî. 172
4.2.2.3. İbn Sina 176
4.2.2.3.1. Toplum Teorisi 176
4.2.2.3.2. Devlet Teorisi . 176
4.2.2.4. Gazali. 177
4.2.2.4.1. Genel Olarak. 177
4.2.2.4.2. Toplum ve Devlet Görüşü .179
4.2.2.4.3. Adalet Anlayışı 181
4.2.2.4.4. Halkın Avukatlığı: Bilge Kamu Denetçisi
işlevi 182
4.2.2.4.5. Devletin Çöküş Sebepleri 183
4.2.2.5. İbn Rüşd .184
4.2.2.6. İbn Haldun’un İbn Sina ve Farabi eleştirisi.185
4.2.2.7. Mevlana .186
4.2.2.7.1. Genel Olarak .186
4.2.2.7.2 Hukuk, Hukukun Üstünlüğü ve Adalet
Düşüncesi187
4.2.2.8. Sadi Şirazi .193
4.2.2.8.1. Genel Olarak .193
4.2.2.8.2. Siyasî Düşünür Olarak Sadi194
4.2.2.8.3. Akılcı Bir Devlet Felsefesi 195
4.2.2.8.4. Çoban Metaforu ve Zımni Toplumsal
Sözleşme .197
4.2.2.8.5. Siyasî Meşruiyet 198
4.2.2.8.6. Baskıcı Politikaların ve İnsan Hakları
İhlallerinin Zararı.199
4.2.3. Diğer Önemli Düşünürler.199
Beşinci Bölüm
ERKEN MODERN DÖNEM
5.1. MAKYAVEL : İKTİDARIN HİZMETİNDE EMPİRİZM204
5.1.1. Genel Olarak 204
5.1.2. Yönetim Biçimleri 205
5.1.3. Prens’te Türkler ve Türkiye207
5.1.3.1. Koloniler Oluşturmanın Yararı .208
5.1.3.2. Türkiye ve Fransa Devlet Biçimlerinin Farklılığı208
5.1.3.3. Türklerin Rumeli’de İlerlemesi.209
5.2. JEAN BODIN: EGEMENLİK TEORİSİ VE OSMANLI 210
5.2.1. Genel Olarak 210
5.2.2. Bodin’in Döneminde Osmanlı Devleti ve Fransa .212
5.2.2.1. Batı’da Dönemin Osmanlı Algısı.214
5.2.2.2. Fransa- Osmanlı İttifakı216
5.2.3. Dönemin Osmanlı Devlet Yapısı ve Egemenlik Anlayışı 218
5.2.4. Bodin’e Bir Esin Kaynağı Olarak Osmanlı Devleti 220
5.2.4.1. Doğru ve Adil Devlet Modeli . 220
5.2.4.2. Dinî Hoşgörü Modeli . 221
5.2.4.3. Kurumsal Reform Modeli 222
5.2.5. Bodin’de Devlet Tanımı, Devletin Egemenlik Unsuru ve
Nitelikleri. 224
5.2.5.1 Devlet Tanımı 224
5.2.5.2. Devletin Egemenlik Unsuru. 224
5.2.6. Egemenliğin Nitelikleri ve Osmanlı Devleti ile Karşılaştırılması 225
5.2.6.1. Mutlaklık . 225
5.2.6.2. Süreklilik 227
5.2.6.3. Bölünmezlik ve Devredilemezlik . 228
5.2.7. Devlet Türleri ve Bodin’in Tercihi 230
5.2.7.1 Devlet Biçimleri ve Devlet-Hükümet Ayrımı 230
5.2.7.2. Monarşiyi Tercih Gerekçeleri 231
5.2.7.3. Monarşi Biçimleri ve Osmanlı Devleti . 233
5.2.8. İbn Haldun’da Devlet ve Egemenlik 236
5.3. THOMAS HOBBES: TOTALİTER İKTİDAR . 241
5.3.1. Doğa Durumu ve Sözleşme Düşüncesi 242
5.3.1.1 Doğa Durumu 242
5.3.1.2. Toplumsal Sözleşme Yorumu 244
5.3.2. Devlet Teorisi 245
5.3.3. Modern Devlet Biçimlerine Etkisi 248
5.4. JOHN LOCKE: SİYASİ LİBERALİZM . 249
5.4.1. Genel Olarak . 249
5.4.2. Doğa Durumu ve Sözleşme Düşüncesi 250
5.4.2.1 Doğa Durumu 250
5.4.2.2. Sözleşme Teorisi 251
5.4.3. Devlet Teorisi 252
5.4.4. Modern Devlet Biçimlerine Etkisi 254
5.5. DİĞER ÖNEMLİ DÜŞÜNÜRLER 256
5.6. İSLAM DÜNYASI . 257
5.6.1. Abdurrahman Cami. 257
5.6.1.1. Genel Olarak 257
5.6.1.2. Devletin Varlık Nedeni .259
5.6.1.3. Adalet Düşüncesi .259
5.6.2. Osmanlı Düşünürleri260
5.6.2.1. Tursun Bey .260
5.6.2 2. Taşköprülüzâde262
5.6.2.3. Kınalızâde.264
5.6.2.3.1. Toplum Görüşü 264
5.6.2.3.2. Devlet Görüşü .265
5.6.2.3.3. Adalet Görüşü .266
5.7. DİĞER ÖNEMLİ DÜŞÜNÜRLER 267
5.8. İBN HALDUN’A GÖRE İNSAN DOĞASI VE İKTİDAR OLGUSU 269
Altıncı Bölüm
MODERN DÖNEM
6.1. MONTESQUIEU: KUVVETLER AYRILIĞI272
6.1.1. Yönetimleri Sınıflandırması272
6.1.2. Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Anlamı .273
6.2. JEAN JACQUES ROUSSEAU: HALK EGEMENLİĞİ274
6.2.1. Genel Olarak 274
6.2.2. Doğa Durumu ve Sözleşme Düşüncesi.276
6.2.2.1. Doğa Durumu.276
6.2.2.2. Sözleşme Düşüncesi.277
6.2.3. Devlet Teorisi.279
6.2.4. Modern Devlet Biçimlerine Etkisi 280
6.3. KARL MARKS: BURJUVA DEVLETİN ELEŞTİRİSİ 288
6.4. KELSEN: NORMLAR HİYERARŞİŞİ.289
6.5. DİĞER ÖNEMLİ DÜŞÜNÜRLER 292
6.6. MÜSLÜMAN DÜŞÜNÜRLER 293
6.6.1. Tunuslu Hayreddin Paşa 293
6.6.2. Ahmet Cevdet Paşa295
6.6.2.1. Toplum Görüşü 296
6.6.2.2. Devlet Görüşü 296
6.6.2.3. Devletin hastalıklarının tedavisi.297
6.6.3. Muhammed İkbal 299
Yedinci Bölüm
DEVLETİN KAYNAĞINA İLİŞKİN TEORİLER
7.1. TOPLUMSAL SÖZLEŞME TEORİLERİ 304
7.1.1. Klasik Toplumsal Sözleşme Teorileri . 304
7.1.2. Modern Sözleşme Teorisyenleri . 307
7.2. BİYOLOJİK TEORİ 311
7.3. AİLE TEORİSİ. 318
7.4. KUVVET VE MÜCADELE TEORİSİ 320
7.4.1. Başlıca Teorisyenleri . 320
7.5. İBN HALDUN’UN TOPLUM VE DEVLET TEORİSİNİN ÖZGÜNLÜĞÜ 322
7.6. İBN HALDUN VE SİYASİ REJİMLER 324
7.6.1. Siyasî Meşruiyet 328
7.6.2 İktidarın Kişiselleşmesi 330
7.6.3 Devletin Ömrü, Kuşaklar ve Dönemler Kuramları. 331
7.6.3.1. Devletlerin Ömrü 331
7.6.3.2. Kuşaklar Kuramı . 332
7.6.3.3. Dönemler Kuramı 333
7.6.3.3.1. Birinci dönem: Zafer. 334
7.6.3.3.2. İkinci dönem: Mutlak iktidar 335
7.6.3.3.3. Üçüncü Dönem: Huzur ve İstikrar 336
7.6.3.3.4. Dördüncü Dönem: Kanaat ve Barış 337
7.6.3.3.5. Beşinci Dönem: İsraf ve Savurganlık. 337
Sekizinci Bölüm
DEVLET İKTİDARININ SINIRLANDIRILMASI VE İNSAN HAKLARI
8.1. DEVLET İKTİDARININ SINIRLANMASINA İLİŞKİN KADİM DÜŞÜNCELER 340
8.1.1. Genel Olarak . 340
8.1.2. Bodin’e Göre Egemenlik Yetkisinin Kullanılmasının Sınırları. 342
8.1.3. Bodin’den Sonrası . 345
8.1.4. Başgil’e Göre Hukukun Üstünlüğü İlkesinin Teorik ve Pratik Boyutları. 345
8.1.4.1 Kanun ve Hak 346
8.1.4.2. Hukukun Üstünlüğü. 347
8.1.4.3. Hâkimlerin Rolü. 348
8.2. DEVLET İKTİDARININ İNSAN HAKLARI ARACILIĞIYLA SINIRLANDIRILMASI349
8.2.1. Uluslararası Örgütler ve İnsan Hakları Sözleşme ve
Mekanizmaları .350
8.2.1.1. Avrupa Konseyi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi350
8.2.1.2. Birleşmiş Milletler Bağlamında İnsan Hakları.352
8.2.1.3. İİT ve Bağımsız Daimi İnsan Hakları Komisyonu 353
8.2.2. İç Hukukta İnsan Hakları Mekanizmaları .357
8.2.2.1. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru.357
8.2.2.1. Dilekçe ve Bilgi Edinme Hakları358
8.2.2.2. Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı .359
8.2.2.1. İnsan Hakları, İşkence ve Ayrımcılığa Karşı Başvuru
hakkı.361
8.3. MUKADDİME’DE ADALET .362
8.3.1. Genel Olarak 362
8.3.2. Hukuk ve Adalet Teorisi.363
8.3.3. Adalet Dairesi 366
8.3.4 Devletsiz Toplumda Hukuk ve Adalet 368
8.3.5. Devletli Toplumda Hukuk ve Adalet 370
8.4. MUKADDİME’DE İNSAN HAKLARININ KORUNMASI .378
8.4.1. İnsan Hakları İhlali İddiasının Devlete Karşı İleri Sürülebilmesi .378
8.4.2. İnsan Haklarının Çiğnenmesi Kavramı .380
8.4.3. “İnsanların Hakları” Kavramını Kullanan İlk Düşünür 384
SONUÇ.387
KAYNAKÇA.391
YAZARIN YAYINLANMIŞ KİTAPLARI.409
