İÇİNDEKİLER İçindekiler Sunuş 9 Önsöz 11 Kısaltmalar 21 Giriş 25 Birinci Bölüm VATANDAŞLIK I. VATANDAŞLIK KAVRAMININ TARİHİ GELİŞİMİ 27 A. Teorik Olarak 27 B. Fransız Devriminin Vatandaşlık Kavramına Etkisi 34 C. Farklı Uygulamalar 36 II. HUKUKİ BİR KAVRAM OLARAK VATANDAŞLIK 39 A. Tanım 39 B. Milliyetçilik ve Vatandaşlık 41 1. Karşılaştırmalı Hukukta 41 2. Türk Hukukunda 49 III. VATANDAŞLIK KAVRAMININ ULUSLARARASI BOYUTU 50 A. Kendi Kaderini Tayin Hakkı (Self–Determination) 50 B. Devletin Vatandaşlık Konusunda Yetkisi 51 C. Vatandaşı Ülkeye Kabul Yükümlülüğü 52 D. Diplomatik Koruma 53 1. Gerçek Kişiler İçin 53 a. Nottebohm Kararı 54 b. Diplomatik Koruma İle Vatandaşlığın İlişkisi 56 2. Tüzel Kişiler İçin Diplomatik Koruma 57 E. Devletlerin Ardıl Olması (Halefiyet) (Succession) ve Vatandaşlık 59 1. Genel Olarak 59 2. Uyrukluk Bakımından Ardıllık 61 F. Tanımanın Vatandaşlığa Etkisi 63 1. Genel Olarak 63 2. Ayrılma (Secession) Halinde 65 3. Kollektif ve Ülke Dışı Vatandaşlığa Alınma 70 4. Şirketlerin Uyrukluğu 73 G. İnsan Hakkı Olarak Vatandaşlık 74 1. Teorik Görüşler 74 2. Uluslararası Andlaşmalarla Vatansızlığın Önlenmesi 75 3. Birden Fazla Vatandaşlık (Multiple Citizenship) 78 4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Vatandaşlık ile İlgili Kararları 81 İkinci Bölüm GÖÇ VE VATANDAŞLIK I. GÖÇÜN TARİHİ GELİŞİMİ 85 A. İnsancıl Hukuk Bakımından 85 1. Haklı Savaşın Davranış Kuralları 86 2. Sığınma Hakkının Kökeni 89 a. Genel Olarak 89 b. Dini Yaklaşımlar 89 c. Egemenlik Alanı Olarak Ülkedeki Yabancıların Kontrolü 91 3. Teorik Görüşler 91 a. Grotius – Sığınma ve Uluslararası Ceza Hukuku 91 b. Grotius ile Mücadele: Pufendorf, Wolff, Vattel 94 aa. Pufendorf 94 bb. Wolff 95 cc. Vattel 96 B. İnsan Hakları Bakımından 98 1. AİHS’deki Mutlak Hakların Korunması 100 2. AİHS’de Korunan Sınırlı haklar 102 3. Ek Protokollerle Korunan Haklar 103 4. AİHM Örnek Kararları 104 II. TANIMLAR 106 A. Göçmen 106 B. Mülteci 114 C. Sığınmacı 123 III. GÖÇ OLGUSU 126 A. Sosyolojik Göç Kuramları 126 B.Göç Hukuku Nedir? 128 C. Küreselleşmenin Etkileri 130 IV. VATANDAŞLIK BAĞLAMINDA GÖÇ 131 A. Teorik Görüşler 132 B. Yeni Görüş ve Uygulamalar 138 C. Göçmenlerin Vatandaşlık Alma Nedenleri 142 D. Kaçak Göçmenlerin Durumu 144 E. Göç’ün Kabul Eden Ülkelere Etkisi 145 V. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GÖÇ VE VATANDAŞLIK 147 A. ABD’de 148 B. Birleşik Krallık’ta 149 C. Fransa’da 150 D. Hollanda’da 152 E. İsviçre’de 153 F. İspanya’da 155 G. Almanya’da 156 H. Avusturya’da 159 I. Kanada’da 162 J. Batı Ülkeleri Dışında Kalan Ülkelerde 163 VI. ULUSÖTESİ VATANDAŞLIK (TRANSNATİONAL CİTİZENSHİP) ÇEŞİTLERİ 165 A. Kazanılmış Vatandaşlık (Earned Citizenship) 166 B. Geniş Kapsamlı (Engin) Vatandaşlık (Expansive Citizenship) 168 C. Hisseli (Paydaş) Vatandaşlık (Stakeholder Citizenship) 169 D. Harici Vatandaşlık (External Citizenship) 171 E. Yaslanmış Vatandaşlık 172 F. CANZ Ülkeleri 173 G. Ius Doni 174 VII. GÖÇÜN ETKİLERİ 176 Üçüncü Bölüm GÖÇ VE ULUSÜSTÜ VATANDAŞLIK (SUPRANATIONAL CITIZENSHİP) I. AVRUPA BİRLİĞİ VATANDAŞLIĞI 179 A. Haklara Dayalı Vatandaşlık Mı? 179 1. Teorik Görüşler 181 2. ABAD Kararları 186 a. İlk Kararlar 186 b. Aktif Vatandaş Kavramı 187 c. Sosyal Yardım Yaklaşımı 189 d. Çifte Vatandaşlığa İlişkin Kararlar 191 B. Antlaşma Hükümleri Dışındaki Bazı Haklar 192 C. Hak Kullanmanın Sınırları 194 II. VATANDAŞLIK – AB VATANDAŞLIĞI VE AB’DE GÖÇÜN BİRBİRİYLE İLİŞKİSİ 197 A. Genel Olarak 197 B. Yeni Yerleşiklerin Vatandaşlığa Alınması 201 C. Çok Vatandaşlık Durumunda 206 1. Gerçek Kişilerde 206 2. Şirketlerin Uyrukluğu 208 D. Bir Üye Devletin Ayrılması Halinde 209 III. POLİTİK HAKLAR VE AB VATANDAŞLIĞI 211 A. Vatandaşlık Haklarının Kapsamı 211 B. Eleştiriler 213 IV. AB VATANDAŞLIĞI GÜMRÜKSÜZ GEÇİŞ (DUTY–FREE) VATANDAŞLIĞI OLABİLİR Mİ? 215 A. Altın Pasaport – Vize (Golden Passport – Visa) 215 B. Vatandaşlık Satın Alınabilir Mi? 217 1. Vatandaşlık Satışı Lehine İddialar 217 2. Vatandaşlık Satışı Aleyhine İddialar 219 C. Vatandaşlık Satın Alma Yolları 220 1. Denizenship (Oturan, Mütemekkin) 220 2. Paydaş Vatandaşlık (Stakeholder Citizenship) 221 3. Altın Vize (Golden Visa) 223 4. Değerlendirme 224 V. GÖÇÜN ETKİLERİ 225 A. Gönderen Devletler Bakımından 229 B. Göçmenler Bakımından 231 VI. DÜZENLİ GÖÇ– DÜZENSİZ GÖÇ VE İLTİCA HAKKI 232 A. Düzenli Göç 232 1. Birincil Mevzuatta 232 2. İkincil Mevzuatta 233 B. Düzensiz Göç 234 1. Birincil Mevzuatta 234 2. İkincil Mevzuatta 235 C. İltica Hakkı 236 1. Birincil Mevzuatta 236 2. İkincil Mevzuatta 237 VII. SON GELİŞMELER VE DEĞERLENDİRME 238 Dördüncü Bölüm TÜRK HUKUKUNDA GÖÇ VE VATANDAŞLIK I. UYRUKLUK 241 II. ULUSLARARASI KORUMA 243 A. Uluslararası Korumadan yararlananlar 243 B. Uluslararası Koruma Dışında Kalmakla Beraber Sınırlı Koruma Sağlananlar 247 1. İnsani İkamet İzni 247 2. İnsan Ticareti Mağdurları İkamet İzni 248 3. Geçici Koruma Statüsü 248 III.DÜZENLİ GÖÇ–DÜZENSİZ GÖÇ 249 A. Düzenli Göç 249 1. Kanunlarda 249 2. Andlaşmalarda 251 B. Düzensiz Göç 254 1. Kanunlarda 254 2. Andlaşmalarda 256 a. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ne Ek Kara Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol 256 b. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı BM Sözleşmesi’ne Ek İnsan Ticaretinin Özellikle Kadın ve Çocuk Ticaretinin Önlenmesine, Durdurulmasına ve Cezalandırılmasına İlişkin Protokol 257 IV. DÜZENSİZ GÖÇLE MÜCADELE 257 A. Geri Kabul Andlaşmaları (Re–admission Agreements) 257 B. Türkiye’nin Geri Kabul Andlaşmaları 259 C. AB–Türkiye Geri Kabul Andlaşmasının Hukuki Niteliği 260 1. Vatandaş İçin Geri Kabul Şartları 261 2. Üçüncü Devlet Vatandaşlarının ve Vatansızların Geri Kabulü Şartları 262 3. Türkiye GKA’nı Tek Taraflı Olarak Askıya Alabilir mi? 264 4. ABAD’ın Türkiye–AB Geri Kabul Anlaşmasını Değerlendirmesi 268 5. Güvenli Üçüncü Ülke Sayılıp Sayılmamanın Etkisi 271 V. SIĞINMACILARIN VE GÖÇMENLERİN VATANDAŞLIĞA ALINMASI MÜMKÜN MÜDÜR? 272 A. Uluslararası Koruma Statüsü 272 B. Uluslararası Koruma Statüsündeki Kişilerin Vatandaşlık Hakları 274 1. Yabancılar Hukukuna Göre 274 2. Türk Vatandaşlık Kanununa Göre 274 C. Göçmenlerin Türk Vatandaşlığı Kazanması 278 Sonuç 281 Kaynakça 285
