Medeni HukukGiriş - Temel Kavramlar - Başlangıç Hükümleri
Prof. Dr. O. Gökhan ANTALYA
Medeni Hukuk kitabımızda, Türk Medeni Kanunu‘nun Temel Kavramları ile Türk Medeni Kanunu Başlangıç Hükümleri incelenmiştir. Hukukçulara ve öğrencilere yönelik eserde, uzun zamandır bir bütün olarak ele alınmayan Türk Medeni Kanunu Başlangıç Hükümlerini özellikle mukayeseli hukuk yaklaşımıyla ele alıp, yeniden bilimsel yorumu gerçekleştirilmiştir.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ . V
KISALTMALAR VII
İÇİNDEKİLER . XI
BİRİNCİ BÖLÜM
HUKUK KAVRAMI VE MEDENİ HUKUKA İLİŞKİN
GENEL BİLGİLER
§1. HUKUK KURALLARININ SOSYAL DÜZEN KURALLARI İÇİNDEKİ
YERİ VE DİĞER SOSYAL DÜZEN KURALLARI İLE OLAN İLİŞKİSİ 1
I. GENEL OLARAK SOSYAL DÜZEN KURALLARI . 1
II. HUKUK KURALLARI . 2
A. Hukukun Tanımı ve Amacı . 2
B. Hukuka İlişkin Temel Ayrımlar. 4
1. Pozitif (Olan) Hukuk - İdeal (Olması Gereken) Hukuk . 4
2. Yazılı Hukuk - Yazılı Olmayan Hukuk 5
3. Maddi Hukuk - Yargılama Hukuku . 5
4. Maddi Hukuk - Uygulama ve Yürürlük Hukuku . 6
5. Kamu Hukuku - Özel Hukuk . 6
a. Genel Olarak 6
b. Özel Hukuk Dalları 8
aa. Medeni Hukuk 8
bb. Ticaret Hukuku . 8
cc. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku . 8
dd. Milletlerarası Özel Hukuk 9
c. Kamu Hukuku Dalları 9
aa. Anayasa Hukuku . 9
bb. İdare Hukuku 10
cc. Ceza Hukuku ve Ceza Yargılaması Hukuku. 10
dd. Devletler Genel Hukuku . 10
ee. Mali Hukuk ve Vergi Hukuku 10
ff. Genel Kamu Hukuku . 11
d. Karma Hukuk Dalları . 11
aa. İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku . 11
bb. Medeni Yargılama Hukuku 11
cc. İcra ve İflas Hukuku . 11
6. İç Hukuk - Dış Hukuk 12
C. Hukuk Kurallarının Temel Özellikleri 12
1. Hukuk Kurallarının Toplumsal Yaşamın Zorunlu Bir Sonucu Olması 12
2. Hukuk Kuralının Dışa Vurulmuş Davranış ve İlişkileri Düzenlemesi 13
3. Hukuk Kurallarının Genel, Soyut, Sürekli ve Objektif Olması . 13
4. Hukuk Kurallarının Maddi Bir Yaptırıma Bağlanmış Olması 13
5. Her Hukuk Kuralının Hukuki Olgu ve Hukuki Sonuçtan Oluşması 15
III. HUKUK KURALLARININ DİĞER SOSYAL DAVRANIŞ KURALLARI
İLE OLAN İLİŞKİSİ VE BU KURALLARDAN FARKLARI 17
A. Ahlak Kuralları ve Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki . 17
B. Etik Kuralları . 20
1. Etik Kavramı . 20
2. Hukuk ve Etik Arasındaki İlişki . 22
3. Mesleki Etik Kuralları. 23
4. Hukuk Etik Kuralları Düzenlemeleri . 24
C. Din Kuralları ve Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki . 26
D. Görgü (Adab-ı Muaşeret) Kuralları ve Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 27
§ 2. MEDENİ HUKUKA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER 29
I. MEDENİ HUKUK KAVRAMI . 29
II. TÜRKİYE’DE MEDENİ HUKUK ALANINDA KANUNLAŞTIRMA
HAREKETLERİ . 30
A. Genel Açıklamalar 30
B. Türk Medeni Kanunu . 36
1. 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi . 36
2. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu . 37
3. 4722 sayılı Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında
Kanun . 42
4. Türk Medeni Kanunu’nu Değiştiren Bazı Kanunlar 44
a. 02.01.2003 Tarihinde Kabul Edilen 4778 Sayılı Çeşitli Kanunlarda
Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun . 44
b. 30.07.2003 Tarihinde Kabul Edilen 4963 Sayılı Çeşitli Kanunlarda
Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun . 44
c. 20.02.2008 Tarihinde Kabul Edilen 5237 Sayılı Vakıflar Kanunu 45
d. 04.11.2004 Tarihinde Kabul Edilen 5253 Sayılı Dernekler Kanunu . 45
e. 03.07.2005 Tarihinde Kabul Edilen 5399 Sayılı Türk Medeni
Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun . 46
f. 04.05.2007 Tarihinde Kabul Edilen 5650 Sayılı Türk Medeni
Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 46
g. 31.03.2011 Tarihinde Kabul Edilen 6217 Sayılı Yargı Hizmetlerinin
Hızlandırılması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun………………………………………………………….46
h. 25.04.2013 Tarihinde Kabul Edilen 6462 Sayılı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik
İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişik Yapılmasına Dair Kanun……………………47
ı. 06.02.2014 Tarihinde Kabul Edilen 6518 Sayılı Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnameyle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun…….………….47
i. 30.04.2014 Tarihinde Kabul Edilen 6537 Sayılı Toprak Koruma ve
Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun.48
5.Anayasa Mahkemesince İptal Edilen Bazı Türk Medeni Kanunu Hükümleri
ve Anayasa Mahkemesinin İptal Kararları……………………………………….…48
6. 4721 Sayılı Kanuna Ek ve Değişiklik Getiren Mevzuatın-Anayasa Mahkemesi
KararınınYürürlüğe Giriş Tarihini Gösterir Liste…………………………………….49
C. Türk Borçlar Kanunu 50
1. 818 sayılı Borçlar Kanunu 50
2. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 52
3. 6101 sayılı Türk Borçlar Kanununun Uygulanması ve Yürürlüğü Hakkında
Kanun . 58
D. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun . 59
III. TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN TEMEL ÖZELLİKLERİ .61
A. Türk Medeni Kanunu’nun Laik Karakterli Olması . 61
B. Türk Medeni Kanunu’nun Çağdaş Nitelikte Olması . 61
C. Türk Medeni Kanunu’nun Genel Nitelikte Olması 62
D. Türk Medeni Kanunu’nun Eşitlik İlkesini Benimsemesi 62
E. Türk Medeni Kanunu’nun Milli Nitelikte Olması 62
F. Türk Medeni Kanunu’nun Devrimci Nitelikte Olması 63
G. Türk Medeni Kanunu’nun Demokratik İlkeleri Benimsemiş Olması 63
H. Türk Medeni Kanunu'nun Hakime Geniş Takdir Yetkisi Tanıması 63
İ. Türk Medeni Kanunu'nun Yazılı Oluşu . 64
J. Türk Medeni Kanunu’nun Bireysel Çıkarlar ile Sosyal Düşüncelere
Dayanan Toplumsal Çıkarı Dengelemiş Olması 64
IV. MEDENİ HUKUKUN KONUSU VE KAPSAMI 64
A. Genel Açıklamalar 64
B. Türk Medeni Kanunu’nun Kapsamı . 66
1. Başlangıç Hükümleri 66
2. Kişiler Hukuku 67
3. Aile Hukuku 67
4. Miras Hukuku . 68
5. Eşya Hukuku . 70
6. Borçlar Hukuku . 73
V. TÜKETİCİ HUKUKU . 76
VI. MEDENİ HUKUKUN TÜRK BORÇLAR KANUNU İLE
İLİŞKİSİ VE MEDENİ KANUNUN DİĞER ÖZEL HUKUK
İLİŞKİLERİNE UYGULANMASI . 77
İKİNCİ BÖLÜM
MEDENİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI
§ 3. HAK KAVRAMI, HAKKIN KONUSU VE SAHİBİ . 83
I. HAK KAVRAMI VE HAKKI AÇIKLAYAN TEORİLER 83
A. İrade Teorisi 84
B. Menfaat (Yarar) Teorisi 84
C. Karma Teori 85
II. HAKKIN KONUSU 85
III.HAKKIN SAHİBİ……………………………………………….….…. …………86
§4. HAK AYRIMLARI 89
I. DAYANDIĞI HUKUK DALINA GÖRE HAKLAR . 89
A. Kamu Hakları 89
1. Koruyucu Haklar . 89
2. İsteme Hakları . 89
3. Katılma Hakları . 89
B. Özel Haklar . 89
II. KONULARINA GÖRE HAKLAR . 90
A. Genel Açıklamalar 90
B. Konularına Göre Hak Ayrımları 91
1. Malvarlığı Hakları . 91
a. Alacak Hakları . 91
b. Ayni Haklar . 93
aa. Ayni Hakkın Tanımı ve Unsurları 93
bb. Ayni Haklara Hakim Olan İlkeler 95
cc. Ayni Hak Çeşitleri: Mülkiyet Hakkı-Sınırlı Ayni Haklar . 99
aaa. Mülkiyet Hakkı . 100
(1). Mülkiyet Hakkının Tanımı ve Kapsamı 100
(a). Bütünleyici Parça . 101
(b). Eklenti 103
(2). Mülkiyet Çeşitleri 104
(a). Malik Sayısı Bakımından . 104
(aa). Paylı Mülkiyet ve Tabi Olduğu
Hükümler 105
(bb). Elbirliği Mülkiyeti ve Tabi Olduğu
Hükümler . 106
(b). Mülkiyete Konu Olan Eşyanın Niteliği
Bakımından 107
(aa). Taşınmaz Mülkiyeti ve Tabi
Olduğu Hükümler . 107
(bb). Taşınır Mülkiyeti ve Tabi Olduğu
Hükümler . 112
bbb. Sınırlı Ayni Haklar . 113
(1). İrtifak Hakları 114
(a). Yararlanma Yetkisinin Kapsamı
Açısından . 115
(b). Yararlanma Yetkisinin Tarzı Açısından. 115
(c). Hak Sahibinin Tayini Açısından 116
(aa). Kişiye Bağlı İrtifaklar . 116
(bb). Eşyaya Bağlı İrtifaklar . 121
(cc). Diğer İrtifaklar 123
(2). Rehin Hakları 123
(a). Taşınmaz Rehni 124
(aa). İpotek 124
(bb). İpotekli Borç Senedi . 126
(cc). İrat Senedi . 126
(b). Taşınır Rehni 127
(aa). Teslime Bağlı Rehin . 127
(bb). Bir Sicile Tescili Zorunlu Olan Rehin 128
(cc). Hapis Hakkı 129
(3). Taşınmaz Yükü 131
c. Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar . 131
d. Maddi Değeri Olan Fikri Haklar 132
2. Şahısvarlığı Hakları . 132
a. Genel Açıklamalar . 132
b. Kişilik Hakkı Kavramı . 134
c. Kişilik Hakkının Temel Özellikleri 135
d. Kişilik Hakkı Kapsamında Korunacak Değerler 136
C. Niteliklerine Göre Haklar . 141
1. Mutlak Haklar . 141
2. Nisbi Haklar. 144
a. Genel Açıklamalar . 144
b. Nisbi Hak Ayrımları 147
aa. Alelade Nisbi Haklar 147
bb. Etkisi Kuvvetlendirilmiş Nisbi Haklar . 147
3. Mutlak Haklar ile Nisbi Hakların Karşılaştırılması 153
D. Kullanılmasının Etkisi Bakımından Haklar 154
1. Yenilik Doğuran Haklar . 154
a.Kavram………………………………………………………….……154
b. Yenilik Doğuran Hakların Çeşitleri . 155
aa. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar . 155
bb. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar 156
cc. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar 156
c. Yenilik Doğuran Hakların Ortak Özellikleri 157
aa. Şarta Bağlanamaması………………….………….…….….….157
bb. Kullanıldıktan Sonra Geri Dönülememesi . 157
cc. Bir Kez Kullanılmakla Sona Ermesi . 158
dd. Zamanaşımı Süresine Değil Hak Düşürücü Sürelere Tabi Olması . 158
2. Alelade Haklar . 158
E. Kullanma Yetkisi Bakımından Haklar 159
1. Şahsen Kullanılması Zorunlu Haklar (Şahsa Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar) . 159
2. Şahsen Kullanılması Zorunlu Olmayan Haklar 161
F. Bağımsız Olup Olmama Açısından Haklar . 162
1. Bağımsız Haklar 162
2. Bağlı Haklar . 162
G. Başkasına Devri Mümkün Olup Olmaması Bakımından Haklar . 163
§ 5. HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ 165
I. HAKLARIN KAZANILMASI .165
A. Aslen Kazanma . 165
B. Devren Kazanma 165
1. Cüz’i Halefiyet 166
2. Külli Halefiyet . 166
C. Tesisen Kazanma 167
II. HAKLARIN KAYBEDİLMESİ 167
A. Hakların Mutlak ve Nisbi Kaybı . 167
B. Hakların İradi ve İrade Dışı Kaybı . 168
§6. HUKUKİ OLAY VE HUKUKİ FİİL KAVRAMLARI . 169
I. GENEL AÇIKLAMALAR .169
II. HUKUKİ OLAY 169
III. HUKUKİ FİİL VE AYRIMLARI .170
A. Genel Açıklamalar 170
B. Hukuki Fiil Ayrımları . 171
1. Hukuka Aykırı Fiiller 171
2. Hukuka Uygun Fiiller . 173
a. İrade Açıklamaları 173
aa. Hukuki İşlem 173
bb. Hukuki İşlem Benzeri Fiiller 173
cc. Maddi Fiil . 174
b. Bilgi (Tasavvur) Açıklamaları . 176
c. Duygu Açıklamaları . 176
§7. HUKUKİ İŞLEM KAVRAMI . 179
I. HUKUKİ İŞLEMİN TANIMI VE UNSURLARI .179
II. HUKUKİ İŞLEMİN KURUCU UNSURLARI .180
A. İrade Beyanı 180
1. Kavram 180
2. İrade Beyanının Çeşitleri 181
a. Açık İrade Beyanı - Örtülü İrade Beyanı . 181
aa. Açık İrade Beyanı . 181
bb. Örtülü İrade Beyanları 182
aaa. Susma . 183
bbb. Bazı İradi Davranışlar 184
b. Varması Gerekli İrade Beyanı - Varması Gerekli Olmayan İrade
Beyanı . 184
c. Vasıtalı İrade Beyanı - Vasıtasız İrade Beyanı …………….…186
B. İrade Beyanının Yöneldiği Sonucun Hukuk Düzenince Tanınması (Hukuki Sonuç) .186
III. HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERLİLİK UNSURLARI .187
A. Tüm Hukuki İşlemlerde Aranan Unsurlar……………….…………….………….187
1. İrade Beyanında Bulunan Kişinin Ayırt Etme Gücünden Yoksunluğu Sebebiyle
Hukuki İşlem Ehliyetsizliği Bulunmamalı……….………….…………….….187
a. Fiil Ehliyeti 188
b. Fiil Ehliyetine Göre Ayrım 188
aa. Tam Ehliyetliler 188
bb. Tam Ehliyetsizler . 191
cc. Sınırlı Ehliyetliler . 192
dd. Sınırlı Ehliyetsizler . 193
2. Hukuki İşlemlerin Konusunun Hukuka, Ahlaka ve Kişilik
Haklarına Aykırı ve İmkansız Olmaması 196
3. İrade Beyanı Muvazaalı (Danışıklı) Olmamalı . 196
4. Hukuki İşlemi Meydana Getiren İradenin Sakatlanmamış Olması 199
B. Bazı Hukuki İşlemler İçin Aranan Şartlar . 200
1. Geçerlilik Şekline Uyulmuş Olması 200
2. Hukuki İşlemi Yapan Kişinin Tasarruf Yetkisi Bulunmalı . 200
3. Sebebe Bağlı İşlemlerde Tasarruf İşlemine Dayanak Teşkil Eden
Geçerli Bir Borçlandırıcı İşlem Bulunmalı 201
4. Aşırı Yararlanma Bulunmaması 201
5. Genel İşlem Koşulları Genel İçerik Denetimine Aykırı Olmamalı . 202
IV. HUKUKİ İŞLEMİN TAMAMLAYICI (ETKİNLİK) UNSURLARI 203
V. HUKUKİ İŞLEM AYRIMLARI .204
A. Hukuki İşleme Katılan Kişi Sayısı Yönünden . 204
1. Bir Taraflı Hukuki İşlemler 204
2. İki veya Çok Taraflı Hukuki İşlemler 204
a. Sözleşmeler 205
b. Kararlar 206
B. Hukuki İşlemin Sonuçlarını Doğurduğu An Bakımından Hukuki
İşlemler. 208
C. Malvarlığına Yaptığı Etki Bakımından Hukuki İşlemler. 209
1. Borçlandırıcı İşlem 210
2. Tasarruf İşlemi 211
3. Kazandırıcı İşlem 213
a. Genel Olarak 213
b. Hukuki Sebep . 214
c. Hukuki Sebep Çeşitleri 214
aa. İfa Sebebi (causa solvendi)……………………………………….215
bb. Alacak Sebebi (causa credendi) . 215
cc. Bağışlama Sebebi (causa donandi) . 215
dd. Diğer Sebepler 216
D. Sebebe Bağlı Olup Olmamasına Göre Hukuki İşlemler . 216
VI. HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERSİZLİĞİ 218
A. Genel Açıklamalar 218
B. Esnek Geçersizlik . 219
C. Geçersizlik Türleri 220
1. Yokluk . 220
2. Kesin Geçersizlik (Hükümsüzlük-Butlan) 223
a. Kavram ve Temel Özellikler 223
b. Kesin Geçersizlik Sebepleri . 225
aa. Hukuki İşlemi Yapan Kişinin Ayırt Etme Gücünden Yoksunluğu
Sebebiyle Ehliyetsiz Olması . 225
bb. Hukuki İşlemin Konusunun Başlangıçta İmkansız Olması 226
cc. Hukuki İşlemin Hukuka Ve Ahlaka Aykırı Olması 226
dd. Hukuki İşlemin Muvazaalı (Danışıklı) Olması 226
ee. Hukuki İşlem Geçerlilik Şekline Aykırı Olmalı . 227
ff. Genel İşlem Koşullarında Genel İçerik Denetimine
Aykırılık Bulunması 227
c. Kısmi Geçersizlik . 227
3. Yazılmamış Sayılma . 228
4. Düzeltilebilir Geçersizlik-Bozulabilir Geçerlilik 232
5. Askıda Geçersizlik 234
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI
§8. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI . 237
I. KAYNAK TERİMİNİN ANLAMLARI 237
A. Yaratıcı Kaynaklar 237
B. Yürürlük Kaynakları . 237
C. Bilgi Kaynakları 238
II. MEDENİ HUKUKUN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI. .238
A. Medeni Hukukun Yazılı Kaynakları . 239
1. Kanunlar 239
2. Kanun Gücünde Kararnameler 242
3. Tüzükler . 243
4. Yönetmelikler 244
5. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları 244
B. Medeni Hukukun Yazılı Olmayan Kaynakları (Örf ve Adet Hukuku) 244
1. Örf ve Adet Hukuku Kavramı . 244
2. Örf ve Adet Kuralının Uygulama Şartı: Kanunda Boşluk Olması 247
a. Genel Açıklamalar . 247
aa. Hukuk Kuralında Boşluk Bulunmaması Kuralı 247
bb. Kanunkoyucunun Bilinçli Olarak Susarak Hukuki Sorunu
Çözüme Kavuşturduğu Haller 248
b. Boşluk Kavramı . 250
aa. Kanun Boşluğu Türleri 252
aaa. Gerçek (Açık) Boşluk . 252
(1). Bilinçli Boşluk . 253
(2). Bilinçsiz Boşluk. 254
bbb. Gerçek Olmayan Boşluk 254
c. Kanun Boşluğu Bulunmasının Sonuçları . 255
3. Örf ve Adet Hukukunun Unsurları 256
a. Objektif (Maddi) Unsur: Süreklilik 256
b. Manevi Unsur: Genel İnanış 257
c. Hukuki Unsur: Devlet Desteği (Maddi Yaptırım) 258
4. Örf ve Adet Hukukunun Türleri 260
a. Ülkesel Örf ve Adet Hukuku - Yöresel Örf ve Adet Hukuku 260
b. Genel Örf ve Adet Hukuku-Özel Örf ve Adet Hukuku . 261
c. Adi (Alelade) Örf ve Adet Hukuku - Ticari Örf ve Adet Hukuku . 261
5. Örf ve Âdet Hukukunun Önemi ve Fonksiyonları . 262
a. Genel Açıklamalar . 262
b. Örf ve Adet Hukukunun Fonksiyonları . 263
aa. Örf ve Adet Hukukunun Tamamlayıcı Olması . 263
bb. Örf ve Adet Hukukunun Yorumlayıcı Olması . 264
6. Örf ve Adet Hukukunun Belirlenmesi ve Uygulanması 265
C. Hakimin Yarattığı Hukuk . 265
1. Genel Açıklamalar 265
2. Hakimin Hukuk Yaratabilmesinin Koşulları 269
a. Kanunda Boşluk Bulunması . 269
b. Örf ve Adet Hukukunda Söz Konusu Somut Uyuşmazlığa
Uygulanacak Bir Kuralın Bulunmaması 269
3. Hakimin Hukuk Yaratırken Başvurabileceği Yollar 269
a. Kıyas Yolu ile Hukuk Yaratma 270
b. Hukukun Genel İlkeleri ile Hukuk Kuralı Koyma . 271
c. Doğrudan Doğruya Kural Koyma 272
4. Hakimin Koyduğu Hukuk Kurallarının Niteliği . 272
III. MEDENİ HUKUKUN YARDIMCI KAYNAKLARI 274
A. Genel Açıklamalar 274
B. Yardımcı Kaynaklar 275
1. Bilimsel Görüş (Doktrin) 275
2. Mahkeme İçtihatları 276
§9. MEDENİ HUKUKUN UYGULANMASI 279
I. GENEL AÇIKLAMALAR. 279
II. KANUNLARIN SÖZÜYLE VE ÖZÜYLE UYGULANMASI. .279
A. Genel Olarak. 279
B. Kanun Metninin Uygulanması 280
C. Kanunun Sözüyle Uygulanması 281
D. Kanunun Sözüyle Özünün Uyumsuzluğu 282
E. Kanunun Özüyle Uygulanması (Yorum) 283
1. Genel Açıklamalar 283
2. Medeni Hukukun Anlam Bakımından Uygulanması 284
a. Genel Açıklamalar . 284
b. Yorum Çeşitleri . 285
aa. Yorumu Yapan Makam Bakımından: Yasama Yorumu-
Yargısal Yorum-Bilimsel Yorum . 285
bb. Yorumun Kapsamı Bakımından: Daraltıcı Yorum-
Genişletici Yorum . 286
cc. Kabul Edilemeyen Yorum Metodu: Serbest Yorum Teorisi . 287
c. Yorum Metotları 287
aa. Söze Göre Yorum Metodu 288
bb. Sistematik/Mantıksal Yorum Metodu 289
cc. Tarihi Yorum Metodu . 290
aaa. Sübjektif Tarihi (Kanun Koyucunun Hükmün
Konuluş Anındaki İradesine Göre) Yorum 290
bbb. Objektif Tarihi (Kanun Koyucunun Hükmün
Uygulama Anındaki Farazi İradesine Göre) Yorum 291
ee. Gerçekçi Yorum 291
ff. Amaca Dayalı Yorum 291
d. Yorum Yaparken Yararlanılacak Araçlar (Elemanlar) 292
aa. Genel Açıklamalar 292
bb. Yorum Araçları/Elemanları 292
aaa. Dilbilgisi Elemanları (Kanunun Sözü ve Gramatik Yapısı) . 292
bbb. Sistematik Elemanlar (Kanunun Sistematiği) 293
ccc. Mantıki Elemanlar 293
eee. Tarihi Elemanlar (Kanunlaştırma Çalışmaları) . 294
fff. Güncel Elemanlar. 294
e. Hukuki Yorumun Temel İlkeleri 294
III. HUKUK KURALLARININ NİTELİKLERİ BAKIMINDAN
UYGULANMASI .295
A. Genel Açıklamalar 295
B. Hukuk Kurallarının Nitelikleri Bakımından Çeşitleri 296
1. Emredici Hukuk Kuralları 296
2. Yedek Hukuk Kuralları 297
a. Genel Açıklamalar . 297
b. Yedek Hukuk Kurallarının Çeşitleri 298
aa. Tamamlayıcı Yedek Hukuk Kuralları . 298
bb. Yorumlayıcı Yedek Hukuk Kuralları . 299
3. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları . 300
4. Düzen Kuralları . 301
IV. KANUNLARIN YER BAKIMINDAN UYGULANMASI .302
V. KANUNLARIN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI . .302
A. Genel Açıklamalar 302
B. Kanunların Geriye Yürümemesi İlkesi . 303
1. Temel Kural . 303
2. Kanunların Geriye Yürümemesi İlkesinin İstisnaları
(Kanunun Geriye Yürüdüğü Durumlar) 304
a. Kazanılmamış (Beklenen) Haklar 304
b. Kamu Düzeni ve Genel Ahlaka İlişkin Hususlar . 306
c. Emredici Kurallara Aykırı Durumlar . 307
C. Aynı Anda Aynı Hususu Düzenleyen Birden Fazla Kanunun Bulunması
Durumunda Hukuk Kurallarının Uygulanması 308
VI. MEDENİ HUKUKUN UYGULANMASINDA HAKİMİN
TAKDİR YETKİSİ .310
A. Genel Açıklamalar 310
B. Takdir Yetkisinin Kullanılabilmesinin Şartları . 315
1. Kanunda Kural (Hüküm) İçi Boşluk Bulunmalı 315
2. Kanun Hakime Takdir Yetkisi Vermiş Olmalı . 317
a. Takdir Yetkisinin Açıkça Tanındığı Haller 318
b. Hükmün İfade Tarzının Takdir Yetkisine (Emrettiği) İşaret
Ettiği Haller . 318
C. Hakim Takdir Yetkisini Hukuka ve Hakkaniyete Uygun Kullanmalı . 319
1. Takdir Yetkisinin Dış Sınırları . 319
2. Takdir Yetkisinin İç Sınırları 319
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İYİNİYETİN KORUNMASI
§ 10. İYİNİYETİN KORUNMASI İLKESİ . 323
I. İYİNİYET KAVRAMI VE İYİNİYETİN KORUNMASININ
AMACI…………. 323
A. İyiniyet Kavramı . 323
B. İyiniyetin Rolü. 326
C. İyiniyetin Korunmasının Sebepleri 327
D. İyiniyetin Hukuki Niteliği 328
II. İYİNİYETİN VARLIĞI İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR 329
A. Hukuki Kuralsızlık/Kural Eksikliği Bulunmalı 329
B. Hukuki Eksiklik İlgili Kişi Tarafından Bilinmemeli 329
C. Bilgisizlik veya Yanlış Bilgi Sahibi Olma Mazur Görülebilir Nitelikte
Olmalı (Gerekli Özen Gösterilmiş Olmalı) . 331
1. Mazur Görülebilme (Gerekli Özenin Gösterilmiş Olması) . 331
2. Mazur Görülebilmenin (Gerekli Özenin) Ölçüsü . 334
a. Olağan Ölçüt 334
b. Azaltılmış Ölçüt . 334
c. Ağırlaştırılmış (Nitelikli) Ölçüt 334
III. İYİNİYETİN HUKUKEN KORUNMASININ KOŞULLARI 335
A. Kanunun İyiniyete Sonuç Bağlamış Olması………………………………………335
B. İyiniyetin Bizzat Kanunen Korunan Kişide Mevcut Olması . 336
C. Kişinin Belirli Bir Zamanda İyiniyetli Olması . 337
IV. İYİNİYETİN KORUNMASININ HÜKÜM VE SONUÇLARI 337
A. Genel Açıklamalar . 337
B. İyiniyetin Hukuki Eksikliği Giderici Etkisi (Tam Koruma Etkisi) . 338
1. Emin Sıfatıyla Zilyetten Taşınır Bir Mal Üzerinde Ayni Hak
Kazanımı 339
2. İyiniyetin Borcu Sona Erdirmesi 340
3. Sahibinin Elinden Rızası Dışında Çıkan Para ve Hamile Yazılı
Senedin İadesinin İstenememesi 341
4. İyiniyetin İkinci Evliliğin Geçerli Olmasına Sebep Olması . 342
C. İyiniyetin Eksik Etkisi (Kısmi Koruma Etkisi) . 342
1. Tam Ehliyetsizlerle Yapılan İşlemler 343
2. Rıza Dışı Elden Çıkan Taşınırları Elinde Bulunduranlar . 344
3. İyiniyetin Zamanaşımı Yolu İle Bir Malın Mülkiyetini
Kazandırabilmesi . 346
a. Taşınır Bir Eşyanın Mülkiyetinin Zamanaşımı İle
Kazanılması . 346
b. Taşınmaz Bir Eşyanın Mülkiyetinin Zamanaşımı İle
Kazanılması . 347
4. İyiniyetin Tapu Siciline Güven İlkesi İle Birlikte Taşınmaz
Mülkiyetini Kazandırması 349
V. İYİNİYETİN İSPATI VE İYİNİYET KARİNESİNİN
ÇÜRÜTÜLMESİ . .351
A. İyiniyetin İspatı . 351
B. İyiniyet Karinesinin Çürütülmesi . 352
BEŞİNCİ BÖLÜM
DÜRÜSTLÜK İLKESİ VE HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI YASAĞI
§ 11. DÜRÜSTLÜK KURALI VE HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞI 355
I. GENEL AÇIKLAMALAR .355
II. DÜRÜSTLÜK KURALININ HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI İLE İLİŞKİSİ 358
III. HUKUKİ NİTELİĞİ .366
IV. TEMEL ÖZELLİKLERİ .366
A. Genel Nitelikli İkincil (Tali) Bir Kural Olması 366
B. Emredici Bir Kural Olması 368
C. Hakim Tarafından Re’sen Nazara Alınması . 368
D. Objektif ve Tamamlayıcı Bir Role Sahip Davranış Kuralı Olması 369
V. DÜRÜSTLÜK KURALI İLE İYİNİYET ARASINDAKİ İLİŞKİ
VE FARKLAR 370
VI. DÜRÜSTLÜK KURALININ YORUMLAYICI VE
TAMAMLAYICI FONKSİYONU İLE UYGULAMA ALANI .371
A. Genel Açıklamalar 371
B. Uygulama Alanı: Hakların Kullanılmasında ve Borçların İfasında 372
C. Dürüstlük Kuralının Fonksiyonları 373
1. Hukuki İşlemlerin (Sözleşmelerin) Uygulanmasında 373
a. Sözleşmenin Kurulmasında ve İrade Beyanının
Bağlayıcılığında Yorumlama Fonksiyonu . 375
b. Hukuki İşlemlerin (Sözleşmenin) Yorumlanması ve Tamamlanması
Fonksiyonu 376
aa. Genel Açıklamalar 376
bb. Başlıca Yorum İlkeleri . 378
c. Hukuki İşlemde (Sözleşmede) Yan Yükümlülüklerin
Tamamlanması Fonksiyonu . 380
d. Hukuki İşlemin (Sözleşmenin) Tahvilinde
(Dönüştürülmesinde) Yorumlama Fonksiyonu . 381
e. Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanmasında Tamamlama
Fonksiyonu 382
2. Dürüstlük Kuralının Davranışa Hukuki Sonuç Bağlayarak
Tamamlaması Fonksiyonu 386
a. Güven Sorumluluğu . 386
b. Sözleşme Öncesi Davranıştan Sorumluluk (Culpa in
Contrahendo) . 388
3. Kanun Hükümlerinin Yorumlanmasında ve Boşlukların
Doldurulmasında Dürüstlük Kuralının Fonksiyonu 390
4. Kanuna Karşı Hilenin Önlenmesinde 391
VII. HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI .392
A. Hakkın Kötüye Kullanılması Kavramı .392
B. Hakkın Kötüye Kullanıldığından Bahsedebilmek İçin Aranan Koşullar . 398
1. Hukuken Tanınmış Bir Hakkın Varlığı . 398
2. Hakkın Açıkça Kötüye Kullanılması 398
C. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı. 398
D. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Düzeltici Fonksiyonu ve Uygulama Alanı 400
1. Hukuk kuralındaki gerçek olmayan boşluğun doldurulması . 400
2. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Düzeltilmesi 401
a.Genel Açıklamalar 401
b.Hakkın Açıkça Kötüye Kullanıldığı Haller……………………….….…401
aa. Hakkın Haklı Bir Menfaat Olmamasına Rağmen
Kullanılması . 401
bb. Hakkın Kullanılmasının Sağladığı Menfaat ile Başkasına
Verilecek Zarar Arasında Aşırı Oransızlık Olması 403
cc. Hakkın Şok Edici veya Eziyet Verici Şekilde yada
Gecikmiş Olarak Kullanılması 404
dd. Karşı Tarafta Uyandırılan Güvene Aykırı Davranışta
Bulunulması (Çelişkili Davranış Yasağına Aykırılık) . 405
ee. Hakkın Amacına Aykırı Kullanılması 406
ff. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasında (Aralanmasında) 406
ALTINCI BÖLÜM
HAKLARIN KORUNMASI
§ 12 HAKLARIN HAK SAHİBİ ELİYLE KORUNMASI 409
I. GENEL AÇIKLAMALAR .409
II. HAKLI SAVUNMA (MEŞRU MÜDAFA) 409
A. Kavram 409
B. Haklı Savunmanın Şartları . 410
1. Şahısvarlığı veya Malvarlığı Değerlerine Bir Saldırı Olmalı . 410
2. Saldırının Fiilen Başlamış veya Başlaması Kuvvetle Muhtemel Olmalı 410
3. Saldırı Hukuka Aykırı Olmalı 410
4. Savunma Bizzat Saldırana Karşı Yapılmalı 411
5. Saldırının Onunla Orantılı Savunma İle Ortadan Kaldırılması
Zorunluluğu . 411
C. Haklı Savunmanın Hukuki Sonucu . 412
III. ZORUNLULUK (IZTIRAR) HALİ 412
A. Kavram 412
B. Zorunluluk Halinin Şartları 412
1. Kendisinin veya Başkasının Şahıs ve Malları İçin Açık ya da
Yakın Bir Zarar Tehlikesi Söz Konusu Olmalı . 412
2. Tehlike Malına Zarar Verilenden Kaynaklanmamalı 413
3. Tehlike Üçüncü Bir Kişinin Mallarına Zarar Verilerek
Önlenmeli 413
4. Önlenmek İstenen Tehlike veya Zarar İle Üçüncü Kişinin Mallarına
Verilecek Zarar Arasında Uygun Bir Denge Bulunmalı 413
C. Zorunluluk Halinin Hukuki Sonuçları . 413
IV. KENDİ HAKKINI KORUMAK İÇİN GÜÇ KULLANMA 414
A. Kavram 414
B. Kendi Hakkını Korumak İçin Güç Kullanmanın Şartları 414
1. Bir Hakkın Korunması Söz Konusu Olmalı . 414
2. Kolluk Gücünün Zamanında Müdahalesi Mümkün Olmamalı 415
3. Hakkın Korunması İçin Başka Bir Yol Bulunmamalı . 415
4. Güç Kullanma Dengeli Olmalı 415
C. Kendi Hakkını Korumak İçin Güç Kullanmanın Hukuki Sonuçları 415
§ 13. HAKLARIN DEVLET ELİYLE KORUNMASI 417
I. DAVA KAVRAMI 417
II.TALEP HAKKI VE DAVA HAKKI KAVRAMLARI VE
ARALARINDAKİ İLİŞKİ 417
A. Talep Hakkı . 417
B. Dava Hakkı 418
III. DAVA ÇEŞİTLERİ 419
A. Davaların Etkileri Yönünden Çeşitleri 419
1. Eda Davaları 419
2. Tespit Davaları 419
3. Yenilik Doğuran Davalar . 419
B. Davanın Usuli Yönden Çeşitleri 420
1. Çekişmesiz Davalar 420
2. Çekişmeli Davalar . 420
IV. DAVA TARAFLARI VE DAVALININ DAVRANIŞI 422
A. Genel Açıklamalar 422
B. Davalının Savunması 424
1. Davalının İnkar Savunması 424
2. Davalının İtiraz Savunması 424
3. Davalının Def’ileri 425
4. İtiraz İle Def’i Arasındaki Farklar 425
V. DAVADA İSPAT YÜKÜ VE İSPAT 426
A. İspat Kavramı . 426
B. İspat Yükü . 428
1. Kavram 428
2. İspat Yükü Kuralı ve İstisnası 429
a. Kural: Taraflardan Her Biri Hakkını Dayandırdığı Olguların
Varlığını İspatla Yükümlüdür 429
b. Davada Taraflardan Her Birinin Hakkını Dayandırdığı
Olguların Varlığını İspatlaması Gerektiği Kuralının İstisnaları . 432
aa. Çekişmesiz Olgular . 432
aaa. Tarafların Anlaştıkları Olgular ve Özellikle İkrar
Edilen Olgular 432
bbb. Herkesçe Bilinen Olgular . 433
ccc. Hakimin Bildiği Olgular . 433
bb. TMK m.6’den Farklı Olarak Kanunun İspat Yükünü Özel
Olarak Düzenlendiği Durumlar 434
cc. Kanuni Karine . 435
aaa. Geniş Anlamıyla Kanuni Karine (Kanuni
Faraziye/Fiksiyon) 435
bbb. Dar Anlamıyla Kanuni Bir Karine . 435
(1). Genel Açıklamalar . 435
(2). Aksinin İspat Edilebilmesine Göre Kanuni Karine Türleri:
Adi Karine-Kesin Karine 437
(a). Adi Karine 437
(b). Kesin Karine 438
(3). Maddi Karine . 438
(a). Genel Açıklamalar . 438
(b). Fiili Karineden Farkı 439
VI. RESMİ SİCİL VE SENETLERİN İSPAT GÜCÜ .439
A. Genel Açıklamalar 439
B. Resmi Sicille İspat 440
C. Resmi Belgeyle İspat 441
D. Resmi Sicil Ve Senetlerinde İspat Yükü ve Bu Delilin İspat Gücü 441
VII. CEBRİ İCRA 443
A. Genel Açıklamalar 443
B. Cebri İcra Türleri . 447
KAYNAKÇA……. .451
KAVRAM DİZİNİ……. .469
