İnsan Kaynakları Yönetimi
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ
Prof. Dr. Gönül BUDAK
- İnsan Kaynaklarının Stratejik Yönetimi
- Yetkinliğe Dayalı İnsan Kaynakları Yönetimi
- İş Analizi, Yetkinlik Analizi
- Psikolojik Şiddet (Mobbing)
- Farklılıkların Yönetimi
- Koçluk, Mentorluk
- Performans Yönetimi
- Ücret ve Ödül Yönetimi
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR 1
KISIM 1
PERSONEL YÖNETİMİNDEN YETKİNLİĞE DAYALI İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNE GEÇİŞ SÜRECİ VE KAVRAMSAL AÇIKLAMALAR 3
L İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 5
1. Birinci Kuşak Sanayi Devrimi, Mekanizasyon ve Gelişmeler 5
2. İkinci Kuşak Sanayi Devrimi, Çokuluslulaşma Otomasyon ve Gelişmeler 9
3. Üçüncü Kuşak Sanayi Devrimi, Bilgi Teknolojileri ve Gelişmeler 14
BOLUM 2 İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNE YENİ YAKLAŞIMLAR 19
KISIM 2
İNSAN KAYNAKLARININ STRATEJİK YÖNETİMİ 21
L TEMEL KAVRAMLAR 23
1. Strateji 23
2. Stratejik Yönetim 24
3. Vizyon ve Misyon 24
IL İNSAN KAYNAKLARININ STRATEJİK YÖNETİMİ (İKSY) 25
1. Tanım 25
2. İKY’ne Stratejik Yaklaşım M 25
3. Örgütsel Atiklik ile İKSY Arasındaki ilişki 29
4. Geleneksel İK ile İK’na Stratejik Yaklaşımın Karşılaştırılması 31
5. İKY’de Stratejik Kararlar 34
EK 1. HERMAN MİLLER’DA İNSAN KAYNAKLARININ STRATEJİK YÖNETİMİ.. 36
KISIM 3
YETKİNLİĞE DAYALI İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 43
1. TARİHSEL GELİŞİM 45
2. İNGİLİZ VE AMERİKAN BAKIŞ AÇILARININ KARŞILAŞTIRILMASI 51
3. YETKİNLİĞİN TANIMI 54
1. Yetkinlikler ve Yeterlilikler Arasındaki Farklar 54
2. Yetkinlik Kavramının İnsan Kaynaklan Yönetimi Alanında Kullanılması 54
4. YETKİNLİK GRUPLARI 59
1. Başarı Yetkinlikleri 61
2. Yardım Hizmet Yetkinlikleri 61
3. Etki Yetkinlikleri 62
4. Yönetsel Yetkinlikler 63
5. Uygun Düşünme / Problem Çözme Yetkinlikleri 64
6. Kişisel Etkinlik Yetkinlikleri 65
5. YETKİNLİK MODELİNİN OLUŞTURULMASI 68
1. Yetkinlik Modeli Seçenekleri 68
2. Modelde Kullanılacak Performans Etkinlik Kriterlerinin Saptanması 71
6. YETKİNLİK SİSTEMİNE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER 71
BÖLÜM 3
İŞGÜCÜ PLANLAMASI 75
KISIM 4
IŞ GÜCÜ PLANLAMASI 77
I. İŞGÜCÜ PLANLAMASININ TANIMI, ÖNEMİ VE KAPSAMI 79
8. işgücü Planlamasının Tanımı 79
9. İşgücü Planlamasının önemi 80
10. işgücü Planlamasının Kapsamı 83
11. işgücü Planlamasını Etkileyen Değişkenler 83
II. İŞGÜCÜ PLANLAMA SÜRECİ 86
5.1. Stratejik Planlama 87
5.2. İç Personel Arzının Analizi 87
m. İŞGÜCÜ SAYISININ ÖNGÖRÜMLENMESİ (ARZ/TALEP) 92
1. Yargısal - Sezgisel Öngörümleme Teknikleri 92
2. Sayısal - İstatistiksel Öngörümleme Teknikleri 93
1. İŞGÜCÜ GEREKSİNİM TÜRLERİ 95
1. Gerçek Personel Gereksinimi 95
2. Yedek Personel Gereksinimi 96
3. Ek Personel Gereksinimi 96
4. Yeni Personel Gereksinimi 97
5. Personel Çıkarma Gereksinimi 97
2. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE UYGULAMA 97
3. İŞGÜCÜ PLANLAMASINDA KARİYER KAVRAMININ ÖNEMİ 97
EK 1. İŞTEN ÇIKIŞ GÖRÜŞMESİ FORMU 99
OE 2. İŞTEN ÇIKIŞ GÖRÜŞMESİ DEĞERLENDİRME FORMU 101
KISIM 5
İŞ ANALİZİ 103
L TARİHSEL GELİŞİM 105
İL İŞ ANALİZİNİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ 106
1. İş Analizi Tanımlan 106
2. İş Analizinde Kullanılan Kavramlar 109
9L İŞ ANALİZİNİN AMAÇLARI, SORUMLULARI VE ZAMANLAMASI 112
W. İŞ ANALİZİNDE KULLANILAN TEKNİKLER 113
8. Yapılandırılmamış Teknikler 114
9. Yarı Yapılandırılmış Teknikler 118
10. Yapılandırılmış Teknikler 122
11. Diğer Teknikler 125
12. Tekniklerin Değerlendirilmesi 127
T. İŞ ANALİZİNİN ÇIKTILARI 129
5.1. İş Tanımı 129
5.2. İŞ Şartnamesi 131
C- İş Değerleme 132
D. İş Sınıflandırma 132
EK 1_ FORM ÖRNEKLERİ 133
KISIM 6
YETKİNLİK ANALİZİ 143
1. YETKİNLİK MODELİ İÇİN PERFORMANS ETKİNLİK
KRİTERLERİNİN BELİRLENMESİ 146
2. ÖRNEKLEM OLUŞTURULMASI 146
3. VERİ TOPLAMA 146
1. Davranışsal Olay Görüşmesi 147
2. Uzman Panelleri 148
3. Yetkinlik Değerlendirme Anketleri 149
4. Geçmiş Araştırmalar 149
5. İş Analizlerinden Yararlanma 150
6. Doğrudan Gözlem 150
4. VERİLERİN ANALİZİ 151
5. MODELİN TEST EDİLMESİ 151
6. UYGULAMA 152
1. İnsan Kaynaklan Planlaması 152
2. Personel Seçimi 153
3. Personelin Geliştirilmesi 156
4. Performans Değerleme ve Ücretleme 157
EK 1. ÖRNEK BİR FİRMANIN YETKİNLİK SİSTEMİ 159
BÖLÜM 4
PERSONELİN SEÇİM SÜRECİ VE İŞLEMLERİ 171
KISIM 7
ADAY HAVUZU OLUŞTURMA , 173
1. ADAY HAVUZUNU OLUŞTURMA 175
A. Aday Kaynaklan 176
2. BAŞVURUNUN KABULÜ VE ÖN ELEME 183
8. Başvuruların Kabulü 183
9. İş İstek Formu 184
3. ÖN ELEME VE KESİN ADAY HAVUZUNU OLUŞTURMA 185
EK 1. ÖZGEÇMİŞ HAZIRLAMA ALIŞTIRMASI 186
EK 2. ÖZGEÇMİŞ CV 190
EK 3. ÖN YAZI (KAPAK YAZISI) 192
EK 4. İŞE BAŞVURU FORMU ÖRNEKLERİ 193
KISIM 8
PERSONEL SEÇME VE YERLEŞTİRME 201
L SEÇİM SINAVI 204
1. Bilgi Sınavları (Yeterlilik Sınavları) 205
2. Psikoteknik Testler 206
il görüşme (mülakat) 209
1. Görüşme Yöntemleri 210
2. Görüşme Süreci 213
HL ADAYLAR HAKKINDA BİLGİ TOPLANMASI 217
1. Soru Kağıdı Aracılığıyla Bilgi Toplanması 217
2. Telefon Görüşmesiyle Bilgi İstenmesi 217
3. Telefon Görüşmesini Destekleyici Nitelikte Bir Mektupla Bilgi Edinilmesi 218
4. Adayın Son Çalıştığı İşyerindeki Yöneticiyi Ziyaret Etme 218
IV. ADAYIN SAĞLIK KONTROLÜ 218
¥ BÖLÜM YÖNETİCİLERİYLE GÖRÜŞME 219
VL İŞE GİRİŞ İŞLEMLERİ 219
1. İşe Giriş Belgelerinin Tedariki 219
2. Hizmet Sözleşmesi 221
3. SSK İş Bildirgesinin Hazırlanması 221
IX 1. YETKİNLİK BAZLI İŞE ALIM SÜRECİ (TOFAŞ ÖRNEĞİ) 223
EK 2. YETKİNLİK BAZLI MÜLAKAT SORULARI 235
EK 3. BAZI POZİSYONLAR İÇİN YETKİNLİK TANIMLARI VE
YETKİNLİK DEĞERLENDİRME ÖLÇEKLERİ 243
EK 4. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ BÖLÜMÜNÜN KULLANDIĞI
BAZI BELGELERİN LİSTESİ 260
CtSTM 9
PSİKOTEKNİK TESTLER 265
L PSİKOTEKNİK ÖLÇÜMÜN ÖZELLİĞİ 267
A. Bireyi Öz Olarak Değerlendirme 267
B_ Bireyi Gruba Göre Değerlendirme 268
n. PSİKOTEKNİK TESTLERİN TARİHSEL GELİŞİMİ 269
1. PSİKOTEKNİK TEST TÜRLERİ 270
1. Kullanılacak Malzemeye 271
2. Uygulama Biçimine Göre Testler 272
Değerleme Biçimine Göre Testler
D. Uygulama Amacına Göre Testler 272
E.Değerlendirdiği Bireyin Özelliklerine Göre Testler 273
F. Kültürel Yapıya Göre Testler. ....... 27 5
2. PSİKOTEKNİK TESTLERİN TAŞIMASI GEREKEN ÖZELLİKLER 276
3. PSİKOTEKNİK TESTLERİN İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE KULLANIM ALANLARI 278
BÖLÜM 5
PERSONELİN EĞİTİMİ VE GELİŞTİRİLMESİ 281
KISIM 10
EĞİTİM YÖNETİMİ 283
1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 285
2. EĞİTİMİN TEMEL OLGUSU: ÖĞRENME 287
1. Bireysel Öğrenme, Süreci mm 287
2. Örgütsel öğrenme Süreci 291
3. öğrenmte ilkeleri 292
Ü, EĞİTİM SÜRECİ 295
8. Eğitim Saptanması 296
9. Eğitimin Planlanması 298
10. Eğitimin tlygidanması, 299
11. Eğitim Programlarının Değerlendirilmesi 307
EK-1 EĞİTİM GEREKSİNİMİNİ SAPTAMA, EĞİTİM PLANLAMASI
VE EĞİTİM UYGULAMALARI İLE İLittl FORMLAR 309
KISIM 11
KARİYER YÖNETİMİ 321
L KARİYERLE İLGİLİ KONULARIN KAVRAMSAL TEMELLERİ 324
1. Kariyer Kavramı, Önemi ve Kapsamı 324
2. Yaşam Dönemleri ile Kariyer İlişkisi 327
3. Kariyer Aşamaları 330
4. Kariyer Yollan ve Kariyer Haritaları 333
5. Kariyer Kalıplan 335
M. KARİYER YÖNETİMİ 336
1. Kariyer Planlaması 338
1. Tanımı, Önemi ve Amaçlan 338
2. Kariyer Planlaması Süreci 339
3. Kariyer Planlaması Türleri 340
2. Kariyer Geliştirme 345
1. Kariyer Geliştirmenin Tanım ve Kapsamı 345
2. Kariyerde Karşılaşılan Sorunlar ve Kariyer Geliştirme 346
3. Kariyer Geliştirme Faaliyetleri 352
4. Kariyer Geliştirme Programlan 354
EK1 - BİREYSEL KARİYER PLANLAMA VE GELİŞTİRME UYGULAMASI. 358
KISIM 12
PERSÖNELİ GÜÇLENDİRME (EMPOWERMENT) 369
1 TARİHSEL GELİŞİM 371
TANIM 372
GÜÇLENDİRMEYLE İLGİLİ KAVRAMLAR 374
Güçlendirme ve Yetkilendirme 375
Güçlendirme ve Katılmadı Yönetim 376
Güçlendirme ve Motivasyon 377
Güçlendirme ve İş Zenginleştirme 377
1. ÖRGÜTTE GÜÇLENDİRME KOŞULLARI VE İZLENECEK YOL (GÜÇLENDİRME SÜRECİ) 378
1. Güçlendirme Sürecinde Değişkenler 380
2. Güçlendirme Sürecinin Yönetimi 382
2. GÜÇLENDİRME YAKLAŞIMLARI 384
1. Güçlendirmeye Psikolojik Yaklaşım 384
2. Güçlendirmeye İlişkisel (Davranışsal) Yaklaşım 386
3. Güçlendirmeye Ekonomik Yaklaşım 387
4. Güçlendirmede Katılım Yaklaşımı 387
KISIM 13
KOÇLUK, MENTORLUK 391
1. KOÇLUK 393
8. Koçluk ve Psikolojik Danışmanlık Arasındaki Farklar 395
9. Koçluk Yetkinlikleri 395
10. Koçluk Süreci 397
11. Koçluk Türleri 400
2. MENTORLUK KAVRAMI 404
EK-1 KOÇLUK İÇİN İZLEME FORMLARI 407
BÖLÜM 6
SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETİMİ 415
KISIM 14
SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETİMİ 417
5.1. İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENOĞİ KAVRAMLARI 419
5.2. TARİHSEL GELİŞİM 421
5.3. SAĞLIK VE GÜVENLİK İLKELERİ 423
1. İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN SOSYAL, EKONOMİK VE HUKUKİ BOYUTLARI 425
1. işçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Sosyal Boyutu 425
2. işçi Sağlığı ve Iş Güvenliğinin Ekonomik Boyutu 426
3. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Hukuki Boyutu 427
2. SAĞLIK VE GÜVENLİK SORUNLARI 431
1. Stres (Gerilim) 431
2. Alkol Bağımlılığı 439
3. Uyuşturucu Kullanımı 440
4. Sigara içme 441
5. İş Ortamının Fiziksel Sorunları 442
6. Gürültü 443
7. Meslek Hastalıkları 444
8. İş Kazaları 449
9. İşe Devamsızlık 453
J. İşten Gönüllü Ayrılma 453
VL SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETİM SİSTEMİ 453
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri ve Faydalan 454
2. İş Sağlığı ve Güvenliği Standartlarının Gelişimi 455
3. OHSAS 18001 ve 18002 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi 456
4. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Personeli 460
5. Sağlık ve Güvenlik Programlan 464
6. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile Toplam Kalite Yönetimi 466
Bfc-1 ÖRNEK UYGULAMA 467
EK-2 İŞYERİ KAZA VE MESLEK HASTALIĞI BİLDİRİM FORMU 470
DE-3 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SÖZLEŞMESİ 471
KISIM 15
PSİKOLOJİK ŞİDDET VE FARKLILIKLARIN YÖNETİMİ 475
TANIM 477
X PSİKOLOJİK ŞİDDETİN ÖRGÜTSEL AÇIDAN ANLAMI İT. 477
PSİKOLOJİK ŞİDDET SÜRECİ 478
8. Psikolojik Şiddetin Birey Üzerindeki Etkileri 481
9. Psikolojik Şiddetin Örgüt Üzerindeki Etkileri 483
10. Psikolojik Şiddetin Toplum Üzerindeki Etkileri 484
IV. PSİKOLOJİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE FARKLILIKLARIN YÖNETİMİ... 484 A. Farklılıkların Yönetimi 485
V. PSİKOLOJİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE İNSAN KAYNAKLARI
YÖNETİMİNE DÜŞEN GÖREVLER 487
BÖLÜM 7
PERFORMANS YÖNETİMİ, ÜCRET YÖNETİMİ VE ÖDÜL YÖNETİMİ 493
KISIM 16
PERFORMANS YÖNETÎMl 495
1. PERFORMANS YÖNETİMİNDE KAVRAMLAR 498
2. PERFORMANS DEĞERLEMESİ 500
1. Performans Değerlemesinin Amacı 500
2. Etkin Performans Değerlemesinin Koşullan 502
3. Performans Değerlendirme Zamanı 503
4. Performans Değerlemesinin Aşamaları 504
5. Değerlemecilerin Saptanması 507
6. Iş ve Yetkinlik Bazlı Performans Değerleme Yöntemleri 511
7. Hangi Performans Değerlendirme Yöntemi Kullanılmalı? 533
8. Performans Değerlemede Yapılan Hatalar 533
m. PERFORMANS GELİŞTİRME 535
1. Personel Danışmanlığı 535
2. Eğitim Faaliyetleri 536
3. Koçluk - Mentorluk 536
4. Performans Görüşmeleri 537
5. Etkin İş örgütlemesi 537
KISIM 17
ücret yönetimi 541
9. TANIM VE İLGİLİ KAVRAMLAR 543
1. ÜCRET TASARIMI 547
A. Ücret Düzeyini Etkileyen Etmenler 549
1. İş Değerlemesi 550
2. İş Değerleme Yaklaşımları 551
3. İş Değerleme Süreci 552
4. İş Değerleme Yöntemleri 554
m. ÜCRET SİSTEMİNİN (YAPISININ) KURULMASI 573
1. Piyasa Ücret Araştırmaları 573
2. İşletmenin Yürürlükteki Ücretlerinin Araştırılması 574
3. İşletmenin Ücretleriyle Piyasa Ücretlerinin Karşılaştırılması ve
Yeni Ücret Yapısının Kurulması 575
4. İşlerin Ücretlendirilmesi 577
IV. ÜCRET SİSTEMLERİ 582
1. Doğrudan Ücret Sistemleri 584
1. Doğrudan İşgücü Piyasasına Dayalı Ücret Sistemleri 584
2. İşe Dayalı Ücret Sistemleri 584
3. Çalışana Dayalı Ücret Sistemleri 618
2. Dolaylı Ücret Ödeme Sistemleri 632
