Kara Yolunda Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ve CMR Konvansiyonu Kapsamında Kayıp veya Hasardan Kaynaklanan Sorumluluğu

Gözde Cömert Varol

Küreselleşen ticaret hayatı gereği artık üretilen mallar tüm dünyada kolaylıkla ulaşılabilir hale gelmiştir. Bu ulaşım kaynaklarından biri de eşyanın karayolu ile uluslararası taşınması yöntemidir. Uluslararası taşıma modellerinden karayolu ile taşımanın pratikte en çok tercih edilen taşıma modeli olduğu sabittir. Karayolu ile yapılan eşya taşıma sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, taşıma konusu eşyanın zıya veya hasara uğraması ve eşyanın tesliminde gecikme olmak üzere çoğunlukla bu iki başlık altındaki uyuşmazlıklardan kaynaklanmaktadır. Bu sebeple uluslararası mevzuattaki faklılıkları gidermek ve uyuşmazlıklara uygulanacak ortak bir hukuk kuralı oluşturmak amacı ile 1961 yılında Karayolu ile Eşya Taşıma Sözleşmelerine İlişkin Anlaşma (CMR-(Convention Relative au Contrat de Transport International de Machandises Par Route)) yürürlüğe girmiştir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda CMR hükümleri esas alınarak kara taşıma hükümleri yeniden düzenlenmiştir. Bu çalışmada esaslı unsur olarak 6102 sy. Türk Ticaret Kanunu ve CMR kapsamında taşıyıcının kayıp ve hasardan kaynaklanan sorumluluğu yargı içtihatları ile incelenmiştir. Taşıyıcının kayıp ve hasar sorumluğunun hukuki niteliği, kayıp ve hasar kavramı, taşıyıcının başta özen borcu olmak üzere diğer borçları ve sorumlu tutulabileceği diğer haller, taşıyıcının yardımcı kişiler ile fiili taşıyıcının davranışlarından kaynaklanan sorumluluğu ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Taşıyıcının esas sorumluluğunun taşıma sözleşmesinden kaynaklanması sebebi ile taşıma sözleşmesinin hukuki mahiyeti açısından da tespitlerde bulunulmuştur. Taşıyıcının sorumluluktan kurtulmasını sağlayan genel ve özel sebepler, sorumsuzluk kaydının taşıyıcının sorumluluğa etkisi, sorumluluğun sınırı (Özel Çekme Hakkının uygulanması, taşıyıcının sorumluluğunun üst sınırı ve üst sınırın artırılması koşulları) ve sorumluluğu sınırlama hakkının kaybı da ayrıntılı değerlendirilmiştir. Özellikle taşıyıcının sorumluluğu sınırlama hakkının kaybı başlığı altında taşıyıcının kastı veya kasta eşdeğer kusurunun varlığı, pervasızca hareket ve 'wilful misconduct' kavramı ve Türk Hukuk uygulamasında nasıl bir kusur derecesinde bulunduğu yönünde tespitlerde bulunulmuştur. Taşıyıcının sorumluluğundan kaynaklanan tazminat davalarında tazminat miktarı ve hesaplaması, davanın tarafları, ispat ve zamanaşımı yargı kararları ışığında incelenmiştir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
SORUMLULUK
1. Genel Olarak
2. Hukuki Niteliği Bakımından CMR ve TTK Kapsamında Sorumluluk Kavramı
2.1. Taşımaya Konu Eşyaya Özen Borcundan Kaynaklanan Sorumluluk
2.2. Taşımaya Konu Eşyanın Zıyaa veya Hasara Uğramasından Kaynaklanan Sorumluluk
2.2.1. Taşımaya Konu Eşyanın Zıyaı (Kaybı)
2.2.2. Taşımaya Konu Eşyanın Hasara Uğraması
2.2.3. Eşyada Meydana Gelen Zıya ve Hasarın Taşıyıcının Zilyetliğinde Meydana Gelmesi
2.3. Taşıyıcının Sorumlu Tutulabileceği Diğer Durumlar
2.3.1. Taşıyıcının, Gönderen ve Gönderilenin Emir, Talimat ve Tasarruflarından Kaynaklanan Sorumluluğu
2.3.2. Taşıma ve Teslim Engellerinden Kaynaklanan Sorumluluğu
2.3.3. Taşıyıcının 6098 sayılı TBK Uyarınca Taşıma Sözleşmesinden Kaynaklanan Sorumluluğu
2.3.4. Taşıyıcının 4721 sayılı TMK Uyarınca Dürüstlük Kuralından Kaynaklanan Sorumluluğu
2.4. Taşıyıcının Taşımaya Konu Eşyanın Tesliminin Gecikmesinden Kaynaklanan Sorumluluğu
2.5. Taşıyıcının Yardımcı Kişiler İle Fiili Taşıyıcının Davranışlarından Kaynaklanan Sorumluluğu
2.5.1. Yardımcı Kişiler
2.5.2. Fiili Taşıyıcılar
2.6. Sorumluluk Hallerinde Kusur Şartı ve Kusurun Aranmayacağı Durumlar
İKİNCİ BÖLÜM
TAŞIYICININ SORUMLULUKTAN KURTULMA SEBEPLERİ, SORUMSUZLUK KAYDI, SORUMLULUĞUN SINIRI VE SORUMLULUĞU SINIRLAMA HAKKININ KAYBI
1. Genel Olarak
2. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulmasını Sağlayan 6102 sy. TTK ve CMR'de Yer Alan Genel Sebepler
2.1. Taşıyıcının Eşyaya En Yüksek Özen ve Dikkati Göstermesine Rağmen Kaçınamayacağı ve Sonuçlarını Önleyemeyeceği Hallerden Kaynaklanan Sorumluluğu
2.2. Hak Sahibinin (Gönderen veya Gönderilen) Hatası veya İhmali
2.3. Taşıma Konusu Eşyadaki Özel Ayıp
2.4. Hak Sahibinin (Gönderen veya Gönderilen) Emir ve Talimatları
3. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulmasını Sağlayan 6102 sy. TTK ve CMR'de Yer Alan Özel Sebepler
3.1. Taşımanın Üstü Açık Taşıtla Yapılmış Olması
3.2. Taşıma Konusu Eşyanın Ambalajsız veya Hatalı/Kötü Ambalajlı Olarak Taşınması
3.3. Yükün Gönderen, Gönderilen veya Bu Kişiler Adına İşlem Yapanlar Tarafından Yükleme, İstifleme ve Boşaltmanın Hatalı Yapılması
3.4. Eşyanın Doğal Niteliği Nedeniyle Zıya ve Hasarın Oluşması
3.5. Eşyalar Üzerindeki Marka ve Numaralandırmanın Yetersiz ve Hatalı Olması
3.6. Canlı Hayvan Taşınması
3.7. Tehlikeli Eşya Taşınması
3.8. Taşıtın Taşıma İşine Uygun Olmaması
3.9. Diğer Mevzuat ve Düzenlemelere Göre Taşıyıcının Sorumluluğuna Gidilememesi
4. Sorumsuzluk Kaydı
5. Taşıyıcının Sorumluluğunun Üst Sınırı ve Üst Sınırın Artırılması (Kilogram Başına 8,33 Özel Çekme Hakkı)
5.1. Yük Zararında Sorumluluk Sınırı
5.2. Gecikme Zararında Sorumluluk Sınırı
5.3. Sözleşme Dışı Taleplerde Sorumluluk Sınırı
5.4. Ek Ücret ile Taşıma Senedinde Eşyanın Değerinin Yüksek Yazılması ve Bu Durumun Taşıyıcı Tarafından Onaylanması
5.5. Taşıma Senedine Teslimde Özel Menfaatin Yazılması
6. Taşıyıcının Sorumluluğunu Sınırlama Hakkının Kaybı (Taşıyıcının Kastı veya Kasta Eşdeğer Kusurunun Varlığı, Wilful Misconduct Kavramı)
6.1. Taşıyıcının Ağır Kusur, Kast veya Pervasızca Hareketi Sebebi ile Zararın Doğması
6.2. Taşıyıcının Haksız Fiil Sorumluluğu
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVASI 'TAZMİNAT MİKTARININ HESAPLANMASI, USUL, İSPAT VE ZAMANAŞIMI'
1. Tazminat ve Tazminat Miktarı Hesaplaması
1.1. Zarar Tazminat İlişkisi
1.2. Taşıyıcının, Eşyaya Özen ve Eşyayı Koruma Borcundan Kaynaklanan Tazminat Yükümlülüğü
1.2.1. Eşyanın Zıyaa Uğraması Halinde Tazminat Miktarları (TTK ve CMR açısından)
1.2.2. Eşyanın Hasara Uğraması Halinde Tazminat Miktarları (TTK ve CMR açısından)
1.2.3. Tazminatta İade Edilecek Giderler, Faiz ve Tazminatın Yabancı Para Üzerinden İstenilmesi
2. Tazminat Davasında Taraflar ve İspat
2.1. Genel Olarak
2.2. Tazminat Davasında Taraflar
2.2.1. Tazminat Davasının Davacıları (Hak Sahipleri)
2.2.2. Tazminat Davasının Davalıları
3. Tazminat Davalarında İspat Hususu
3.1. Davacının İspat Yükü
3.2. Davalının İspat Yükü
3.3. İspat Yükünün Yer Değiştirmesi
4. Zamanaşımı
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
KAYNAKÇA
EKLER