Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem_{Teori ve Uygulama}

Prof. Dr. Ekrem Ali AKARTÜRK

Doç. Dr. Tevfik Sönmez KÜÇÜK

İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 11
GİRİŞ 13
I. TÜRK ANAYASAL GELİŞMELERİNDE “KOPMA”: CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ 21
1. Halkoylaması Sürecinde Yaşanan Gelişmeler 23
2. Mühürsüz Oyların Geçerliliği Sorunu 28
3. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin “Parlamentosuzlaştırma”
Etkisi 32
a. 2017 Anayasa Değişikliğinin Kuvvetler Ayrılığı Perspektifi 35
b. 2017 Anayasa Değişikliğinin “Parlamentosuzlaştırma” Rolü 38
(1) Yasama İşlevi Açısından 39
(2) Temsil İşlevi Açısından 52
(3) Siyasal Denetim İşlevi Açısından 55
(4) Bütçe İşlevi Açısından 61
c. Değerlendirme ve Sonuç 64
4. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve “İktidarın Kişiselleşmesi” 65
II. PARTİ SİSTEMİNİN HÜKÜMET SİSTEMİNE YANSIMALARI 75
1. Parlamenter Hükümet Modeli ile Uyumlu Parti Sistemi 78
2. Serbest Parti Olgusu ve Amerikan Başkanlık Sistemine Katkısı 81
3. Türk Parti Sisteminin Temel Özellikleri 87
a. İdeolojik Kutuplaşma 91
b. Parti Sisteminde Kurumsallaşmanın Bozulması 91
c. Seçimlerde Oynaklık (electoral volatility) 92

8 İçindekiler
d. İdeolojik Asimetri: Merkez Sağ ile Merkez Sol Arasındaki
Orantısızlık ve Buna Bağlı Politik Alternans Sorunu 93
e. Parti İçi Demokrasi Sorunu 94
4. Türk Parti Sistemi Başkanlık Sistemine Elverişli midir? 97
III. GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEMİN TEMEL UNSURLARI 99
1. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemin Aktörleri 106
a. Cumhurbaşkanının Seçimi 106
b. Cumhurbaşkanının Statüsü ve Anayasal Yetkileri 113
c. Cumhurbaşkanının Siyasi ve Cezai Sorumluluğu 115
d. Bakanlar Kurulunun Yeniden Yapılandırılması ve Başbakanın
Konumu 120
(1) Bakanlar Kurulunun Oluşumu 120
(2) Başbakanın Özgün Konumu 126
(3) Bakanların Siyasi ve Cezai Sorumluluğu 131
(4) Parlamentonun Feshini Gerektiren Hâller 134
2. Hükümet İstikrarının ve Etkinliğinin Anayasal Güvenceleri 138
a. Yapıcı Güvensizlik Oyu 140
b. Fesih Bakısı Altında Güvenoyu 141
c. Giyotin Yöntemi: “Ya Kanun Tasarısını Kabul Et Ya da Hükümeti Düşür” 141
d. Blok Şeklinde Oylama: “Ya Kabul Et Ya da Reddet” 142
e. Koalisyon Protokollerinin Oluşturulması ve Kamuoyuna İlanı 143
f. Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizmin Yetersizliği 144
3. Parlamenter Denetimin Güçlendirilmesi 146
a. Soru Önergesi 147
b. Genel Görüşme ve Meclis Araştırması 156
c. Parlamenter Dokunulmazlığın Yeniden Yapılandırılması 162
4. Çoğulcu ve Katılımcı Demokrasinin Güçlendirilmesi 169
a. Kuvvetler Ayrılığının Güçlendirilmesi 171
b. Temel Hak ve Özgürlüklerin Anayasal Güvencelerinin
Artırılması 173
c. Halkın Yönetime Katılım Yollarının Artırılması 175
(1) Halkoylamasının Uygulama Alanının Genişletilmesi 175

İçindekiler 9
(2) Halka Kanun Teklif Edebilme Yetkisinin Tanınması 177
(3) Halkın Vetosu Usulünün Tanınması 178
(4) Halka “Geri Çağırma Hakkı”nın (Recall) Tanınması 180
d. Parti Özgürlüğünün ve Parti içi Demokrasinin Güçlendirilmesi 182
(1) Partilerin Örgütsel Düzeyde Yeniden Yapılandırılması 183
(2) Üyelerin Parti İçi Siyasal Karar Süreçlerine Katılımı 189
(3) Milletvekili Aday Tespit Sürecinin Demokratikleşmesi: Ön
seçim 196
(4) Siyasi Partilerin Finansmanı 202
(5) Parti İçi İşlemlerin Yargısal Denetimi 204
e. Seçim Sisteminin Demokratikleştirilmesi ve Temsilde Adalet 208
(1) Tek İsimli İki Turlu Çoğunluk Sistemi Tercih Edilmeli 209
(2) Ulusal Seçim Barajı Mutlaka Düşürülmelidir 216
5. Şeffaf ve Hesap Veren Bir Yönetim 220
a. “Şeffaf ve Hesap Veren” Bir Yönetim 220
b. Seçim Harcamalarının Etkin Denetimi 222
c. Yasama ve Yürütme Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler 225
(1) Yasama Üyeleri Açısından 226
(2) Yürütme Üyeleri Açısından 227
6. Yargı Bağımsızlığının Sağlanması ve Yargının Güçlendirilmesi 230
a. Hâkim ve Savcılar Kurulu Yeniden Yapılandırılmalıdır 231
b. Anayasa Mahkemesi Yeniden Yapılandırılmalıdır 238
(1) Üyelerin Seçim Usulü Değiştirilmelidir 238
(2) Güçlü ve Etkili Yargısal Denetim Yapması Sağlanmalıdır 242
(a) Uluslararası Sözleşmeler Yargısal Denetime Açık Hâle
Getirilmelidir 243
(b) Anayasa Mahkemesine Yürürlüğü Durdurma Yetkisi
Tanınmalıdır 244
(c) “Organ Uyuşmazlığı Davası” 245
d. Yüksek Seçim Kurulunun Yeniden Yapılandırılması ve Yargı
Yolları 250
(1) YSK’nın Hukuki Niteliği ve Yeniden Yapılandırılması 253
(2) Seçim Uyuşmazlıklarının Yargısal Denetimi 259

10 İçindekiler
(3) YSK Kararlarına Karşı Bireysel Başvuru Hakkı 264
(a) Bireysel Başvuruya Konu Seçimler Açısından 265
(b) Kesin Kararları Açısından 268
(4) Değerlendirme 272
IV. GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM İÇİN YOL HARİTASI 275
KAYNAKLAR 281