Fikri Mülkiyet Hukuku Kapsamında Moda Tasarımlarının Taklide Karşı Korunması

Dr. Öğr. Üyesi Gül BÜYÜKKILIÇ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR . 17

GİRİŞ .21

BİRİNCİ BÖLÜM

MODA, MODA ENDÜSTRİSİ VE MODA TASARIMI

1. GENEL OLARAK MODA.23

KAVRAM 23

MODA AKIMLARI, DÖNGÜLER VE SANATSAL YANSIMALAR 25

Moda ve Trend 25

Moda Döngüsü 27

Moda Piramidi . 28

Giyilebilir Sanat 31

III. MODANIN TÜRLERİ . 32

Hızlı Moda 32

Yavaş Moda . 36

Akıllı Moda. 37

Sürdürülebilir Moda 39

2. MODAYA İLİŞKİN TEORİLER 41

YAYILMA TEORİLERİ. 41

Üstten Alta Yayılma Teorisi 41

Alttan Üste Yayılma Teorisi 42

Yatay Yayılma Teorisi. 43

SOSYAL KİMLİK TEORİSİ. 44

III. ALT KÜLTÜR LİDERLİK TEORİSİ. 45

KOLLEKTİF SEÇİM TEORİSİ . 45

3. MODA ENDÜSTRİSİ VE MODA ENDÜSTRİSİNİN ÖZELLİKLERİ .46

MODA ENDÜSTRİSİ 46

8 İçindekiler

MODA ENDÜSTRİSİNİN ÖZELLİKLERİ47

Karmaşık Tedarik Zinciri .47

Hız ve Esneklik 47

Yaratıcılık, Yenilik ve Dijital Dönüşüm 49

Kültürel ve Sosyal Etkileşim50

Fikrî Mülkiyet Koruması ve Taklidin Rolü .50

Genel Olarak50

Moda Endüstrisinde Korsanlık Paradoksu.52

Kavram 52

Korsanlık Paradoksunun Etkileri53

Korsanlık Paradoksuna Yönelik Eleştiri ve Değerlendirmeler 55

Ekonomik Boyut ve Küresel Ölçek56

Çeşitlilik ve Segmentasyon.57

Çevresel ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk.58

MODANIN SOSYAL BOYUTU.59

4. TASARIM VE MODA TASARIMI KAVRAMI 60

TASARIM KAVRAMI VE TÜRK VE AB HUKUKUNDA DÜZENLENİŞİ 60

Kavram .60

Türk ve AB Hukukunda Düzenlenişi61

MODA TASARIMI KAVRAMI .67

İKİNCİ BÖLÜM

MODA TASARIMININ TAKLİDE KARŞI KORUNMASI

5. MODA TASARIMLARINDA TAKLİTÇİLİK. 69

KAVRAM.69

TÜRLERİ70

Doğrudan (Birebir) Taklit70

Aslına Yakın (Neredeyse Birebir) Taklit 71

Yaratıcı Taklit72

III. BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI .73

Sahtecilikten Farkı 73

Ürün ve Marka Korsanlığından Farkı74

DEĞERLENDİRME VE ÇALIŞMADA ESAS ALINAN KAVRAM 76

6. TAKLİTÇİLİĞİN MODA ENDÜSTRİSİNE OLUMSUZ ETKİLERİ 77

EKONOMİK ZARARLAR .77

İçindekiler 9

HIZLI MODA VE ÇEVRESEL ETKİLER . 78

III. TÜKETİCİ GÜVENİ ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİLER . 78

YARATICI İNOVASYONUN TEHLİKEYE GİRMESİ 79

FİKRÎ MÜLKİYET HAKLARININ ZAYIFLAMASI 80

KÜLTÜREL VE SANATSAL DEĞERLERİN EROZYONU . 80

7. MODA TASARIMLARININ FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU KAPSAMINDA

TAKLİTÇİLİĞE KARŞI KORUNMASI .81

TAKLİTÇİLİĞE KARŞI KORUMA İHTİYACI. 81

TAKLİTÇİLİĞE KARŞI KORUMANIN TARİHİ . 82

III. MODA TAKLİTÇİLİĞİNE KARŞI YASAL DÜZENLEMELER  84

Uluslararası Hukuk. 84

Avrupa Birliği Hukuku 85

Genel Olarak. 85

Avrupa Birliği Tasarım Reformu ile Getirilen Yenilikler 87

Alman Hukukunda 90

Türk Hukukunda . 91

FİKRÎ MÜLKİYET HUKUKU KAPSAMINDA HUKUKİ YOLLAR VE

KÜMÜLATİF KORUMA . 93

Fikrî Mülkiyet Hukuku Kapsamında Hukuki Yollar. 93

Kümülatif Koruma . 94

Genel Olarak. 94

Telif Hukuku ve Tasarım Hukuku Arasındaki İlişki 96

Marka Hukuku ve Tasarım ile Telif Hukuku Arasındaki İlişki 98

Tasarım ve Patent Hukuku Arasındaki İlişki 101

Değerlendirme ve Çözüm Önerileri 101

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TELİF HUKUKU KAPSAMINDA MODA TASARIMLARININ

TAKLİDE KARŞI KORUNMA KOŞULLARI

8. MODA ENDÜSTRİSİNDE TELİF HUKUKUNUN ÖNEMİ .107

9. KORUNMA KOŞULLARI.108

GENEL OLARAK 108

OBJEKTİF KOŞUL 110

III. SUBJEKTİF KOŞUL  112

Genel Olarak 112

10 İçindekiler

Moda Tasarımlarında Subjektif Koşul.116

Subjektif Koşulun Değerlendirmesinde Tasarım Özgürlüğü Kriteri 121

ŞEKLİ KOŞUL .121

ESTETİK NİTELİĞE SAHİP OLMA KOŞULU122

DEĞERLENDİRME .124

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TASARIM HUKUKU KAPSAMINDA MODA TASARIMLARININ

TAKLİDE KARŞI KORUNMA KOŞULLARI

10. MODA ENDÜSTRİSİNDE TASARIM HUKUKUNUN ÖNEMİ.127

11. KORUNMA KOŞULLARI.130

GENEL OLARAK.130

TESCİLLİ TASARIM İÇİN KORUNMA KOŞULLARI130

Olumlu Korunma Koşulları .130

Tasarım Uygunluğu130

Yenilik 132

Genel Olarak132

Yenilik Türleri.134

Mutlak- Nispi Yenilik.134

Nesnel (objektif)– Öznel (subjektif) Yenilik 134

Basit – Nitelikli Yenilik 135

SMK’da Kabul Edilen Yenilik Türü.136

Moda Tasarımları Bakımından Yenilik Koşulunun

Değerlendirilmesi .137

Ayırt edicilik.138

Genel Olarak138

Ayırt Edici Niteliğin Ölçütleri .140

Bilgilenmiş Kullanıcı 141

aaa. Genel olarak .141

bbb. Bilgilenmiş olma kriteri.143

ccc. Kullanıcı olma kriteri.145

ddd. Değerlendirme147

Tasarımcının Tasarımı Geliştirmede Seçenek

Özgürlüğü .148

Genel İzlenimde Farklılık 150

İçindekiler 11

Tasarımın Uygulandığı Ürün ya da Alan. 153

Tescil Başvurusunda Yapılan Açıklamalar 154

Yenilik ve Ayırt Edicilik Koruma Süresi (Hoşgörü Süresi) 154

Kamuya Sunma. 156

Genel Olarak . 156

Kamuya Sunma Sayılan Hâller 158

Yayınlama 158

Sergileme . 158

Ticarette Kullanım 159

Diğer Açıklama Yolları 159

Olumsuz Korunma Koşulları 160

Kamu Düzenine ve Genel Ahlâka Aykırılık 160

Teknik Fonksiyonun Zorunlu Kıldığı Görünüm Özellikleri

(Teknik Zorunluluk). 162

Belirli Biçim ve Boyutta Üretilme Zorunluluğu (İşlevsel

Zorunluluk) . 165

Görsel Zorunluluk Arz Eden Hâller 166

Birleşik Ürünün Görünmeyen Kısımlarının Tasarımları. 166

Koruma Dışı Hâllere İstisna: Modüler Sistem Tasarımı

İstisnası . 166

Paris Sözleşmesi 2. Mükerrer 6. Maddesindeki Unsurları

İçeren Tasarımlar 167

Moda Tasarımları Bakımından Değerlendirme. 168

III. TESCİLSİZ TASARIM İÇİN KORUNMA KOŞULLARI. 169

Moda Sektörü Bakımından Önemi ve Tescilli Tasarımdan Farkları . 169

İlk kez Türkiye’de Kamuya Sunulma Koşulu 171

Uzman Çevrelerce Öğrenilebilme Koşuluna İlişkin Sorun 172

DEĞERLENDİRME 173

BEŞİNCİ BÖLÜM

MARKA HUKUKU KAPSAMINDA MODA TASARIMLARININ

TAKLİDE KARŞI KORUNMA KOŞULLARI

12. MODA ENDÜSTRİSİ VE MARKA.177

MODA ENDÜSTRİSİNDE MARKA HUKUKUNUN ÖNEMİ 177

TASARIMLARIN MARKA HUKUKU ARACILIĞIYLA KORUNMASI 181

12 İçindekiler

III. MARKA STRATEJİLERİ VE AMAÇLARI183

Tek Marka Stratejisi183

Çoklu Marka Stratejisi 184

Aile Marka Stratejisi .184

MODA ENDÜSTRİSİNDE ÖNE ÇIKAN MARKA TÜRLERİ .185

Genel Olarak.185

Sahiplerine Göre Marka Türleri185

Bireysel (Ferdi) Markalar.185

Ortak (Kollektif) Markalar .186

Garanti (Sertifikasyon) Markaları 187

İşaretin Biçimine Göre Marka Türleri .189

Genel Olarak189

Sözcük Markası190

Şekil Markası .191

Geleneksel Anlamda Şekil Markası191

Karma/ Kompozit Marka .192

Üç boyutlu Şekil Markası .192

Geneksel Anlamda Üç Boyutlu Şekil Markası .192

Dokuma Kenarı Markası .194

Desen Markası.195

Dikiş Markası .196

Renk Markası.196

Pozisyon (Konum) Markası199

Dokunsal Marka 202

13. KORUNMA KOŞULLARI.203

GENEL OLARAK.203

BİR İŞARETİN OLMASI.204

III. SOYUT ANLAMDA AYIRT EDİCİLİK 205

SİCİLDE GÖSTERİLEBİLİR OLMA207

Genel olarak .207

Üç Boyutlu Marka Bakımından.208

Renk Markası Bakımından209

Desen Markası Bakımından211

Pozisyon Markası Bakımından211

Dokunsal Marka bakımından .213

İçindekiler 13

MUTLAK RET SEBEPLERİNİN BULUNMAMASI . 213

Genel Olarak 213

Somut Anlamda Ayırt Ediciliğin Eksikliği 215

Genel Olarak. 215

Sözcük Markası Bakımından . 216

Harfler, Sayılar, Harf ve Sayı Birleşimleri 216

Kelime, Kelime Bileşimleri ve Sloganlar 217

Sloganlar . 219

Yabancı Dil İşaretleri . 222

Şekil Markası Bakımından. 223

Geleneksel Anlamda Saf Şekil Markası . 223

Üç Boyutlu Marka . 226

Geleneksel Anlamda Üç Boyutlu Marka 226

Dokuma Kenarı Markası. 231

Desen Markası 232

Dikiş Markası. 234

Renk Markası Bakımından 237

Pozisyon Markası Bakımından 243

Tanımlayıcı (Tasviri) İşaretler. 245

Genel Olarak. 245

Sözcük Markası Bakımından . 247

Şekil Markası Bakımından. 256

Geleneksel Şekil Markası 256

Karma Marka 257

Üç Boyutlu Marka . 257

Renk Markası Bakımından 259

Üç Boyutlu Marka Bakımından Koruma Engelleri 259

Genel Olarak. 259

Malın Doğası Gereği Ortaya Çıkan Şeklini veya Başka Bir

Özelliğini Münhasıran İçeren İşaretler 263

Bir Teknik Sonucu Elde Etmek İçin Zorunlu Olan

(Fonksiyonel) veya Başka Bir Özelliğini Münhasıran İçeren

İşaretler  266

Mala Asli Değerini Veren Şekli veya Başka Bir Özelliğini

Münhasıran İçeren İşaretler . 272

Genel Olarak . 272

14 İçindekiler

Konuya İlişkin Yargı Kararları .275

Mehaz Düzenleme.282

Konuya İlişkin Doktrindeki Görüşler 283

Değerlendirme.285

Diğer Mutlak Koruma Engelleri 290

Ticaret Alanında Herkes Tarafından Kullanılan veya Belirli Bir

Mesleğe, Sanata ya da Ticaret Koluna Aidiyeti Gösteren

İşaretler .290

Halkı Yanıltıcı İşaretler.294

Devlet Egemenlik Sembolleri, Uluslararası Kuruluş İşaretleri

ve Diğer Kamusal İşaretler 299

Dini Değerlere Aykırılık302

Kamu Düzenine ve Genel Ahlâka Aykırılık.306

Kullanım Yoluyla Ayırt Edicilik Kazanma.310

DEĞERLENDİRME .319

ALTINCI BÖLÜM

PATENT VE FAYDALI MODEL HUKUKU KAPSAMINDA MODA TASARIMLARININ

TAKLİDE KARŞI KORUNMA KOŞULLARI

14. MODA ENDÜSTRİSİ VE PATENT / FAYDALI MODEL 321

MODA ENDÜSTRİSİNDE ve PATENT / FAYDALI MODEL HUKUKUNUN

ÖNEMİ321

MODA ENDÜSTRİSİNDE ÖNE ÇIKAN PATENT TÜRLERİ.323

Genel Olarak.323

Ürün Patenti.323

Usul/Yöntem Patenti325

15. KORUNMA KOŞULLARI.328

GENEL OLARAK.328

ÖNKOŞUL: BULUŞ NİTELİĞİNE SAHİP OLMA 329

Buluş Kavramı.329

Buluşun Özellikleri330

Teknik Alana İlişkin Olma 330

Bir Soruna Çözüm Getirme331

Uygulanabilir Olma332

Buluş Sayılmayan Hususlardan Olmama .333

Moda Tasarımları Açısından Değerlendirme333

İçindekiler 15

III. YENİLİK  336

Kavram. 336

Mutlak Yenilik İlkesi. 336

Tekniğin bilinen durumu 338

Hoşgörü (Atıfet) Süresi 340

Moda Tasarımları Açısından Değerlendirme . 340

III. BULUŞ BASAMAĞI . 341

Kavram. 341

Çözülecek Nesnel Teknik Sorunun Tespiti . 343

Buluşun Teknikte Uzman Kişi İçin Aşikâr Olup Olmadığının

Değerlendirilmesi  344

Teknik Alanda Uzman Kişi. 344

Genel Olarak . 344

Teknik Alanda Uzman Kişinin Bilgi Düzeyi 345

Tekniğin Bilinen Durumunun Nitelikli Olarak Aşılması . 348

Buluş Basamağı İncelemesinde Dikkate Alınabilecek Diğer

Hususlar. 349

Moda Tasarımları Açısından Değerlendirme . 350

SANAYİYE UYGULANABİLİR OLMA. 352

PATENT VERİLEMEYECEK KONULARA DAHİL BULUNMAMA . 353

Kamu Düzenine veya Genel Ahlâka Aykırı Olan Buluşlar. 353

Patent Verilemeyecek Diğer Konular 355

FAYDALI MODEL İLE İLİŞKİSİ 355

VII. DEĞERLENDİRME  358

SONUÇ 361

KAYNAKÇA 373