Zorunlu Geçit Hakkı Ve Diğer Geçit Hakları

ZORUNLU GEÇİT HAKKI VE DİĞER GEÇİT HAKLARI



Mehmet Handan SURLU ( Yargıtay Onursal Hukuk Genel Kurulu Başkanı ), Gülay ÖZTÜRK ( Kocaeli Hakimi )



- Zorunlu Geçitin Yasal Dayanağı, Hukuki Niteliği

- Geçit Hakkının Tarihsel Gelişimi ile Zorunlu Geçit Hakkının Kurulma Yolları

- Diğer Geçit Hakları

- Zorunlu Geçit Hakkı Davalarında Görev, Yetki ve Taraflar

- Zorunlu Geçit Hakkının Kurulabilmesi için Gerekli Koşullar

- Zorunlu Geçit Davasının Yargılama Evresi Sonuçlandırılması ve Usul Konuları

- Zorunlu Geçit Hakkının Tapuya Tescili ve Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

- Zorunlu Geçit Hakkının Sona Erme Nedenleri, Kaldırılma Usulü ve Tazminat Sorunu

- Geçit Yerine Elatılması



İçindekiler

Dördüncü Baskıya Önsöz 5

Kısaltmalar 19

BİRİNCİ BÖLÜM ZORUNLU GEÇİTİN YASAL DAYANAĞI, HUKUKİ NİTELİĞİ

§1. ZORUNLU GEÇİT HAKKI KAVRAMI VE YASAL DAYANAĞI 21

I. Zorunlu Geçit Hakkı Kavramı 21

1. Genel Olarak 21

2. Zorunlu Geçit Hakkının Ortaya Çıkmasının Nedenleri 22

II. Zorunlu Geçit Hakkının Yasal Dayanağı 23

a. Medeni Kanundaki Düzenleme 23

b. Önceki Medeni Kanundaki Düzenleme 24

C Yürürlükteki Uygulama Kanunu ile Önceki Tatbikat Kanununun ve Tapu

Sicil Tüzüğünün Zorunlu Geçitle ilgili Hükümleri 25

a. Uygulama Kanunlarındaki Düzenlemeler 25

1. Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun

İlgili Hükümleri 25

2. Önceki Tatbikat Kanununun İlgili Hükümleri 26

b. Tapu Sicil Tüzüğünün Düzenlemesi 26

§2. ZORUNLU GEÇİT HAKKI KAVRAMININ HUKUKİ MAHİYETİ 28

L Mülkiyet Hakkının Kanundan Doğan Sınırlamaları ve Zorunlu Geçit Hakkı 28

II Kanuni İrtifak Olarak Zorunlu Geçit Hakkı 31

il. Ayni Borç Olarak Zorunlu Geçit Hakkı 33

V. Zorunlu Geçit Hakkını Öğretinin Nitelemesi ve Uygulamanın

Değerlendirmesi 35

içtihatlar 36

İL Daire Kararları 36

İKİNCİ BÖLÜM GEÇİT HAKKININ TARİHSECGELİŞİMİ İLE ZORUNLU GEÇİT HAKKININ KURULMA YOLLARI

§3. ZORUNLU GEÇİT HAKKININ TARİHSEL GELİŞİMİ 41

Roma Hukukunda 41

I. İsviçre Hukukunda 44

II. Türk Hukukunda 46

1. Mecelle'de 46

a. Genel Olarak 46

b. Mecelle'de Geçit Hakkı 47

c. Mecelle'deki Hakların Yeni Hukuka Yansıması 49

2. Önceki Türk Medeni Kanunu'nda 49

3. Yürürlükteki Medeni Kanunda 50

4. Önceki Tatbikat Kanunu ve Yürürlükteki Uygulama Kanunu 51

§4. GEÇİT HAKKININ KURULMA YOLLARI 53

a. Genel Olarak 53

b. Zorunlu Geçit Hakkı ile Geçit İrtifakının Karşılaştırılması 55

c. Geçit Hakkının Sözleşme ile Kurulması 55

1. Sözleşmenin Tarafları 56

2. Sözleşmenin Şekli ve Niteliği 57

3. Tescil 60

d. Zorunlu Geçit Hakkının Dava Yolu ile Kurulması 63

a. MK'nın 716/1 Maddesi Uyarınca Açılan Tescile Zorlama Davaları 63

b. Zamanaşımı ile Kazanma Nedeniyle Açılan Davalar 65

a. Genel Olarak 65

b. İrtifak Haklarının Zamanaşımı ile Kazanılması 66

c. Zorunlu Geçit Hakkının Zamanaşımı ile Kazanılıp Kazanılamayacağı Sorunu 70

c. Zaruret Durumunun Giderilmesi İçin Açılan Davalar 71

İçtihatlar 72

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 72

b. Daire Kararları 72

§5. DİĞER GEÇİT HAKLARI .^..76

a. Genel Olarak 76

b. Maddenin Düzenlediği Hususlar 76

a. Komşu Taşınmaza Geçici Olarak Girme 77

b. Diğer Geçitler 77

c. Uygulama Sırası 78

d. Niteliklerinin ve Kapsamının Değerlendirilmesi 78

e. Kapsamın Belirlenmesi 80

c. Tescil Sorunu 80

İçtihatlar 81

A. Hukuk Genel Kurulu Kararı 81

B. Daire Kararları 85

§6. ZORUNLU GEÇİT HAKKININ BENZER MÜESSESELERLE

KARŞILAŞTIRILMASI VE DİĞER İRTİFAK HAKLARI 89

I. Genel Olarak 89

1. Kamulaştırma 89

2. Diğer Geçit Hakları 90

3. Zorunlu Su Hakkı 90

4. Zorunlu Mecra Hakkı 92

II. Diğer İrtifak Hakları 95

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ZORUNLU GEÇİT HAKKI DAVALARINDA GÖREV,

YETKİ VE TARAFLAR

§ 7. GÖREVLİ MAHKEME 101

L Genel Olarak . 101

II. Zorunlu Geçit Hakkı Davalarında Görev 101

İçtihatlar 102

A. Daire Kararları 102

§ 8. YETKİLİ MAHKEME 105

L Genel Olarak 105

II. Zorunlu Geçit Hakkı Davalarında Yetki 105

İçtihatlar 106

A. Daire Kararlan 106

19. TARAFLAR 108

Genel Olarak 108

İL Zorunlu Geçit Hakkı Davalarında Davacı 108

A. Malik Kavramı 108

£. ~ek Malikli Taşınmazlarda 110

C Paylı Mülkiyete (Müşterek Mülkiyete) Konu Taşınmazlarda 110

L Ana Kural 110

2. Özel Durum 110

I E oiriiği Mülkiyetine (İştirak Halinde Mülkiyete) Konu TaşmTnazlarda 112

5. Geçit Zorunluluğu Duyan Taşınmaz Üzerinde Sınırlı Ayni hak Sahibi

Otanların Davacı Olabilme Haklan 112

Kamulaştırma Yetkisi Olan Kurumların Dava Açma Hakkı 114

I. Zorunlu Geçit Hakkı Davalarında Davalı 115

1. Tek Malikli Taşınmazlarda 115

2. Paylı Mülkiyete (Müşterek Mülkiyete) Konu Taşınmazlarda 116

3. Elbirliği Mülkiyete (İştirak Halinde Mülkiyete) Konu Taşınmazlarda 117

4. Yükümlenecek Taşınmaz Üzerinde Önceden Kurulmuş Sınırlı Ayni Hak Bulunması Hali 118

5. Önceden Kurulan Geçit Hakkından Yararlanma 119

II. Paylı Mülkiyete (Müşterek Mülkiyete) Tabi Bir Taşınmazda Paydaşların Birbirinden Geçit İstemesi Hali 120

III. Bazı Özel Kanunlarca Verilen Taşınmazlardan Geçit İstenip İstenemeyeceği Sorunu 123

İçtihatlar 124

a. Davacı Olma ile İlgili içtihatlar 124

a. Paylı (Müşterek) Mülkiyette Davacı Olma 124

a. Daire Kararlan 124

b. Elbirliği (İştirakli) Mülkiyetinde Davacı Olma 146

1. Hukuk Genel Kurulu Kararları 146

2. Daire Kararları 150

b. Davalı Olma ile ilgili İçtihatlar 152

1. Daire Kararları 152

c. Sınırlı Aynı Hak Sahiplerine İlişkin içtihatlar 167

1. Daire Kararları 167

d. Kamulaştırma Yetkisi Olan Kurumlarla İlgili İşlere İlişkin İçtihatlar 168

1. Daire Kararları 168

e. Paylı Mülkiyete (Müşterek Mülkiyete) Konu Taşınmaz Maliklerinin Birbirlerinden Geçit İstemiyle İlgili İçtihatlar 170

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 170

b. Daire Kararları 172

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ZORUNLU GEÇİT HAKKININ KURULABİLMESİ İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR

§ 10. GENEL KOŞULLAR 181

I. Taşınmazın Tapuda Kayıtlı Olması 181

a. Geçit İstemi Bakımından Taşınmazın Anlamı ...T 181

b. Tapuda Kayıtlı Olma Koşulu 181

c. Tapusuz Taşınmazda İstemin Çözüm Yolu 183

İçtihatlar 185

I. Tapuda Kayıtlı Olma ile İlgili İçtihatlar 185

1. Yargıtay içtihadı Birleştirme Kararı 185

2. Hukuk Genel Kurulu Kararları 186

3. Daire Kararları 187

II. Tapusuz Taşınmazda istemin Çözümü ile İlgili İçtihatlar 197

a. Daire Kararları 197

II. Geçit İhtiyacının Bulunması 201

a. Genel Yol İçin İhtiyaç Olması 201

a. Genel Yol Kavramı 201

1. Anlamı 201

2. Devlet Karayollarında ve Erişme Kontrollü Karayollarında (Otobanda) Geçit 202

b. Geçit İhtiyacı 203

a. Genel Olarak 203

b. Mutlak Geçit İhtiyacı (= Yola Cepheli Olmama) 205

c. Tescil Harici Yere, Meraya ve Kumsala Cepheli Olma Hali 206

ca. Kumsala Cepheli Olma 206

cb. Tespit Harici Yere veya Meraya Cepheli Olan 208

d. Nispi Geçit ihtiyacı 209

e. Geçit ihtiyacının Özelliği ve Niteliği 213

ea. Değişkenlik 213

eb. Objektiflik 214

ec. Kullanımsallık 214

ed. Zaruretin Güncel Olması 215

b. Geçit İhtiyacının İstem Sahibinden Kaynaklanmamış Olması 215

İçtihatlar 216

a. Genel Yolun Anlamı 216

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 216

b. Daire Kararları 217

b. Karayolu 233

a. Daire Karaları 233

c. Otoban 236

a. Daire Kararları 236

d. Genel Olarak Geçit ihtiyacı 237

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 237

b. Daire Kararları 240

e. Mutlak Geçit İhtiyacı=Yola Cepheli Olmama 251

a. Daire Kararları 251

f. Tescil Harici Yere, Meraya ve Kumsala Cepheli Olma ile İlgili İçtihatlar 273

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 273

b. Daire Kararları 278

g. Nispi Geçit İhtiyacı 287

a. Daire Kararları 287

h. Geçit İhtiyacının Özelliği ve Niteliği 300

a. Daire Kararları 300

9. Geçit İhtiyacının İstem Sahibinden Kaynaklanmaması 302

I. Hukuk Genel Kurulu Kararları 302

II. Daire Kararları 303

III. Tam Bedel (ivaz) Ödenmesi 312

1. Bedel (İvaz) Kavramı ve Saptanması 312

2. Tam Bedelin Ödenmesi 316

İçtihatlar 318

a. Tam Bedel Kavramı ve Saptanması ile İlgili İçtihatlar 318

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 318

b. Daire Kararları 320

b. Tam Bedelin (İvazın) Ödenmesi ile İlgili İçtihatlar 338

a. Daire Kararları 338

§ 11. ÖZEL KOŞULLAR 343

1. Taşınmazların Önceki Durumuna Değer Verme Koşulu (Bir Bütünden Bölünme) 343

İçtihatlar 344

A. Daire Kararlan 344

2. Önceki Yolları Varlığına Değer Verme 357

İçtihatlar 357

A. Daire Kararlan 357

3. En Az Zarar Verme Koşulu = Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi 362

a. Genel Olarak 362

b. Örnekler 362

İçtihatlar 365

a. Daire Kararları 365

a. Bir Bütünden Bölünme-Ekonomik Bölünme 380

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 380

b. Daire Kararları 381

b. Sınır Çizgisinin İzlenmesi Gereği 394

a. Daire Kararları 394

c. En Kısa Yol Kavramı 400

a. Daire Kararları 400

d. Yüzölçümü Kıstası 404

a. Hukuk Genel Kurulu Kararlan 404

b. Daire Kararları 405

e. En Az Zarar Görecek Yükümlü Taşınmazı Seçme 421

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 421

b. Daire Kararlan 424

4. Tarafların Yararlarının Dengelenmesi Koşulu 431

a. Daire Kararları 300

9. Geçit İhtiyacının İstem Sahibinden Kaynaklanmaması 302

I. Hukuk Genel Kurulu Kararları 302

II. Daire Kararları 303

III. Tam Bedel (ivaz) Ödenmesi 312

1. Bedel (İvaz) Kavramı ve Saptanması 312

2. Tam Bedelin Ödenmesi 316

İçtihatlar 318

a. Tam Bedel Kavramı ve Saptanması ile İlgili İçtihatlar 318

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 318

b. Daire Kararları 320

b. Tam Bedelin (İvazın) Ödenmesi ile İlgili İçtihatlar 338

a. Daire Kararları 338

§ 11. ÖZEL KOŞULLAR 343

1. Taşınmazların Önceki Durumuna Değer Verme Koşulu (Bir Bütünden Bölünme) 343

İçtihatlar 344

A. Daire Kararlan 344

2. Önceki Yolları Varlığına Değer Verme 357

İçtihatlar 357

A. Daire Kararlan 357

3. En Az Zarar Verme Koşulu = Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi 362

a. Genel Olarak 362

b. Örnekler 362

İçtihatlar 365

a. Daire Kararları 365

a. Bir Bütünden Bölünme-Ekonomik Bölünme 380

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 380

b. Daire Kararları 381

b. Sınır Çizgisinin İzlenmesi Gereği 394

a. Daire Kararları 394

c. En Kısa Yol Kavramı 400

a. Daire Kararları 400

d. Yüzölçümü Kıstası 404

a. Hukuk Genel Kurulu Kararlan w 404

b. Daire Kararları 405

e. En Az Zarar Görecek Yükümlü Taşınmazı Seçme 421

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 421

b. Daire Kararlan 424

4. Tarafların Yararlarının Dengelenmesi Koşulu 431

I. Genel Olarak 431

II. Örnekler 432

İçtihatlar 433

1. Daire Kararlan 433

§ 12. UYGULAMANIN SAPTADIĞI KOŞULLAR 454

1. Genel Yola Kadar Bağlantı Kurulması Koşulu=Kesintisizlik İlkesi 454

İçtihatlar 458

a. Kesintisizlik ilkesinin Temel Kuralları 458

b. Geçitin Kesintisiz Kurulması ile İlgili İçtihatlar 460

1. Daire Kararları 460

c. Genel Yol Benzeri veya Genel Yol Gereksinimini Karşılayan Yerlerle İlgili İçtihatlar 490

a. DSİ ile İlgili içtihatlar 490

a. Daire Kararları 490

b. Kuru Dereler ile ilgili İçtihatlar 498

1. Hukuk Genel Kurulu Kararları 498

2. Daire Kararları 502

c. Su Arkları ile ilgili İçtihatlar 512

a. Daire Kararları 512

2. Uygun Genişlik Koşulu 516

İçtihatlar 517

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 517

b. Daire Kararları 520

3. İmar Planında Yol Bulunmasının Yeterli Sayılmayacağı Koşulu 530

İçtihatlar 531

a. içtihadı Birleştirme Kararı 531

b. Hukuk Genel Kurulu Kararları 533

c. Daire Kararları 534

4. Önce Kurulan Geçit Hakkından Yararlanma Koşulu 541

İçtihatlar 542

A. Daire Kararları 542

5. Külfetin İki Komşu Parsele Paylaştırılması Koşulu 549

İçtihatlar 550

A. Daire Kararları 550

6. Olayına Özgü Olarak Aranılan Koşullar 560

İçtihatlar .r. 562

A. Daire Kararları 562

7. İç İçe İki Parselde Geçit Hakkı Kurulması (=Olayına Özgü Bir Çözüm) 575

İçtihat 575

A. Daire Kararı 575

§13. ÜZERİNDE GEÇİT KURULAMAYACAK YERLER 577

İçtihatlar 579

A. Daire Kararları 579

BEŞİNCİ BÖLÜM BİR ZORUNLU GEÇİT DAVASININ YARGILAMA EVRESİ İLKELERİ VE SONUÇLANDIRILMASI İLE USUL KONULARI

§14. ZORUNLU GEÇİT DAVASININ YARGILAMA SÜRECİ 607

İçtihatlar 608

I. Geçit Kurulmasının Genel İlkeleri ile İlgili İçtihat 608

II. Daire Kararları 609

§15. ZORUNLU GEÇİT HAKKI DAVALARINDA HÜKÜM KURMA BİÇİMİ 622

1. Kurulacak Hüküm ve Niteliği 622

a. Hükmün Niteliği 622

b. Hükmün Biçimi 623

2. İstemin Aşılamayacağı Kuralı 626

3. Davacının Geçit Yeri Konusundaki Direnimi ve Sonuçları 626

İçtihatlar 627

a. Kurulacak Hüküm ve Niteliği 627

1. Hukuk Genel Kurulu Kararı 627

2. Daire Kararları 628

b. istemin Aşılamayacağı Kuralı 641

1. Daire Kararları 641

c. Davacının Geçit Yeri ile İlgili Direnimi 647

1. Daire Kararları 647

§ 16. ZORUNLU GEÇİT DAVALARINA İLİŞKİN USUL KONULARI 652

a. Yargılama Giderleri 652

içtihatlar 655

A. Daire Kararları 655

b. Harç 659

İçtihatlar 659

A. Daire Kararları 659

c. Vekalet Ücreti 660

İçtihatlar 661

A. Daire Kararları 661

İV. Müddeabihin El Değiştirmesi 662

I. Genel Olarak 662

II. Zorunlu Geçit Hakkı Davalarında Müddeabihin El Değiştirmesi 662

İçtihatlar 663

1. Daire Kararları 663

1. Kesin Hüküm 666

a. Genel Olarak 666

b. Zorunlu Geçit Davalarında Kesin Hüküm 667

İçtihatlar 669

a. Daire Kararları 669

2. Feragat, Kabul ve Sulh 673

İçtihatlar 673

A. Daire Kararlan 673

3. Çeşitli Usul Sorunları 687

İçtihatlar 688

1. Hukuk Genel Kurulu Kararları 688

2. Daire Kararları 696

ALTINCI BOLUM ZORUNLU GEÇİT HAKKININ TAPUDA GÖSTERİLMESİ VE TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

§ 17. GEÇİT HAKKININ TAPU KÜTÜĞÜNDE GÖSTERİLMESİ 715

L Göstermenin Yasal Dayanağı 715

a. Önceki Medeni Kanun Dönemi 715

b. Yeni Medeni Kanuna Göre Geçit Hakkının Tapuda Gösterilmesi 715

İçtihatlar 717

a. Hukuk Genel Kurulu Kararı 717

b. Daire Kararlan 723

§ 18. GEÇİT HAKKINDAN DOĞAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER 728

L Genel Olarak 728

Geçit Lehdarı Yönünden 728

A. Hakları 728

5. Borçlan 730

Geçit Yükümlüsü Yönünden 731

A. Hakları 731

5. Borçları 734

IV. Geçit Lehdarının Üçüncü Kişiler Karşısında Durumu 734

I. Taşınmazların Bölünmesi Durumu 735

1. Yararlanan Taşınmazın Bölünmesi 735

2. Yükümlü Taşınmazı Bölünmesi 736

II. Geçit Hakkı Kurulduktan Sonra Değiştirilmesi ve Genişletilmesi 737

İçtihatlar 739

a. Hukuk Genel Kurulu Kararı 739

b. Daire Kararları 741

YEDİNCİ BÖLÜM ZORUNLU GEÇİT HAKKININ SONA ERME NEDENLERİ, KALDIRILMA USULÜ VE TAZMİNAT SORUNU

§ 19. GEÇİT HAKKININ SONA ERME NEDENLERİ 749

a. Kazai Olmayan Sona Erme Nedenleri 749

1. Terkin 749

2. Taşınmazın Yok Olması 751

3. Birleşme 751

4. Vazgeçme 752

5. Kamulaştırma 752

6. Rehinli Bir Taşınmazda Sonradan Zorunlu Geçit Hakkı Kurulması Durumunda Geçit Hakkının Kaldırılması Sorunu 752

b. Kazai Terkinle Sona Erme Nedenleri 754

a. Yarar Kaybı Koşulu 755

b. Yüke Göre Yararda Azalma Koşulu 758

c. Kazai Terkin Davası 759

İçtihatlar 762

a. Hukuk Genel Kurulu Kararları 762

b. Daire Kararları 767

§ 20. GEÇİT HAKKININ SONA ERMESİNDE TAZMİNAT SORUNU 794

SEKİZİNCİ BÖLÜM GEÇİT YERİNE ELATILMASI

§ 21. GENEL OLARAK TAŞINMAZA ELATILMASI „. 797

§ 22. GEÇİT YERİNE ELATILMASI 798

a. Genel Olarak 798

b. Geçit Yerine Yükümlü Taşınmaz Sahibinin Elatması 798

III. Geçit Yerine Üçüncü Kişinin Elatması 799

§ 23. GEÇİT YERİNE ELATMANIN ÖNLENMESİ DAVASI 801

I. Görev ve Yetki 801

II. Davacı 801

III. Davalı 801

IV. İnceleme Evresi ve Usulü ile Sonuçlandırılması 801

İçtihatlar 803

1. Davacı - Davalı Olma 803

a. Hukuk Genel Kurulu Kararı 803

b. Daire Kararları 806

2. İnceleme Usulü 822

1. Daire Kararları 822

3. Krokisi Olmayan Geçit Yerinin Saptanması 823

1. Daire Kararları 823

4. Geçit İrtifakının Taraflarına Verdiği Hak ve Yükümlülüklere Göre Elatma

Sayılacak veya Sayılmayacak Eylemler 825

1. Daire Kararlan 825

5. Geçit Yerine 3 Kişinin Elatması 827

1. Daire Kararları 827

Kaynakça 829

Kavram Dizini 831