Medeni Usul HukukundaBelgelerin İbrazı Mecburiyeti
MEDENİ USUL HUKUKUNDA BELGELERİN İBRAZI MECBURİYETİ
Doç. Dr. Güray ERDÖNMEZ
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesin Öğretim Üyesi
ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR CETVELİ XXI
GİRİŞ 1
Birinci Bölüm
BELGELERİN İBRAZI MECBURİYETİNİN HUKUKİ TEMELLERİ
1. Kavram 5
2. Belgelerin İbrazı Mecburiyetinin Tarihsel Gelişimi 7
I. Roma Hukukunda 8
II. Cermen Hukukunda 12
III. Roma - Kanonik (Kilise) Hukukunda 13
IV. Müşterek Hukukta 14
V. Alman Hukukunda 17
VI. İsviçre Hukukunda 20
VII. Türk Hukukunda 22
3. Belgelerin İbrazı Mecburiyeti ve Taraf ların Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki 26
I. Tarafların Aydınlatma Ödevi 26
İÇİNDEKİLER
A. Aydınlatma Ödevi ile Kimse Kendi Aleyhine Olan Delilleri Göstermeye Zorlanamaz İlkesi Arasındaki İlişki 26
B. Tarafların Aydınlatma Ödevinin Üçüncü Kişilerin Katkıda Bulunma Ödevinden Farkı 33
C. Aydınlatma Ödevinin Kanuni Dayanakları 35
1. Maddi Hukuka Dayanan Aydınlatma Ödevi 35
2. Usuli Aydınlatma Ödevi 38
D. Aydınlatma Ödevinin Kapsamı 47
E. Aydınlatma Ödevinin Hukuki Dayanağı 52
F. Aydınlatma Ödevinin Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 56
II. Aydınlatma Ödevinin Medeni Usul Hukukuna İlişkin Bazı Kurumlarla İlişkisi 58
A. Aydınlatma Ödevinin Tarafların Doğruyu Söyleme ve Vakıaları Eksiksiz Getirme Ödeviyle İlişkisi 58
B. Aydınlatma Ödevinin Taraflarca Hazırlama ve Resen Araştırma İlkesiyle İlişkisi 61
C. Aydınlatma Ödevinin İspat Yüküyle İlişkisi 69
4.Belgelerin İbrazı Mecburiyetinin Hukuki Niteliği 76
I. Maddi Hukuk Hükümlerine Dayanan İbraz Yükümlüğünün Hukuki Niteliği 76
II. Usul Hukukuna Dayanan İbraz Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği 78
5. Belgelerin İbrazı Mecburiyetinin Kapsamı 81
I. Genel ve Sınırlı İbraz Yükümlülüğü Ayırımı 81
II. Genel İbraz Yükümlülüğünü Kabul Eden Ülkeler 83
III. Sınırlı İbraz Yükümlülüğünü Kabul Eden Ülkeler 88
IV. Türk Hukukundaki Durum 91
A. Taraflar Bakımından 91
B. Üçüncü Kişiler Bakımından 96
6. Belgelerin İbrazı Mecburiyetinin Usuli Bir Yük mü Yoksa Yükümlülük mü Olduğu Meselesi 97
7. Maddi Hukuktan Doğan Belgelerin İbrazı Mecburiyeti 101
I. Genel Olarak 101
II. Maddi Hukuktan Doğan İbraz Yükümlülüğünün Şartları 103
A. Hukuki Yarar 103
B. İbrazı İstenen Belgenin Hukuki Bir İşlemi İçermesi veya Böyle Bir İşleme İşaret Etmesi 105
III. Maddi Hukuktan Doğan İbraz Yükümlülüğünün Hukuki Kaynakları 107
A. Kanunlarda Açıkça İfade Edilen İbraz Yükümlülüğü 107
B. Bilgi ve Hesap Verme Yükümlülüğünden Kaynaklanan İbraz Yükümlülüğü 109
1. Kanunlarda Bilgi ve Hesap Verme Yükümlülüğünün Açıkça Öngörüldüğü Hallerde İbraz Yükümlülüğü 109
2. Pozitif Hukukta Açıkça Düzenlenmeyen Bilgi ve Hesap Verme Yükümlülüğüne Dayanan İbraz Yükümlülüğü 111
IV. Maddi Hukuktan Doğan İbraz Yükümlülüğünün Kapsamı ve Sınırları 112
V. Belgelerin İbrazı Usulü 113
VI. Usul Hukukunda ve Maddi Hukukta Düzenlenen Belgelerin İbrazı Yükümlülüğü Arasındaki Nitelik Farkları 116
İkinci Bölüm
BELGELERİN MAHKEMEYE İBRAZI USULÜ VE İBRAZ KARARININ SONUÇLARI
1. Yargılama Sırasında Delillerin Gösterilmesi ve Temini 121
2. Belgelerin İbrazını Talep Edebilmek İçin Aranan Şartlar 131
5. Belgeyi İbraz Etmeyen Üçüncü Kişi Aleyhine Tazminat Davası Açılması 315
Üçüncü Bölüm
BELGELERİN İBRAZI MECBURİYETİNİN SINIRLARI
1. Belgeleri İbrazdan Kaçınma Sebepleri 317
I. Genel Olarak 317
II. Belgeleri İbrazdan Kaçınma Hakkını Kullanabilecek Kişiler 321
A.Davanın Tarafları 321
1. İspat Yükünü Taşıyan Taraf 321
2.İspat Yükünü Taşımayan Taraf 324
B. Üçüncü Kişiler 327
III. Taraflar Bakımından İbrazdan Kaçınma Sebepleri 328
A. Kabul Edilebilir Bir Mazeretin Bulunması 330
B. Haklı Sebep Teşkil Edebilecek Haller 337
1.Özel Hayatın Gizliliği 337
2.Cezai Sorumluluğun Doğması 345
3.Ticari Sırlar ve İşletme Sırları 349
a. Ticari Sır ve İşletme Sırrı Kavramı 349
b. Ticari Sırların İbrazdan Kaçınmak İçin Kabul Edilebilir Bir Mazeret Teşkil Edip Etmeyeceği Meselesi 351
c. Ticari Sır ve İşletme Sırları Kapsamında Korunması Gereken Belgeler 356
4. Meslek Sırrı 358
C. Tanıklıktan Çekinme Hallerinin Haklı Sebep Teşkil Edip Etmeyeceği Meselesi 362
IV. Üçüncü Kişiler Bakımından İbrazdan Kaçınma Sebepleri 365
A. Tanıklık ve Belgelerin İbrazı Mecburiyeti Arasındaki İlişki 365
B. Üçüncü Kişilerin Belgeleri İbrazdan Kaçınma Sebepleri 373
1. Yakın Hısımlık 373
2. Zarara Uğrama İhtimali 374
3. Meslek Sırrı 376
V. Üçüncü Kişilerin İbrazdan Kaçınma Sebeplerinin İncelenme Usulü 382
VI. Resmi Makamların İbraz Mecburiyetine Getirilen Sınırlamalar 385
A.Genel Olarak 385
B.Tarafların Bireysel Menfaati ile Kamu Yararı Arasındaki Denge Sorunu 387
C.İbrazdan Kaçınmanın Haklı Olup Olmadığının Değerlendirilmesi 390
D.Devlet Sırrı ve Meslek Sırrı Nedeniyle İbrazdan Kaçınılabilecek Durumlar 394
2.Yargılama Yürütülürken Taraf lara ve Üçüncü Kişilere Ait Sırların Korunması 398
I. Mahkemenin Dava Dosyasındaki Sırların Korunması İçin Gerekli Önlemleri Alması 398
II. Gizli Yargılama Yapılması 403
A. Gizli Yargılama Kavramı ve Gizli Yargılamaya Duyulan İhtiyaç 403
B. Gizli Yargılamanın Geçerliliğinin Medeni Usul Hukukuna Hakim Olan İlkeler Bağlamında Değerlendirilmesi 406
1.Genel Olarak 406
2.Hukuki Dinlenilme Hakkı Bakımından Değerlendirilmesi 408
a. Gizli Yargılamanın Hukuki Dinlenilme Hakkının İhlal Edilmesine Neden Olacağı Görüşü 408
b. Hukuki Dinlenilme Hakkının Sınırlanabileceği Görüşü 412
3. Alenilik İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 415
a. Gizli Yargılamanın Alenilik İlkesinin İhlal Edilmesine Neden Olacağı Görüşü 415
b. Alenilik İlkesinin Sağladığı Hukuki Korumadan Vazgeçilebileceği Görüşü 418
4. Doğrudanlık İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 419
5. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 420
6. Genel Değerlendirme 421
III. Etkin Hukuki Himaye Talebi ile Sır Hakkının Korunması Arasındaki Denge Sorunu 424
IV. Gizli Yargılamanın Türleri 433
A. Bilirkişinin Mahkemenin Vereceği Karar İçin Önem Taşımayan Sırları Ayırması 433
B. Delillerin Toplanması ve İncelenmesi Sırasında Karşı Tarafın Yargılama Dışında Bırakılması (Kamera Usulü) 437
V. Taraflardan Birini Delillerin Toplanmasının Dışında Bırakan Gizli Yargılamanın (Kamera Usulü) Aşamaları 445
A. Belgenin Sır İçerip İçermediğinin İncelenmesi 445
B. Taraflardan Birinin Delillerin Toplanmasının Dışında Bırakılması 451
1. İspat Yükünü Taşıyan Tarafın Delillerin Toplanması Prosedürünün Dışında Bırakılması 452
a. Meselenin Ortaya Konulması 452
b. İspat Yükünü Taşıyan Tarafın Hukuki Dinlenilme Hakkından Vazgeçip Vazgeçemeyeceği Meselesi 458
aa. İspat Yükünü Taşıyan Tarafın Hukuki Dinlenilme Hakkından Vazgeçilebileceği Görüşü 459
aaa. İspat Yükünü Taşıyan Tarafın Avukatına Delillerin Toplanmasına Katılma Hakkı Tanınıp Tanınmayacağı Meselesi 463
bbb. Bilirkişi İncelemesine Tarafın Kendi Atadığı Avukatın Katılması Gerektiği Görüşü 465
ccc. Bilirkişi İncelemesine Mahkeme Tarafından Atanan Bir Avukatın Katılması Gerektiği Görüşü 470
bb. Tarafın Hukuki Dinlenilme Hakkından Vazgeçemeyeceği Görüşü 472
cc. Görüşümüz 474
2. İspat Yükünü Taşımayan Tarafın Delillerin Toplanmasının Dışında Bırakılması 480
a. Meselenin Ortaya Konulması 480
b. Konuyla İlgili Mahkeme Kararları ve Bu Kararlara Yöneltilen Eleştiriler 485
c. Konuyla İlgili Doktrinde İleri Sürülen Görüşler 494
aa. İspat Yükünü Taşımayan Tarafın Delillerin Toplanmasının Dışında Bırakılabileceği Görüşü 494
bb. İspat Yükünü Taşımayan Tarafın Delillerin Toplanmasının Dışında Bırakılamayacağı Görüşü 498
cc. Görüşümüz 499
3. Üçüncü Kişilerin Sırlarının Korunması İçin Her İki Tarafın da Delillerin Toplanmasının Dışında Bırakılması 502
A. Alenilik İlkesinin Belgelerin İbrazı Mecburiyetiyle İlişkisi 504
B. Belgelerin İçerdiği Sırların Korunması İçin Alenilik İlkesinin Sınırlandırılması 506
1. Oturumların Kamuya Kapalı Yapılması 506
2. Dava Dosyasındaki Belgeleri İnceleme Hakkının Sınırlandırılması 510
C. Duruşmaya Katılan Taraflara Susma Yükümlülüğü Getirilmesi 514
D. Sırların Hüküm Tefhim Edilirken ve Yazılırken Korunması 517
1. Sırların Hüküm Tefhim Edilirken Korunması 517
2. Sırların Hüküm Yazılırken Korunması 519
SONUÇ 525
BİBLİYOGRAFYA 537
