Borca Aykırılık Dönme ve Fesih

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Yedinci Baskıya Önsöz 9
Altıncı Baskıya Önsöz 11
Beşinci Baskıya Önsöz 13
Dördüncü Baskıya Önsöz 19
Üçüncü Baskıya Önsöz 21
Önsöz 25
Kısaltmalar 49
Giriş 53
Birinci Bölüm
FARKLI İLİŞKİLERDEN DOĞAN BORÇLARIN
ÇEŞİTLERİ VE HUKUKÎ NİTELİKLERİ
§ 1. BORÇ KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ 57
I. BORÇ İLİŞKİSİNİN GENEL ÇİZGİLERİ 57
1. Alacak/Borç İlişkisi Etkenlerinin Nitelikleri 57
A. Sübjektif Niteliği 58
B. Nisbî Niteliği 58
C. Tasarruf Yetkisi Sağlama Niteliği 59
2. Alacağın Konusu: Edim 59
II. BORÇ KAYNAKLARI 60
1. Kanundaki Sınıflandırma 61
2. Borcu Meydana Getiren İlişkilerin Türüne Göre Sınıflandırma 63
A. Normal İlişkilerden Doğan Borçlar 64
a. Hukukî İşlemler 65
aa. Sözleşmeler 67
bb. Tek Taraflı Borçlanma Vaâdleri 68
b. Hukukî İşlem Benzeri İlişkiler 71
aa. Vekâletsiz İşgörme 71
bb. Zarurî Sebepler 72
cc. Fiilî Sözleşme İlişkileri 73
c. Belli Bir Topluluğa Karşı Varolan Bağımlılıktan Doğan İlişkiler 73
aa. Üyeler ile Topluluk Arasındaki İlişkiler 74
bb. Üyeler Arasındaki İlişkiler 74
B. Çarpık İlişkilerden Doğan Borçlar 74
a. Zararın Giderimini Gerektiren Fiiller 74
aa. Haksız Fiiller 75
bb. Kusursuz Sorumluluk Yaratan Fiil ve Davranışlar 75
cc. Sözleşme Öncesi Kusurlu Davranışlar 77
dd. Borcun Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesi 81
aaa. Satılan Şeyin Taşıdığı Ayıbın, Hileli Bir Davranış ile Alıcıdan veya İş Sahibinden Saklanması 86
i. Satıcının veya Müteahhidin Hileli Davranışının Mahiyeti 87
ii. Ayıbın Hile ile Gizlendiği Sonucuna Ulaşılabilmenin Şartı 88
iii. Müteahhidin Kasden Sakladığı Ayıplar 89
iv. Satıcı, Satılanın Ayıbını Alıcıdan Hile ile Gizlemesi 90
v. İlgili Zamanaşımı Süreleri 91
bbb. Yalan Beyanlara Dayalı Açıklamaların, Hukuka Aykırılık Teşkil Etmesi 92
ccc. Yanlış Beyan ile, Yalan Beyan Arasındaki Farklılık 93
ddd. Kanunkoyucunun, Ayıbın Hile ile Gizlenmesi Karşısında Başvurduğu Düzenlemeler 93
eee. Muhatabı Aldatmaya Dönük Bir Hile ile Gizleme 96
b. Sebepsiz İktisaptan Doğan Borçlar 96
§ 2. FİİLÎ İLİŞKİLERDEN DOĞAN BORÇLAR 97
I. SOSYAL İLİŞKİLERDEN DOĞAN BORÇLAR 99
II. ŞAHIS BİRLİĞİ İLİŞKİLERİNDEN VEYA KATILMADAN DOĞAN BORÇLAR 103
III. TİPİK SOSYAL DAVRANIŞTAN DOĞAN BORÇLAR 106
§ 3. EDİM BORÇLARINDAN BAĞIMSIZ BORÇ İLİŞKİLERİ 108
I. EDİME YAKINLIĞI DOLAYISI İLE ZARARA UĞRAYANLARA KARŞI MEYDANA GELEN SORUMLULUĞUN HUKUKÎ NİTELİĞİ 111
1. Tazminat Talep Etme Hakkını Sınırlayan Hukukî İlkeler 111
A. Haksız Fiil Sorumluluğu Açısından 113
a. Genel İlkeye Getirilen İstisna 115
b. Akdî Sorumluluk ile Haksız Fiil Sorumluluğunun Yarışması 119
B. Akdî Sorumluluk Açısından 121
a. Hukukî Menfaatin Yer Değiştirmesi Teorisi 122
aa. Vasıtalı Temsil 123
bb. Hasarın Üçüncü Kişiye Geçtiği Durumlar 124
cc. Üçüncü Şahsa Ait Bir Şeyin Zilyedliğinin Devredildiği Sözleşmeler 125
dd. Zincirleme Sözleşmeler 126
b. Üçüncü Şahsı Koruyucu Etkili Sözleşme 127
aa. Üçüncü Şahıs Lehine Şart Müessesesine Başvurmak İmkânı 132
bb. Diğer Hâller 133
2. Üçüncü Şahsın Zararının Giderilmesine İlişkin Yöntemler 134
A. Tazminat Kapsamının Belirlenmesi 135
a. Tazminat Miktarının, Zarara Uğrayan Şeyin Objektif Değerine Göre Tâyin Edilmesi Gereğine İlişkin Görüş 135
b. Tazminat Miktarının, Olağan Ölçüler İçinde Kalan Rizikoya Göre Tâyin Edilmesi Gereğine İlişkin Görüş 135
c. Üçüncü Şahsın Hukukî Menfaatinin, Sözleşmenin Kurulması Sırasında Belli Olması Gereğine İlişkin Görüş 135
d. Üçüncü Şahsın Hukukî Menfaatinin, Sözleşmenin Kurulması Sırasında Bilinmesine İhtiyaç Bulunmadığına İlişkin Görüş 136
B. Zararın Giderimini Talep Etmeye Yetkili Olan Kimseler 136
a. Uygun İlliyet Kuralının, Sorumluluğun Sınırlandırılmasındaki Yetersizliği 137
b. Hukuka Aykırılık Bağı 138
aa. Hukuka Aykırılık Bağının Geniş Kapsamlı Görünümü 141
bb. Hukuka Aykırılık Bağının Dar Kapsamlı Görünümü 141
cc. Hukuka Aykırılık Bağının, Haksız Fil Sorumluluğunu ve Akdî Sorumluluğu Sınırlandırması 141
C. Tazminat Talebinin, Zarar Gören Üçüncü Şahsa Doğrudan Tanınması 142
a. Zararın Hangi Şartlar Altında Giderilebileceğinin Tespiti 143
b. Edime Yakınlığı Dolayısı ile Zarar Gören Üçüncü Şahıslar 144
c. Çözümün Akdî Sorumlulukta Bulunması 144
aa. Zarargören Üçüncü Şahsın, Borçlunun Kusurunu İspatlamak Durumunda Olmaması 145
bb. Sorumsuzluk Şartının, Akdî Sorumluluk ile Çözüm Yoluna Getirdiği Olumsuzluklar 146
cc. Zamanaşımı Konusunda Yetersizlikler ve Sorunun Akdî Sorumluluk Kapsamının, Sözleşmeye Taraf Olamayan Üçüncü Şahısları da İçine Alacak Biçimde Genişletilmesi ile Sağlanması 147
dd. Diğer Görüşler 148
II. SÖZLEŞME ÖNGÖRÜŞMELERİNE GİRİŞMEKTEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 149
1. Hukukî İşleme Bağlayan Teoriler 153
A. Sözleşme Görüşü 153
a. Kurulacak Sözleşme Görüşü (Amaç Sözleşme Teorisi) 153
b. Örtülü Sözleşme Görüşü 156
c. Sözleşme Öngörüşmelerinden Doğan Sorumluluğa, Karma Bir Nitelik Veren Seçmeci Görüş 157
aa. Haksız Fiil Kavramının, Hukuk Sistemimizde Geniş Kapsamlı Olmasının Yararları 158
bb. Geniş Kapsamlı Haksız Fiil Kavramı Vasıtası ile Dürüstlük Kurallarının İhlâl Edilmesinin, Hukuka Aykırılığı Tespit Etmekte Yeterli Olması 160
cc. Sözleşme Öncesi Borçlarının, Davranış Yan Borçlarından Kaynaklanması 161
B. Tek Taraflı Hukukî İşlem Görüşü (Giriş Teorisi) 162
2. Haksız Fiile Bağlayan Teoriler 163
A. Genel Çizgileri 163
a. Kimseye Zarar Vermeme, Davranışlarda Gerekli Özeni Gösterme ve Güveni Sarsmama Yükümlülüğü 164
b. Sözleşme Öncesi Olayları 165
B. Görüşün, Kurulan Sosyal İlişki Teorisi Karşısında Beliren Yetersizlikleri 165
a. Culpa in Contrahendo’nun, Sözleşmenin Hazırlanması ve Kurulması Safhalarının Ötesine Geçen Konumu 165
b. Öngörüşmelere Taraf Olanların Uğradığı Zararı Gidermeye Yönelik Culpa in Contrahendo Sorumluluğu 166
3. Sözleşme Benzeri Bir İlişkiye Bağlayan Teoriler 167
A. Kanundan Doğan Borç İlişkisi 168
a. Kanundan Doğan Borç Teorisinin Yetersizlikleri 170
b. Haksız Fiil ve Akdî Sorumluluğun Telâhuku 170
c. Genel Davranış Borcunun, Gerçek Bir Kanunî Borç İlişkisine Dönüşmesi 172
d. Sözleşme Öncesinin Kendine Özgü Yapısı ve İlişkinin Bireyselliği Nedeniyle Akdî Niteliği 173
e. Varsayıma Dayanan Bir Sözleşme İlişkisi Yerine, Kanundan Doğan Borç İlişkisinin Benimsenmesi Gereği 174
B. Özen Borcunun Yerine Getirilmeyişi 174
a. Dürüstlük İlkesinin, Öngörüşmeleden Doğan Sorumluluğun Kaynağı Olması 175
b. İfa Edilmeyen Öngörüşmeler Borcunun, Henüz Kurulmamış Olan Sözleşme Borcundan Farklılığı 175
4. Öngörüşmelerden Doğan Borcun Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 176
A. Kanundan Doğan Bir Borcun İfa Edilmemesi 176
a. Sözleşmeden veya Kanundan Doğan, Her Türlü Borcun İfa Edilmemesi Sorununa Çözüm 177
b. Borç İlişkisinin Kurulmasına Değil, İfa Edilmemesine İlişkin Kuralların Uygulanması 177
B. Sonuçları 178
a. Öngörüşme Fiil ve İşlemlerinin Bağımsızlığı 178
aa. Genel Nitelikteki Bir Ödevin İhlâlinden Doğan, Haksız Fiil Sorumluluğu 179
bb. Öngörüşmelerin, Genel Nitelikteki Davranış Yan Borcu Olma Niteliği 179
b. Öngörüşmelerden Doğan Haksız Fiil Unsurları 180
aa. Fiil veya Çekinme 180
bb. Hukuka Aykırılık 181
aaa. Kanunun veya Hukukun Temel İlkelerinin İhlâl Edilmesi 182
bbb. Bir Hakkın İhlâl Edilmesi 183
ccc. Ahlâk Kurallarının İhlâl Edilmesi 183
cc. Zarar 183
dd. Uygun İlliyet Bağı 184
ee. Kusur 184
III. MESLEKÎ UZMANLIĞI GEREKTİREN İŞLERDE, ÖZEN BORCUNUN TARZI VE KAPSAMI 185
1. Avukatların Özen Borcu 185
2. Mimarların Özen Borcu 186
3. Hekimlerin Özen Borcu 188
A. Hasta ile Hekim ve Hastane Arasında Kurulan Hukukî İlişkinin Genel Görüntüsü ve Yönü 192
a. Hasta ile Hekim Arasında Kurulan Hukukî İlişkinin Niteliği 193
b. Hekimin, Kendi Kusurundan Doğan Sorumluluğu 195
B. Mahkemelerde Görülen Tıbbî Konulu Dâvalar 196
a. Mahkemelerde Görülen Tıp Konulu Dâvalarının İlk Amacı Kapsamında, Zarargörenin Zararının Olabildiğince Giderilmesi 196
b. Mahkemelerde Görülen Tıp Konulu Dâvalarının İkinci Amacı Kapsamında, Tıpta Yanlış Uygulama veya Beceri Eksikliğine Dayalı Uygulamaların Tekrarının Engellenmesi 196
C. Hekimin, Başkasının Fiilinden Doğan Sorumluluğu 197
D. Hekimin Müdahalesinde Kullandığı Araç, Gereç ve Ürünlerden Doğan Sorumluluğu 197
a. Güvenli Ürün 198
b. Tehlikeli Ürün 198
c. Çocuk Fizyolojisinin Gereksinimleri 199
d. Hastaya Sağlanan Kan Ürünleri 200
e. Dâvalının Kusursuzluğunu İleri Sürmesi Mümkün Olmadığından, Kazanılan Dâva 200
f. Hâkimin, Manevî Tazminatın Miktarını Tâyin Etmesinde Yöntem 202
E. Tıpta Yanlış Uygulama ve Tıpta İstenilmeyen Sonuç 204
a. Hekimin Tedavi Sırasında Standart Uygulamayı Yapmaması, Beceri Eksikliği veya Hastaya Tedavi Vermemesi ile Meydana Gelen Zarar / Malpractice 205
b. Hekimin, Tecrübesi ve Uzmanlığının Dışında Bir Diğer Alt Uzmanlık Alanında Müdahaleye Girişmesi 205
c. Sağlık Personelinin ve Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının, Zorunlu Meslekî Mâlî Sorumluluk Sigortası Yaptırmaları Gereği 206
d. Maddî Olguların Saptanmasına İlişkin Ceza Mahkemesi Kararlarının, Hukuk Hâkimi Yönünden Bağlayıcılığı 208
e. Tıbbî Uygulama Sırasında, Öngörülemeyen Bilgi veya Beceri Eksikliği Sonucu Oluşan Zarar / Complication 209
F. Akdî Sorumluluk Etkenlerinin Ayrı Ayrı Tespiti 211
a. Dâvalı Hastane ve Hekim Açısından 212
b. Tam Hastaneye Kabul Sözleşmesi Kapsamında 212
c. Hekimlik Sözleşmesi İlâveli, Tam Hastaneye Kabul Sözleşmesi Kapsamında 213
d. Hastane Başhekimi ve Müdahalede Bulunan Hekim Açısından 213
e. Hekimin Sadakat ve Özen Gösterme Borcu 214
aa. Sadakat Borcu 215
aaa. Gizli Bilgi (Information Confidentielle) 216
bbb. Açıklamanın, Kişinin Menfaatinin Üzerindeki Toplum Menfaatine Uygunluğu 216
bb. Özen Gösterme Borcu 217
aaa. Hastayı Aydınlatma Borcu 218
bbb. Teşhis Koyma Konusunda, Özen Yükümlülüğü 219
cc. Dâvalıların Kusurlarının, Dâvacı Tarafından İspatlanması Gereğinin Bulunmaması 220
dd. Sözleşmenin İhlâl Edilmesi ile, Hastanın Uğradığı Zararlar Arasında Uygun İlliyet Bağı 220
ee. Hastaların, Önceden Öngörülemeyen Durumlar Hakkında Bilinçlendirilmeleri 220
4. Tıbbî Müdahaleden Doğan Hukukî ve İdarî Sorumluluk Türlerinin Yakınlaştırılması 221
A. Hastanın Güvenliğinin Sağlanmasına Dönük Sonuç Borcundan Doğan Sorumluluk 224
a. Hastaya Sağlık Personelinin Kusuru ile Verilen Bedensel veya Ruhsal Bütünlüğe İlişkin Zararlar 225
b. Ağır Kusur Şartı Yerine, Tıbbî Uygulama Kusurunun Tespiti 227
c. Tıbbî Müdahalenin, Yapısı Dolayısıyla Taşıdığı Zarar Verici Bir Riziko ve Kusursuz Sorumluluk Hâli (risque spécial ou exceptionnel) 228
d. Hastanın Aydınlatılması ve Aydınlatılmış Onamının Alınması (consentement éclairé) 229
B. Kamu Sağlık Kurumlarında Kusursuz Sorumluluk Hâllerinin Gelişmesi 231
a. Hastanenin Kusursuz Sorumluluğunun Üç Şartı 232
b. Hastanenin Kusursuz Sorumluluğunun Üç Şartının Sınırlandırılması ve Daraltılması 234
c. Hekimin Hastane Dışında, Özel Sektör Sorumluluğu 235
aa. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Kapsamında Özen Gösterme Yükümlülüğü 235
bb. Hekimin Özen Gösterme Borcuna Eklenen Sonuç Borcu ve Hastanın Güvenliğini Sağlama Borcu 237
C. Koruyucu Tıp ve Hastalık Hâlinde Sağlanan Tıbbî Yardım Çeşitleri ve Uygulayıcı Meslek Gruplarının İşlevi ve Sorumlulukları 237
a. Hekim 239
b. Diş Hekimi 241
c. Eczacı 242
d. Fizyoterapist 243
e. Klinik Psikolog 244
f. Odiolog 245
g. Diyetisyen 245
h. Dil ve Konuşma Terapisti 246
i. Podolog 246
j. Sağlık Fizikçisi 246
k. Hemşire 247
l. Sosyal Hizmet Uzmanı 248
m. Ebe 248
D. Haksız Fiil Sorumluluğu ile Akdî Sorumluluğun Yarışması Hâlinde, Sorumsuzluk Anlaşmasının Etkisi 249
a. Kusurlu Sorumluluk Hâlinde 249
b. Tıbbî Uygulama Sırasında, Öngörülemeyen Bilgi veya Beceri Eksikliği Sonucu Oluşan Zarar / Complication 250
c. Kasd veya Ağır İhmâlin Bulunması 252
d. Hafif İhmâlin Bulunması 252
E. Kusursuz Sorumluluk Hâlinde 253
a. Sağlık Personelinin Sadakat Borcundan Doğan Yükümlülüklerinin Sürekliliğine Karşı, Özen Yükümlülüğünün Müdahale ile Sınırlı Olması 253
b. Sağlık Profesyonelinin Özen Borcu 254
İkinci Bölüm
BORCA AYKIRILIK HÂLLERİNDEN DOĞAN HUKUKÎ SONUÇLAR
§ 4. SÖZLEŞMEYE DAYALI ŞARTLI EDİM BORÇLARI 263
I. TÂLİ BORÇLAR 263
1. Sözleşmenin, Amacına Uygun Surette İfa Edilmesi Gereği 265
2. Yan Borçlara Aykırılığın, Sözleşme İlişkisine Etkisi 266
A. Sözleşmenin Gereği Gibi İfa Edilmediği Def’i 268
a. Cins Borçlarında, Borçlunun İfası ile Ortaya Çıkan Edimin Sonuçları 268
b. Parça Borçlarında, Ayıpsız Bir Edimin İfa Edilmesi 269
aa. Ayıplı Bir İfanın, Geçerli Bir İfa Olarak Kabul Edilebileceği Görüşünün Reddi 270
bb. Tarafların İradelerine Uygun Olmayan İfanın, Ayıplı Sayılması 270
B. İfada Beliren Nitelik Eksiklikleri 272
a. Malın, Maddî, İktisadî ve Hukukî Nitelikleri 272
b. Kötü İfa Hâllerine Karşı, Satıcı ve Alıcı Arasında Akdî Tekeffül 273
aa. Satıcının, Tek Taraflı Bir Hukukî İşlemle Borç Altına Girmesi 273
bb. Satıcının Tasavvur Açıklamasına Karşı, Kanundan Doğan Tekeffül Borcu 274
C. Gereği Gibi Olmayan İfa ile Yanlış İfa Ayırımı 274
a. Parça Borçlarında, Yanlış İfa 275
b. Cins Borçlarında, Yanlış İfa 278
c. Edim Borcunun, Teslim Edilen Şeye İlişkin Olup Olmadığı Kıstası 281
aa. Teslim Edilen Şeyin, Edim Borcunu Karşıladığı ve Ayıplar Taşıdığı Hâller 281
bb. Teslim Edilen Şeyin, Edim Borcunu Karşılamadığı Hâller 282
aaa. Teslim Edilen Şeyin, Sözleşmenin Gerektirdiği şey Olması Hâli 283
bbb. Teslim Edilen Şeyin, Sözleşmenin Gerektirdiği şey Olmaması Hâli 283
3. Ayıba Karşı Tekeffülün, Borç Olma Niteliği 283
A. Satın Alınan Şeyden Beklenen Değer ve Yarar Unsurları 287
B. Sözleşmenin Kuruluş Amacına Etkili, Belli Bir Niteliğinin Taşıdığı Ayıp 288
II. TEMEL BORCUN İFA EDİLEMEMEKLE, TAZMİNAT BORCU NİTELİĞİNİ ALMASI 289
1. Akdin Müsbet İhlâli Nedeniyle Meydana Gelen Sorumluluğun Hukukî Niteliği 289
2. Gereği Gibi İfa Edilmeyen Yan Edim Borçları ile Yan Borçlar 290
3. Tarafların Dürüstlük Kuralına Uyma Borçları 294
§ 5. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR 296
I. İFA MENFAATİ AMAÇLI BAĞIMSIZ BORÇLAR 297
1. Aslî Edimler 298
A. Teslim Etme Borçları 302
a. Parça Borcu 303
b. Cins Borcu 304
B. Hukukî İşlem Yapma Borçları 305
C. Yapma Borçları 305
D. Yapmama Borçları 306
E. Katlanma Borçları 307
2. Yan Edimler 307
A. Kanundan Doğan Yan Edimler 310
B. Sözleşmeden Doğan Yan Edimler 312
a. Sözleşme Özgürlüğü 312
aa. Sözleşme Yapma Özgürlüğü 313
bb. Sözleşmenin Şeklinde Özgürlük 313
cc. Sözleşmenin Tipinde, Konusunda ve Düzenlenmesinde Özgürlük 313
b. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırları 314
aa. Kanunun Sınırlamaları 314
bb. Genel İşlem Şartlarının Etkisi 316
aaa. Genel İşlem Şartları Açısından Tüketicinin Konumu 320
bbb. İşletmeler Eliyle Önceden Hazırlanan Genel İşlem Şartlarının Hukukî Niteliği 323
i. Norm Teorisi 327
ii. Sözleşme Teorisi 328
iii. Muafiyet ve Özel Kuralın, Genel İşlem Şartlarındaki Kuraldan Önce Uygulanması 328
ccc. Genel İşlem Şartlarının Geçerliliği ve Tüketici Açısından Yararları 331
i. Ahlâka Aykırılık Görüşü 337
ii. Gabin Görüşü 338
iii. Sosyal Devlet ve Eşitlik İlkesi Görüşü 340
iv. Dürüstlük İlkesinin Uygulanması Görüşü 340
iv/1. Açık Olmama Kuralı ve Müteşebbis Aleyhine Yorum İlkesi 344
iv/2. Şaşırtıcı ve Alışılmamış Kayıtların Kabul Edilememesi (Olağandışı Kuralların Geçersizliği) İlkesi 345
iv/3. Olayın Özelliklerinden Soyutlanarak Yorum ve Uygunsuz Biçimde Zarar Verici Şartların Geçersizliği İlkesi 346
ddd. Kelepçeleme Sözleşmeleri 349
C. Dürüstlük Kuralından Doğan Yan Edimler 350
a. Dürüstlük Kuralına Uygunluk 350
b. Hukuk Kuralının Taşıdığı Amaç Kıstası 354
aa. Dürüstlük Kuralının, Kanun Hükmünden Doğan Haklara Etkisi 355
bb. Dürüstlük Kuralının, Hukukî İşlemden Doğan Haklara Etkisi 356
c. Dürüstlük Kuralının Uygulanması 357
aa. Dürüstlük Kuralının, Kanun Hükmünün Yorumlanmasına ve Tamamlanmasına Etkisi 358
bb. Dürüstlük Kuralının, Hukukî İşlemin Yorumlanmasına ve Tamamlanmasına Etkisi 359
d. Dürüstlük Kuralının Işığında, Yan Edimler 362
aa. Aslî Edimden Bağımsız Olarak Dâva Edilebilirlik Niteliği 363
bb. Çeşitleri 365
aaa. İletme Borçları 365
i. Bildirme (İhbar) Borçları 365
ii. Bilgi ve Hesap Verme Borçları 369
iii. Danışma, Bilgilendirme, Kontrol Sözleşmelerinden Doğan Borçlar 370
iv. Bankacılık Sözleşmeleri 371
bbb. Bağımsız Kaçınma Borçları 372
II. BAĞIMLI YAN BORÇLAR 373
1. Özellikleri 376
A. Dürüstlük Kuralının Borç Kurucu Niteliği 376
B. Aslî Edimden Bağımsız Olarak Dâva Edilemezlik Niteliği (İfa Dâvası) 378
C. Somut Zarar Kıstası 379
2. İşlevleri İtibariyle Çeşitleri 381
A. İfaya Yardımcı Olma Amaçlı Yan Borçlar 381
a. Hazırlama ve Sağlama Borçları 383
aa. Bir İşgörmeye İlişkin Borç 386
aaa. Sadakat Borcu 387
bbb. Edimin, Zamanında Hazırlanması Borcu 389
i. Teslim Süresi Belli Olan İşlerde 389
ii. Teslim Süresi Belli Olmayan İşlerde 391
ccc. İşi Bizzat Yapmak veya Kendi Yönetimi Altında Yaptırmak Borcu 392
bb. Bir Şey Vermeye İlişkin Borç 394
aaa. Edim Sonucunu Teslim Borcu 394
i. İş Sahibinin Fiilî Hâkimiyetinin Sağlanması Borcu 394
ii. Satılanın, İfa Yerinden Başka Yere Gönderilmesi Borcu 396
bbb. Ayıba Karşı Tekeffül Borcu 398
i. Eserin, Tamamlanarak Teslim Edilmiş Olması Gereği 399
ii. Eserin, Ayıplı Olması Gereği 399
ii/1. Zikr ve Vaâdolunan Vasıflardan Doğan Tekeffül Borcu 399
ii/2. Lüzumlu Vasıflardan Dolayı Tekeffül Borcu 400
iii. İş Sahibinin, Muayene ve İhbar Külfetlerini Zamanında Yerine Getirmiş Olması Gereği 402
b. Koruma (Muhafaza) Borçları 403
aa. Satım Sözleşmesinde 404
aaa. Satıcının, Satılanı Saklama ve Koruma Borcu 404
bbb. Alıcının, Başka Yerden Gönderilen Şeyi Saklama Borcu 405
ccc. Alıcının, Satılanın Tesliminden Önce Yapılan Muhafaza, Bakım ve İdame Masraflarını Ödeme Borcu 406
ddd. Alıcının, Satılan ile İlgili Masraflara Katlanma Borcu 407
bb. Kira Sözleşmesinde 407
aaa. Kiralayanın Teslim ve Muhafaza Borcu 407
i. Teslim Borcundan Doğan Yan Borçlar 407
ii. Ayıba Karşı Tekeffül Borcundan Doğan Yan Borçlar 408
bbb. Kiracının, Kiralananın Özünü Muhafaza Etme Borcu 410
c. Açıklama Yapma Borçları 411
aa. Kapsamı 411
bb. Yanıltıcı Açıklamaların, Kusur Etkenine Eşdeğer Olma Niteliği 414
d. Borçlunun ve Alacaklının İşbirliği Yapma Borçları 417
aa. Alacaklının Temerrüdü veya İşin Kabulünde Temerrüd Hâlleri 418
aaa. Alacaklının Temerrüdünde, Usûlüne Uygun Bir İfa Önerisinin, Haklı Bir Nedene Dayanmaksızın Reddedilmesi 419
bbb. Muhatabın Temerrüdünün, Keşide Edilecek İhtarname ile Gerçekleşmesi 420
ccc. Aidiyeti Münâzaalı Alacağın Tediyesinden İmtina ve Tevdi 420
i. Tevdi Edilebilecek Şeyin, Tevdi Edilmeye Müsait Şeylere İnhisar Etmesi 422
ii. Tevdii Mümkün Olmayan Şeyin, Satılması 422
iii. Yapma Borçlarında, Sözleşmeden Dönme Hakkı 423
iv. Yapmama Borçlarında, Sözleşmeden Dönmenin Mümkün Olmaması 426
ddd. Alacaklı Temerrüdünün Hukukî Sonuçları 426
i. Alacaklının Temerrüdünün, Borçluyu, Ödemezlik Def’ine Karşı Koruması 428
ii. Edim ve Karşı Edim Hasarının, Temerrüde Düşen Alacaklıya Yüklenmesi 429
bb. Borçlunun Temerrüdü 431
aaa. Temerrüd İhtarının Hukukî Niteliği 431
bbb. Temerrüd İhtarının Gerekli Olmadığı Durumlar 431
ccc. Borçlunun Temerrüdünün Hukukî Sonuçları 431
i. Borçlunun Temerrüdüne Rağmen, Borcun Sürmesi 432
ii. Borçlunun Mücbir Sebep ve Umulmayan Hâller Vukuunda, Sorumluluğunun Sürmesi 433
ii/1. Zarar 436
ii/2. İşletme Tehlikesi Dışındaki Olay 436
ii/3. Sebep ile Sonuç Arasındaki Uygunluğun Kesilmesi 437
ii/4. Borçlunun Kusursuzluğunun İspatlanması 438
iii. Geçmiş Günler Faizi 439
iii/1. Faiz Borcunun Kaynağı 439
iii/2. Faizin Hukukî Niteliği 440
iii/3. Sermaye Faizi ve Temerrüd Faizi 441
iii/4. Akdî ve Kanunî Sermaye Faizi 441
iii/5. Temerrüd Faizi ve Oranları 442
iii/6. Yabancı Para Borcunda Faiz 443
iii/7. Temerrüd Faizi Oranının Aşırılığı İtirazı 444
ddd. Borçlunun Temerrüdünün Sona Ermesi 446
B. Koruma Menfaati Amaçlı Yan Borçlar 446
a. Koruma Yan Borçlarının Nitelikleri 446
aa. Sözleşme Kurma Amacına Dayalı Sosyal İlişki 447
bb. Koruma Borçlarının, Sözleşme İlişkisi Bünyesine Yansıması 448
cc. Dürüstlük Kuralından Doğan Koruma Borçlarının Etki Alanı 449
b. Çeşitleri 450
aa. Sözleşme Öncesi Koruma Borçları 450
bb. Sözleşme Esnası Koruma Borçları 453
aaa. Eser Sözleşmesinde, Edimin İyi Suretle İfasına İlişkin Özen Borcu 455
i. Özen Borcunun, Ayıba Karşı Tekeffül Hükümlerinin Yetersiz Kaldığı Durumlarda, Gerekliliği 455
i/1. Keşif Bedelinin Tecavüzüne Dayalı Olarak Sözleşmeden Dönme 456
i/2. Meslekî Norm, Teknik Şartnâme, Standardizasyon Normları ve Bayındırlık İşleri Genel Şartnâmesi 460
i/3. Uluslararası İhale Kapsamında FIDIC Şartnâmesi 460
ii. Özen Borcunun Tarzı ve Kapsamı 461
bbb. Vekâlet Sözleşmesinde, İşin Özenle Yapılması Borcu 464
i. Vekilin Özen Borcunun Konusu ve Derecesi 464
i /1. Kuraldan Çıkarılan Objektif Kıstas 466
i /2. Kuraldan Çıkarılan Sübjektif Kıstas 467
i /3. Vekilin Sorumluluğunun Kapsamı 467
ii. Vekâlet Sözleşmesinin, Ücretli veya Ücretsiz Olma Farklılığına Göre, Özen Borcunun Kapsamı ve Borcun Çeşitlerinin Belirlenmesi 468
ii/1. Vekilin, İşi Sadakat İçinde ve Özenle Yürütmek ve İfa Etmek Mecburiyeti 469
ii/2. Vekilin, Müvekkilinin Çıkarları Doğrultusunda Çalışması ve İradesine Uygun Davranmak Mecburiyeti 469
ii/3. Vekilin, Sözleşmeyi Bizzat İfa Etmesi Mecburiyeti 469
ii/4. Vekilin, İcraatı Hakkında Hesap Vermek Mecburiyeti 470
cc. Sözleşme Sonrası Koruma Borçları 470
Üçüncü Bölüm
AKDÎ VE HAKSIZ FİİL SORUMLULUKLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
§ 6. BORCA AYKIRILIK HÂLLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN AKDÎ VE HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI 475
I. İSPAT KÜLFETİ YÖNÜNDEN 475
1. Sözleşmenin ve Hukuk Düzeninden Doğan Borçların İspatlanması 477
A. Sözleşmenin İspatlanması 477
a. Sözleşmenin Bâtıl Olduğunun İspatlanması 478
b. İhtilâfın, Konu Edilen Sözleşmeden Doğduğunun ve Gerekiyorsa Edimin Mahiyetinin İspatlanması 478
B. Hukuk Düzeninden Doğan Borçların İspatlanması 478
a. Hukuk Düzeninin Gerektirdiği Davranış Biçiminin İhlâli Dolayısı ile Meydana Gelen Borç 479
b. Hukuk Düzeninin Öngördüğü Davranışlara Aykırılık 479
2. Borcun İhlâlinin veya Hukuka Aykırılık Unsurunun İspatlanması 480
A. Borcun İhlâlinin İspatlanması 481
a. Alacaklı Tarafa Ait İspat Yükü Kapsamında, Sözleşme Gereğinin İfa Edilmediğinin İspatı 481
b. Alacaklının, Sözleşmenin Varlığını ve Kapsamını İspatlaması 481
B. Hukuka Aykırılık Unsurunun İspatlanması 482
3. Kusur Unsurunun İspatlanması 483
A. İspat Külfetinin Sorumluluk Tipine Göre Farklı Dağılımına İlişkin Görüşler 484
a. Klâsik Görüş 484
b. PİOTET’nin Görüşü 484
aa. Akdî Sorumluluktan Kurtuluşun Delili 485
bb. Haksız Fiil Sorumluluğu Alanında, Zarar Görenin, Mahkemeye Sunacağı Olay ve Deliller 486
cc. Borçluyu Sorumluluktan Kurtaran İmkânsızlık ve Borçlunun Kusurunun Bulunmaması 487
c. PACHE’ın Görüşü 487
aa. Sözleşme Alanında ve Haksız Fiil Alanında Kusur Unsurunun Farklı Olmaması 488
bb. Kusurun, Gösterilmesi Gereken Özendeki Eskilikten Meydana Gelmesi 489
d. CUENDET’nin Görüşü 489
aa. Dâvalının, Belli Bir Fiili veya İşlemi Yapması veya Yapmaması 490
bb. Dâvalının, Belli Bir Sonucun Temini İçin, Özenli Davranması 490
B. Kusurun Objektif ve Sübjektif Unsurları 490
a. Kusurun Objektif Unsuru 491
aa. Akdî Sorumluk Alanında İspat Külfetinin, Haksız Fiillerden Farklı Olarak Ters Çevrilmesi 492
bb. Kusursuzluğun İspatlanmasında, Borçlunun Olumsuz Bir Delil Getirmesi Gereği 492
b. Kusurun Sübjektif Unsuru 493
4. Zararın İspatlanması 493
A. Genel İlke ve Hak Edilebilecek En Yüksek Tazminat Oranı 495
a. Somut Zarar ve Zarargörenin Malvarlığında Beliren Zararın Subjektif Hesaplanması 495
b. Dâvacının Tazminat Olarak Talep Ettiği Miktarı ve Borçlunun Haklarına Riayet Ettiğini İspatlaması 496
B. Genel İlkenin İstisnası ve Zararın Gerçek Tutarının İspatlanamadığı Durumda, Hâkimin Takdiri 497
a. Dâvacının, Gerekli Karineleri Bile Getirememesi Hâlinde, Mahkemenin, Zararın Nedenine İlişkin Belirtileri Re’sen Araştırmak Durumunda Olmaması 497
b. Meydana Gelen Zarar Karinesi ve İspat Külfetinin Ters Çevrilmesi 498
5. Uygun İlliyet Bağı Unsurunun İspatlanması 499
A. Uygun İlliyet Bağının Kıstasları 501
a. Objektif Nitelikte Öngörülebilirlik 501
b. Hayat Tecrübeleri ve Zarar Konusu Hakkında Bilgi Sahibi Olmak 502
c. Hâkimin İzlediği Karar Verme Usûlü 502
B. Hukukî İlliyet ve Uygun İlliyet Bağı 506
a. Tazminat Hukukunda Sorumluluk 507
b. Kusursuz Sorumlulukta İlliyet Bağı 508
II. ZAMANAŞIMI YÖNÜNDEN 511
1. Zamanaşımının Başlangıcı 513
2. Zamanaşımı Süreleri 514
3. Zamanaşımının, Harekete Geçememek ve Tazminat Talebinde Bulunamamak Durumundaki Kişinin Aleyhine İşlemeyeceği Hususu 517
A. Haksız Fiiller Alanında, Taraflardan Birinin Sorumluluğunun Söz Konusu Edilebilmesi İçin, Hukukî Bir Sonuç Yükleyen Fiil veya İlişkinin Getirdiği Unsurların İspatlanması 518
B. Neden Olduğu Zarar Henüz Gerçekleşmemiş Bir Fiilin, İşlenmiş Olmasının, Anılan Sürelerin Başlaması İçin Yeterli Sayılmaması 518
C. Zamanaşımının Başlamasında, Zararın Meydana Gelmiş Olması ve Haksız Fiilin Bütün Unsurları ile Gerçekleşmiş Olması 519
4. Alacak Hakkının Talep Edilebilirliğini Ortadan Kaldıran Bir Savunma Aracı Olarak Zamanaşımı 520
A. Akdî Sorumluluk Alanında, Zamanaşımının, Borcun Muaccel Olmasından İtibaren Başlamasına Karşılık; Haksız Fiîl Sorumluluğu Alanında, Zamanaşımının, Zarargörenin Zararı ve Bundan Sorumlu Olanı Öğrenmesi ile Birlikte Başlaması 522
B. Zamanaşımı Süresinin Başlaması 522
III. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ VE SONUÇLARI 524
1. Sözleşmenin Tâdil Edilerek Uygulanması ve Yeni Şartlara Uyarlanması 525
A. Sözleşmeye Bağlılık ve Sözleşme Serbestliği İlkeleri 526
B. İntibak Hükümleri 528
a. Sözleşme Adaletinin Tarafların Bir Kusuru Olmaksızın Bozulması 529
b. Eser, Hizmet ve Kira Sözleşmeleri Alanlarında, İstisna Hükmünün Kıyasen Uygulanması 530
c. Sadece Borçlu Lehine Kullanılabilecek, Aşırı İfa Güçlüğü Hâli 531
2. Ahde Vef’a İlkesi ve Doğruluk ve Güven İlkesinin İşlevi Doğrultusunda Sözleşmenin Oluşan Yeni Şartlara Uyarlanması ve Tamamlanması 532
A. Ahde Vef’a İlkesinin Öngörülemezlik İlkesinin Şartları Dâhilinde Yumuşatılması 536
B. İfa İmkânsızlığının Şartları 539
a. Sözleşmenin Başlangıçta Mümkün Görünen İfa Edilebilirliğinin Sonradan İmkânsız Hâle Dönüşmesi 540
b. Sözleşmenin Başlangıçta Mümkün Görünen İfa Edilebilirliğinin Sonradan İmkânsız Hâle Dönüşmesinde, Borçlunun Kusursuz Olması 545
3. Sözleşmelerde Emprevizyon Teorisi ve Uygulama 548
A. Sözleşmelerde Emprevizyon 548
a. Öngörülemezlik Hâlinin (imprévision) Oluşumunda Gerekli Olan Koşullar 550
aa. Olumlu Koşullar 550
bb. Olumsuz Koşullar 551
aaa. Değişen Hâl ve Şartların Olağanüstü ve Objektif Nitelikte Olması 551
bbb. Değişen Hâl ve Şartların, Sözlenin Taraflara Yüklediği Edimler Arasındaki Dengeyi Aşırı Ölçüde Bozması 552
ccc. Sözleşmede veya Kanunda Değişen Hâl ve Şartlara İlişkin Bir Kaydın veya Hükmün Bulunmaması 554
ddd. Değişen Hâl ve Şartların Ortaya Çıkmasında İlgili Tarafın Kusurunun Bulunmaması 556
eee. Değişen Hâl ve Şartların, Taraflar Bakımından Önceden Tahmin Edilebilir ve Beklenebilir Nitelikte Olmaması 557
fff. Edimlerin Henüz İfa Edilmemiş Olması 557
B. Doktrinde Emprevizyon Teorisi 558
a. Tarafların İradelerine Dayalı Sübjektif Sistemler 558
aa. Clausula Rebus Sic Stantibus Teorisi 559
bb. Tasavvur Teorisi – Sözleşmenin Temeli Teorisi (la base du contrat) 559
cc. Sözleşmede Boşluk Teorisi (la lacune du contrat) 560
b. Kanuna Dayalı Olan ve Doğrudan Kanun Gereğinin Uygulanması veya Kanunda Öngörülen Şartın Kıyasen Uygulanmasına Dayalı Sistem 561
aa. Sonraki İfa İmkânsızlığı Teorisi 562
bb. Ahlâka Aykırılık Teorisi 563
cc. Hata Teorisi ve Dönme 564
dd. Gabin Teorisi 565
c. Hukukun Genel İlkeleri Doğrultusunda, Dürüstlük Kuralının Uygulanması 567
C. Hâkimin Sözleşmeye Müdahale Şartlarının Genel İlkesi 568
a. Hâkimin Sözleşmeye Müdahale Etmesinin Şartları 569
aa. Öngörülemez Nitelikte Dış Kökenli Olayın Sebep Olduğu Sonuç 569
bb. Sinallagmatik İlişkide, Karşılıklı Menfaat Dengesinin Bozulması 570
cc. Tarafların Karşılıklı Edimleri Arasında Oluşan Dengesizliğin Açıkça Aşırı Oranda Yüksek Olması Gereği 570
b. Hâkimin Sözleşmeye Müdahale Etmesinin Türleri 571
aa. Sözleşmeden Dönme veya Sözleşmenin Feshi 571
bb. Sözleşmenin Yeni Şartlara Uyarlanması 573
4. Konut Finansman Kredisi ile Taşınmaz Satın Alımında İşlem Temelinin Çökmesi ve Sonuçları 574
A. Beklenmeyen Hâl Kuramı (İşlem Temelinin Çökmesi) 574
a. Beklenmeyen Hâl Kuramının (İşlem Temelinin Çökmesi Kuramının) Uygulanması 576
aa. Dövize Endeksli Kredi Sözleşmelerinde Uyarlama 577
bb. Sözleşmelerde Aşırı İfa Güçlüğü ve Uyarlama 582
aaa. Sözleşmenin Kurulması Sırasında Tarafların Öngöremedikleri, Sonradan Meydan Gelen Bir Olağanüstü Durumun Gerçekleşmesi 584
bbb. Olağanüstü Durumun, Borçludan Kaynaklanmaması Gereği 584
ccc. Sözleşmenin Başlangıcında Kurulan Dengenin Sonradan Bozulması 585
ddd. Borçlunun Borcunu Henüz İfa Etmemiş veya İfanın Aşırı Ölçüde Güçleşmesinden Doğan Haklarını Saklı Tutarak İfa Etmiş Olması 586
b. Borçlunun Hâkimden Sözleşmenin Yeni Koşullara Uyarlanmasını İstemesi veya Bu Mümkün Olmadığı Takdirde Sözleşmeden Dönmesi 587
aa. Sözleşmeden Dönme 587
bb. İşlem Temelinin Çökmesi ve Uyarlama Kapsamında, Birbirinden Farklı Üç Hâl 588
aaa. Aşırı İfa Güçlüğü Hâli 588
i. Bölücü Terör 593
ii. Devalüasyonlar 593
bbb. Tarafların Karşılıklı Edimlerinin İfası Arasında Dengenin Bozulması Hâli 594
ccc. Tarafların Sözleşme ile İzledikleri Amacın Boşa Çıkması Hâli 595
c. Uyarlamaya Konu Edilen Sözleşmenin Mahiyeti ve Kelepçeleme Sözleşmeleri 595
aa. Dürüstlük Kuralından Doğan Yan Edimler 596
aaa. Dürüstlük Kuralına Uygunluk 596
bbb. Karşılıklı İyi ve Dürüst Davranışın Ölçüsü 597
bb. Güven İlkesine Dayanarak, Yazılı Hukukun Yetersizliklerini Gidermek 599
5. Âni Edimli ve Sürekli Edimli ve Kısa Süreli Sözleşmelerde Uyarlama 600
A. Sürekli Edimli Sözleşmelerde Uyarlama 602
B. Âni Edimli Sözleşmelerde Uyarlama 603
a. Uyarlama Dâvalarında Hâkimin İzleyeceği Temel Esaslar 608
b. Satış İşleminin Yapılmış ve İşlemin Sona Ermesi Hâlinde 609
C. Kısa Süreli Sözleşmelerde Uyarlama 611
IV. SORUMLULUĞU DARALTMAK VEYA KALDIRMAK YÖNÜNDEN 611
1. Esas Sözleşmeye Eklenen Bir Sorumsuzluk Anlaşması 613
A. Sorumsuzluk Anlaşmasının Hukukî Niteliği 613
B. Sorumsuzluk Anlaşmasının Etki Alanı 615
a. Sözleşme Özgürlüğü Yönünden 615
aa. Kamu Düzeninin, Tarafların İrade Özerkliğini, Toplum Yararı Açısından Düzenleyen ve Sınırlayan Bir Etken Olması Niteliği 616
bb. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırmasının Gerekliliği 617
cc. Sözleşmeler Alanında Kamu Düzenini Oluşturan, Uyulması Zorunlu Kurallar ve Yasaklayıcı Önlemlerin Özelliği 618
dd. Konu Edilen Sözleşmeye Özgü Şartlara Uyum Sağlanması Gereği 619
ee. Sözleşmeler Alanında Geçerli Kamu Düzeni Kavramındaki Gelişmeler 620
ff. İrade Özerkliğinin Giderek Daralması 620
b. Kamu Düzenine, Ahlâk ve Şahsiyet Haklarına İlişkin Hükümlerin Etkisi 621
aa. Âmir Hükümler ve Yedek Hukuk Kuralları 621
aaa. Alacaklının, Yapılan Sorumsuzluk Anlaşması Kapsamında, Kanunun Sağladığı Yararlardan Feragat Etmiş Olması 622
bbb. Kanunun Getirdiği Sınırlamalara, Devlet ve Toplum Dayanaklarından Esinlenerek Edinilen Değer Yargılarına Göre Tespit Yapılarak Ulaşılması 623
bb. Haksız Zarar Kıstası ve Sorumluluğun Bertaraf Edilmesi Şartının Hukukî Niteliği 624
aaa. Borçlunun Kasd veya Ağır Kusuru Şartının Müeyyidesi 624
bbb. Borçlunun Hafif Kusuru Şartının Müeyyidesi 625
ccc. Takdir Hakkını Kullanan Hâkime, Yedek Hukuk Kurallarını Âmir Hüküm Katına Çıkarma Olanağının Verilmesi 626
cc. Yardımcı Şahısların Borca Aykırılıklarından Doğan Sorumsuzluğun Hukukî Niteliği 627
aaa. Zarara Sebebiyet Verme ve Varsayılan Bir Kusur 628
bbb. Hâkimin Takdir Hakkına Müracaat İmkânının Bulunmaması 629
2. Haksız Fiiller Alanında Sorumsuzluk Anlaşması 630
A. Haksız Fiilin İşlenmesinden Önce Verilen Rızanın Sorumluluğa Etkisi 631
a. Zarara Rıza Göstermenin Hukukî Niteliği 632
b. Sorumluluğu Daraltıcı Nitelikteki Şartların Geçerliliği Sorunu 633
aa. Haksız Fiiller Alanında Sorumsuzluk Anlaşmasını Reddeden Görüş 634
bb. Haksız Fiiller Alanındaki Sorumsuzluk Anlaşmasını Sınırlamalarla Kabul Eden Görüş 635
aaa. Kıyas Yolu ile Uygulama 635
bbb. Zararın, Şahısvarlığına veya Malvarlığına Verilmesine Göre Yapılan Ayırım 635
B. Haksız Fiil Sorumluluğu ile Akdî Sorumluluğun Yarışması Hâlinde, Sorumsuzluk Anlaşmasının Etkisi 636
a. Kusurlu Sorumluluk Hâlinde 636
aa. Kasd veya Ağır İhmâlin Bulunması 636
bb. Hafif İhmâlin Bulunması 636
b. Kusursuz Sorumluluk Hâlinde 637
3. Kanunlara ve Yargı İçtihatlarına Güven Duyma İlkesinin, Kamu Düzenine Etkisi 637
A. Yasalara ve Yargı İçtihatlarına Güven Duyma İlkesinin, Kamu Düzeni ile Doğrudan İlgisi 638
B. Objektif İyiniyet Kuralının, Hakkını Kullanan veya Borcunu İfa Eden Kişinin Karşısında Bulunan Kişilerin, Hukuka Olan Güvenlerinin Korunması İlkesine Üstün Yer Vermesi 640
a. Açık Hüküm Karşısında, Yorum Yapma Olanağının Gereksizliği 640
b. Kamu Düzeni ile İlgili Bir Konuda, Kuralın Yorumunu Yapılırken Yasanın Açıkça ve Kesinlikle Belirlediği ve Yasakladığı Durumlara Müdahale Edilememesi 643
V. KATASTROFİK HASARIN TAZMİNİ 644
1. Olağandışı Olayın Tanımlanması 646
A. Olağandışı Olayın Oluş Sebebi 647
a. Olayın Oluşum Sebebinin Âni Olma Niteliği 648
b. Olayın Oluşum Sebebinin Olağandışı Olma Niteliği 649
B. Olağandışı Olayın Meydana Getirdiği Zararın Boyutları 649
a. Doğan Zararın Olağanüstü Olma Niteliği 650
b. Olağandışı Olaydan Etkilenen Zarargörenlerin Çokluğu 651
c. Olağandışı Olaydan Doğan Zararın Maddî, Manevî ve Ekonomik Etkisi 652
2. Olağandışı Olaydan Doğan Zararın Giderilmesinin Yöntemleri 653
A. Hukuka Aykırılık Olmaksızın, Zarar Karşısında Sorumluluğu Üstlenmenin Amaçlan 655
a. Zararı Denkleştirme Amacı 655
b. Zararı Önleme Amacı 656
c. İhlâl Edilen Hakkın Devamını Sağlama Amacı 656
3. Kaim Değerlerin Alacaklıya Devri 657
A. Sorumluluk Hâlinde Sigorta Sözleşmelerinin İşlevi 659
B. Hayat Sigortaları ve Kazaya Karşı Sigortalar 660
a. Mâli Sorumluluk Sigortaları 660
b. Kural 661
c. İstisna 661
4. Hukuka Aykırı Olmayan Fiilden Doğan Sorumluluk ve Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi 663
A. Kamu Hukuku Alanında Fedakârlığın Denkleştirilmesi 664
B. Medenî Hukuk Alanında Fedakârlığın Denkleştirilmesi 665
a. Zorunluluk Hâllerinde İradeye Dayalı Olarak Verilen Zarar 666
b. Komşuluk Hukukundan Doğan Hâllerde İradeye Dayalı Olarak Verilen Zarar 666
c. Doğanın Etkisiyle Başkasının Taşınmazına Düşen Malların Takibinde Verilen Zarar 667
C. Tehlike Esasına Dayalı Sorumluluk ve Buna İlişkin Mevzuat 667
a. Beklenebilir Nitelikte Bir Zararın Âniden Doğması 668
b. İşletme Sorumluluğu 670
c. İşletme Dışı Sorumluluk 670
d. Âniden Meydana Gelen Zararın Hukuka Aykırılığı Sorunu 671
5. Konunun Güncelliği ile Hukukî ve Ekonomik Yönden Önemi 671
A. Toplumda Artan Tehlike Unsuru 672
a. Bireyin Tehlike Karşısında Artan Duyarlılığı 672
b. Konunun Hukukî Yönden Önemi 673
c. Konunun Ekonomik Yönden Önemi 674
B. Zarar Öncesi Tedbirleri 675
C. Zarar Sonrasının Etkileri 675
6. Yaşanmış Bazı Olağandışı Olaylar ve Uygulama 677
A. Yaşanmış Bazı Olağandışı Olaylardan Doğan Zararlar 677
a. Olağandışı Katastrofik Olayların Tekrarlanma İhtimali 677
b. Olağandışı Olayların Oluşum Özelliklerine Göre Ayırımı 678
c. Zarara Sebep Olan Olayın Doğmasına Neden Olan Etkene Göre Ayırım 678
aa. Doğa Etkeni 678
aaa. Âni Oluşumlu Olağandışı Olaydan Doğan Zarar 679
bbb. Olağandışı Önemde Bir Zarar 680
ccc. Doğadan Kaynaklanan Bazı Olağandışı Olaylar 681
bb. Teknik Etkenler 683
aaa. Kasd Unsuru Olmaksızın Meydana Gelen Riziko Zararı 683
bbb. Teknik Sebeplere Bağlı Olağandışı Kazalardan Doğan Zararlar 684
cc. İradî Etkenler 684
d. Zarara Sebep Olan Etkenin Hukukî Sorumluluk Yaratmaya Elverişli Olmasına Göre Ayırımı 684
aa. Uygun İlliyet Bağı Kapsamında Doğan Zarar 685
bb. Dolaylı ve Ara Sebeplere Dayalı Olağanüstü Zararlar 686
cc. İlliyet Bağını Kesen Sebepler Kapsamında Doğan Zarar 687
aaa. Zararı Meydana Getiren Sebep 688
bbb. Kişilerin Fiil ve Eylemlerinden Bağımsız Olaylardan Doğan Olağanüstü Zararlar 689
ccc. Kişilerin Fiil ve Eylemlerinden Doğan Olağanüstü Zararlar 689
B. Kişilerin Fiil ve Eylemleri ile Umulmayan Hâllerin Birleşmesinden Doğan Olağanüstü Zararlar 690
C. İfanın İmkânsızlığı 691
7. Hukukî Sorumluluk Alanı 693
A. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Alanında Bazı Somut Olaylarda Mücbir Sebep Uygulamaları 694
B. Borçlunun İspatlama Yükümlülüğü 695
a. İstisna (Eser) Sözleşmesinde 696
b. Hizmet Sözleşmesinde 698
aa. Sözleşmede Sayılan Özel Hâller 699
bb. 4857 Sayılı İş Kanunu’na Göre Zorunlu Hâller 700
8. Zararın Giderilmesi 700
A. Maddî Zararların Giderilmesi 701
B. Manevî Zararların Giderilmesi 702
C. Devletin Müdahalesi ve Sorumluluğu 703
a. Devletin Olağandışı Zarar Öncesi Sorumlulukları 703
b. Devletin Olağandışı Zarar Sonrası Sorumlulukları 704
aa. Nükleer Alanda 704
bb. Devletin Aldığı Tedbirlerden Doğan Zararlar 706
cc. Üreticilerin ve Tarım İşçilerinin Uğradığı Zarar 707
VI. SÖZLEŞMENİN KURULMASI ESNASINDA ÖNGÖRÜLEMEYEN SONRAKİ İFA İMKÂNSIZLIĞI VE MÜCBİR SEBEP 709
1. Mücbir Sebeplerin Oluşumu Hakkında Geliştirilen Teoriler ve Mücbir Sebebin Etkileri 712
A. Teoriler 713
a. Sübjektif Teori 713
b. Objektif Teori 715
c. Tehlike Teorisi 716
d. Sübjektif ve Objektif Teorilere Getirilen Yenilikler 717
B. Tarafların Sorumluluğu 718
a. Zarar 720
b. İşletme Tehlikesi Dışındaki Olay 721
c. Sebep ile Sonuç Arasındaki Uygunluğun Kesilmesi 722
d. Borçlunun Kusursuzluğunun İspatlanması 722
C. Mücbir Sebebin Nisbî Bir Kavram Olma Niteliği 723
a. İfa İmkânsızlığı 724
b. İfa Güçlüğü 726
c. Manevî İmkânsızlık 727
2. Mücbir Sebeplerin Unsurları 728
A. Olayın Fiilen Gerçekleşmesi 728
a. Borca Aykırılığın Uygun Sebebi 728
b. Tabiattan, Sosyal veya Hukukî Etkenlerden Kaynaklanan Olay 729
aa. Tehlike Sorumluluğu Alanında 730
bb. Sözleşmeler Alanında 732
cc. Haksız Fiiller Alanında 732
B. Olayın, Davranış Normunun veya Borcun İhlâline Sebep Olması 732
a. İşletmenin Faaliyet Çevresi 733
b. İşletmeye Göre İç Kökenli Etkenler 734
C. Olayın Dış Kökenli Olma Niteliği 735
a. Olayın, İşletmenin Faaliyet Çevresi Dışında Olması 735
aa. İç Kökenli ve Dış Kökenli Olma Farklılığı 736
bb. Dış Kökenli Olayın Büyük Şiddet ve Yoğunluğu 737
b. İşletme Tehlikesi Sorumluluğu 738
D. Olay ile Sözleşmenin veya Davranış Normunun İhlâli Arasında Uygun İlliyet Bağının Bulunması 739
E. Olayın Kaçınılmazlık Niteliği (l’inévitabilité) 740
a. Kaçınılmazlık Unsurunun Özellikleri 740
aa. Kaçınılmazlığın Mutlaklık Niteliği 741
bb. Kaçınılmazlığın, Borçlunun Ekonomik Durumundan Bağımsızlığı 742
b. Olayın Kaçınılmazlığı İçinde Yer Alan Etkenler 742
aa. Olayın Önlenemezlik Niteliği (l’insurmontabilité) 742
aaa. Önlenemezliğin (insurmontabilité) Sübjektif Ölçülere Göre Belirlenmesi 743
bbb. Önlenemezliğin Objektif Ölçülere Göre Belirlenmesi 743
bb. Olayın Dayanılmazlık Niteliği (l’irrésistibilité) 744
cc. Olayın Öngörülemezlik Niteliği (l’imprévisibilité) 746
aaa. Olağanüstü Nitelikteki Olayın Öngörülemezliği 746
bbb. Tekrarlanan ve Süregelen Olağanüstü Olaylar 747
i. Bölücü Terör 747
ii. Devalüasyonlar 748
iii. Sözleşmenin Temelinden Çökmesi 748
ccc. Olayın Olağan Olmaması 749
i. Olayın, Belli Bir Süreden Beri Görülmemiş Olması 750
ii. Olayın Yoğunluğunun ve Süresinin İstisnai Boyutları 750
VII. SORUMLULUKTA TESELSÜL YÖNÜNDEN 753
1. Teselsül İlişkisinin, Teminat Arttırıcı Niteliği 756
A. Sözleşme Borçlarında Teselsül 756
a. Borçların Birbirlerinden Bağımsızlıkları 757
b. Müteselsil Borçlulukta İfa 757
B. Sözleşmenin Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesinden Doğan Tazminat Borcunda Teselsül 758
2. Akdî Teselsül Hükümlerinin, Haksız Fiiller Alanında Meydana Gelen Müteselsil Sorumluluk Hâllerine, Uygun Olduğu Ölçüde, Kıyasen Tatbik Edilebilirliği 758
A. Borçluların Durumu 759
B. Müteselsil Borcun Sona Ermesi 761
VIII. AVUKATLIK VEKÂLET SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA SORUMLULUK 761
1. Tüketici İşlemi Kapsamında, Vekâlet Sözleşmesi 761
A. Vekâlet Sözleşmesi 765
a. Müvekkilin, Avukatın Emeğinin Hak Ettirdiği Ücreti Ödemekle Yükümlü Olması 766
aa. Avukatlık Ücret Hakkı (Honorarium / Şeref Bedeli) ve Angarya Yasağı 766
bb. Vekâlet Veren, Vekilin, Vekâletin Gereği Gibi İfası İçin Yaptığı Giderleri Ödemekle Yükümlü Olmasının Şartları 769
B. Taraflar Arasında Geçerli Bir Vekâlet Sözleşmesi Bulunmalı ve Yapılan Masrafların Söz Konusu Vekâletnamenin Gereği Olması Gerekmektedir 770
C. Vekil Masraf Yapmış Olmalı ve Bu Masraf, Vekâletin İfası Yolunda, İsteyerek ve Bizzat Vekilin İradesi ile, Vekilin Kendi Malvarlığından Yapılmış Olması Gereğii 771
D. Vekâletin Gereği Gibi İfa Edilmiş Olması 772
a. İşin İfası Dolayısıyla Vekilin Yaptığı Masraf 774
b. İşin İfası Dolayısıyla Vekilin Uğradığı Zarar 776
2. Vekilin Vekâletten Azli veya İstifası 776
A. Avukatın Vekâletten Azli 777
B. Azil veya İstifanın Münasip Olmayan Bir Zamanda Gerçekleşmiş Olması Hâlinde, Diğer Tarafın Bundan Dolayı Uğradığı Zararı Tazmin Yükümlülüğü 781
a. Vekâletten Azil veya İstifaya, Bunların Haklı Nedenlere Dayalı Olup Olmamasına Göre Değişen, Farklı Sonuçlar 781
b. Avukatın Haksız Azli Hâlinde Ücretin Tamamının Ödenmesi ve Avukat Kusur veya İhmâlinden Dolayı Azledilmiş İse Ücretin Ödenmemesi 783
aa. Değeri Para ile Ölçülebilen Dâva ve İşler 783
bb. Avukatın Müvekkilinden Aldığı Vekâlet Ücreti ile Dâvayı Kaybeden Diğer Tarafa Yüklenen Ödeme 784
C. Vekilin, Müvekkil Tarafından Vekâletten Haksız Surette Azledilmesi 784
D. Vekilin, Vekâletten İstifa Etmesi 788
3. Ücretsiz Vekâletin Baro’ya Bildirilmesi Şartı 791
4. Meslekî Uzmanlığı Gerektiren İşlerde, Özen Borcunun Tarzı ve Kapsamı 792
A. Vekâlet Sözleşmesinde, İşin Özenle Yapılması Borcu 794
B. Vekilin Özen Borcunun Konusu ve Derecesi 795
a. Vekilin Özen Gösterme Yükümlülüğünden Ulaşılan Objektif Kıstas 798
b. Vekilin Özen Gösterme Yükümlülüğünden ve Uzmanlık Gerektirmesine Göre Ulaşılan Sübjektif Kıstas 798
5. Vekilin Sorumluluğunun Kapsamı 799
A. Vekâlet Sözleşmesinin, Ücretli veya Ücretsiz Olma Farklılığına Göre, Özen Borcunun Kapsamı ve Borcun Çeşitlerinin Belirlenmesi 800
a. Vekilin, İşi Sadakatle ve Özenle Yürütmek ve İfa Etmek Mecburiyeti 800
b. Vekilin, Müvekkilinin Çıkarları Doğrultusunda Çalışması ve İradesine Uygun Davranmak Mecburiyeti 802
c. Vekilin, Sözleşmeyi Bizzat İfa Etmesi Mecburiyeti 804
d. Vekilin, İcraatı Hakkında Hesap Vermek Mecburiyeti 805
B. Vekilin, Sözleşme Sonrası Koruma Borçları 805
IX. SAĞLIK HUKUKUNDA VEKÂLETİN GEREĞİ GİBİ İFASI 809
1. Sağlık Personelinin, Vekâlet Akdi Gereği Olarak, Tedavinin Gerçekleştirilmesinde, Zaman ile Bağlı Olmaması ve Sonuç Rizikosunu Yüklenmemesi 810
A. Vekâletin Özenle Uygulanması 811
B. Sağlık Çalışanlarının, Hastayı “İyileştirme” Sonucuna Ulaşmalarının Zorunlu Sonuç Olmaması 812
C. Sağlık Personelinin Bağlı Olduğu Vekâlet Sözleşmesinin, Hizmet Sözleşmesinden Farklılığı 813
a. Sağlık Personelinin, Mesaisini Belli Saatlerde, Belirsiz Sayıda Hasta Tedavisi İçin, Bir Özel Hastaneye Hasretmesi 814
b. Sağlık Personelinin, Hastayı, Bağımsız Surette Tedavi Etmesi 814
D. Sağlık Personelinin Bağlı Olduğu Vekâlet Sözleşmesinin, Eser (İstisna) Sözleşmesinden Farklılığı 815
a. Vekâlet Sözleşmesinde Zımnî Kabul Unsuru 816
aa. Sözleşmenin Kurulduğu Yönünde Bir Kesin Karinenin Oluşması 817
bb. Sağlık Personelinin, Kendisine “Tevdi Edilen İşi Görmek Hususunda Resmî Sıfatı” Taşıması 817
b. Sağlık Personelinin Zımnî Kabulü 818
c. Hastanın Zımnî Kabulü 819
2. Sağlık Personelinin, Hastaya, Belli Bir Yönde Faaliyet Göstermeyi Taahhüt Etmesi 820
A. Sağlık Personelinin, Ücret Almaksızın İşgörme Serbestisi 820
B. Maddî Fiillere İlişkin Vekâlet Sözleşmesinden Cayma (Dönme) ve Azil 820
C. Sağlık Personeline Tanınan Maddî Fiillere İlişkin Yetkinin Şekil Unsuru 821
a. Sağlık Personelinin, İşgörmeye İlişkin Bir Borcu Üstlenmesi 822
b. Hastaya veya Hasta Yakınlarına İmzalattırılan Yetkilendirme Belgesi 822
aa. Hastadan, Bilgilendirilmek Suretiyle, İzin Alınması 823
bb. Fiil Ehliyetinden Yoksun Olanlar Hakkında 823
3. Açlık Grevi Yapan veya Ölüm Orucu Tutanlar Hakkında 824
A. Sağlık Personeli ile Hasta Arasında Kurulan Vekâlet İlişkisinin Kapsamı 824
a. Sağlık Personelinin, Vekâletsiz İşgörme Kapsamına Giren, İzinsiz Müdahalesi 825
b. Sağlık Personelinin, Vekâlet İlişkisi Kapsamında Öngörülen Sınırları Aşması 825
B. Hukuka Uygun Bir Amaca Dönük Müdahale 826
C. Sağlık Personelinin Müdahalesinin Sınırlarının Sözleşme ile Tespiti 826
D. Sağlık Personelinin (Vekil) Borçları 828
a. Taraflar Arasında Kurulan Güven Duygusu 828
aa. Sağlık Personelinin İşini Sadakat ve Özenle İfa Etmesi 829
bb. İfaya Yardımcı Olma Amaçlı Yan Borçlar ve Koruma Menfaati Amaçlı Yan Borçlar 829
aaa. Sağlık Personelinin Sadakat Borcu 830
bbb. Sağlık Personelinin Sözleşme Esnası ve Sözleşme Sonrası Sadakat Yükümlülüğü 830
ccc. Sözleşme Esnası Koruma Borçlarının Nitelikleri 831
b. Özen ve Sadakat Yükümlerinin, Tedavi Amaçlı Aslî Edime Olumlu Etkisi Nispetinde, Sözleşme İlişkisi Kapsamına Girmesi 831
c. Özen ve Sadakat Yan Yükümlerinin Bağımsız Surette Dâva Konusu Edilememesi 831
d. Sözleşme Sonrası Koruma Borçları 832
aa. Hastanın Sağlık Menfaati ile, Sağlık Personelinin Ücret Menfaatlerinin Bağdaştırılması 832
bb. Sağlık Personelinin Verdiği Tedavinin, Hastanın Yararı Yönünde Sürdürülmesi 833
aaa. Sağlık Personelinin, Sadakat Borcu Gereği Olarak, Hastanın Sırlarını Saklamasına İlişkin Yükümlülüğü 834
bbb. Gizli Tutulması, Hastanın Yararına Olan Özel Durumlar 836
ccc. Açıklanması Gerekli Olan Unsurlar 836
e. Sağlık Personelinin Hasta Hakkında Edinmiş Olduğu Bilgileri, Hastanın Sağlık Menfaati Kapsamında Etkili Olabilecek Kimselerle Sınırlı Kalmak Kaydıyla Açıklaması 837
aa. Sağlık Personelinin, Kamu Düzeni ve Menfaatleri Açısından Hastasının Sırlarını Açıklaması Mecburiyeti 837
bb. Sağlık Personelinin Tanıklıktan Kaçınabileceği Durumlar 838
cc. Sağlık Personelinin, Hastaları ve Bunların Yakınları Hakkında Öğrendikleri Bilgileri Açıklamaları Hakkında Yasaklama 838
dd. Sağlık Personelinin, Görülen Dâvada, Hastasının Muvafakat Vermediği Durumlarda, Tanıklıktan Kaçınabilmesi 838
f. Sağlık Personelinin, Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı Davranışından Doğan Sorumluluğu 839
aa. Sağlık Personelinin, Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı Davranışının, Hastasının Kişilik Haklarına Saldırı Niteliğinde Olması 839
bb. Sağlık Personelinin Hastasının Sırlarını veya Gizlilik Alanını Açıklamasına Dayalı Olarak Meydana Gelen Akdî Sorumluluk ile, Akit Dışı Sorumluluğun Yarışması 840
Sonuç 843
Bibliyografya 857
Kavramlar Dizini 879