Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulunun Eşit İşlem Yükümlülüğü

Dr. Habibe DİNÇ DOĞAN

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ. 7

İÇİNDEKİLER  9

KISALTMALAR . 17

GİRİŞ . 19

 

BİRİNCİ BÖLÜM

 

ANONİM ŞİRKETLERDE YÖNETİM KAVRAMI,

YÖNETİM KURULU VE YÖNETİCİLER

 

1.1. ANONİM ŞİRKETLERDE YÖNETİM. 23

1.1.1. Yönetim Kavramı. 23

1.1.2. Anonim Şirketlerde Yönetim ve Temsil Ayrımı . 24

1.2. YÖNETİM KURULU. 27

1.2.1. Yönetim Kurulunun Görev ve Yetkileri . 29

1.2.1.1. Yönetim Yetkisi. 30

1.2.1.1.1. Genel Olarak . 30

1.2.1.1.2. Yönetim Yetkisinin Devri. 31

1.2.1.2. Temsil Yetkisi 34

1.2.1.2.1. Genel Olarak . 34

1.2.1.2.2. Temsil Yetkisinin Devri 35

1.2.2. Yönetim Kurulu ile Genel Kurul Arasındaki İlişki. 39

1.2.3. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Şirket Arasındaki İlişki  41

1.3. ANONİM ŞİRKETLERDE ORGAN KAVRAMI  45

1.3.1. Organ Kavramı  45

1.3.2. Yönetim Kurulunun Organ Sıfatı . 49

1.3.3. Yöneticiler ve Fiilî Organ Kavramı . 52

1.3.3.1. Fiili Organ . 52

1.3.3.2. Yöneticiler  55

 

10 İçindekiler

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

ANONİM ŞİRKETLERDE EŞİT İŞLEM İLKESİ

 

2.1. EŞİTLİK VE EŞİT İŞLEM KAVRAMI 61

2.1.1. Terminoloji  62

2.1.2. Anonim Şirketlerde Eşitlik Türleri 63

2.1.2.1. Mutlak Eşitlik  64

2.1.2.2. Nispi Eşitlik 66

2.2. EŞİT İŞLEM İLKESİNİN ÖZEL HUKUKA HAKİM OLAN DİĞER İLKELER İLE

İLİŞKİSİ 69

2.2.1. Dürüstlük Kuralı. 69

2.2.2. Çoğunluk İlkesi  75

2.2.3. Oransallık İlkesi 79

2.2.4. Hakların Sakınılarak Kullanılması İlkesi 81

2.3. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA EŞİT İŞLEM İLKESİ 84

2.3.1. İsviçre Hukuku . 84

2.3.2. Alman Hukuku. 86

2.3.3. Avrupa Birliği Hukuku 88

2.3.3.1. Genel Olarak . 88

2.3.3.2. OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri. 91

2.4. TÜRK HUKUKUNDA EŞİT İŞLEM İLKESİ 93

2.4.1. Türk Ticaret Kanunu’nda Eşit İşlem İlkesi 95

2.4.2. Sermaye Piyasası Mevzuatında Eşit İşlem İlkesi  97

2.5. EŞİT İŞLEM İLKESİNİN ÖZELLİKLERİ .100

2.5.1. Genel Bir İlke Olması . 100

2.5.2. Eşit Şartlarda Eşitlik Sağlaması  100

2.5.3. Objektif Gerekçeyle Farklı Uygulanabilmesi 102

2.5.4. Vazgeçilebilir Olması . 105

2.5.5. İlkenin Dış İlişkide Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu . 107

2.6. EŞİT İŞLEM İLKESİNİN İMTİYAZLI PAYLAR VE SADAKAT PAYLARI İLE

İLİŞKİSİ 108

2.6.1. İmtiyazlı Paylar ile İlişkisi . 108

2.6.1.1. İmtiyazlı Pay Kavramı 108

2.6.1.2. Eşit İşlem İlkesinin İmtiyazlı Payların Karşısındaki

Durumu. 108

 

İçindekiler 11

2.6.2. Sadakat Payları ile İlişkisi  110

2.6.2.1. Sadakat Payı Kavramı . 110

2.6.2.2. Eşit İşlem İlkesinin Sadakat Payları Karşısındaki Durumu. 111

2.7. EŞİT İŞLEM İLKESİNİN MUHATAPLARI. 113

2.7.1. İlkeye Uymakla Yükümlü Olanlar  113

2.7.1.1. Yönetim Kurulu ve Yöneticiler 114

2.7.1.2. Genel Kurul. 115

2.7.1.3. Tasfiye Memurları  117

2.7.1.4. Kayyımlar 118

2.7.1.5. Konkordato Komiserleri . 119

2.7.1.6. Sermaye Piyasası Mevzuatı Uyarınca Eşit Davranma

Yükümlülüğü Altında Olanlar . 121

2.7.1.7. Pay Sahiplerinin Eşit İşlem İlkesine Uyma

Yükümlülüğünün Olup Olmaması Sorunu  123

2.7.2. İlkeden Yararlananlar 127

2.7.2.1. Pay Sahipleri. 127

2.7.2.2. İntifa Senedi Sahiplerinin Yararlanabilmesi Tartışması  129

2.7.2.2.1. İntifa Senetleri  129

2.7.2.2.2. İntifa Senedi Sahipleri Yönünden Eşit İşlem İlkesi  131

2.7.3. De Lege Ferenda Eşit İşlem İlkesinden Yararlanabilecek Kişiler 133

2.7.3.1. Yönetim Kurulu Üyelerinin Eşit İşlem İlkesinden

Yararlanması Konusunda Öğretideki Görüşler . 133

2.7.3.2. Menfaat Sahiplerinin ve Üçüncü Kişilerin Eşit İşlem

İlkesinden Yararlanması . 136

2.7.3.2.1. Menfaat Sahiplerinin Eşit İşlem İlkesinden

Yararlanması . 136

2.7.3.2.2. Üçüncü Kişilerin Eşit İşlem İlkesinden

Yararlanması . 138

2.7.3.3. Görüşümüz. 139

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

PAY SAHİPLİĞİ HAKLARINDA YÖNETİM KURULUNUN

EŞİT İŞLEM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

 

3.1. BİLGİ ALMA VE İNCELEME HAKKININ KULLANILMASINDA. 143

3.1.1. Genel Olarak Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı  143

3.1.2. Yönetim Kurulu Üyelerinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı. 143

3.1.2.1. Kanuni Düzenleme . 143

 

12 İçindekiler

3.1.2.2. Hakkın Niteliği ve Sahipleri . 144

3.1.2.3. Hakların Kapsamı ve Kullanılması . 146

3.1.2.4. Yönetim Kurulunun Bilgi Alma ve İnceleme Haklarının

Uygulanmasında Eşit İşlem İlkesinin Görünümü.150

3.1.3. Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı  151

3.1.3.1. Kanuni Düzenleme 151

3.1.3.2. Hakların Niteliği ve Sahipleri. 154

3.1.3.3. Hakların Kapsamı ve Kullanılması . 156

3.1.3.3.1. Aktif ve Pasif Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı.156

3.1.3.3.2. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Kullanılması .158

3.1.3.3.3. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Sınırları 159

3.1.3.4. Pay Sahiplerinin Bilgi Alma ve İnceleme Haklarının

Uygulanmasında Eşit İşlem İlkesi 163

3.2. RÜÇHAN HAKKINDA 166

3.2.1. Kanuni Düzenleme  167

3.2.2. Rüçhan Hakkının Niteliği, Kapsamı ve Kullanılması . 169

3.2.3. Rüçhan Hakkında Yönetim Kuruluna Eşit İşlem İlkesine Uyma

Yükümlülüğü Yükleyen Haller 172

3.2.3.1. Rüçhan Hakkının Kısıtlanması . 172

3.2.3.1.1. Rüçhan Hakkının Kısıtlanması için Gerekli

Şartlar 172

3.2.3.1.2. Rüçhan Hakkının Kısıtlanmasında Eşit İşlem

İlkesine Uyma Yükümlülüğü  175

3.2.3.1.3. Kayıtlı Sermaye Sisteminde Rüçhan Hakkının

Kısıtlanmasında Yönetim Kurulunun Eşit İşlem

Yükümlülüğü . 177

3.2.3.1.3.1. Kayıtlı Sermaye Sisteminde

 

Rüçhan Hakkının Kısıtlanması  177

3.2.3.1.3.2. Hakkın Kısıtlanmasında Yönetim

Kurulunun Eşit İşlem

Yükümlülüğü  182

 

3.2.3.2. Rüçhan Hakkının Kullanılma Esasları ve Sürenin

Belirlenmesinde (Rüçhan Hakkının Fiili Kısıtlama Halleri) 185

3.2.3.2.1. Rüçhan Hakkının Kullanılma Esaslarının

Belirlenmesinde 185

3.2.3.2.2. Sürenin Belirlenmesinde . 185

3.2.3.2.3. Rüçhan Hakkının Kullanılmaması Sonucu

Artan Payların Satımında. 187

 

İçindekiler 13

3.2.4. Önerilmeye Muhatap Olma Hakkı  190

3.2.4.1. Kavram . 190

3.2.4.2. Önerilmeye Muhatap Olma Hakkında Yönetim Kuruluna

Eşit İşlem İlkesine Uyma Yükümlülüğü Yükleyen Haller . 191

3.3. KÂR PAYI ALMA HAKKINDA . 193

3.3.1. Kanuni Düzenleme 193

3.3.2. Kar Payı Alma Hakkının Niteliği ve Kapsamı 194

3.3.3. Kâr Payında Oransallık İlkesi . 197

3.3.4. Kâr Payında İmtiyaz Tanınması . 199

3.3.5. Yönetim Kurulunun Kâr Payı Dağıtım Konusundaki Yetkisi ve Eşit

İşlem Yükümlülüğü 201

3.3.5.1. Kâr Payını Ödeme Zamanı  202

3.3.5.2. Kâr Payını Ödeme Şekli. 204

3.3.6. Kâr Payı Avansı 205

3.3.6.1. Kâr Payı Avansına Dair Genel Hükümler  205

3.3.6.2. Yönetim Kurulunun Kâr Payı Avansı İşlemlerinde

Görevleri. 207

3.3.6.3. Kâr Payı Avansı İşlemlerinde Eşit İşlem İlkesinin

Uygulaması. 208

3.4. TASFİYE PAYI DAĞITIMINDA  209

3.4.1. Tasfiye Süreci Hakkında Genel Bilgi  209

3.4.2. Tasfiye Payı Kavramı . 210

3.4.3. Yönetim Kurulunun Tasfiye Memuru Olarak Eşit İşlem

Yükümlülüğü . 211

3.4.3.1. Pay Bedellerinin Henüz Ödenmemiş Olan Kısımlarını

Tahsil Etmek . 213

3.4.3.2. Tasfiye Bakiyesini Pay Sahipleri Arasında Dağıtmak. 213

3.4.3.3. Pay Sahiplerine Tasfiye İşlerinin Durumu Hakkında Bilgi

ve Belge Vermek  215

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

 

PAY SAHİPLİĞİ HAKLARI DIŞINDAKİ İŞLEMLERDE

YÖNETİM KURULUNUN EŞİT İŞLEM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

 

4.1. SERMAYE ARTIRIMINDA 217

4.1.1. Dış Kaynaklardan Sermaye Artırımında  217

4.1.2. İç Kaynaklardan Sermaye Artırımında  220

 

14 İçindekiler

4.2. NAMA YAZILI PAY SENETLERİNİN DEVRİNDE 222

4.2.1. Nama Yazılı Pay Senedi Kavramı 222

4.2.2. Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam) 223

4.2.3. Nama Yazılı Senetlerin Devrinin Kısıtlanmasında Yönetim

Kurulunun Eşit İşlem Yükümlülüğü 225

4.2.3.1. Kanuni Sınırlama (Kanuni Bağlam) 226

4.2.3.2. Ana Sözleşme Hükmüyle Sınırlama (Ana Sözleşmesel

Bağlam). 228

4.2.3.2.1. Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Paylar230

4.2.3.2.2. Borsaya Kote Edilmiş Nama Yazılı Paylar.235

4.3. BAKİYE SERMAYE BORCUNUN İSTENMESİNDE .237

4.3.1. Pay Sahibinin Sermaye Borcu 237

4.3.2. Sermaye Borcunun İstenmesinde Yönetim Kurulunun Eşit İşlem

Yükümlülüğü 238

4.3.2.1. Sermaye Borcunun İfası Talebinde . 238

4.3.2.1.1. Sermaye Borcunun Ödenmesi İçin Yapılan

Çağrının Şekli. 239

4.3.2.1.2. Sermaye Borcunun Ödenmesi İçin Yapılan

Çağrının İçeriği. 241

4.3.2.2. Sermaye Borcunun İfasında Temerrüt Halinde  243

4.4. SERMAYENİN İADE EDİLMESİ YASAĞINDA245

4.4.1. Pay Sahiplerinin Şirkete Borçlanma Yasağı 247

4.4.2. Şirketin Kendi Paylarını İktisabı . 249

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

EŞİT İŞLEM İLKESİNE AYKIRILIK HALİNDE

UYGULANACAK YAPTIRIMLAR

 

5.1. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YAPTIRIMLAR257

5.1.1. Alman Hukukunda. 257

5.1.2. İsviçre Hukukunda. 259

5.1.3. Türk Hukukunda  259

5.1.3.1. Kanuni Düzenleme 259

5.1.3.2. Öğretinin Düzenlemeye Yönelik Eleştirileri  260

 

5.2. EŞİT İŞLEM İLKESİNE AYKIRI YÖNETİM KURULU KARARLARININ

HÜKÜMSÜZLÜK HALLERİ264

5.2.1. Yokluk 265

5.2.2. Butlan  267

 

İçindekiler 15

5.2.2.1. Butlanın İtiraz Yoluyla İleri Sürülmesi. 269

5.2.2.2. Butlanın Tespiti Davası . 270

5.2.2.2.1. Davanın Tarafları ve Süre 270

5.2.2.2.2. Yetkili ve Görevli Mahkeme, Yargılama Usulü

ve İspat . 272

5.2.3. İptal Edilebilirlik  273

5.2.3.1. Genel Olarak. 273

5.2.3.2. Esas Sermaye Sisteminde. 276

5.2.3.3. Kayıtlı Sermaye Sisteminde  276

5.2.4. Öğretideki Görüşler  277

5.3. SORUMLULUK DAVASI. 279

5.3.1. Kanuni Düzenleme 279

5.3.2. Davanın Tarafları. 280

5.3.3. Yetkili ve Görevli Mahkeme, Yargılama Usulü ve Süre . 283

5.3.4. İspat Yükü . 283

5.4. DİĞER YAPTIRIMLAR 284

5.4.1. Kötü Niyet Halinde Geri Verme Yükümlülüğü. 284

5.4.2. Yönetim Kurulunun Azledilmesi, İbra Edilmemesi veya Yeniden

Seçilmemesi  286

5.4.3. Pay Sahiplerinin Şirkete Karşı Aktif Eşit Davranılma Talebi. 288

5.4.4. Pay Sahiplerinin Edimin İfasından Kaçınma Hakkı  289

5.4.5. Şirketin Haklı Sebeple Feshi 291

SONUÇ  295

KAYNAKÇA  307