Milletlerarası Usul Hukuku

Prof. Dr. Hacı CAN

Yrd. Doç. Dr. Ali Gümrah TOKER

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.V
İÇİNDEKİLER.VII
KISALTMALAR.XIII
BİRİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNUN TEMELLERİ
I. Milletlerarası Usul Hukukunun Genel Çerçevesi.1
A. Kavram1
B. Mahiyet.1
C. Kapsam3
1. Genel Olarak.3
2. Kapsam Alanının Yabancılık Unsuruyla Sınırlandırılması.4
3. MÖHUK’un Düzenlemesi.7
II. Milletlerarası Usul Hukukunda Ülkesellik Prensibi (Lex Fori)11
III. Milletlerarası Usul Hukukunda Vasıflandırma.15
A. Kavram15
B. Vasıflandırma Sorunu.17
C. Vasıflandırmanın Tabi Olduğu Hukuk ve Sonuçları.18
IV. Milletlerarası Usul Hukukunda Atıf.22
V. Milletlerarası Özel Hukukun Kaynakları25
A. Millî Hukuk Kaynakları25
1. Genel Olarak25
2. 27.11.2007 tarih ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve
Usul Hukuku Hakkında Kanun28
B. Milletlerarası Hukuk Kaynakları31
VI. Milletlerarası Usul Hukukunun Bağlantılı Olduğu Alanlar.32
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİSİ
I. Genel Hususlar.35
A. Milletlerarası Yetki Kavramı35
1. İçeriği35
2. Diğer Kavramlardan Sınırlandırılması36
a. Yargı Yetkisi.36
b. Ülke İçi (Ulusal)Yetki38
B. Milletlerarası Yetki Kurallarının Niteliği40
C. Milletlerarası Yetkinin Belirlenmesi41
1. Önemi.41
2. Yetkilendirme Temelleri.42
3. Yetkilendirme Esasları: Yetki Bağlama Noktaları.43
4. Milletlerarası Yetkinin Bulunma Anı44
D. Milletlerarası Yetki İhtilafları45
E. Milletlerarası Unsurlu Uyuşmazlıkların Ulusal Mahkemelerde
Görülmesinin Yarar ve Sakıncaları48
II. Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetki Sistemi49
A. Hukuki Temeller49
B. MÖHUK’un Yetki Kurallarının Birbiriyle İlişkisi.53
C. Genel Milletlerarası Yetki Kuralı.62
1. MÖHUK’un 40. Maddesi Hükmü62
2. MÖHUK m. 40’ın Atfıyla Uygulama Alanı bulabilecek Olan Yer
İtibarıyla Yetki Kuralları64
a. Genel Yetki Kuralları64
b. HMK’da Düzenlenen Diğer Yer İtibarıyla Yetki Kuralları.68
1) Türkiye’de Yerleşim Yeri Bulunmayanlar Aleyhine
Açılacak Malvarlığı Haklarına İlişkin Davalarda Yetki. 68
2) Sözleşmeden Doğan Davalarda Yetki.69
3) Taşınmazın Aynından Doğan Davalarda Yetki71
4) Karşı Davada Yetki74
5) Şubeler ve Tüzel Kişilerle İlgili Davalarda Yetki74
6) Haksız Fiilden Doğan Davalarda Yetki76
7) Çekişmesiz Yargı İşlerinde Yetki.77
c. Diğer Bazı Kanunlarda Düzenlenen Yer İtibarıyla Yetki
Kuralları.77
IX
1) Türk Medenî Kanunu77
2) İcra ve İflas Kanunu80
3) Fikrî ve Sınaî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklarda Yetkili
Mahkemeyi Tespit Eden FSEK ve Diğer Bazı
Düzenlemeler.81
4) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun.84
5) İş Mahkemeleri Kanunu.85
d. Yetki İtirazının İleri Sürülmemesine Bağlı Olarak Kazanılan
Yetki.85
D. MÖHUK’da Özel Olarak Düzenlenen Yetki Kuralları.87
1. Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalar87
2. Yabancıların Kişi Hâllerine İlişkin Bazı Davalar.91
3. Miras Davaları92
4. İş Sözleşmesi ve İş İlişkisi Davaları94
5. Tüketici Sözleşmesine İlişkin Davalar.96
6. Sigorta Sözleşmesine İlişkin Davalar99
E. Yetki Anlaşması.102
1. Genel Olarak102
2. Yetki Anlaşması İle Yabancı Mahkemelerinin Yetkili Kılınması
103
a. Genel Hukukî Çerçeve.104
b. Yetki Anlaşmasının Usulî Koşulları105
1) Uyuşmazlığın Yabancılık Unsuru İçermesi105
2) Uyuşmazlığın Borç İlişkilerinden Kaynaklanması106
3) Yer İtibariyle Yetkinin Münhasır Yetki Esasına Göre
Tayin Edilmemiş Olması.106
4) Uyuşmazlığın ve Yetkili Kılınan Mahkemenin Belirli
veya Belirlenebilir Olması.115
c. Yetki Anlaşmasının Sonuçları116
3. Yetki Anlaşması İle Türk Mahkemelerinin Yetkili Kılınması.119
F. Milletlerarası Yetkisizlik İtirazı121
X
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK YARGILAMASINA
İLİŞKİN HUSUSLAR
I. Giriş Açıklamaları.125
II. Teminat125
A. HMK’ya Göre Teminat Talebi126
B. MÖHUK’a Göre Teminat Talebi128
III. Yabancı Devletin Yargı Muafiyeti.131
A. Yabancı Devletin Yargı Muafiyeti133
B. Devlet Temsilcilerinin Yargı Muafiyeti135
1. Devlet Başkanları.135
2. Diplomatik Temsilciler.136
3. Konsolosluk Temsilcileri.137
III. Yabancı Derdestlik.139
A. Yabancı Derdestlik Müessesi139
B. Karşılaştırmalı Hukukta Yabancı Derdestlik140
C. Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Yabancı Derdestlik142
IV. Bekletici Mesele.156
V. İhtiyatî Tedbir - İhtiyatî Haciz.158
VI. İspat.163
A. Uygulanacak Hukuk163
1. Genel Olarak163
2. İspat Usulü ve Vasıtaları.163
3. Hukukî İşlemlerin Şekli Geçerliliği164
4. İspat Yükü.165
5. Yabancı Ülkelerde Yapılmış İşlemler167
B. Yabancı Senetler.168
VII. Milletlerarası Hukukî (Adli) Yardım.173
A. Kavram ve Kapsamın Tespiti.173
B. Milletlerarası İstinabe.175
1. Kavram.175
2. Milletlerarası İstinabe Usulü176
a. İkili Anlaşmalar176
b. Çok Taraflı Sözleşmeler.177
1) 1954 Tarihli Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi.178
XI
2) 1970 Tarihli Hukukî veya Ticarî konularda Yabancı
Ülkelerden Delil Teminine İlişkin Lahey Sözleşmesi.178
3) Milletlerarası İstinabeye İlişkin Hükümler İçeren Bazı
Çok Taraflı Sözleşmeler181
a) 1963 Tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana
Sözleşmesi.181
b) 1956 Tarihli Nafaka Alacaklarının Yabancı Ülkelerde
Tahsiline İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi182
c. Diplomatik Yol.183
C. Milletlerarası Tebligat.183
1. Genel Açıklamalar183
2. Milletlerarası Tebligat Usulü184
a. İkili Anlaşmalar184
b. Çok Taraflı Sözleşmeler.185
1) 1954 Tarihli Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi.185
2) 1965 Tarihli Hukukî veya Ticarî Konularda Adlî Veya
Gayri Adlî Belgelerin Yabancı Memleketlerde Tebliğine
Dair Lahey Sözleşmesi186
c. Diplomatik Yol.189
VIII. Yabancı Hukukun Türk Mahkemelerince Uygulanması.191
A. Yabancı Hukukun Uygulanma Zorunluluğu191
B. Yabancı Hukukun Uygulanma Şekli.192
C. Yabancı Hukukun Araştırılması.196
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI MAHKEME VE HAKEM KARARLARININ
TENFİZİ VE TANINMASI
I. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi ve Tanınması201
A. Tenfiz ve Tanıma Kavramları.201
B. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi.203
1. Tenfiz Kararı.204
a. Yabancı Mahkemelerden Verilmiş Karar Olmalı.205
b. Karar Hukuk Davalarına İlişkin Olmalı.207
c. Karar Kesinleşmiş Olmalı.208
2. Harçlar209
3. Görev ve Yetki209
XII
4. Tenfiz İstemi.211
5. Dilekçeye Eklenecek Belgeler.213
6. Tenfiz Şartları.214
a. Karşılıklılık Şartı.215
b. Tenfizi İstenen Kararı Veren Yabancı Mahkemenin
Yetkisine İlişkin Şartlar217
c. Yabancı Mahkeme Kararının Türk Kamu Düzenine Açıkça
Aykırı Olmaması221
d. Davalının Savunma Hakkına Uyulmuş Olması.223
7. Tebliğ ve İtiraz225
8. Karar.227
9. Yerine Getirme ve Temyiz Yolu228
C. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması.229
1. Tanımanın Şartları229
2. Kesin Hüküm ve Kesin Delil Etkisi232
BEŞİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI TAHKİM
I. Genel Olarak233
II. Milletlerarası Tahkimi Düzenleyen Türk Millî Mevzuatı235
III. Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlerarası Tahkimi Düzenleyen Çok Taraflı
Milletlerarası Sözleşmeler.239
IV. Yabancı Hakem Kararı-Türk Hakem Kararı Ayrımı.239
V. Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi ve Tanınması.240
A. MÖHUK Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi ve
Tanınması241
1. Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi.241
2. Dilekçe ve İnceleme Usulü.243
3. Ret Sebepleri245
4. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması.250
B. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkında New York
Sözleşmesi Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de
Tanınması ve Tenfizi.250
KAYNAKÇA.255