Doç. Dr. Hakan KARAKEHYA ( Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi )
İÇİNDEKİLER
Giriş . 1 BİRİNCİ BÖLÜM CEZA MUHAKEMESİNE İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER 1. Ceza Muhakemesi ve Ceza Muhakemesi Hukuku Kavramaları 3 2. Ceza Muhakemesinin Amacı . 5 2.1. Genel Olarak . 5 2.2. Maddi Gerçeği Bulma Amacı 8 2.2.1. Maddi Gerçek Kavramı 8 2.2.2. Maddi Gerçeğin Bulunmasındaki Kıstas Olarak Vicdani Kanaat . 8 2.2.3. Maddi Gerçeğe Ulaşmanın Yöntemi Olarak Çelişmeli Muhakeme . 10 2.3. Adaletli Sağalama Amacı 12 2.4. Hukuki Barışı Koruma . 16 2.5. Amaçların Birbirleriyle Çalıştığı Durumlarda Dengenin Sağlanması . 17 3. Ceza Muhakemesi Hukukunun, Cezai Yaptırım Uygulama Sürecinde Etkili Diğer Hukuk Dallarıyla İlişkisi . 18 4. Ceza Muhakemesi Hukukunun Kaynakları 22 4.1. Genel Olarak . 22 4.2. Anayasa 23 4.3. Uluslararası Sözleşme . 26 4.3.1. Genel Olarak 26 4.3.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi . 28 4.4. Kanun 29 4.4.1. Genel Olarak 29 4.4.2. Ceza Muhakemesi Kanunu 31 4.5. Kanun Hükmünde Kararname 34 4.6. Tüzük ve Yönetmelik 36 4.7. Yardımcı Kaynaklar . 37 5. Kaynakların Yorumu ve Kıyas 40 5.1. Ceza Muhakemesi Kaynaklarının Yorumu ve Kıyas Serbestisi 40 5.2. Ceza Muhakemesinde Kıyas Serbestisinin İstisnaları . 42 6. Ceza Muhakemesinin Genel Yürüyüşü . 44 7. Ceza Muhakemesi Kurallarının Yer, Kişi ve Zaman Bakımından Uygulanması . 51 7.1. Yer Bakımından Uygulama . 51 7.2. Kişi Bakımından Uygulanma . 51 7.2.1. Genel Olarak 51 7.2.2. Kişi Bakımından Uygulanmanın İstisnaları . 52 7.2.2.1. Diplomatik temsilciler bakımından söz konusu olan istisnalar . 52 7.2.2.2. NATO statüsü kapsamındaki yabancı askerler bakımından söz konusu olan istisnalar 55 7.3. Zaman Bakımından Uygulanma 55 İKİNCİ BÖLÜM CEZA MUHAKEMESİ SÜJELERİ 1. Süje Kavramı ve Süjelere İlişkin Genel Bilgiler 59 2. Hakim . 60 2.1. Genel Olarak . 60 2.2. Hakimlik Mahkeme Kararı Ayrımı . 62 2.3. Soruşturmada Görevli Yargılama Makamı Olarak Sulh Ceza Hakimliği . 62 2.4. Hakimin Zorunlu Hallerde İddia Makamı Süjesi Olarak Görev Yapması (Zorunlu Savcılık) 63 2.5. Hakimlerin Bağımsızlığı . 64 2.5.1. Genel Olarak 64 2.5.2. Kanuni (Doğal) Hakim İlkesi . 68 2.6. Hakimlerin Tarafsızlığı 72 2.6.1. Genel Olarak 72 2.6.2. Hakimin Davaya Bakmasının Yasak Olduğu Haller 74 2.6.3. Hakimin Tarafsızlığı Şüpheye Düşüren Haller 76 2.6.4. Hakimin Reddi . 76 2.6.6. Hakimin Çekinmesi 78 3. Cumhuriyet Savcısı 78 3.1. Genel Olarak . 78 3.2. Savcının Hukuki Statüsü . 80 3.3. Suçsuzluk Karinesinin Gereği Olarak İspat Yükünün Cumhuriyet Savcısında Olması 82 3.4. Savcının Taraf Olduğu Olmadığı Sorunu . 86 3.5. Savcının Yasaklılığına ve Tarafsızlığından Şüpheye Düşülen Nedenlere İlişkin Tartışmalar 86 3.6. Savcının Yardımcısı Olarak Kolluk . 87 3.6.1. Genel Olarak 87 3.6.2. Cumhuriyet Savcısının Adli Kolluğun Amiri Olması . 89 3.6.3. Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 89 3.6.4. Kolluğun Durdurma ve Kimlik Sorma Yetkisi . 93 3.6.5. Özel Sektör Kolluğu . 96 4. SANIK . 98 4.1. Genel Olarak . 98 4.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Sanık Kavramı. 102 4.3. Sanığın Adil Yargılanma Hakkı 103 5. MÜDAFİ . 110 5.1. Genel Olarak . 110 5.2. Müdafiin Hukuki Statüsü 112 5.2.1. Genel Olarak 112 5.2.2. Organ Teorisi . 112 5.2.3. Menfaat Temsili (Sözleşme) Teorisi 113 5.2.4. Sınırlandırılmış Organ Teorisi 114 5.2.5. Teorilerin Değerlendirilmesi 114 5.3. Müdafiin Seçimi, Görevlendirilmesi ve Zorunlu Müdafilik . 115 5.4. Müdafiin Yetkileri . 119 5.4.1. Genel Olarak 119 5.4.2. Dosya İnceleme ve Örnek Alma Yetkisi . 119 5.4.3. Şüpheli ve Sanıkla Görüşme ve Yazışma Yetkisi 120 5.4.4. Hazır Bulunma Yetkisi 120 5.4.5. Doğrudan Soru Sorma Yetkisi 121 5.4.6. Kanun Yoluna Başvurma Yetkisi 121 5.5. Hukuk Sistemimizde Müdafiliğe İlişkin Bazı Sorunların Tespiti ve Çözüm Önerileri 121 5.5.1. Genel Olarak 121 5.5.2. Sanığa Atanmış Müdafiini Seçme Hakkı Tanınması . 125 6. SUÇTAN ZARAR GÖREN . 129 7. SUÇTAN ZARAR GÖREN VEKİLİ 129 8. DİĞER MUHAKEME SÜJELERİ . 130 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CEZA MUHAKEMESİ ŞARTLARI VE İŞLEMLERİ 1. CEZA MUHAKEMESİ ŞARTLARI 133 1.1. Genel Olarak . 133 1.2. Muhakeme Şartlarının Gerçekleşmemesinin Sonuçları 134 1.3. Bazı Muhakeme Şartları . 136 1.3.1. Şikayet . 136 1.3.1.1. Kavram . 136 1.3.1.2. Şikayet Süresi . 138 1.3.1.3. Şikayetin Sirayeti . 139 1.3.1.4. Şikayetten Feragat ve Vazgeçme . 139 1.3.1.4. Şikayet Usulü . 140 1.3.2. Talep . 141 1.3.3. İzin . 141 1.3.4. Yabancı Devlet Şikayeti . 142 1.3.5. Dokunulmazlığın Bulunmaması . 143 1.3.6. Sanığın Akıl Hastası Olmaması . 144 2. CEZA MUHAKEMESİ İŞLEMLERİ . 145 2.1. Kavram, Muhakeme İşlemlerinin Unsurları ve Unsurlardaki Eksikliklerin Yaptırımı . 145 2.2. Bir Muhakeme İşlemi Olarak Yargılama Makamı Kararlarının Verilmesi ve Tebliği 147 2.3. Muhakeme İşlemlerinde Süreler 149 2.3.1. Kavram ve Sürelerin Sınıflandırılması 149 2.3.2. Sürelere Uymamanın Muhakeme Hukuku Bakımından Yaptırımı . 150 2.3.3. Sürelerin İşlemeye Başlaması, Sona Ermesi ve Hesaplanması . 151 2.4. Eski Hale Getirme . 151 2.4.1. Genel Olarak 151 2.4.2. Eski Hale Getirme Başvurusu ve Süresi . 152 2.4.3. Eski Hale Getirme Başvurusunun Etkisi ve Başvuru Üzerine Verilecek Karar 153 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DELİLLER 1. DELİLLERE İLİŞKİN TEMEL KAVRAM VE İLKELER . 155 1.1. Genel Olarak . 155 1.2. Vicdani İspat İlkesi 156 1.3. Re’sen Araştırma İlkesi . 157 2. BEYAN DELİLLERİ . 159 2.1. Sanık Beyanı . 159 2.1.1. Genel Olarak 159 2.1.2. İfade veya Sorgu için Çağrı ve Zorla Getirme 160 2.1.3. İfade Alma ve Sorgu 162 2.1.4. İfade Alma ve Sorguda Yasak Yöntemler . 164 2.1.5. İfade Almada Müdafi Bulunmasının Önemi 165 2.1.6. Doğrulatma İfadesinin C. Savcısı Tarafından Alınması Zorunluluğu 166 2.1.7. Sanığın Susma Hakkı ve Kapsamı . 166 2.1.8. Sanığın Tercümandan Faydalanma Hakkı 169 2.1.9. Yer Gösterme 174 2.2. Tanık Beyanı . 174 2.2.1. Genel Olarak 174 2.2.2. Tanık Dinlemeye Yetkili Merciler . 177 2.2.3. Tanıkların Çağrılması ve Zorla Getirilmesi . 178 2.2.4. Tanıklıktan Çekinmeye Hakkı Olanlar 179 2.2.4.1. Genel olarak. 179 2.2.4.2. Yakın akrabalık ve kişisel ilişki nedeniyle çekinmeye hakkı olanlar 180 2.2.4.3. Meslekleri nedeniyle çekinmeye hakkı olanlar 181 2.2.4.4. Devlet sırrına ilişkin tanık dinlenmesi ve çekinme . 182 2.2.4.5. Yakınları Aleyhine Tanıklığa Zorlanamama 185 2.2.5. Tanıkların Dinlenme Usulü 186 2.2.6. Tanıklık Yapma ve Yemin Etme Zorunluluğunun Yansımaları . 188 2.2.6.1. Genel olarak. 188 2.2.6.2. Yemin verdirilmeyecek tanıklar ve yeminden çekinme . 189 2.2.7. Tanıkların Giderlerinin Karşılanması 189 3. BELGE DELİLLERİ . 190 4. BELİRTİ DELİLLERİ 191 5. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ . 193 5.1. Genel Olarak Bilirkişilik . 193 5.2. Bilirkişi Görevlendirilmesini Gerekli Kılan Haller ve Görevlendirecek Merciler 194 5.3. Bilirkişinin Belirlenmesi ve Görevlendirilmesi 195 5.4. Bilirkişiliği Kabul Yükümlülüğü . 196 5.5. Bilirkişi İncelemesinin Yapılması . 197 5.6 Duruşmada Bilirkişinin Dinlenmesi 199 5.7 Bilirkişinin Reddi 199 5.8. Bilirkişinin Görevini Yapmamasının Yaptırımı ve Bilirkişi Ücreti 199 6. KEŞİF . 200 7. ÖLÜNÜN KİMLİĞİNİN BELİRLENMESİ, ADLİ MUAYENESİ VE OTOPSİ . 202 7.1. Genel Olarak Ölünün Kimliğinin Belirlenmesi, Adli Muayenesi ve Otopsi 202 7.2. Ölünün Kimliğini Belirleme ve Adli Muayenesi 202 7.3. Otopsi . 203 7.4. Yeni Doğanın Cesedi Üzerinde Adli Muayene, Otopsi ve Zehirlenme Şüphesi Üzerine Yapılacak İşlem 204 8. DELİLLERİN ELDE EDİLMESİNDE ORTAYA ÇIKAN HUKUKA AYKIRILIKLAR VE BUNLARIN HUKUKİ SONUÇLARI 205 8.1. Genel Olarak Hukuka Aykırı Deliller Sorunu . 205 8.2. AİHM’nin Hukuka Aykırı Delillere İlişkin Bakış Açısı . 206 8.3. Ceza Muhakemesi Bağlamında Hukuka Aykırı Delillere İlişkin İç Hukukumuzdaki Düzenlemeler ve Sonuçları . 208 8.4. Hukuka Aykırı Delillerin Uzak Etkisi 209 8.5. Hukuka Aykırı Delillerin Dosyadan Çıkartılıp Çıkartılmayacağı Sorunu 210 BEŞİNCİ BÖLÜM KORUMA TEDBİRLERİ 1. KORUMA TEDBİRİ KAVRAMI 211 2. KORUMA TEDBİRLERİNİN ÖZELLİKLERİ 213 3. YAKALAMA VE GÖZALTINA ALMA 214 3.1. Genel Olarak . 214 3.2. Müzekkeresiz (Yakalama Emri Olmaksızın) Yakalama . 215 3.3. Gözaltına Alma 217 3.3.1. Genel Olarak 217 3.3.2. Yakalananın Nakli 218 3.3.3. Gözaltına Alınan Kişinin Bulundurulacağı Yer 219 3.3.4. Gözaltı Süreleri 219 3.4. Müzekkereli (Yakalama Emri Üzerine) Yakalama 221 3.5. Arama Emri Üzerine Yakalama 223 4. TUTUKLAMA . 225 4.1. Genel Olarak . 225 4.2. Tutuklamanın Koşulları 226 4.2.1. Genel Olarak 226 4.2.2. Önşart: Kuvvetli Suç İşleme Şüphesi . 227 4.2.3. Bir Tutuklama Nedeni Bulunması veya Katalog Suçlardan Birisine İlişkin Muhakeme Yürütülüyor Olması 229 4.2.4. Diğer Koşullar 232 4.3. Tutuklama Kararını Verebilecek Merciler . 234 4.4. Tutukluluk Süreleri . 236 4.5. Tutuklunun Salıverilmesi 238 4.6. Tutuklananın Durumunun Yakınlarına Bildirilmesi ve Tutukluluğun İncelenmesi . 239 4.7. Tutuklulukta Geçecek Sürenin Mahsubu 240 5. ADLİ KONTROL 241 5.1. Genel Olarak 241 5.2. Adli Kontrolün Uygulama Koşulları 242 5.3. Adli Kontrol Tedbirleri 243 5.4. Adli Kontrol Kararı ve Tedbire Karar Verebilecek Merciler 245 5.5. Adli Kontrol Kapsamında Güvence Alınması ve Sonuçları . 246 6. ARAMA 247 6.1. Genel Olarak . 247 6.2. Adli Arama . 248 6.2.1. Genel Olarak . 248 6.2.2. Arama Kararı ve Tedbire Karar Verecek Merciler 249 6.2.3. Gece Vakti Arama 252 6.2.4. Aramada Hazır Bulunacaklar . 252 6.2.5. Arama Sırasında Elde Edilen Belgeler Hakkındaki İşlemler . 253 6.2.6. Arama Sırasında Tesadüfen Elde Edilen Deliller 254 6.3. Önleme Araması . 254 6.4. Adli ve Önleme Aramaları Bakımından Arama Kararı Olmaksızın Arama Yapılabilecek Haller . 256 6.5. Hukuka Aykırı Arama Yapılmasının Sonuçları . 259 7. ELKOYMA 260 7.1. Genel Olarak Elkoyma . 260 7.1.1. Kavram 260 7.1.2. Elkoyma Kararı ve Karar Vermeye Yetkili Merciler 261 7.1.3. Elkonulamayacak Eşyalar 262 7.1.4. Elkonulan Eşyanın İadesi ve Elden Çıkarılması . 262 7.2. Postada Elkoyma 263 7.2.1. Kavram 263 7.2.2. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler 264 7.2.3. Tedbirin Uygulanma Usulü 264 7.3. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara Elkoyma 264 7.3.1. Kavram ve Tedbire Başvurmanın Koşulları 264 7.3.2.Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler . 263 7.3.3. Tedbir Kapsamında Elkonulabilecek Malvarlığı Değerleri . 266 7.3.4. İlgili Kurumlardan Rapor Alma Koşulu . 266 7.3.5. Tedbirin Uygulanabileceği Muhakeme Konusu Suçlar ve Uygulanma Usulü . 267 7.4. Zorlama Amaçlı Elkoyma . 269 7.4.1. Kavram 269 7.4.2. Tedbirin Uygulanabileceği Muhakeme Konusu Suçlar 269 7.4.3.Tedbirin Uygulanmasına Karar Vermeye Yetkili Merci . 270 7.4.4. Tedbirin Uygulanma Usulü 271 7.5. Avukat Bürolarında Arama, Elkoyma ve Postada Elkoyma . 271 7.5.1. Kavram 271 7.5.2. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler 271 7.5.3. Tedbirin Uygulanma Usulü 272 7.6. Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve Kütüklerinde Arama, Kopyalama ve Elkoyma 272 7.6.1. Kavram ve Tedbire Başvurmanın Koşulları 272 7.6.2. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler 273 7.6.3. Tedbirin Uygulanma Usulü 274 7.7. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini 275 7.7.1. Kavram ve Tedbire Başvurmanın Koşulları 275 7.7.2. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler 275 7.7.3. Tedbirin Uygulanabileceği Muhakeme Konusu Suçlar 276 7.7.4. Tedbirin Uygulanma Usulü 277 8. TELEKOMÜNİKASYON YOLUYLA İLETİŞİMİN DENETLENMESİ 277 8.1. Genel Olarak . 277 8.2. Kavram ve Tedbirin Uygulanma Koşulları . 278 8.3. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler . 282 8.4. Tedbirin Uygulanma Usulü ve Süresi 283 8.5. İletişim İçeriklerinin Yok Edilmesi ve İlgililerin Bilgilendirilmesi . 284 8.6. Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Denetlenmesi Sırasında Tesadüfen Elde Edilen Deliller 285 8.7. Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Önleme Amaçlı Olarak Denetlenmesi 286 9. GİZLİ SORUŞTURMACI GÖREVLENDİRME 289 9.1. Kavram ve Tedbire Başvurma Koşulları 289 9.2. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler . 290 9.3. Tedbirin Uygulanma Usulü . 291 9.4. Tesadüfen Elde Edilen Deliller . 292 10. TEKNİK ARAÇLARLA İZLEME . 293 10.1. Kavram ve Tedbire Başvurulmasının Koşulları . 293 10.2. Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merciler . 295 10.3. Tedbirin uygulanma Süresi . 295 10.4. Tedbirin Uygulanma Usulü . 296 10.5. Tesadüfen Elde Edilen Deliller 296 11. CEZA MUHAKEMESİ KANUNU DIŞINDAKİ KANUNLARDA YER ALAN BAZI KORUMA TEDBİRLERİ 297 11.1. Genel Olarak . 297 11.2. Basılı Eserlere Elkoyma, Eserleri Toplatma, Dağıtım ve Satış Yasağı . 297 11.3. Erişimin Engellenmesi . 298 12. KORUMA TEDBİRLERİNİN HAKSIZ OLARAK UYGULANMASI NEDENİYLE TAZMİNAT 300 12.1. Genel Olarak 300 12.2. Tazminat Talebine Konu Olabilecek Koruma Tedbirleri ve Haksızlık Türleri 301 12.3. Tazminat Talebinin Süresi ve Talebin Yapılacağı Merci 303 12.4. Tazminat talebinin Yetkili Merci Tarafından İncelenme Usulü 304 12.5. Tazminatın Geri Alınması 305 12.6. Tazminat İsteyemeyecek Kişiler . 306 KAYNAKÇA . 307
