Ceza Hukukunda Azmettirme

Yrd. Doç. Dr. Halid ÖZKAN ( Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Öğretim Üyesi )

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL BİLGİLER, ŞERİKLİĞİN VE AZMETTİRMENİN HUKUKİ ESASI, TARİHSEL GELİŞİM, KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA AZMETTİRME

1. -AZMETTİRMEYE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER ve ŞERİKLİĞİN HUKUKİ NİTELİĞİ-5

I. -Azmettirme Kavramı-5

II. -Şeriklik Türü Olarak Azmettirme-8

III. -Şeriklerin Ceza Sorumluluğuna İlişkin Sistemler-11

A. -Eşitlik Sistemi-12

B. -İkilik Sistemi-14

C. -Cezanın Faile Göre Tespiti Sistemi-16

IV. -Faillik ve Şeriklik Ayrımı-16

A. -Subjektif Teori-17

B. -Şekli/Biçimsel Objektif Teori-18

C. -Maddi Objektif Teori-20

D. -Fiil Hâkimiyeti Teorisi-21

1. -Hareket Üzerinde Hâkimiyet-21

2. -İrade Üzerinde Hâkimiyet-22

3. -Fonksiyonel Fiil Hâkimiyeti-22

E. -Kanaatimiz-23

V. -Şerikliğin (Azmettirmenin) Tespitine İlişkin Teoriler-25

A. -Genel Olarak-25

B. -Şart Teorisi (Condictio Sine Qua NonOlmazsa Olmaz Şart)-25

C. -Katkı Sağlama (Artırma) Teorisi-26

D. -İletişim Teorisi-27

E. -Gizli Anlaşma Teorisi-29

F. -Kanaatimiz-30

2. -AZMETTİRMENİN TARİHSEL GELİŞİMİ-31

I. -Eski Roma ve Germen Hukukunda-31

II. -Ortaçağ İtalyan Hukukunda-32

III. -İslam Hukukunda-33

A. -Genel Olarak-33

B. -Katle (Öldürmeye) Azmettirme-37

IV. -Osmanlı Hukukunda-41

V. -Cumhuriyet Sonrası Türk Hukukunda-42

A. -765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Azmettirme-42

B. -Türk Ceza Kanunu Tasarıları’ndan 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’na Azmettirme-44

3. -AZMETTİRMENİN HUKUKİ ESASI ve CEZALANDIRILMA SEBEBİ (TEORİK İZAHI)-47

I. -Kusura ve Haksızlığa İştirak Teorileri-47

A. -Kusura İştirak Teorisi-47

B. -Haksızlığa İştirak Teorisi-50

II. -Birliktelik Teorisi-52

III. -Haksızlık Anlaşması Teorisi-53

IV. -Plan Hâkimiyeti Teorisi-54

V. -Nedensellik Teorisi-54

A. -Bağlılık Kuralı Merkezli Nedensellik Teorisi-55

B. -Saf Nedensellik Teorisi-56

C. -Karma Nedensellik Teorisi-57

VI. -Bağlılık Kuralı-58

A. -Genel Olarak-58

B. -Asgari Bağlılık Kuralı-60

C. -Sınırlı Bağlılık Kuralı-60

1. -Genel Olarak-60

2. -Sınırlı Bağlılık Kuralının Şartları-61

D. -Limitten Fazla/Ekstrem Bağlılık Kuralı-62

E. -Aşırı Bağlılık Kuralı-63

VII. -Azmettirmenin Teorik İzahı Hususunda Kanaatimiz-63

VIII. -Türk Hukukundaki Durum-65

A. -Türk Doktrindeki Görüşler-65

B. -Yargı Kararlarında-69

C. -Değerlendirmemiz-70

4. -KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA AZMETTİRME-71

I. -Alman Ceza Hukukunda-71

A. -Genel Olarak-71

B. -Alman Ceza Hukuku’nda Azmettirmenin Yapısal Şeması -72

II. -Avusturya Ceza Hukukunda-73

III. -İsviçre Ceza Hukukunda-73

IV. -Fransız Ceza Hukukunda-74

V. -İngiliz ve Amerikan Ceza Hukukunda-75

VI. -Avrupa Birliği Ceza Hukukunda-77

A. -Roma Statüsü’nde-77

B. -Corpus Juris’te-77

İKİNCİ BÖLÜM

AZMETTİRMENİN UNSURLARI VE TÜRLERİ

1. -AZMETTİRMENİN UNSURLARI-79

I. -Azmettirmenin Maddi Unsuru-79

A. -Genel Olarak-79

B. -Azmettirmenin Konusu-80

1. -Genel Olarak-80

2. -Azmettirmenin Konusunun Aranacağı Zaman-84

C. -Azmettiren ve Azmettirilenin Varlığı-84

1. -Genel Olarak-84

2. -Azmettiren ve Azmettirilenin Tüzel Kişi Olması-86

3. -Azmettirilenin Tespit Edilememiş Olması-87

D. -Mağdurun Belirliliği-87

E. -Azmettirme Hareketi-88

1. -Genel Olarak-88

2. -Suçun İcrasına Başlanmış Olması-91

3. -Suça Azmettirmenin Mümkün Olduğu Zaman Aralığı-94

4. -Devam Etmekte Olan Suça Azmettirme-96

5. -İhmali Suçlarda Azmettirme Hareketi ve İhmali Hareketle Azmettirme-98

a)-İhmali Suça Aktif Bir Hareket İle Azmettirme-98

b)-İhmal Suretiyle Azmettirme (=İhmali Hareketle Azmettirme)-100

6. -Ceza Hukukunda Önemsiz Hareketler ve Müsamaha Edilen Azmettirme (Göz Ardı Edilen Azmettirme)-102

F. -Azmettirme Neticesi-104

G. -Azmettirmede Nedensellik Bağı-105

H. -Suçun Tamamlanmasından Sonra Azmettirme-107

İ. -Bir Unsur Olarak: -Belirlilik--108

II. -Azmettirmenin Manevi Unsuru-110

A. -Genel Olarak-110

B. -Azmettirme Kastı-110

1. -Genel Olarak-110

2. -Azmettirenin Çifte Kastı-115

3. -Failin Azmettirenin Kastının Dışına Çıkması-116

4. -Azmettirmenin Fail Üzerindeki Etkisi-120

5. -Olası Kastla Azmettirme-121

C. -Taksirle Azmettirme-123

D. -Kast Taksir Kombinasyonu ile (Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlara) Azmettirme-126

III. -Hukuka Aykırılık-131

A. -Genel Olarak-131

B. -Hukuka Uygunluk Sebepleri-132

1. -Genel Olarak-132

2. -Meşru Müdafaa-133

3. -Önleyici Meşru Müdafaa (Offendicula/Otomatik Savunuculuk) Halinde Azmettirme-134

4. -Hakkın Kullanılmasına Azmettirme-136

IV. -Kusurluluk-138

A. -Genel Olarak-138

B. -Kusur Yeteneği-139

C. -Kusurluluğu Etkileyen (Kaldıran veya Azaltan) Haller-140

1. -Zorunluluk Hali-140

2. -Hata / Yanılgı-142

a)-Hukuki Hata-143

b)-Fiili Hata-146

aa)-Genel Olarak-146

bb)-Suç Tipindeki Unsurlarda Hata-148

aaa)-Nitelikli Hallerde Hata-148

aaaa)-Cezayı Hafifleten Nitelikli Hallerde Hata-149

bbbb)-Cezayı Artıran Nitelikli Hallerde Hata-150

cc)-Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ve Azaltan Nedenlerde Hata-151

aaa)-Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Hata-152

bbb)-Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerde Hata-152

3. -Sapma-153

4. -Haksız Tahrik-154

V. -Azmettirmeye Etki Eden Nedenler-155

A. -Azmettirmede Cezayı Artıran Nitelikli Hal-156

B. -Azmettirmede Cezayı Azaltan Nitelikli Hal (Muhbir Suç Ortağı: TCK m. 38/3)-158

C. -Nitelikli Hallerin Şeriklere Etkisi-161

D. -Kanaatimiz-166

VI. -Azmettirme Ve Teşebbüs-166

A. -Teşebbüste Azmettirme-166

B. -Azmettirmeye Teşebbüs-167

C. -Azmettirenin Gönüllü Vazgeçmesi-171

VII. -Azmettirmenin Yaptırımı-178

A. -Azmettirenin Ceza Sorumluluğu-178

B. -Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Nedenler-184

1. -Ölüm-185

2. -Af-186

3. -Zamanaşımı-188

a)-Dava Zamanaşımı-188

b)-Ceza Zamanaşımı-191

c)-Kabahatlerde Zamanaşımı-193

4. -Şikâyetten Vazgeçme (Geri Alma) ve Feragat-193

5. -Önödeme-194

6. -Uzlaşma-195

2. -AZMETTİRME TÜRLERİ-197

I. -Zincirleme Azmettirme-199

A. -Genel Olarak-199

B. -Azmettirmeye Azmettirme-203

II. -Dolaylı Azmettirme-205

III. -Müşterek (Birlikte) Azmettirme-207

IV. -Yan Yana Azmettirme-210

V. -Çifte Ve Sollayan Azmettirme-212

VI. -Omnimodo Facturus (=Alias Facturus)-213

A. -Döndüren Azmettirme-213

B. -Eksilen Azmettirme-214

C. -Eklenen (=Artı/Üst) Azmettirme-215

1. -Niteliksel Teori-216

2. -Değersizlik Artışı Teorisi-217

3. -Esaslılık Teorisi-218

4. -Yardım (=Aliud) Teorisi-219

5. -Geliştirilmiş Yardım Teorisi-220

6. -Olay İncelemesi: -Sandalye Bacağı Olayı--221

7. -Kanaatimiz-222

VII. -Yardım Etmeye Azmettirme-223

VIII. -Azmettirmeye Yardım-224

IX. -Akim Kalan Azmettirme (Sonuçsuz Kalan Azmettirme)-227

X. -İmkânsız Azmettirme-229

XI. -Sosyal Azmettirme-231

XII. -Medyanın Azmettirmesi-233

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

AZMETTİRMENİN DİĞER İŞTİRAKTE SORUMLULUK STATÜLERİNDEN, SUÇ İŞLEMEYE TAHRİKTEN VE AJAN PROVOKATÖRDEN FARKI, BAZI SUÇ TÜRLERİ AÇISINDAN AZMETTİRME

1. -AZMETTİRMENİN DİĞER İŞTİRAKTE SORUMLULUK STATÜLERİNDEN ve SUÇ İŞLEMEYE TAHRİKTEN FARKI-235

I. -Faillik Statülerinden Farkı-235

A. -Dolaylı Faillikten Farkı-235

1. -Asli Failin Fiili Kastsız Olarak İcra Etmesi Halinde-238

2. -Asli Failin Fiili Taksirle İşlediği Hallerde-240

3. -Asli Failin Fiilinin Hukuka Uygun Olması Halinde-241

4. -Asli Failin Hukuka Aykırılık Bilinci Olmadan Hareket Etmesi Halinde-243

5. -Asli Failin Kusur Yeteneğinin Olmaması Halinde-246

6. -Asli Failin Kusur Yeteneğinin Az Olduğu Hallerde-247

7. -Kanaatimiz-248

II. -Şeriklik Statülerinden (Yardım Etmeden) Farkı-249

A. -Maddi Yardımdan Farkı-249

B. -Manevi Yardımdan Farkı-251

1. -Suç İşlemeye Teşvikten Farkı-252

2. -Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirmeden Farkı-255

3. -Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardım Vaadinden Farkı-257

4. -Yol Göstermeden Farkı-257

III. -Suç İşlemeye Tahrikten Farkı-259

A. -Genel Olarak Tahrik-259

B. -Suç İşlemeye Tahrik Azmettirme Farkı-259

C. -TCK’da Suç İşlemeye Tahrik Suçu-261

2. -AZMETTİRMENİN DİĞER İŞTİRAKTE SORUMLULUK STATÜLERİYLE BİR ARADA BULUNMASI ve AZMETTİRME ARAÇLARI-263

I. -Azmettirmenin Diğer İştirakte Sorumluluk Statüleriyle Bir Arada Bulunması-263

A. -Dolaylı Faillik ve Azmettirmenin Bir Arada Bulunması-263

B. -Yardım Etme ve Azmettirmenin Bir Arada Bulunması-263

II. -Azmettirme Araçları-264

A. -Genel Olarak-264

B. -Talimat Vermek-267

3. -KIŞKIRTICI AJAN (AJAN PROVOKATÖR)-269

I. -Genel Olarak-269

II. -Kışkırtıcı Ajanın Cezalandırılabilirliğine İlişkin Görüşler-271

A. -Kışkırtıcı Ajanın Cezalandırılması Gerektiğini Savunan Görüş-271

B. -Kışkırtıcı Ajanın Belli Şartlarda Sorumsuzluğunu Kabul Eden Görüşler-272

C. -Kanaatimiz-274

III. -Olay İncelemesi: -Gizli Müşteri Programı--277

4. -BAZI SUÇ TÜRLERİ AÇISINDAN AZMETTİRME-279

I. -Özgü Suçlar-279

II. -Yükümlülük Suçları-281

III. -Çok Failli Suçlar-282

IV. -Örgüt Suçları-285

V. -Taksirli Suçlar-286

A. -Kasten İşlenen Suça Taksirle Azmettirme-287

B. -Taksirli Suça Kasten Azmettirme-287

C. -Taksirli Suça Taksirle Azmettirme-288

VI. -Kesintisiz Suçlar-291

VII. -Zincirleme Suçlar-293

VIII. -İntihara Yönlendirme-294

IX. -İtiyadi Suç-296

X. -Teşebbüs Suçları-297

5. -KABAHATLERDE AZMETTİRME-299

SONUÇ-301

YARARLANILAN KAYNAKLAR-315