İdari Yargılama Usulü Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Onbeşinci Baskı İçin Önsöz 5
Kısaltmalar 27
Birinci Bölüm
İDARİ YARGILAMA USUL HUKUKUNA GİRİŞ
I. İDARENİN YARGISAL DENETİMİNİN AMACI 29
II. İDARENİN YARGISAL DENETİMİ SİSTEMLERİ 30
A. Yargı Birliği Sistemi 30
B. İdari Yargı Sistemi 31
1. Kavram 31
2. İdari Yargı Tipleri 32
a. Kuruluş Ölçütü 32
b. Görev Ölçütü 33
c. Altlık–Üstlük Ölçütü 33
III. İDARİ YARGININ DOĞUŞU, ÖZELLİKLERİ VE ANAYASAL SINIRLARI 35
A. Doğuşu ve Gelişimi 35
1. Fransa’da 35
2. Türkiye’de 36
B. İdari Yargı Sisteminin Özellikleri ve Anayasal Sınırları 38
1. İdari Yargı Sisteminin Özellikleri 38
2. İdari Yargı Sisteminin Anayasal Sınırları 39
a. İdarenin Yargısal Denetiminin Hukuka Uygunluk Denetimi İle Sınırlı Olması 39
b. İdarî İşlem veya Eylem Niteliğinde Yargı Kararı Verilememesi 39
c. Yerindelik Denetimi Yapılamaması 40
ç. Takdir Yetkisini Kaldıracak Nitelikte Yargı Kararı Verilememesi 41
d. Yürütme Görevinin Kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Gösterilen Şekil ve Esaslara Uygun Olarak Yerine Getirilmesini Kısıtlayacak Şekilde Yargı Kararı Verilememesi 41
IV. YARGILAMA YOLLARI VE İDARİ YARGININ DİĞER YARGI DÜZENLERİYLE İLİŞKİSİ 42
A. Yargılama ve Yargı Yolu Kavramı 42
1. Yargılama Kavramı 42
2. Yargı Yolu (Düzeni) Kavramı 43
a. Anayasa Yargısı 43
b. Adli (Medeni) Yargı 44
c. İdari Yargı 44
ç. Seçim Yargısı 45
d. Hesap Yargısı 45
B. İdari Yargının Diğer Yargı Düzenleri İle İlişkisi 47
1. Anayasa Yargısı İle İlişkisi 47
2. Medeni Yargı İle ilişkisi 48
3. Ceza Yargısı İle İlişkisi 48
V. İDARİ YARGILAMA USULÜ HUKUKU 49
A. Terim Sorunu ve Tanım 49
B. İdare Hukuku İle İlişkisi 49
C. İdari Yargılama Usulü Hukukunun Kaynakları 50
1. Anayasa 50
2. Kanunlar ve Bunlara Eşdeğer Metinler 51
3. Yargı Kararları 52
4. Örf ve Adet 52
5. Öğreti 53
İkinci Bölüm
İDARİ YARGI HÂKİMLERİNİN
HUKUKİ STATÜSÜ
I. HÂKİMLİK MESLEĞİNE GİRİŞ, HAKİMLERİN BAĞIMSIZLIĞI VE GÜVENCESİ 55
A. Hâkimlik Mesleğine Giriş 55
1. Adaylık 55
2. Hâkimliğe Atama 60
B. Hâkimlik Mesleği 60
C. Hâkimlerin Bağımsızlığı ve Teminatı 61
1. Hâkimlerin Bağımsızlığı 61
2. Hâkimlik Teminatı 64
II. HÂKİMLERİN SORUMLULUĞU 65
A. Disiplin Sorumluluğu 65
B. Cezai Sorumluluk 66
1. Görevleriyle İlgili Suçlar 66
2. Kişisel Suçlar 67
3. Görevden Uzaklaştırma 68
C. Bölge İdare Mahkemesi Başkanı, Daire Başkanı ve Üyelerin Sorumluluğu 68
Ç. Hukuki Sorumluluk 70
Üçüncü Bölüm
İDARİ YARGI KURULUŞLARI
I. DANIŞTAY 73
A. Yargısal Görevleri 73
1. Temyiz Yeri Olarak 74
2. İlk Derece Mahkemesi Olarak 74
B. Yapısı 77
1. Dava Daireleri 77
2. İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları 80
3. İçtihatları Birleştirme Kurulu 82
4. Başkanlar Kurulu 82
5. Başkanlık Kurulu 83
C. Danıştay Yargı Personeli 84
II. BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ 88
A. Teşkilatı 88
1. Kurulması ve Kaldırılması 88
2. Oluşumu 88
3. Mahkeme Başkanı, Daire Başkanları ve Üyelerin Görevleri 88
a. Mahkeme Başkanı 88
b. Daire Başkanları 89
c. Bölge İdare Mahkemesi Üyeleri 89
4. Başkanlar Kurulu’nun Oluşumu ve Görevleri 90
5. Dairelerin Görevleri 90
6. Mahkeme Başkanı, Daire Başkanları ve Üyelerin Nitelikleri ve Atanmaları 91
7. Dairelerin Çalışma Usulü 92
B. Görevleri 92
C. İdari İşler İle Yazı İşleri Hizmetleri 93
1. İdari İşler ve Yazı İşleri Hizmetleri 93
2. Bölge İdare Mahkemesi Adalet Komisyonu 94
III. İDARE VE VERGİ MAHKEMELERİ 95
A. Kurulması ve Kaldırılması 95
B. Görevleri 96
1. İdare Mahkemelerinin Görevleri 96
2. Vergi Mahkemelerinin Görevleri 97
3. Tek Hâkimle Bakılan Davalar 97
4. Nöbetçi Mahkemelerin Görevleri 98
C. İşleyişi 98
IV. ÖZEL MAHKEMELER 99
A. Sayıştay 99
1. Yargısal Görevleri 101
a. Yargılamaya Esas Rapor Aşaması 101
b. Yargılama Aşaması 101
c. Kanun Yolları Aşaması 102
ca. Temyiz 102
cb. Yargılamanın İadesi 103
cc. Karar Düzeltme 104
cç. İçtihatların Birleştirilmesi 104
2. Yapısı 104
a. Daireler 105
b. Daireler Kurulu 105
c. Temyiz Kurulu 105
ç. Genel Kurul 106
3. Konumu 106
4. Kararlarının Niteliği 107
5. Sayıştay Personeli 108
B. Yüksek Seçim Kurulu 110
Dördüncü Bölüm
İDARİ YARGININ GÖREV ALANI
I. İDARİ YARGIDA GÖREV KAVRAMI 111
II. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI 111
A. Görev Alanının Belirlenmesinde İlkeler 112
1. İdari Yargının Görev Alanı Anayasa ve Yasalarla Belirlenmiştir 112
2. Yargı Yerlerinin Görevleri Kamu Düzeni İle İlgilidir 112
3. Uyuşmazlığın Niteliği 113
4. Özel Hukuk Kişilerine Karşı İdari Yargı Yerlerinde İdarî Dava Açılamaz 113
5. İdare Tarafından Açılan Davalar Adalet Mahkemelerinde Görülür 114
B. İdari Yargının Görev Alanının Belirlenmesinde Ölçütler 114
1. Hâkimiyet – Temşiyet Ölçütü 115
2. Kamu Hizmeti Ölçütü 115
3. İdari İşlem, İdari Eylem, İdari Sözleşme Ölçütü 116
a. İdari İşlem 116
b. İdari Eylem 118
c. İdari Sözleşme 120
III. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI DIŞINDA KALAN DAVALAR 121
A. Genel Olarak İdarî Yargının Görev Alanı Dışındaki Davalar 121
1. Yasama Organının İşlemleri 121
2. Yargı Organlarının İşlemleri 122
3. Seçimle İlgili Uyuşmazlıklar 122
4. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Doğan Davalar 122
5. Kamu Görevlileri Aleyhine Açılan Davalar 123
6. İdarenin Özel Kişilere Karşı Açtığı Davalar 123
7. Haksız Ödemelerin Geri Alınması Amacıyla Açılan Davalar 124
B. Hükümet Tasarrufları ve Yasama Kısıntısı 124
1. Hükümet Tasarrufları 124
a. Fransa’da 124
b. Türkiye’de 126
2. Yasama Kısıntısı 126
a. Terfi İşlemleri ve Kadrosuzluk Nedeniyle Emekliye Ayırma İle İlgili Yüksek Askerî Şura Kararları 128
b. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları 128
c. Kanunla Olağanüstü Hallerde Seferberlik ve Savaş Halinde Milli Güvenlik, Kamu Düzeni, Genel Sağlık Nedenleri İle Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilmesinin Sınırlanabilmesi 130
ç. Yargıtay Başkanlar Kurulu’nun İtiraz veya Doğrudan Verdiği Kararlara Karşı Yargı Mercilerine Başvurulamaz 130
d. Silahlı Kuvvetler Mensupları Hakkındaki Disiplin Cezaları Yargı Denetimi Dışına Çıkarılabilir 131
e. Olağanüstü Hal ve Savaş Hali Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 131
f. Tahkim Yoluyla Çözülmesi Öngörülen, Kamu Hizmetleriyle İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar 131
g. Yüksek Hakem Kurulu Kararları 132
ğ. Yüksek Seçim Kurulu Kararları 132
h. Spor Tahkim Kurulu Kararları 132
C. İdarî Nitelikte Olmalarına Rağmen İdarî Yargının Görev Alanı Dışında Tutulan Davalar 133
1. Kamulaştırma Kanunu’nun Uygulanmasından Doğan Bazı Davalar 134
2. Nüfus Kayıtlarının Düzeltilmesine İlişkin Davalar 134
3. Tapu Sicili İle İlgili Davalar 135
4. İcra–İflas Memurlarının Kusurlarından Doğan Zararların Tazmini İçin Açılacak Davalar 136
5. Bazı İş Uyuşmazlıklarından Doğan Davalar 136
6. İdare Taşıtlarının Yaptığı Kazalar Nedeniyle Doğan Zararların Tazmini Amacıyla Açılacak Davalar 138
7. İdarî Para Cezalarına Karşı Yapılacak İtirazlar 138
8. Haksız Yere Tutuklananların, Uğradıkları Zararların Tazmini Amacıyla Açılacak Davalar 140
9. Haciz Dolayısıyla Açılacak İstihkak Davaları 140
10. Eser Sahibi İle İdare İle Arasında Çıkacak Uyuşmazlıklar 140
11. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’ndan Doğan Davalar 141
12. Vasi ve Vesayet Dairesi Kusuru Sonucu Kendilerine Ödenmeyen Zararın Hazinece Tazminine İlişkin Davalar 142
13. Fiilî Yol 142
14. Tahkim Yolu Öngörülen İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar 145
15. Yap–İşlet–Devret Modeli Çerçevesinde Yapılan Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıklar 146
16. Borsa Üyesi İle Müşteri Arasındaki Uyuşmazlıklar 147
17. Türkiye Futbol Federasyonu’nun İşlemlerine Karşı Açılan Davalar 148
18. Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar 150
19. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanundan Doğan Davalar 150
20. Kira Uyuşmazlıkları 150
21. Ölüm veya Vücut Bütünlüğünün Yitirilmesinden Doğan Zararların Tazmini Davaları 151
22. 3533 Sayılı Kanun Gereği Tahkim Usulüne Tabi Uyuşmazlıklar 152
23. Diğer Davalar 154
Beşinci Bölüm
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ VE
YARGI YOLU UYUŞMAZLIKLARI
I. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ 155
A. Yapısı ve Çalışma Usul ve Esasları 155
1. Yapısı 155
2. Çalışma Usul ve Esasları 156
B. Görev Alanı 157
II. YARGI YOLU UYUŞMAZLIKLARI 158
A. Görev Uyuşmazlığı 158
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı 158
a. Şartları 158
b. Uyuşmazlığın Çıkarılması 159
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 160
a. Şartları 160
b. Uyuşmazlığın Giderilmesi 162
B. Hüküm Uyuşmazlığı 163
1. Şartları 163
2. Uyuşmazlığın Giderilmesi 164
Altıncı Bölüm
İDARİ YARGIDA DAVALAR
I. GENEL OLARAK DAVA KAVRAMI VE HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNDA DAVALAR 165
A. Genel Olarak Dava Kavramı 165
B. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Dava Türleri 166
1. Eda Davaları 166
2. Tespit Davaları 167
3. Yenilik Doğuran (İnşai) Davalar 167
4. Belirsiz Alacak ve Tespit Davaları 168
5. Topluluk Davası 168
II. İDARİ DAVA KAVRAMI VE İDARİ DAVALAR 169
A. İdari Dava Kavramı 169
B. İdari Davalar 171
III. YORUM DAVALARI 172
A. Tanım 172
B. Yorum Davasının Türleri 172
1. Doğrudan Yorum Davası 172
2. Mahkeme Kararı Üzerine Açılan Yorum Davası 173
C. Yorum Davasının Sonuçları 174
Yedinci Bölüm
İPTAL DAVASI
I. TANIM 175
II. İPTAL DAVASININ ÖZELLİKLERİ 176
A. Genel Olması 176
B. Konusunu İdari İşlemlerin Oluşturması 176
C. Kesin ve Yürütülmesi Gereken İşlemler Hakkında Açılması 176
Ç. İdari İşlemin Hukuka Aykırılığı Nedeniyle İptali Amacıyla Açılması 176
III. KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI 177
A. Göreve İlişkin Şartlar 177
1. Görevli Yargı Yeri 177
2. Davanın Görevsiz Yargı Yerinde Açılması 177
B. Konusuna İlişkin Şartlar 178
1. İdari İşlemin Var Olması 178
2. İdari İşlemin Kesin ve İcraî Nitelikte Olması 181
a. İşlemin Kesin Olması 181
b. İşlemin İcrai (Yürütülmesi Zorunlu) Nitelikte Olması 182
3. İdarî Başvuru Yollarının Tüketilmesi 187
4. İptal Davasının Konusuz Kalması 188
C. Davacıya İlişkin Şart: Menfaat İhlali 190
1. İdari Yargıda Menfaat Kavramı ve Hak–Menfaat İhlali 190
2. Menfaat İhlalinin Tespiti 193
Ç. Davalıya İlişkin Şartlar 200
D. Süresine İlişkin Şartlar 200
E. Şekline İlişkin Şartlar 201
IV. İPTAL NEDENLERİ: HUKUKA AYKIRILIK 201
A. Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık 201
1. Kişi Yönünden Yetkisizlik (Yetki Gaspı) 202
2. Konu Yönünden Yetkisizlik 202
3. Zaman Yönünden Yetkisizlik 204
4. Yer Yönünden Yetkisizlik 206
5. Fonksiyon Gaspı 207
6. Yetki Devri – Vekâlet – İmza Yetkisinin Devri Kurallarına Aykırılık 207
7. Fiilî Memur Teorisi 207
8. Yetkide Paralellik İlkesine Aykırılık 208
B. Şekil Yönünden Hukuka Aykırılık 208
1. Esaslı Şekil Kurallarına Aykırılık 210
a. Yazılı Yapılması Gereken İşlemlerin Sözlü Yapılması 210
b. Gerekçe İlkesine Uyulmaması 211
c. Hazırlık İşlemlerinin Yapılmaması 212
ç. İlgilinin Savunmasının Alınmaması 212
d. Şekil ve Usulde Paralellik İlkesine Aykırılık 213
e. Usul Kurallarına Aykırılık 214
f. Uygulanma Şartı Olarak Şekil Kurallarına Aykırılık 214
2. Tali (İkinci Derecede) Şekil Kurallarına Aykırılık 215
C. Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık 215
1. İdari İşlemlerde Sebep Kavramı 216
2. Sebep Unsurunda Hukuka Aykırılık Halleri 216
a. Sebebi Belli İşlemlerde İşlemin Bu Sebebe Dayanmaması 217
b. Sebebi Belirsiz Kavramlarla Gösterilmiş İşlemlerde Hukuka Aykırılık 218
c. Sebebi Hiç Gösterilmemiş İşlemlerde Hukuka Aykırılık 218
Ç. Konu Yönünden Hukuka Aykırılık 219
1. İdari İşlemlerde Konu Unsuru 219
2. Konu Unsurunda Hukuka Aykırılık Halleri 219
a. Konusu Mümkün ve Meşru Olmayan İşlemler 219
b. Sebep ve Konu Unsurları Arasındaki İlişkinin Kopuk Olduğu İşlemler 220
c. Kanuna (Pozitif Hukuka) Aykırılık Halleri 220
D. Amaç Yönünden Hukuka Aykırılık 221
1. İdari İşlemlerde Amaç (Maksat) Unsuru 221
2. Amaç Unsuru Açısından Hukuka Aykırılık Halleri 222
a. Kişisel Amaç Güdülmüş Olması 223
b. Siyasî Amaç Güdülmüş Olması 223
c. Özel Maksadın Aşılması 223
ç. Üçüncü Kişileri Koruma Amacı Güdülmesi 223
d. Usul Bakımından Amaca Aykırılık 223
V. İPTAL DAVASININ SONUÇLARI 224
A. Reddedilmesi Yönünden 224
B. İptal Kararı Yönünden 224
VI. İPTAL KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ 226
Sekizinci Bölüm
TAM YARGI DAVASI
I. TANIM VE TÜRLERİ 229
A. Tanım 229
B. Türleri 230
1. Tazminat Davaları 230
2. İstirdat (Geri Alma) Davaları 230
3. İdarî Sözleşmelerden Doğan Davalar 230
4. Vergi Davaları 231
II. KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI 231
A. Görevli Yargı Yeri 231
B. Konusuna İlişkin Şartlar 231
1. İdarî İşlemler Nedeniyle Tam Yargı Davası Açılması 231
a. İptal ve Tam Yargı Davalarının Birlikte Açılması 232
b. İptal Davası Açıldıktan Sonra Tam Yargı Davasının Açılması 232
c. İdarî İşlemlere Karşı Doğrudan Tam Yargı Davası Açılması 233
ç. İdarî İşlemin Uygulanmasından Doğan Zararların Tazmini İçin Tam Yargı Davası Açılması 233
2. İdarî Eylemler Nedeniyle Tam Yargı Davası Açılması 233
3. İdarî Sözleşmeler Nedeniyle Tam Yargı Davası Açılması 235
C. Taraflarına İlişkin Şartlar 235
1. Davacı Bakımından 235
2. Davalı Bakımından 236
Ç. Süresine İlişkin Şartlar 237
D. Şekline İlişkin Şartlar 238
III. TAM YARGI DAVASINDA SORUMLULUK NEDENLERİ 238
A. Hizmet Kusuru 240
1. Tanım ve Özellikleri 240
a. Tanım 240
b. Özellikleri 241
2. Hizmet Kusuru Teşkil Eden Haller 242
a. İdari Eylemlere İlişkin Hizmet Kusuru 242
aa. Hizmetin Kötü İşlemesi 242
ab. Hizmetin Geç İşlemesi 243
ac. Hizmetin Hiç İşlememesi 245
b. İdari İşlemlere ilişkin Hizmet Kusuru 246
ba. İdari İşlemin Salt Tesis Edilmesinden Doğan Hizmet Kusuru 246
bb. İdari İşlemin Uygulanmasından Doğan Hizmet Kusuru 247
bc. Mahkeme Kararlarının Yerine Getirilmemesinden Doğan Hizmet Kusuru 248
c. Hukuka Aykırılık ve Kusur 249
ç. Kusurun Derecesi, Kanıtlanması ve Kusur Karinesi 249
ça. Kusurun Derecesi 249
çb. Kusurun Kanıtlanması ve Kusur Karinesi 250
3. Hizmet Kusuru – Kişisel Kusur Ayrımı 250
a. Kavram 250
b. Kişisel Kusur Sayılan Durumlar 252
ba. Ağır Kusurlar 252
bb. Hizmetten Ayrılabilen Kusurlar 253
bc. Suç Sayılan Kusurlar 254
B. İdarenin Kusursuz Sorumluluğu 255
1. Kusursuz Sorumluluk İlkeleri 255
a. Risk (Hasar=Tehlike) İlkesi 256
aa. İdarenin Tehlikeli Faaliyetlerde Bulunması ve Tehlikeli Araç Kullanması 256
ab. Mesleki Risk 257
ac. Sosyal Risk 257
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi 259
2. Hukuka Uygun İşlemlerde Kusursuz Sorumluluk 260
3. Kamu Hizmetlerine Katılmada Kusursuz Sorumluluk 261
C. İdarenin Sorumluluğunun Şartları 261
1. Zarar Doğurucu Tutum ve Davranış 261
2. İlliyet (Nedensellik) Bağı 261
3. Zarar 262
a. Zararın Belli ve Gerçek Olması 262
b. Zararın Özel Olması 263
c. Maddi Zarar – Manevî Zarar 263
Ç. İdarenin Sorumluluğunu Kaldıran Ya Da Azaltan Nedenler 264
1. Zorlayıcı Sebep 264
2. Beklenilmeyen Haller 265
3. Zarar Görenin Kusuru 266
4. Üçüncü Kişinin Kusuru 267
D. Tazminatın Şekli ve Hesaplanması 267
IV. TAM YARGI KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ 270
V. TAM YARGI DAVASININ SONUÇLARI 270
Dokuzuncu Bölüm
İDARİ YARGILAMA USULÜNÜN ÖZELLİKLERİ
I. KENDİLİĞİNDEN (RESEN) ARAŞTIRMA İLKESİ 273
II. YAZILILIK (YAZILI YARGILAMA) İLKESİ 274
III. BASİTLİK VE UCUZLUK İLKESİ (USUL EKONOMİSİ) 274
IV. SAVCILIK 275
Onuncu Bölüm
İDARİ YARGIDA GÖREV VE YETKİ
I. GÖREV 277
A. Görev Kurallarının Hukuki Niteliği 277
B. Mahkemece Görev Konusunun İncelenmesi 278
C. Görev Uyuşmazlıkları ve Giderilmesi 278
1. Olumsuz Görev Uyuşmazlıkları 278
a. Danıştay’ın Daireleri Arasında 279
b. İdare ve Vergi Mahkemeleri Arasında 279
c. Danıştay İle İdare ve Vergi Mahkemeleri Arasında 279
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlıklarının Giderilmesi 279
II. YETKİ 280
A. Yetki Kurallarının Hukuki Niteliği 280
B. Genel Yetki 281
C. Özel Yetki Kuralları 282
1. Kamu Görevlilerine İlişkin Davalarda Yetki 282
a.Kamu Görevlilerinin Atanma ve Nakilleri İle İlgili Davalarda 282
b. Kamu Görevlilerinin Görevlerine Son Verilmesi, Emekli Edilmesi ve Görevden Uzaklaştırılmaları İle İlgili Davalarda 284
c. Kamu Görevlilerinin Görevle İlişkisinin Kesilmesi Sonucunu Doğurmayan İdari İşlemlerle İle İlgili Davalarda 285
ç. Mahalli İdarelerin Organları ile Bu Organların Üyelerinin Geçici Bir Tedbir Olarak Görevden Uzaklaştırılmaları İle İlgili Davalarda 286
d. Hakim ve Savcıların Mali ve Sosyal Haklarına ve Sicillerine, Müfettiş Hal Kağıtlarına İlişkin Davalarda 286
2. Taşınmaz Mallara İlişkin Davalarda Yetki 286
3. Mahalli İdareleri İlgilendiren Mevzuatın Uygulanmasından Doğan Davalarda Yetki 287
4. Taşınır Mallara İlişkin Davalarda Yetki 287
5. Tam Yargı Davalarında Yetki 288
a. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davalarında 288
b. İdari İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davalarında 288
c. İdari Eylemden Doğan Tam Yargı Davalarında 289
ç. Bayındırlık ve Ulaştırma gibi Bir Hizmetin Yürütülmesinden Doğan Tam Yargı Davalarında 289
d. Diğer Tam Yargı Davalarında 289
6. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetkili Mahkeme 289
Ç. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı ve Giderilmesi 290
1. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı 290
2. Yetki Uyuşmazlığının Giderilmesi 290
C. YARGI YERİ BELİRTİLMESİ (MERCİ TAYİNİ) 291
1. Görevli ve Yetkili mahkemenin Davaya Bakmasına Fiili veya Hukukî Engel Çıkması 291
a. Fiilî Engel 291
b. Hukukî Engel 292
2. İki Mahkemenin Yetki Sınırında Tereddüt Edilmesi 292
3. Olumlu Görev ve Yetki Uyuşmazlıkları 292
4. Yargı Yeri Belirtilmesinde Yetki ve İzlenecek Usul 293
a. Yargı Yeri Belirtilmesinde Yetki 293
b. Yargı Yeri Belirtilmesinde İzlenecek Usul 293
Onbirinci Bölüm
İDARİ DAVALARDA TARAFLAR
I. EHLİYET 295
A. Objektif Ehliyet 295
1. Davada Taraf Olma Ehliyeti 295
2. Dava Açabilme Ehliyeti 296
a. Tam Dava Ehliyeti 297
b. Sınırlı Dava Ehliyetine Sahip Olanlar 297
c. Dava Ehliyeti Olmayanlar 297
ç. Yabancıların Durumu 298
3. Objektif Ehliyet İdari Davalarda Kabul Edilebilirlik Şartıdır 299
B. Subjektif Ehliyet 299
1. Menfaat İhlali 299
2. Hak İhlali 301
II. DAVALI 301
A. Davalının Tespiti Kamu Düzeniyle İlgilidir 301
B. Davalının Tespiti 301
C. Husumetin Yöneltilmesi 302
Ç. Husumetin Yanlış Gösterilmesi 302
III. DAVAYA VEKÂLET 303
IV. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN TARAFLARIN YANINDA YER ALMASI 305
A. Davaya Katılma (Feri Müdahale) 305
B. Davanın İhbarı 307
Onikinci Bölüm
İDARİ DAVA AÇMA SÜRESİ
I. TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 309
II. DAVA AÇMA SÜRESİ TÜRLERİ 310
A. İdari Yargılama Usulü Kanununda Dava Açma Süreleri 310
1. Genel Dava Açma Süresi 310
2. İvedi Yargılama Usulüne Tabi İdari Davalarda 310
3. Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulüne Tabi İdari Davalarda 311
B. Özel Dava Açma Süresi 311
1. 213 Sayılı Vergi Usulü Kanunu’nun Mükerrer 49’uncu Maddesinin (a) Fıkrasına Göre Emlak Vergisine Ait Bedel ve Değerlerine Karşı Açılan Davalarda 311
2. İdare Mahkemelerinde Açılacak İdari Davalarda 311
3. Vergi Mahkemelerinde Açılacak İdari Davalarda 313
III. SÜRENİN BAŞLANGICI 313
A. İdari Davalarda 313
1. Yazılı Bildirimde 313
2. İdareye Başvuru Durumunda 315
a. İdari İşlem ve Eylemler İçin 315
b. Vergi İşlemleri İçin 317
3. İlan Yoluyla Bildirimlerde 318
4. Düzenleyici İşlemlere Karşı Açılacak Davalarda 318
5. İdari İşlemler Nedeniyle Açılacak Tam Yargı Davalarında 319
6. İdari Eylemler Nedeniyle Açılacak Tam Yargı Davalarında 320
7. İdarî Sözleşmeler Nedeniyle Açılacak Tam Yargı Davalarında 320
B. Vergi Davalarında 321
1. Tahakkuku Tahsile Bağlı Vergilerde 322
2. Tebliğ Yapılan Hallerde veya Tebliğ Yerine Geçen İşlemlerde 322
3. Tebliğ Yerine Geçen İşlemlerde 323
4. Tevkif Yoluyla Alınan Vergilerde 323
5. Tescile Bağlı Vergilerde 324
6. Vergi Dairesinin Davacı Olduğu Davalarda 324
7. İhtirazi Kayıtla Beyan Edilen Vergilerde 325
IV. SÜRELERİN HESAPLANMASI 326
A. Süreler, Tebliğ, Yayın Veya İlan Tarihini İzleyen Günden İtibaren İşlemeye Başlar 326
B. Tatil Günlerinin Sürelere Etkisi 326
C. Sürelerin Çalışmaya Ara Verme Zamanına Rastlaması 326
Ç. Sürelerin Mali Tatil Zamanına Rastlaması 328
V. SÜRELERİN DURMASI VE EK SÜRELER 329
A. Üst İdari Makamlara Başvuru Durumunda Sürelerin Durması 329
1. İdari Yargılama Usulü Kanunu’na Göre Üst Makama Başvuru 329
2. Gümrük Kanunu’na Göre Üst Makama Başvuru 332
3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na Başvuru 333
4. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru 333
5. İdari Uyuşmazlıkların Sulh Yoluyla Halli Amacıyla İdareye Başvuruda 334
B. Mücbir Sebebin Dava Açma Süresini Durdurup Durdurmayacağı 335
C. Ek Süreler 337
1. Görevsiz Yargı Yerine Başvurmada Ek Süreler 337
2. Dava Dilekçesinin Reddini Gerektiren Eksikliklerin Giderilmesi İçin Ek Süre 338
3. Vergi Usul Kanunu’nda Öngörülen Ek Süre 338
VI. DAVA SÜRESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI 339
Onüçüncü Bölüm
İDARİ YARGIDA
DAVA AÇILMASI VE SONUÇLARI
I. DAVA DİLEKÇESİ 341
II. DAVA DİLEKÇESİNİN VERİLECEĞİ YERLER 342
III. DİLEKÇELER ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEM 343
A. Dava Açılırken Harç ve Posta Giderinin Ödenmemiş veya Eksik Ödenmiş Olması 343
B. Davanın Yürütülmesi Sırasında Harç ve Posta Giderinin Ödenmemiş Veya Eksik Ödenmiş Olması 344
IV. AYNI DİLEKÇE İLE DAVA AÇILABİLECEK HALLER 345
A. Tek Dilekçe İle Birden Çok Dava Açılması 345
1. Dava Konusu Olacak Kararlar Arasında Maddî veya Hukukî Bağlılık Ya Da Sebep Sonuç İlişkisi Bulunmalıdır 345
2. Kararlara Karşı Açılacak Davalara Bakmak Aynı Yargı Düzeninin ve Aynı Yargı Yerinin Görevi Olmalıdır 346
3. Süre Yönünden De Her İki Karara Karşı Dava Açma İmkânı Bulunmalıdır 347
4. Kararlar Aynı Türden İşlemler Olmalıdır 348
5. Dava Konusu Kararlar Arasında, Davalı Yönünden De Uygunluk Bulunmalıdır 348
B. Birden Çok Kişinin Tek Dilekçe İle Dava Açabilmesi 348
C. Birlikte Dava Açılma Şartlarının İncelenmesi 348
V. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI 349
A. Davaların Birleştirilmesi 349
1. Aynı Mahkemede Görülmekte Olan Davaların Birleştirilmesi 349
2. Ayrı Mahkemelerdeki Davaların Birleştirilmesi 350
a. Bağlantının Danıştay’ca incelenmesi 350
b. Bağlantının Bölge İdare Mahkemesince İncelenmesi 351
B. Bağlantı İsteminin Mahkemece Kabul Edilmemesi 351
C. Bağlantılı Davalarla İlgili Diğer Esaslar 352
Ç. Davaların Ayrılması 352
VI. DAVA AÇMANIN SONUÇLARI 352
A. Zamanaşımının Kesilmesi 353
B. Dersdestlik 353
C. Hüküm Verme Zorunluluğu 354
Ç. İddia ve Savunmanın Sınırlandırılması 355
Ondördüncü Bölüm
İDARİ DAVA SÜRECİNDE
TARAF İSTEKLERİ
I. İVEDİLİK GEREKTİREN TARAF İSTEKLERİ 357
A. İdarî Yargıda Deliller ve Delil Tespiti 357
1. İdarî Yargıda Deliller 357
2. İdarî Yargıda Delil Tespiti 357
a. Dava Açılmadan Önce 357
b. Dava Açıldıktan Sonra 358
B. Yürütmenin Durdurulması 359
1. Nitelikleri 360
a. İstisnai Olması 360
b. Geçici Bir Tedbir Olması 360
c. Ara Kararı Niteliğinde Olması 361
2. Yürütmenin Durdurulması Şartları 361
a. Şekle İlişkin Şartlar 361
aa. Açılmış Bir İptal Davasının Bulunması 361
ab. Taraflardan Birinin Talep Etmesi 362
ac. Yürütmenin Durdurulması Kararının Bir Teminat Karşılığı Verilmesi 362
aç. Yürütmenin Durdurulması Kararlarının Gerekçeli Olması 362
b. Esasa İlişkin Şartlar 362
ba. İdarî İşlem Açıkça Hukuka Aykırı Olmalıdır 363
bb. İdarî İşlemin Uygulanması Halinde “Telafisi Güç veya İmkânsız Zararlar” Doğmalıdır 364
3. Yürütmenin Durdurulması Kararı 365
4. Yürütmenin Durdurulması Kararlarına İtiraz 367
a. İtirazın Fayda ve Sakıncaları 367
b. İtirazın Yapılacağı Yerler ve Usûlü 369
5. Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması 370
6. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları 371
7. Yürütmenin Durdurulması Kararlarının Kaldırılmasının İstenebilmesi 372
II. İVEDİLİK GEREKTİRMEYEN BİLGİ TOPLAMA İSTEMLERİ 373
A. Bilirkişi İncelemesi 373
B. Keşif 374
III. DAVA SÜRECİNDE YARGILAMAYI DURDURAN İSTEMLER 375
A. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklı Olması, Çekinmesi ve Reddi 375
1. Ret Sebepleri 376
2. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklı Olması 376
3. Hâkimin Çekinmesi ve Reddi Usûlü 377
4. Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 378
a. Danıştay’da 378
b. Bölge İdare, İdare ve Vergi Mahkemelerinde 378
B. Anayasa’ya Aykırılık İddiası 379
C. Tarafların Kişilik ve Niteliğinde Değişiklik 380
1. Taraflardan Birinin Ölmesi 380
2. Taraflardan Birinin Vesayet Altına Alınması veya Kendisine Kayyım Ya Da Kanunî Müşavir Tayin Edilmesi 381
3. Gösterilen Adrese Tebligat Yapılamaması 382
IV. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ 382
A. Feragat 382
B. Kabul 387
Onbeşinci Bölüm
DOSYALARIN İNCELENMESİ VE KARAR
I. İLK İNCELEME VE SONUÇLARI 389
A. Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme 389
B. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Karar 390
1. Görev ve Yetki 390
2. Ehliyet 391
3. Süre Aşımı 391
4. İdari Davaya Konu Olabilecek İşlemler 391
5. Husumet 392
6. Dava Dilekçesindeki Sakatlıklar 393
7. İdarî Merci Tecavüzü 393
C. Dava ve Cevap Dilekçelerinin Bildirilmesi 395
1. Normal İdari Davalarda 395
2. İvedi Yargılama Usulüne Tabi Uyuşmazlıklar Nedeniyle Açılan İdari Davalarda 397
3. Merkezi ve Ortak Sınavlar ve Bu Sınavlara İlişkin İşlemler İle Sınav Sonuçları Hakkında Açılan Davalara İlişkin Yargılama Usulünde 398
II. YARGILAMA VE HÜKÜM 398
A. Dosyaların İncelenmesi 398
1. Yazılı Yargılama Usulünde 398
2. İvedi Yargılama Usulünde 401
3. Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulünde 403
B. Duruşma 404
C. Davaların Karara Bağlanması 406
III. YARGI KARARLARININ UYGULANMASI 407
A. Mahkeme Kararlarının Uygulanması Zorunludur 408
B. Kararların Uygulanma Süresi 408
C. Kararların Uygulanmaması Veya Geciktirilmesi 410
Ç. Tam Yargı Kararlarının Uygulanmaması 411
D. Kararların Uygulanmaması Veya Uygulanmasının Geciktirilmesinin Sonuçları 412
1. İdarenin Sorumluluğunu Gerektirmesi: Tazminat 412
2. Gecikme Faizi 413
Onaltıncı Bölüm
İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI
I. KANUN YOLU KAVRAMI 417
II. İSTİNAF 418
A. İstinaf Kavramı 418
B. İstinaf Yoluna Başvurulabilecek Kararlar 420
C. İstinaf Yoluna Başvurulamayacak Kararlar 422
1. Nihai Kararlar 422
2. Nihai Olmayan Kararlar 423
Ç. İstinaf Usulü 424
III. TEMYİZ 425
A. Temyiz Yerleri 425
B. Temyize Konu Kararlar 426
1. Danıştay Dava Dairelerinin İlk Derece Mahkemesi Olarak Verdikleri Temyize Konu Kararları 426
2. Bölge İdare Mahkemelerinin İstinaf İncelemesi Sonucunda Verdikleri Temyize Konu Kararları 427
C. Temyiz Edilemeyecek Kararlar 429
Ç. Temyiz Sebepleri 431
1. İlk Derece Mahkemesince Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması 431
2. Temyiz Olunan Kararın Hukuka Aykırı Olması 432
3. Usul Hükümlerinin Uygulanmasında Kararı Etkileyebilecek Nitelikte Hata veya Eksikliklerin Bulunması 432
D. Temyiz Yoluna Başvurma 435
E. Temyiz Süresi 435
F. Temyiz Dilekçesi 436
G. Temyiz Veya İstinaf Yoluna Başvurmanın Kararın Yürütülmesine Etkisi 438
H. Temyiz İncelemesi 439
1. Temyiz Kararı 439
2. Temyiz Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler 440
I. Kanun Yararına Temyiz 441
IV. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 441
A. Şartları 442
B. Yenilenme Sebepleri 442
C. Yargılamanın Yenilenmesi Süresi 443
Ç. Yargılamanın Yenilenmesi Usulü 443
V. AÇIKLAMA 444
VI. YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ 444
EK: BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ, YARGI ÇEVRESİNE DAHİL OLAN İDARE VE VERGİ MAHKEMELERİ VE İLLER 447
Yararlanılan Kaynaklar 449
Kavramlar Dizini 457