İnsan Hakları Hukukuna Giriş

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Üçüncü Baskıya Önsöz 5
Kısaltmalar 23
Giriş 25
Birinci Kısım
İNSAN HAKLARI KAVRAMI VE İNSAN HAKLARI HUKUKU
Bölüm 1
İNSAN HAKLARI KAVRAMI
I. TANIM, ŞARTLARI VE BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 27
A. İnsan Haklarının Tanım 27
B. İnsan Haklarının Şartları ve Unsurları 28
1. İnsan Haklarının Şartları 28
2. İnsan Haklarının Unsurları 29
C. “İnsan Hakları” Kavramının Benzer Kavramlarla Karşılaştırılması 29
II. İNSAN HAKLARININ NİTELİKLERİ 31
A. Evrensellik 31
B. Doğuştan Kazanılma 35
C. Mutlaklık 36
Ç. Vazgeçilmezlik 36
D. Bireysellik 37
E. Çoğunlukla Hürriyet Hakkı Olma 37
1. Hürriyet Kavramı 37
2. Hak Kavramı ve Türleri 38
a. Doğal Haklar – Yasal Haklar 38
b. Talep Hakları–Hürriyet Hakları 39
c. Olumlu Haklar – Olumsuz Haklar 39
ç. Bireysel Haklar–Grup Hakları 40
3. Ödev Kavramı ve Türleri 40
4. “Hak” ve “Ödev” İlişkisi 41
5. Hak–Hürriyet İlişkisi 42
6. Hürriyetle İlgili Anlayışlar 44
7. Hak ve Hürriyetlerin İçeriği 44
F. Temel Hak Olma 45
G. Birey ile Devlet Arasındaki İlişkiler Niteliğinde Olma 46
1. İlişkilerin Niteliği 46
2. Uluslararası İnsan Hakları Hukukuna Göre Devletin Yükümlülükleri 46
a. Tanıma–Saygı Gösterme Yükümlülüğü 47
b. Karışmama ve Müdahale Etmeme Yükümlülüğü 47
c. Koruma Yükümlülüğü 48
ç. Gerçekleştirme Yükümlülüğü 49
d. Temin–Tedarik Yükümlülüğü 49
H. İnsan Haklarının Bütünlüğü 49
I. Hukuken Korunma Zorunluluğu 51
III. İNSAN HAKLARININ DİKEY VE YATAY ETKİSİ 51
A. Dikey Etkisi 51
B. Yatay Etkisi 52
IV. İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI 53
A. Kullanım Şekilleri Bakımından 53
B. Temel Haklar – Temel Olmayan Haklar Ayrımı 54
C. Negatif Haklar – Pozitif Haklar Ayrımı 55
Ç. Yasal Haklar – Moral Haklar Ayrımı 56
D. Koruyucu Haklar – İsteme Hakları – Katılma Hakları Ayrımı 56
1. Koruyucu Haklar 57
2. İsteme Hakları 57
3. Katılma Hakları 58
E. Klasik Haklar – Sosyal Haklar Ayrımı 58
F. Kişisel, Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Ayrımı 59
G. Tarihî Gelişimine Göre İnsan Haklarının Sınıflandırılması 60
1. Birinci Kuşak Haklar 60
2. İkinci Kuşak Haklar 61
3. Üçüncü Kuşak Haklar 62
4. Dördüncü Kuşak Haklar 63
Bölüm 2
İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ VE
POZİTİF HUKUKA GEÇİŞİ (İNSAN HAKLARI HUKUKUNA DOĞRU)
I. İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ 65
A. İlk Çağda İnsan Hakları 65
B. Orta Çağ’da İnsan Hakları 66
C. Yeni Çağ’da İnsan Hakları 68
II. İNSAN HAKLARININ POZİTİF HUKUKA GEÇİŞİ 70
A. Bildirge ve Anlaşmalara Geçiş 70
1. İngiliz ve Amerikan Belgeleri 70
2. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi 71
3. Yirminci Yüzyıldaki Gelişmeler 71
B. Anayasalarda Yer Alması 72
1. Batı’da 72
2. Türkiye’de 73
a. Belgeler ve Fermanlar 73
aa. Sened–i İttifak 73
bb. Gülhane Hattı Hümayun–u (Tanzimat Fermanı) 73
cc. Islahat Fermanı 74
çç. Adalet Fermanı 74
dd. Değerlendirme 75
b. Anayasalar 75
aa. 1876 Kanun–u Esasi 75
bb. 1924 Tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu (1924 Anayasası) 76
cc. 1961 Anayasası 77
çç. 1982 Anayasası 77
Bölüm 3
İNSAN HAKLARI HUKUKU
I. ORTAYA ÇIKIŞI VE KAPSAMI 79
II. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN HUKUK DALLARI İÇİNDEKİ YERİ 80
III. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 81
A. Evrensellik 81
B. Muamele Görme İlkeleri Niteliğinde Olmaları 81
C. Muamele Etme İlkeleri Niteliğinde Olmaları 81
Ç. Devletin Temel Ödevlerini Dile Getiren Talepler Niteliğinde Olmaları 82
IV. ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKU BELGELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE HAKİM OLAN İLKELER 82
A. Uluslararası İnsan Hakları Belgelerinin Özellikleri 82
1. Evrensellik 82
2. Kapsamının Genişliği 83
3. Devletlerin Çifte Sorumluluğu 83
B. İnsan Hakları Hukuku Belgelerine Hakim Olan İlkeler 83
1. İnsan Onuru 84
2. Ayrımcılık Yasağı 84
3. Hukuk Devleti (Hukukun Üstünlüğü) 85
4. Hesap Verebilirlik 86
5. Açıklık 87
6. Katılım 87
Bölüm 4
İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ VE SINIRLANMASI
I. İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ 89
A. Düzenleme Rejimleri 89
1. Önleyici Rejimler 89
a. Yasaklayıcı Önleme 90
b. Düzeltici Önleme 90
c. Basit Önleme 91
2. Düzeltici Rejim 91
B. Değerlendirme 92
II. İNSAN HAKLARININ SINIRLANMASI 92
A. Sınırlama Kavramı ve İnsan Haklarının Sınırları 93
1. Karine: İnsan Haklarının Korunması 93
2. İnsan Haklarının Sınırları 93
a. Doğal Sınırlar 93
b. Hukuki Sınırlar 93
B. Sınırlanması Mümkün Olmayan ve Olan Haklar 95
1. Mutlak Terimlerle İfade Edilen Haklar 95
2. Sınırlayıcı Bir Şekilde İfade Edilen Haklar 95
3. Kullanılması Sınırlanabilen Haklar 96
C. İnsan Haklarının Sınırlanmasında İlkeler 97
1. Sınırlamaların Gerekliliği İlkesi 97
2. Sınırlamaların Yasallığı İlkesi 98
3. Sınırlamaların Sebebe Bağlılığı İlkesi 101
a. Kavram 101
b. Sınırlama Nedenleri 102
aa. Milli Güvenlik 102
bb. Kamu Güvenliği 103
cc. Kamu Düzeni 103
çç. Kamu Ahlakı 104
dd. Kamu Sağlığının Korunması 105
ee. Başkalarının Hak ve Hürriyetlerinin Korunması 106
ff. Suç İşlenmesinin Önlenmesi 107
gg. Genel Refahın Sağlanması 107
4. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk İlkesi 108
5. Ölçülülük (Orantılılık) 109
6. Demokratik Toplum Gereklerine Uygunluk 110
7. Hakkın Özüne Dokunmama 111
Ç. Olağanüstü Yönetimlerde İnsan Haklarının Sınırlanması 112
1. Olağanüstü Yönetim Kavramı, Sebepleri ve İlanı 112
a. Olağanüstü Yönetim Kavramı 112
b. Olağanüstü Yönetim Sebepleri 112
c. Olağanüstü Rejimin İlan Edilmiş Olması 114
2. Olağanüstü Yönetimde İnsan Haklarını Sınırlama Ölçütleri 115
3. Askıya Alınan Sözleşme Hükümlerini Bildirme Yükümlülüğü 116
4. Olağanüstü Yönetimlerde İnsan Hakları 116
a. Sınırlanamayan Haklar 116
b. Kısmen veya Tamamen Sınırlanabilen Haklar 118
D. Çekinceler (Rezervasyonlar) 119
İkinci Kısım
ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKU
Bölüm 5
ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI
I. İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ 123
A. Önemi 123
B. Kapsamı 124
C. Bağlayıcılığı 125
II. ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR 126
A. Birleşmiş Milletler Şartı 126
B. Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmeleri (İkiz Sözleşmeler) ve Protokolleri 127
1. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi 128
2. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesine Ek 1. İhtiyari Protokolü 129
3. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesine Ek 2. İhtiyari Protokolü 130
4. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi 131
5. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokolü 132
C. Ayrımcılığın Önlenmesi 132
1. BM Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi 132
2. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 133
Ç. Kadın Hakları 134
1. BM Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi 135
2. Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Kaldırılması Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol 136
D. Çocuk Hakları 136
1. BM Çocuk Hakları Sözleşmesi 137
2. Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol 138
3. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol 139
4. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmaya Dahil Olmamaları Konusundaki İhtiyari Protokol 140
5. Çocuk Haklarına İlişkin Diğer Sözleşmeler 140
E. İnsan Kaçakçılığı, Kölelik, Kölelik–Benzeri Uygulamalar ve Zorla Çalıştırma 141
1. 182 No.lu En Kötü Çocuk İşçiliği Türleri UÇÖ Sözleşmesi 142
2. Kölelik Sözleşmesi 143
3. Kölelik, Köle Ticareti Köleliğe Benzer Uygulamalar ve Kurumların Kaldırılması Hakkında Ek Sözleşme 143
4. 1930 Tarihli ve 29 No.lu Zorla Çalışma Sözleşmesi 144
5. 1957 tarihli ve 105 No.lu Zorla Çalıştırmanın Önlenmesi Sözleşmesi 144
F. Vatansız ve Mültecilerin Hakları 144
1. Vatansızların Hakları 144
a. Vatansız Kişilerin Hukuki Statülerine İlişkin 1954 Sözleşmesi 145
b. 1961 tarihli Vatansızlık Hallerinin Sayısının Azaltılmasına İlişkin BM Sözleşmesi 145
c. Yaşadığı Ülkenin Vatandaşlığına Sahip Olmayan Bireylerin İnsan Hakları Üzerine Bildirge 146
2. Mültecilerin Hakları 146
a. Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair Sözleşme 147
b. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1967 Protokolü (New York Protokolü) 148
G. Savaş Suçları, İnsanlığa Karşı Suçlar ve Soykırım 149
1. BM İnsanlığa Karşı Suçların Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi 150
2. Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü 150
H. İşkence Yasağı, Tutuklu ve Hükümlülerin Korunması 151
1. İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muameleye ve Cezaya Karşı Sözleşme 151
2. İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Küçültücü Muameleye ve Cezaya Karşı Sözleşme Seçmeli Protokolü 152
I. Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Hakları ve Göçmen Kaçakçılığı 153
1. Tüm Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Haklarının Korunması Uluslararası Sözleşmesi 153
2. Uluslararası Organize Suçlara Karşı Sözleşmeye Ek Karada, Havada Denizde Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol 155
İ. Zorla Kaybolmaların Önlenmesi 155
J. Engellilerin Hakları 157
1. Engellilerin Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşme 158
2. Engellilerin Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol 159
III. ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU 159
IV. HUKUKUN GENEL İLKELERİ 161
V. ULUSLARARASI DENETİM ORGANLARININ KARARLARI 161
VI. ÖĞRETİ, SEKRETERYA, DENETİM VE YARGI KARARLARI 162
VII. İNSAN HAKLARI HUKUKU NORMLARININ YORUMU 163
A. Yorum İlkeleri 164
B. Yorum Kaynakları 164
Bölüm 6
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER VE İNSAN HAKLARI
I. GİRİŞ: KORUMA SİSTEMLERİNİN DOĞUŞU 165
II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEMEL ORGANLARI 166
A. Genel Kurul 167
B. Uluslararası Adalet Divanı 168
C. Güvenlik Konseyi 169
Ç. Ekonomik ve Sosyal Konsey 171
D. Kadının Statüsü Komisyonu 171
E. İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Alt Komisyonu 172
III. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI ORGANLARI 172
A. İnsan Hakları Konseyi 172
1. İnsan Hakları Komisyonundan İnsan Hakları Konseyi’ne 172
2. Kuruluşu ve Çalışma Usulü 173
3. İnsan Hakları Konseyi’nin Görevleri 174
B. İnsan Hakları Yüksek Komiserliği 174
1. Tarihçe 174
2. Görevleri ve Çalışma Esasları 175
C. Mülteciler Yüksek Komiserliği 176
IV. ANTLAŞMA İZLEME BİRİMLERİ (KOMİTELER) 177
Bölüm 7
ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI KORUMA MEKANİZMALARI
I. SÖZLEŞMEYE DAYALI KORUMA USULLERİ 179
A. Rapor Usulü 179
B. Genel Yorumlar 181
C. Şikayet Usulü 181
1. Devletlerarası Şikâyet Usulü 181
2. Bireysel Şikayet Usulü 183
a. Bireysel Şikayet Usulünü Öngören Sözleşmeler 183
b. Bireysel Şikayet Şartları 183
c. Bireysel Şikayet Usulünün İşleyişi 184
ç. Geçici Tedbirler 185
3. Eleştirel Bakış 186
Ç. Soruşturma Usulü 187
D. Ziyaret Usulü 189
1. İşkenceye Karşı Sözleşmeye Göre Tesis edilen Tutuklanma Merkezlerini Ziyaret Sistemi 189
2. Zorla Kaybedilmeler Sözleşmesi’ne Göre Ziyaret Usulü 190
II. SÖZLEŞME – DIŞI KORUMA MEKANİZMALARI 191
A. 1235 Usulü 192
B. 1503 Usulü 193
C. Şikayet Usulü (5/1 Usulü) 195
Ç. Özel Usuller 197
D. Acil Eylem 198
E. Evrensel Periyodik Gözden Geçirme Prosedürü 199
F. Uluslararası Hukuk Komisyonu 200
Bölüm 8
UZMAN KURULUŞLARDA İNSAN HAKLARINI
KORUMA MEKANİZMALARI
I. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ 201
A. Kurumsal Yapı 201
B. Uluslararası Çalışma Örgütünün Denetim Mekanizmaları 201
1. Rapor Sistemi 202
2. Şikâyet Sistemi 202
a. Şikayet Bildirimi Mekanizması 202
b. Temsil (Şikayet) Prosedürü 203
c. Özel Şikayet Bildirim Prosedürü 203
aa.– Örgütlenme Özgürlüğü Komitesi 203
bb. Bulgu Saptama ve Örgütlenme Özgürlüğü Konusunda Pazarlık Komisyonu 204
3. Çalışmalar, Başvurular ve 19. Madde Prosedürü 204
II. EĞİTİM, BİLİM VE KÜLTÜR TEŞKİLATI (UNESCO) 204
III. ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ 204
A. Genel Olarak 204
B. Uluslararası Ceza Mahkemesinin Organları 205
1. Başkanlık Makamı 205
2. Mahkeme (Yargılama) Makamı 206
a. Ön–Dava Dairesi 206
b. Dava Dairesi 206
c. İstinaf Dairesi 206
3. Savcılık Kurumu 206
4. Sekreterya 208
C. Yargılama İlkeleri 208
Üçüncü Kısım
AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKU
Bölüm 9
AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI
I. AVRUPA KONSEYİ STATÜSÜ 211
II. İNSAN HAKLARI AVRUPA SÖZLEŞMESİ 212
A. Genel Olarak 212
B. Sözleşmenin Kapsamı 212
C. Sözleşmenin Özellikleri 215
Ç. Sözleşmenin İç Hukukumuzdaki Yeri 215
III. AVRUPA SOSYAL ŞARTI 216
A. Orijinal Sosyal Şart 216
B. Revize Edilmiş Sosyal Şart 217
IV. İŞKENCE VE İNSANLIK DIŞI VEYA AŞAĞILAYICI MUAMELE VE CEZAYI ÖNLEME AVRUPA SÖZLEŞMESİ 219
V. ULUSAL AZINLIKLARI KORUMA ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 220
VI. BÖLGESEL VE AZINLIK DİLLERİ AVRUPA ŞARTI 221
VII. ÇOCUK HAKLARININ KULLANILMASINA İLİŞKİN AVRUPA SÖZLEŞMESİ 223
VIII. İNSAN HAKLARI VE BİYO–TIP SÖZLEŞMESİ 224
IX. TERÖRİZMİN ÖNLENMESİNE DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİ 226
X. GÖÇMEN İŞÇİLERİN HUKUKİ STATÜSÜ HAKKINDA AVRUPA SÖZLEŞMESİ 227
XI. SCHENGEN VE DUBLİN SÖZLEŞMELERİ 228
XII. KADINLARA YÖNELİK ŞİDDET VE AİLE İÇİ ŞİDDETİN ÖNLENMESİ VE BUNLARLA MÜCADELEYE İLİŞKİN AVRUPA KONSEYİ SÖZLEŞMESİ 230
XIII. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA İNSAN HAKLARI 231
Bölüm 10
AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA
KORUMA MEKANİZMALARI
I. İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ 233
A. Mahkemenin Yapısı 233
B. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin İnceleme Süreci 235
1. Devletlerarası Başvurular 235
2. Bireysel Başvurular 236
3. Kabul Edilebilirlik Şartları 236
a. Genel Şartlar 236
aa. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi 237
bb. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesinden İtibaren Altı Ay İçerisinde Başvurulması 238
b. Özel Şartlar 239
4. İşin Mahkemece Karara Bağlanması 240
II. AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI (ABAD) VE İNSAN HAKLARI 242
III. YARGISAL NİTELİKTE OLMAYAN KORUMA USULLERİ 244
A. Avrupa İşkenceyi Önleme Sözleşmesi Denetim Sistemi 244
B. Avrupa Sosyal Şartının Denetim Sistemi 245
1. Rapor Sistemi 245
2. Toplu Şikayet Sistemi 247
C. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri 249
Ç. Avrupa Birliği’nda İnsan Hakları 250
D. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatında İnsan Hakları 253
1. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansından Avrupa Güvenlik Teşkilatına 253
2. AGİT Belgelerinde İnsan Hakları 255
a. Helsinki Nihai Senedi 255
b. 1983 Madrid İzleme Toplantısı Sonuç Bildirisi 255
c. 1989 Viyana İzleme Toplantısı Sonuç Bildirisi 256
ç. 1990 Kopenhag İnsanî Boyut Konferansı Sonuç Belgesi 256
d. Yeni Bir Avrupa İçin Paris Şartı 257
e. 1991 Moskova İnsani Boyut Konferansı Belgesi 257
f. Helsinki Zirvesi 258
g. İstanbul Zirvesi Sonuç Bildirisi 258
3. AGİT’in İnsan Haklarının Korunması ile İlgili İnsani Boyut Mekanizmaları 258
a. Viyana Mekanizması 259
b. Moskova Mekanizması 260
Dördüncü Kısım
İNSAN HAKLARININ KORUNMASINDA
DİĞER BÖLGESEL MEKANİZMALAR
Bölüm 11
AMERİKA İNSAN HAKLARI HUKUKU
I. AMERİKA İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI 265
A. Amerikan Bildirgeleri 265
1. Amerikan İnsan Hakları ve Ödevleri Bildirgesi 265
2. Cartagena Bildirisi 266
B. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmeleri ve Protokolleri 267
1. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 267
2. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Alanda AİHS’e Ek Protokol (San Salvador Protokolü) 267
3. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesinin Ölüm Cezasını İlga Eden Protokolü 268
4. Amerikalılararası İşkenceyi Önleme ve Cezalandırma Sözleşmesi 268
5. Kişilerin Zorla Kaybolmaları Üzerine Amerikalılararası Sözleşme 269
6. Kadınlara Karşı Şiddetin Önlenmesi, Cezalandırılması ve Kaldırılması Amerikalılararası Sözleşmesi 269
7. Kişilere ve Engellilere Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Amerikan Devletlerarası Sözleşmesi 270
II. AMERİKA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA KORUMA MEKANİZMALARI 271
A. Genel Olarak 271
B. Kurumsal Çerçeve 272
1. Amerikalılararası İnsan Hakları Komisyonu 272
a. Komisyonun Tarihî Gelişimi 272
b. Komisyonun Yapısı 272
c. Komisyonun Görevleri 273
2. Amerikalılararası İnsan Hakları Mahkemesi 273
a. Mahkemenin Yapısı 274
b. Mahkemenin Görevleri 274
3. Diğer Organlar 275
C. İnsan Haklarını Koruma Usulleri 275
1. Sözleşme Dışında İnsan Haklarının İzlenmesi 276
2. Sözleşmeye Dayalı Koruma Usulleri 276
a. Raporlar 276
b. Devlet Başvuruları 277
c. Kişisel Başvurular 277
Bölüm 12
AFRİKA İNSAN HAKLARI HUKUKU
I. AFRİKA İNSAN HAKLARI HUKUKU KAYNAKLARI 279
A. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı 279
B. Afrika’da Mülteci Sorunlarının Özel Yönlerinin Yönetimi ABT Sözleşmesi 281
C. Çocukların Hakları ve Refahı Afrika Şartı 282
Ç. Afrika’da Kadın Hakları Üzerine Afrikan İnsan ve Halkların Hakları Protokolü 284
D. İnsan ve Halkların Hakları Afrika Şartı Yaşlı Hakları Protokolü 286
E. Afrika Adalet ve İnsan Hakları Mahkemesi Protokolü 287
II. AFRİKA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA KORUMA MEKANİZMALARI 288
A. Kurumsal Çerçeve 290
1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu 290
a. Oluşumu ve Toplantıları 290
b. Komisyonun Görevleri 290
2. Çocuk Hakları ve Refahı Uzmanlar Komitesi 291
4. Afrika Birliği Adalet Mahkemesi 292
5. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi 292
a. Tarihi Gelişimi 292
b. Mahkemenin Oluşumu 293
c. Mahkemenin Yetkileri 294
ç. Locus Standi 295
6. Afrika Adalet ve İnsan Hakları Mahkemesi 295
a. Yapısı 295
b. Mahkemenin Yargı Yetkisi 296
c. Mahkemeye Başvuru ve Karar 296
B. İnsan Hakları Koruma Usulleri 298
1. Raporlar 298
2. Devlet Başvuruları 298
3. Kişisel Başvurular 299
Bölüm 13
DİĞER BÖLGESEL SİSTEMLERDE İNSAN HAKLARI
GİRİŞ 301
I. ARAP LİGİ 301
II. ASYA–PASİFİK 302
III. BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU 303
Beşinci Kısım
TÜRK İNSAN HAKLARI HUKUKU
GİRİŞ 305
Bölüm 14
İNSAN HAKLARININ YASAMA ORGANINA KARŞI KORUNMASI
I. SINIRLAMALARA KARŞI GÜVENCELERİN ANAYASA DÜZENLENMESİ 309
A. Şekli Güvenceler 309
1. Temel Hak ve Hürriyetlerin Anayasada Düzenlenmesi 309
2. Anayasada Sınırlamaların Kanunîliği İlkesinin Kabul Edilmesi 311
3. Anayasa’da Sınırlamaların Sebebe Bağlılığı İlkesinin Kabul Edilmesi 313
B. Asli (Yargısal) Güvenceler 314
1. Anayasada Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetiminin Düzenlenmesi 314
2. Anayasada İdarenin Yargısal Denetimi İlkesinin Kabul Edilmesi 315
3. İdari İşlemlerin Yürütülmesinin Yargı Organlarınca Durdurulabilmesi 316
4. Bazı Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması İçin Mahkeme Kararının Gerekmesi 316
5. Haksız Yere Tutuklananlara Devletçe Tazminat Ödenmesi 318
6. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması 318
II. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞININ ANAYASADA ÖNGÖRÜLMESİ 319
III. OLAĞANÜSTÜ REJİMLERDE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANMASININ ANAYASADA DÜZENLENMESİ 320
IV. İNSAN HAKLARINI KORUYUCU İŞLEV GÖREN TBMM KOMİSYONLARI 321
A. Dilekçe Komisyonu 321
B. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 322
C. Diğer Komisyonlar 323
Bölüm 15
İNSAN HAKLARININ YÜRÜTME ORGANI VE
İDAREYE KARŞI KORUNMASI
I. KORUMANIN GEREKLİLİĞİ 325
II. KORUMA MEKANİZMALARI 329
A. İdarenin Yargısal Denetimi 329
B. İdari Usul ve İlkeleri 330
C. Kanunsuz Emir 333
III. TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMUNA BAŞVURU 334
A. Kurumsal Yapı 334
1. Kuruluşu 334
2. Görevleri 334
3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulu 335
a. Kurulun Yapısı ve Üyelerin Hukuki Statüsü 335
b. Kurulun Görev ve Yetkileri 336
B. Başvurular ve İnceleme Usulleri 337
1. Başvurular 337
2. İhlal İncelemeleri 338
3. İnceleme Yetkisi 338
4. İstişare Komisyonu ve Toplantıları 339
5. İdari Yaptırımlar 339
IV. İNSAN HAKLARI İL VE İLÇE KURULLARINA BAŞVURU 340
A. Kuruluşu 340
B. Görev ve Yetkileri 342
C. Çalışma Usulü 343
V. DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLARA BAŞVURU 343
VI. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNA BAŞVURU 345
A. Kamu Denetçiliği (Ombudsman) Kavramı ve Tanım 345
B. Kurumun Oluşumu 346
C. Kurumun Görevleri 346
Ç. Kuruma Yapılacak Başvurular ve Cevaplandırılması 346
D. Kurumun Teşkilatı ve Personeli 348
VII. KİŞİSEL VERİLERİ KORUMA KURUMUNA BAŞVURU 350
Bölüm 16
İNSAN HAKLARININ YARGI ORGANINA KARŞI KORUNMASI
I. YARGIYA KARŞI KORUMANIN GEREKLİLİĞİ 353
II. YARGIDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİK, ÖZELLİK VE GÜVENCELER 353
A. Yargı Bağımsızlığı 354
B. Hâkimlik Teminatı 354
III. YARGININ YÜRÜTME VE YASAMAYA KARŞI KORUNMASI 356
IV. DİĞER GÜVENCELER 356
A. Hâkimlerin Çekinmesi ve Reddi 357
B. Hâkimlerin Sorumluluğu 358
V. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 358
A. Kavram 358
B. Bireysel Başvuru Hakkı 360
C. Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olanlar 360
Ç. Bireysel Başvuru Hakkının Kullanım Usulü 361
1. Başvuru Usulü ve Süresi 361
2. Başvurunun Kabul Edilebilirlik Şartları ve İncelenmesi 362
3. Başvurunun Esastan İncelenmesi 363
4. Karar 365
VI. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN DEVLET ORGANLARINCA
İHLALİNDEN DEVLETİN SORUMLULUĞU 366
Bölüm 17
1982 ANAYASASINDA DÜZENLENEN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
I. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN ÖZNELERİ 371
A. Herkes 371
B. Vatandaşlar 371
C. Belli Kategoriler 372
Ç. Yabancılar 372
II. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER 373
A. Kişi Hakları ve Ödevleri 373
1. Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı 373
2. Zorla Çalıştırma Yasağı 374
3. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği 375
4. Özel Hayatın ve Haberleşmenin Gizliliği ve Korunması, Konut Dokunulmazlığı 376
5. Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti 377
6. Din ve Vicdan Hürriyeti 377
7. Düşünce ve İfade Hürriyeti 378
8. Bilim ve Sanat Hürriyeti 379
9. Basın Hürriyeti, Süreli ve Süresiz Yayın ve Cevap ve Düzeltme Hakkı 379
10. Toplantı Hak ve Hürriyetleri 381
B. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar 382
1. Ekonomik Haklar 382
2. Sosyal Haklar 383
a. Devlete Olumlu Edimlerde Bulunma Yükümlülüğü Yükleyen Sosyal Haklar 383
aa. Eğitim ve Öğretim Hakkı ve Ödevi 384
bb. Çalışma Hakkı ve Ödevi 384
cc. Ücrette Adaletin Sağlanması 384
çç. Çevre hakkı 384
dd. Sağlık Hakkı 385
ee. Konut Hakkı 385
ff. Sosyal Güvenlik Hakkı 385
b. Devlete Negatif Edim Yükümlülüğü Yükleyen Sosyal Haklar 386
aa. Sendika Hakkı 386
bb. Toplu Sözleşme Hakkı 387
cc. Grev ve Lokavt Hakkı 388
3. Kültürel Haklar 388
C. Siyasi Haklar ve Ödevler 389
1. Türk Vatandaşlığı 389
2. Seçme ve Seçilme Hakkı 390
3. Parti Kurma, Partilere Girme ve Ayrılma Hakkı 391
4. Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı 392
Ç. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması 392
1. Hak Arama ve Başvuru Yolları 393
a. İdari Başvuru Yolları 393
b. Siyasi Başvuru Yolları 394
c. Yargısal Başvuru Yolları 394
2. Yargısal Güvenceler 395
Yararlanılan ve Başvuru Kaynakları 397
Kavramlar Dizini 423