Uluslararası Yargı

Doç. Dr. Halis AYHAN

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ  V

İÇİNDEKİLER VII

KISALTMALAR . XV

 

ULUSLARARASI HUKUK KİŞİLERİ ARASINDA

ULUSLARARASI UYUŞMAZLIKLARIN BARIŞÇI ÇÖZÜMÜ

 

Giriş 1

 

BİRİNCİ BÖLÜM

YARGI DIŞI ÇÖZÜM YOLLARI

 

GÖRÜŞME .7

DOSTÇA GİRİŞİM .10

III. ARABULUCULUK11

Üçüncü Kişinin Arabuluculuğu Kabul Etme/Başlatma Nedenleri 12

Tarafların (Devletlerin) Arabuluculuğa Başvurma Nedenleri 13

Arabuluculuğun Özellikleri 13

Ç. Arabulucunun Görev ve Yetkileri  14

Arabuluculuğun Zorlukları/Sınırları. 16

ABD ve Avrupa Tarzı Arabuluculuk . 16

UZLAŞTIRMA .18

TAHKİKAT19

 

YARGISAL ÇÖZÜM YOLLARI

İKİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI TAHKİM

 

GİRİŞ: HAKEMLİK.25

Başvuru . 26

Tahkimname. 26

Tahkim Dilekçesi ve Tahkim Dilekçesi’ne Yanıt 27

İsteğe Bağlı ve Zorunlu Hakemlik 28

HAKEMLİK MAHKEMESİNİN OLUŞUMU29

Temsil ve Yardım. 29

Hakem Sayısı . 29

 

VIII İçindekiler

Hakemlerin Atanması 30

Ç. Hakemlerin Açıklamaları ve Hakem Reddi.33

Bir Hakemin Tahkime Katılmaması ve Değiştirilmesi.33

III. HAKEMLİK YARGILAMALARI.35

Uyuşmazlığın Özüne Uygulanabilir Hukuk .35

Uluslararası Hukuk 35

Hakkaniyet ve Nısfet Kuralları.36

Dostane / Dostça Çözücülük .36

Öteki Hukuk 36

Hakemlik Usulü 37

Yazılı Aşama 37

Tahkim Yeri ve Dili37

Sav ve Savunma Beyanı38

Hakemlik Mahkemesinin Yargı Yetkisine Dair İtirazlar.38

ç. Geçici Önlem ve Geçici Haciz39

Kanıt .39

Sözlü Aşama (Duruşma) 39

Hakem Heyeti Tarafından Atanan Bilirkişiler .40

Ç. Üçüncü Kişiler 40

Yükümlülüğü Yerine Getirmeme41

Yargılamanın Kapatılması.41

ÖZET USUL İLE TAHKİM42

HAKEMLİK HÜKMÜ43

Kararın Şekli ve Özelliği43

Şekli.43

Özelliği.44

Kararın Yorumlanması .44

Kararın Tadili ve Düzeltilmesi.45

Ç. Ek Karar45

Hakemlik Kararlarının Geçerliliği: Yetki Aşımı Durumu45

Hakemlik Kararlarının Uygulanması.47

MASRAFLAR 48

Masrafların Tahsis Edilmesi .48

Masrafların Ödenmesi .49

VII. GEÇİCİ VE SÜREKLİ HAKEMLİK 49

Geçici Hakemlik49

Kurumlaşmış Hakemlik 49

Lahey Sürekli Hakemlik Mahkemesi50

Uluslararası Ticaret Odası Hakemlik Mahkemesi / Merkezi52

İstanbul Tahkim Merkezi.53

 

İçindekiler IX

VIII. HAKEMLİK VE TÜRKİYE 54

TAHKİMİN FAYDALARI VE SÜRECİ 55

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI

 

GENEL .60

Kuruluş 60

Kurumsal Yapı . 61

İdarî Yapı. 61

İdare 61

Çokdillilik . 61

Ziyaretler . 63

Güvenlik ve Davranış Kuralları 63

Ziyaretçi İzlence Türleri. 63

ç. İş ve Staj. 64

İdari ve Tarihî Belgelere Erişim. 65

Hukuki / Yargısal Yapı 66

İdarî Konularla İlgili Yasal Danışman. 66

ABAD’ın Görev ve Yetkileri . 66

ABAD’ın AB Hukukunu Yorumlarken Başvurduğu Yorum

Yöntemleri 68

ABAD’ın Yargı Yetkisinin Özellikleri 68

Yargı Kolları 69

BİRLİK ADALET DİVANI.70

BAD’ın Yapısı ve Çalışması. 70

Daireler. 71

Büyük Daire 72

Genel Kurul. 72

Yargıç ve Savcılar (BAD, GM). 73

Savcılar . 73

Hâkim ve Savcıların Nitelikleri 73

BAD’da Usul 74

Yazılı Aşama 75

Sözlü Aşama . 76

Özel Usul Biçimleri 77

Basitleştirilmiş Usul . 77

Hızlandırılmış Usul . 77

Acil Önkarar Usulü. 78

ç. Geçici Önlem Başvuruları. 78

 

X İçindekiler

Dava Masrafları.79

Ç. Yetki, Yargılama ve BAD Kararlarının Özelliği.79

BAD’ın AB Hukuk Düzeni İçindeki Yeri .82

İçtihatlarla Oluşturulan Temel İlkeler .82

Divan’ın AB Vatandaşlarının Hayatlarındaki Yeri 84

Divan’ın Yetkisinin Mecburiliği ve İhtiyariliği .89

Zorunlu Yetki.89

İhtiyari Yetki 89

BAD’ın Yargı Yetkisinin Kapsamı-Sınırları.90

III. GENEL MAHKEME92

Terkip.92

Yargı Yetkisi94

Geçici Önlemler .95

Ç. Çeşitli İçtihatlar 95

ABAD’IN BAKTIĞI DAVALAR .98

İhlal Davası.99

Usul .99

İdari Aşama (Ön Usul Aşaması) 99

Yargısal Aşama .100

Karara Uymama 100

İptal Davası 103

İptal Davasını Açabilme Gerekçeleri .103

Yetkisizlik103

Esaslı Şekil Kurallarının İhlali 104

Karar105

Hareketsizlik Davası .105

Ç. Önkarar Usulü107

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ

 

GEÇİCİ NİTELİKTEKİ ULUSLARARASI CEZA MAHKEMELERİ .114

Ölü: Nürnberg ve Tokyo Askerî Ceza Mahkemeleri .114

BM Uluslararası Ceza Mahkemeleri Artık Düzeneği 114

KURULUŞ VE ÖN BİLGİ .118

III. YARGI YETKİSİ119

Kişi Bakımından121

Bireysel Ceza Sorumluluğu122

Manevi Unsur ve Ceza Sorumsuzluğu.123

Konu Bakımından: Yargı Yetkisine Giren Suç Türleri124

 

İçindekiler XI

Soykırım 124

İnsanlığa Karşı Suçlar 125

Savaş Suçları. 127

Saldırı 128

Zaman Bakımından Yargı Yetkisi . 129

KABUL EDİLEBİLİRLİK (SUÇ DUYURUSU / SORUŞTURMANIN BAŞLAMASI) 130

Kabul Edilebilirlik / Edilemezlik Konuları. 130

Kabul Edilebilirlik Konusunda Savcı-Devlet İlişkisi. 131

Mahkemenin Yargı Yetkisine veya Bir Davanın Kabul Edilebilirliğine

İtiraz  132

UCM’NİN UYGULAYABİLECEĞİ HUKUK . 133

UCM’NİN YAPISI VE İDARESİ 133

Daireler . 134

Yargıçlar 134

VII. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA  136

Soruşturma . 136

Savcılık 136

Hazırlık Soruşturması. 138

Mevcut Hazırlık Soruşturmaları . 141

ÖYD’nin Görev ve Yetkileri . 142

Tutuklama Emri ve Celpname 143

Yargılamadan Önce İddianamenin Kabulü Duruşması 144

Soruşturmalar. 145

Kovuşturma (Yargılama) 148

Dava Dairesinin Görev ve Yetkileri . 149

Sanığın Hakları 151

Deliller 151

Adaletin Yürütülmesine Yönelik Suçlar 152

Ulusal Güvenlik Bilgilerinin Korunması. 153

VIII. ULUSLARARASI İŞ BİRLİĞİ VE ADLİ YARDIM 154

Şahısların UCM’ye Teslim Edilmesi . 155

Çatışan Talepler. 156

(Geçici) Tutuklama ve Teslim Talebinin İçeriği 157

Ç. Diğer İş Birliği Şekilleri. 157

KARAR 159

Cezalar. 160

Temyiz ve Karar Düzeltme 161

Mahkûmiyet Kararlarının veya Tayin Edilen Cezanın Temyizi 161

 

XII İçindekiler

Temyiz İşlemleri 161

Mahkûmiyet veya Ceza Kararının Düzeltilmesi.162

Tutuklanan veya Mahkûm Olan Kişiye Tazminat Ödenmesi163

İNFAZ 163

Hapis Cezalarının Uygulanmasında Devletlerin Rolü .163

Cezanın Azaltılmasına İlişkin UCM’nin İncelemesi.165

TARAF DEVLETLER KURULU165

XII. MALÎ KONULAR .166

XIII. TÜZÜĞÜN DEĞİŞTİRİLMESİ VE TÜZÜK’TEN ÇEKİLME .167

XIV. GÜNÜMÜZ 167

TÜRKİYE VE UCM .168

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI ADALET DİVANI

 

YAPISI172

Yargıçlar .172

Aday Gösterme ve Seçimler173

Nitelikleri ve Diğer Halleri .174

Ulusal Yargıç ve Geçici Yargıç 175

Genel Kurul ve Daireler177

Genel Kurul .177

Daireler .177

DİVAN’IN YETKİLERİ .178

Devletlerarası Davalarda179

Davanın Tarafı Olma179

Davanın UAD’a Getirilme Biçimi (UAD’ın Yargı Yetkisinin Temeli)180

Özel Anlaşma180

Başvuru.181

Tek Taraflı Başvuru 181

Tek Taraflı Bildirim.182

iii. Ön Ret Yoksa Kabul (Forum Prorogatum) .184

Danışma Görüşü 186

III. MAHKEMENİN UYGULAMASI GEREKEN HUKUK KAYNAKLARI .188

MAHKEMENİN KURULUŞU, USUL VE YARGILAMA 190

Yazılı Evre.190

Sözlü Evre.191

Hüküm .191

Akışdışı Yargılamalar ve Kararlar.192

Geçici Koruma Önlemleri .192

 

İçindekiler XIII

Ön / İlk İtirazlar 193

Yetki İtirazı ve Dava Dilekçesi’nin Kabul Edilebilirliğine

İtiraz 193

Duruşmaya Katılmama 194

Müdahale 194

ç. Birleştirme ve Çekilme / Davayı Sürdürmeme. 195

Karar. 197

Hükmün Yorumlanması . 197

Hükmün Tadili 198

UAD’DA TAMAMLANMIŞ VE DEVAM EDEN DAVALAR 199

UAD’I ZİYARET VE ÖĞRENCİLERE FIRSATLAR 203

VII. TÜRKİYE VE UAD . 204

 

ALTINCI BÖLÜM

 

ULUSLARARASI DENİZ HUKUKU MAHKEMESİ

 

YAPISI . 208

Yargıçlar 208

Adaylık ve Seçilme 208

Nitelikleri ve Diğer Halleri 209

Ulusal ve Geçici Yargıç 211

Mahkeme ve Daireler 212

Mahkeme . 212

Daireler. 212

Deniz Yatağı Uyuşmazlıkları Dairesi. 212

Özel Daireler 215

Daimî Özel Daireler . 215

Geçici Daireler. 215

iii. Özet Usul Dairesi. 216

MAHKEMENİN YARGI YETKİSİ 216

Kişi Bakımından: Davanın Tarafı Olma 216

Mahkeme’ye Başvuru . 217

Yargı Yetkisi. 218

Çekişmeli Davalar (Konu Bakımından Yargı Yetkisi) . 218

Danışma Görüşü . 221

III. UYGULANABİLİR HUKUK 222

USUL VE YARGILAMA 223

Usul . 223

Yargılamanın Başlatılması. 223

Yazılı Aşama 224

 

XIV İçindekiler

Sözlü Aşama (Duruşma) 224

Yargılama ve Hüküm224

Akışdışı Yargılamalar ve Kararlar.225

Geçici Önlemler225

Ön Yargılama 226

Ön İtirazlar226

ç. Müdahale ve Davayı Sürdürmeme.226

Hüküm.227

UDHM - BM İLİŞKİSİ .227

UDHM’DE STAJ 228

VII. UDHM VE TÜRKİYE 229

SONUÇ.231

EK 1. DÜNYADAKİ BAZI KURUMLAŞMIŞ HAKEMLİKLER233

EK 2. SHM’DEKİ DEVLETLERARASI BAZI DAVALAR, 1902-2021234

EK 3. BAZI BÖLGESEL/ULUSLARARASI MAHKEMELER, KURULLAR 236

ÖRNEK SORULAR .238

KAYNAKÇA.249

DİZİN .255