Değişik Bakış Açılarından Hukuk Devleti ve İnsan Hakları veya Kişi Hak ve Özgürlüklerinin Korunması

Dr. Hasan DURSUN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 7

İÇİNDEKİLER  11

KISALTMALAR . 19

GİRİŞ .21

BİRİNCİ BÖLÜM

POZİTİVİST HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞI

HUKUKİ POZİTİVİZM HAKKINDA GENEL BİLGİ. 80

HUKUKİ POZİTİVİZMİN HUKUK HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 82

Genel Olarak 82

Eleştiri 87

III. KATI VEYA DIŞLAYICI HUKUKİ POZİTİVİZMİN ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNİN

HUKUK ve DEVLET HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ. 119

Thomas Hobbes (1588-1679) 119

Hobbes’un Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri. 120

Hobbes’un Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 131

John Austin (1790-1859) . 147

Austin’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 147

Austin’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi. 156

Léon Duguit (1859-1928) 165

Duguit’nin Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 165

Duguit’nin Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 179

Hans Kelsen (1881-1973) 199

Kelsen’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 199

Kelsen’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi. 217

Joseph Raz (1939-2022) 227

Raz’ın Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri. 228

Raz’ın Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi . 239

12 Önsöz

ESNEK veya KAPSAYICI HUKUKİ POZİTİVİZMİN EN ÖNEMLİ TEMSİLCİSİ

HART’IN HUKUK ve DEVLET HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ.245

Esnek veya Kapsayıcı Hukuki Pozitivizm Hakkında Genel Bilgi 245

H.L.A. Hart (1907-1992) . 247

Hart’ın Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 247

Hart’ın Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 259

İKİNCİ BÖLÜM

USULİ HUKUK DEVLETİ

USULİ HUKUK DEVLETİNİN TANIMI 284

ERKLER AYRILIĞI 289

Erkler Ayrılığının Düşünsel Tarihçesi ve Uygulamaya Yansımaları. 289

Erkler Ayrılığının Günümüzde Kazandığı Anlam. 298

Erkler Ayrılığının Usuli Hukuk Devleti Anlayışıyla İlişkisi 304

III. KANUNUN TAŞIMASI GEREKEN NİTELİKLER 307

Kanunun Genelliği 308

Kanun Önünde Eşitlik. 317

Kanunun Belirliliği veya Açıklığı . 319

Kanunun Öngörülebilirliği 329

USULİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNİN HUKUK

DEVLETİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 348

Albert V. Dicey’in (1835-1922) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri. 348

Friedrich August von Hayek’in (1899-1992) Hukuk Devleti Hakkındaki

Görüşleri  351

Lon L. Fuller’in (1902-1978) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri . 366

USULİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ HUKUK DEVLETİ HAKKINDAKİ

GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ .369

Genel Olarak 369

Usuli Hukuk Devleti Anlayışının Önemli Temsilcilerinin Hukuk Devleti

Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi . 391

Albert Venn Dicey’in Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin

Eleştirisi. 391

Friedrich August von Hayek’in Hukuk Devleti Hakkındaki

Görüşlerinin Eleştirisi  395

Lon L. Fuller’in Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi402

Önsöz 13

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MADDİ HUKUK DEVLETİ

MADDİ HUKUK DEVLETİNİN TANIMI 407

DOĞAL HUKUK GÖRÜŞÜ 410

Doğal Hukuk Hakkında Genel Bilgi 411

İlk Çağlarda Doğal Hukuk Anlayışı . 418

Antik Yunanda Doğal Hukuk Anlayışı 418

Sokrates’in (M.Ö. 469-399) Hukuk ve Devlet Hakkındaki

Görüşü . 419

Platon’un (M.Ö. 428-348) Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşü 421

Aristoteles’in (M.Ö. 384-322) Hukuk ve Devlet Hakkındaki

Görüşü . 437

Antik Roma Devleti Düşünürlerinden Cicero’nun (M.Ö. 106-43)

Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşü  448

İlk Çağlardaki Doğal Hukuk Anlayışının Değerlendirilmesi 455

Antik Yunan Düşünürlerinden Sokrates, Platon ve Aristoteles’in

Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi . 455

Atina’daki Demokrasi ve Hukuk Ortamı. 455

Sokrates’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 460

Platon’un Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi. 463

Aristoteles’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin

Eleştirisi 466

Cicero’nun Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi. 469

Orta Çağda Doğal Hukuk Anlayışı 477

Orta Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışı Hakkında Genel Bir Bilgi . 477

Orta Çağ Düşünürlerinin Doğal Hukuk Anlayışı 478

Aurelius Augustinus’un (354-430) Hukuk ve Devlet Hakkındaki

Görüşleri  478

Saint Thomas Aquinas’ın (1225-1274) Hukuk ve Devlet

Hakkındaki Görüşleri 481

Padovalı Marsilius’un (1270-1342) Hukuk ve Devlet Hakkındaki

Görüşleri  493

Orta Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışının Değerlendirilmesi. 496

Orta Çağ Düşünürlerinden Aurelius Augustinus, Saint Thomas

Aquinas ve Padovalı Marsilius’un Hukuk ve Devlet Görüşlerinin

Değerlendirilmesi . 496

14 Önsöz

Orta Çağ Avrupa’sındaki Hukuk ve Devlet Ortamı . 496

Aurelius Augustinus’un Hukuk ve Devlet Hakkındaki

Görüşlerinin Eleştirisi . 498

Saint Thomas Aquinas’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki

Görüşlerinin Eleştirisi . 499

Padovalı Marsilius’un Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin

Eleştirisi  500

Yeni Çağda Doğal Hukuk Anlayışı. 500

Yeni Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışı Hakkında Genel Bir Bilgi 501

Yeni Çağ Düşünürlerinin Doğal Hukuk Anlayışı . 502

Hugo Grotius’un (1583-1645) Doğal Hukuk Anlayışı 502

G.B. Vico’nun (1668-1744) Doğal Hukuk Anlayışı. 514

Charles Beduant’ın (1829-1895) Doğal Hukuk Anlayışı 515

Rudolf Stammler’in (1856-1938) Doğal Hukuk Anlayışı . 516

Josef Kohler’in (1849-1919) Doğal Hukuk Anlayışı. 522

Raymond Saleilles’in (1855-1912) Doğal Hukuk Anlayışı . 523

François Gény’nin (1861-1959) Doğal Hukuk Anlayışı 524

Maurice Haurio’nun (1856-1929) Doğal Hukuk Anlayışı 526

Georges Renard’un (1876-1943) Doğal Hukuk Anlayışı . 528

Louis Le Fur’un (1870-1943) Doğal Hukuk Anlayışı 529

Roger Bonnard’un (1878-1944) Doğal Hukuk Anlayışı . 533

Marc Réglade’in (1895-1949) Doğal Hukuk Anlayışı 535

Giorgio Del Vecchio’nun (1878-1970) Doğal Hukuk Anlayışı. 537

François Guisan’ın (1880-1943) Doğal Hukuk Anlayışı . 544

Yeni Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışının Değerlendirilmesi 545

Yeni Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışının Genel Değerlendirilmesi. 545

Hugo Grotius’un Doğal Hukuk Anlayışının Genel Değerlendirilmesi. 562

III. İDEALİST HUKUK GÖRÜŞÜ .564

İdealizm Hakkında Genel Bir Bilgi 564

İdealizmin Tarihçesi . 568

Kant’ın (1724-1804) Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşleri 570

Kant’ın Hukuk Devletiyle İlişkisi Hakkında Genel Bir Bilgi . 570

Kant’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerine Genel Bir Bakış. 575

Kant’ın Hukuk Dizgesi Hakkında Genel Bir Bilgi 575

Kant’ın Hukuk Felsefesi Hakkında Genel Bir Bilgi . 577

Önsöz 15

Kant’ın Evrensel Ahlak Kanunu ve Kategorik İmperatif . 581

Kant’ta Ahlak-Hukuk Ayrımı. 591

Kant’a Göre Hukuki Zor Kullanma ile Özgürlük İlişkisi . 616

Kant’ın Hak ve Hukuki Ödev Anlayışı . 621

Kant’ın Sahiplik, Mülkiyet ve Edinilmiş Haklar Kuramı. 625

Kant’ın Toplum Sözleşmesi Anlayışı. 628

Kant’ın Erkler Ayrılığı Anlayışı 630

Kant’ın Kamu Hukuku Anlayışı . 635

Kant’ın Devletler Hukuku Görüşü 654

Kant’ın Hukuk Hakkındaki Görüşlerinden Hukuk Devleti İçin

Çıkartılacak Sonuçlar 660

Kant’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 665

Genel Olarak. 665

Kant’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Çeşitli Boyutları

Bakımından İrdelenmesi. 667

Kant’ın Hukuk ve Adalet Tanımının İsabetsizliği 668

Kant’ın Hak Anlayışının İsabetsizliği. 670

Kant’ın Ahlak Tanımının İsabetsizliği . 670

Kant’ın Hukuk ve Ahlak Ayrımının İsabetsizliği 673

Kant’ın Özgürlük Anlayışının İsabetsizliği. 674

Kant’ın Kişilik Anlayışının İsabetsizliği 679

Kant’ın “Kesin Buyruk” (Kategorik İmperatif) Anlayışının

İsabetsizliği. 681

Kant’ın Devlet Anlayışının Eleştirisi 682

Kant’ın Demokrasi Anlayışının İsabetsizliği 684

Kant’ın Yurttaşlık ve Kadın Anlayışının İsabetsizliği . 688

Kant’ın Hukuk Devleti Anlayışının Tutarsızlığı 693

Hegel’in (1770-1831) Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşleri . 694

Hegel’in Felsefesi Hakkında Genel Bir Bilgi. 695

Hegel’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerine Genel Bir Bakış 697

Hegel’in Genel Felsefesinin Hukuktaki Görünümü 698

Hegel’e Göre Hukukun Kökeni. 698

Hegel’e Göre İrade ve İrade Özgürlüğü 699

Hegel’in Özgürlük Anlayışı . 701

Hegel’in Devlet Görüşü 714

16 Önsöz

Hegel’e Göre Erkler Ayrılığı 722

Hegel’e Göre Anayasa 724

Hegel’e Göre Egemenlik Gücü 727

Hegel’e Göre Yasama Erki 736

Hegel’in Hukuk Devleti Anlayışı 746

Hegel’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi . 748

Hegel’in Hukuk Felsefesinin Genel Bir Değerlendirmesi. 748

Hegel’in Diyalektik Yönteminin Genel Bir Değerlendirmesi 750

Hegel’in Tarih Anlayışının Genel Bir Değerlendirmesi 751

Hegel’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Çeşitli Boyutları

Bakımından İrdelenmesi . 754

Hegel’in Gerçekte Hukuki Pozitivist Oluşu . 754

Hegel’in Düşünce Özgürlüğü Görüşünün İsabetsizliği 757

Hegel’in Irkçılığı 757

Hegel’in Kendisini Özgürlükçü Olarak Betimlemesinin İsabetsizliği 760

Hegel’in Demokrasi Anlayışının İsabetsizliği. 761

Hegel’in Devlet Anlayışının İsabetsizliği . 762

Hegel’in Anayasa Anlayışının İsabetsizliği 765

Hegel’in Totaliter Düşünceleri Savunması 768

MADDİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNİN HUKUK

DEVLETİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 781

John B. Rawls’ın (1921-2002) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri. 782

Adaletin İki İlkesi . 782

Hukuk Devleti Anlayışı. 785

Ronald Dworkin’in (1931-2013) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri . 795

Genel Olarak . 795

Hukuk Devleti Anlayışı. 797

John Mitchell Finnis’in (1940.) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri . 801

Doğal Hukuk Kuramı 802

Finnis’in Ahlak Kuramı. 805

Hukuk Devleti Anlayışı. 807

MADDİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ ELEŞTİRİSİ821

Genel Olarak 822

Maddi Hukuk Devleti Anlayışının Önemli Temsilcilerinin Hukuk Devleti

Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi . 836

Önsöz 17

John B. Rawls’ın Görüşlerinin Değerlendirilmesi 836

İki Adalet İlkesi Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi . 836

John B. Rawls’ın Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin

Eleştirisi 852

Ronald Dworkin’in Görüşlerinin Değerlendirilmesi 855

Ronald Dworkin’in Kolay Dava-Zor Dava Ayrımının Eleştirisi. 855

Ronald Dworkin’in Hukuk Devleti Anlayışının Eleştirisi . 856

John Mitchell Finnis’in Görüşlerinin Değerlendirilmesi 860

John Mitchell Finnis’in Doğal Hukuk Görüşünün Eleştirisi. 860

John Mitchell Finnis’in Ahlak Kuramının Eleştirisi 864

John Mitchell Finnis’in Hukuk Devleti Anlayışının Eleştirisi . 868

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HUKUK DEVLETİ İLE DİĞER KAVRAMLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER

HUKUK DEVLETİ ile ÖZDEŞ OLAN KAVRAMLAR. 871

Hukuk Devleti ile Anayasacılık veya Anayasal Devlet Özdeşliği. 871

Hukuk Devleti ile The Rule of Law Özdeşliği 875

Hukuk Devleti ile Due Process of Law Özdeşliği 888

HUKUK DEVLETİ ile FARKLI OLAN KAVRAMLAR 896

Hukuk Devleti ile Hukukun Üstünlüğü Arasında Farklılıklar

Bulunmaktadır. 896

Hukuk Devleti ile Hukuk Tarafından veya Hukuk İle Yönetim Arasında

Farklılıklar Bulunmaktadır . 905

Hukuk Devleti ile Kanun Devleti Arasında Farklılıklar Bulunmaktadır. 909

Hukuk Devleti ile Güvenlik Devleti Arasında Farklılıklar Bulunmaktadır. 917

SONUÇ 923

KAYNAKÇA 953