İdari Yargı İdari Yargıç Yargısal Emir
İDARİ YARGI İDARİ YARGIÇ YARGISAL EMİR
Prof. Dr. Hasan Nuri YAŞAR
Teorik bir yaklaşım içeren bu çalışmanın konusu olarak idari yargı kararlarının uygulanmasının, idari yargının, Fransa'da klasik kuvvetler ayrılığı ilkesine aykırı biçimde Yürütme içindeki "idare cihazı"nın yanı başında ve aynı zamanda kendine özgü biçimde karşısında konumlanışından kaynaklanan, dolayısıyla genel hükümlere tabi bir sorun oluşturan "yargı kararlarının uygulanması"ndan, ayrı bir anlamı, içeriği ve önemi vardır. Ülkemizde, Fransa ile benzer özelliklerine rağmen, uzun zamandan beri kuvvetler ayrılığı ilkesine göre düzenlenmiş idari yargının, daha az çetrefil sorunlar içerdiğini düşünmek yanıltıcı olur. Gerçi Türk doktrininde kuvvetler ayrılığına ilişkin incelemelerde, yargı ve yürütme ve dolayısıyla yargı ve idare ayrımı da teorik olarak bütün boyutlarıyla incelenmediği için bir adım öteye giderek, idari yargı İdare ilişkisini ortaya koymak, arkasından idari yargı kararlarının uygulanmasını sağlayacak çözümler üzerine çalışmak, hem uzun zamandır özel olarak incelenmemiş bir konuyu gündeme taşımak, hem de biraz da sanki "aşılmış"lık yanıltıcı görüntüsüyle göz ardı edilmiş bir konuyu ele almak gibi, birçok zorluğu göze almayı gerektiriyor.
Belirtelim ki, bu çalışmanın konusu, idari yargı kararlarının sonuçları ve dava yoluyla uygulanmasına ilişkin sorunların ele alınması değil, idari yargı kararının uygulanmasına yarayacak yeni ve etkili araçların tespiti ve yeni bir kimliğe ihtiyaç duyan idari yargının hizmetine sunulmasıdır. Bu nedenle, idari yargı organı ve yargıcı, içinde bulunduğumuz yüzyılın gerçeklerine uygun olarak yeniden incelemiştir.
Konu Başlıkları
İdari Yargının Doğuşu, Ayrılık İlkesi ve İdarenin Bağımsızlığı
İdarenin Ayrıcalıkları ve İdari Yargı Kararı
İdarenin Yargı Kararını Uygulamaması ve Yargısal Emir
İÇİNDEKİLERXIII
KISALTMALARXVII
GİRİŞ
Birinci Bölüm
İDARİ YARGININ DOĞUŞU, AYRILIK İLKESİ
VE İDARENİN BAĞIMSIZLIĞI
1 Genel olarak13
KISIM I - İdari yargının doğuşu ve idari yargı ile İdarenin
ayrılığı ilkesi 16
§ 1 -İdari yargının doğuşu16
§ 2 -İdari yargı teorisi18
A Fransa’da idari yargı26
B Türkiye’de idari yargı33
KISIM II - Ayrılık ilkesi ve İdarenin bağımsızlığı 40
§ 1 -Ayrılık ilkesi41
§ 2 -İdarenin bağımsızlığı ilkesi 49
§ 3 -İdari yargıç ve idareci ayrımı51
§ 4 -İdari yargıcın idarenin bağımsızlığı ilkesine saygı
gösterme zorunluluğu54XIV
§ 5 -İdari yargıcın idareci gibi davranma yasağı 56
§ 6 -Ayrılık ilkesinin içerdiği belirsizlikler58
A Yargıç ve idareci arasındaki tedahül58
B Tutuk yargı sorunu61
§ 7 -Ayrılık ilkesi ve idari yargıcın bağımsızlığı 63
KISIM III - İdari yargıç ve İdarenin yargısal denetimi64
§ 1 -İdari yargıç65
A Tek yargıç 66
B Kurul yargılaması71
C İdari yargıcın kimlik krizi 73
D İdari yargıç hâkim değildir85
§ 2 -İdari yargı gerekli mi?90
§ 3 -İdari yargının denetimin sınırları 95
§ 4 -Ayrılık ilkesinin idari yargı denetimin kapsamı
üzerindeki etkisi100
İkinci Bölüm
İDARENİN AYRICALIKLARI VE İDARİ YARGI
KARARI
1 Genel olarak103
KISIM I- İdari kararın kesin karar niteliğinin geçiciliği 103
§ 1- Kanunilik karinesi104
§ 2- İdarenin yargıya başvurma zorunluluğunun
bulunmaması106
§ 3- İdari kararın bağlayıcılığı107
§ 4- İdari yargı denetiminin a posteriori olması108
§ 5- İdari yargının yavaş işlemesi ve idari yargı denetimine
etkisi108
KISIM II-İdari kararın uygulamasının durdurulması 110XV
§ 1- İdari yargıya başvurunun yürürlüğü kendiliğinden
durdurmaması111
A İdari yargıya özgü bir kural112
B Durdurucu etkinin oluşması: yürütmenin
durdurulması119
KISIM III-İdarenin yargı kontrolüne tabi olma gereği 121
§ 1- İdari yargı kararının (hükmün) İdare için mutlak
nitelik taşıması123
A Yargı kararının gücü: idari yargıda kesin hüküm124
B İdari yargı kararının hukuksal gerçeği ifade etmesi 126
§ 2- İdarenin yargı kararlarını uygulama ödevi127
A Yargı kararının yasa koyucunun müdahalesi ile
sonuçsuz kalması129
B Yargı kararına uyma zorunluluğunun kamu düzeni
dolayısıyla zayıflaması 130
KISIM IV-İdari yargı kararının etkisinin spontane olması133
§ 1- İdari yargı kararına uyma zorunluluğu idarenin
bağımsızlığı ilkesinin üstündedir135
§ 2- Yargı kararının uygulanması için İdarenin iyi niyetli
olma gereği: kamu kurumlarına karşı cebri icra yasağı136
KISIM V-İdarenin yargı kararı karşısındaki borçları138
§ 1- İdarenin yargı kararının uygulanması anındaki borçları 138
§ 2- İdarenin yargı kararının uygulanmasına bağlı borçları139
§ 3- İdari yargı kararının geriye yürürlüğü ve sınırları140
Üçüncü Bölüm
İDARENİN YARGI KARARINI
UYGULAMAMASI VE YARGISAL EMİR
1 Genel olarak 143
KISIM I- İdarenin yargı kararını uygulamama eğilimi144
§ 1- İdarenin yargı kararlarını uygulamama teknikleri148XVI
§ 2- İdarenin yargı kararlarını uygulamamasına karşı
kullanılabilecek olağan yargısal araçlar: dava yolu149
KISIM II- darenin yargı kararını uygulamamasına karşı yeni
arayışlar 150
§ 1- İdarenin yargı kararını uygulamadığını dikkate alan bir
yargılama anlayışı 151
§ 2- İdarenin bazı ayrıcalıklarının daraltılması 153
A Kanunilik karinesinin sınırlandırılması154
B Genel hükümler İdareye de uygulanabilir mi?155
§ 3- İdari yargıcın iktidarının genişlemesi156
A İdari yargıcın bağımsızlığı ilkesinin (yeniden)
vurgulanması156
B İdari yargıcın kendi kendini sınırlamasının giderek
tartışmalı hale gelmesi158
KISIM III- İdari yargıca İdareye yargısal emir verme ve
yaptırım uygulama yetkisi tanınması159
§ 1- Yargısal emir kavramı161
A Yargısal emir yasağının dayandığı klasik gerekçeler164
B Yargısal emir yasağının aşılması gereği165
C Yargısal emir ve idari yargıç174
§ 2- Yargısal emir ve idari işlem yapma yasağı177
§ 3- Yargısal emir ve idareci yerine geçme yasağı181
§ 4- Fransız idari yargılama hukukunda yargısal emir186
§ 5- Türk idari yargılama hukukunda yargısal emir 189
§ 6- İdari yargının yaptırım uygulama yetkisi195
KISIM IV- İdari yargı kararının uygulanmasını sağlamaya
yönelik yargı dışı arayışlar198
SONUÇ201
SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA211