Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları

Prof. Dr. Hasan PULAŞLI

İÇİNDEKİLER
YEDİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ V
BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER IX
BİBLİYOGRAFYA XXXI
KISALTMALAR XXXVII
GİRİŞ
§ 1. KIYMETLİ EVRAK VE SENET KAVRAMI 1
I. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI 1
A. TANIM 1
B. SENET KAVRAMI 2
C. SENET KAYITLARI 5
1. İbraz Kayıtları (Präsentationsklausel, Vorlegungsklausel) 5
2. Teşhis Kayıtları (Legitimationskaluseln, Ausweisklauseln) 6
3. Kıymetli Evrak Kayıtları (Wertpapierklauseln) 7
§ 2. TÜRK MEVZUATINDA KIYMETLİ EVRAK 9
I. TÜRK MEVZUATINDA KIYMETLİ EVRAKIN DÜZENLENİŞİ 9
A. TİCARET KANUNUNDAKİ GENEL HÜKÜMLER 9
B. SERMAYE PİYASASI KANUNU VE TEBLİĞLERİNE
GÖRE KIYMETLİ EVRAK (MENKUL KIYMETLER) 11
C. MEVZUATIMIZDAKİ DİĞER KIYMETLİ EVRAKA
İLİŞKİN HÜKÜMLER 19
§ 3. EVRAKSIZ KIYMETLİ EVRAK 21
I. ORTAYA ÇIKIŞ SEBEPLERİ 21
II. UYGULAMASI 22
§ 4. KIYMETLİ EVRAKA BENZEYEN ANCAK KIYMETLİ
EVRAK NİTELĞİNDE OLMAYAN SENETLER 24
I. İBRAZ SENETLERİ 24
II. TEŞHİS SENETLERİ 26

BİRİNCİ BÖLÜM KIYMETLİ EVRAK HUKUKUNUN
GENEL ESASLARI
§ 5. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI, TEMEL NİTELİKLERİ VE HAKKIN DOĞUMUNA İLİŞKİN TEORİLER 33
I. TANIM 33
II. KIYMETLİ EVRAKIN TEMEL NİTELİKLERİ 33
A. KIYMETLİ EVRAK BİR SENETTİR 33
B. KIYMETLİ EVRAKTAKİ HAKKIN PARA İLE ÖLÇÜLEBİLEN BİR DEĞERİ OLMALIDIR 35
1. Alacak Hakları 35
2. Eşya Hukukuna İlişkin Haklar 36
3. Ortaklık Hakları veya Ortaklık Benzeri Haklarla
İlgili Katılma Hakları 36
C. KIYMETLİ EVRAKIN İÇERDİĞİ HAK TEDAVÜL
NİTELİĞİ OLAN BİR HAKTIR 37
D. KIYMETLİ EVRAKTA HAKLA SENET ARASINDA KUVVETLİ BİR BAĞ VARDIR 38
E. KIYMETLİ EVRAKIN SOYUTLUĞU 40
F. KIYMETLİ EVRAK ÖZEL ŞEKİL ŞARTLARINA TA-
BİDİR 43
G. KIYMETLİ EVRAK TİPLERİNİN KANUNDA SINIRLI SAYIDA SAYILMIŞ OLMASI SORUNU 43
III. KIYMETLİ EVRAKIN İÇERDİĞİ HAKKIN DOĞUMUNA
İLİŞKİN TEORİLER. 45
IV. KIYMETLİ EVRAKIN ÇEŞİTLİ BAKIMLARDAN SINIFLANDIRILMASI 48
A. TEMSİL ETTİKLERİ HAKKIN TÜRÜ BAKIMINDAN 48
1. Pay Senetleri ve Benzeri Senetler 48
2. Alacak Senetleri 48
3. Emtia Senetleri 48
B. HAKKIN SENETTEN ÖNCE VAR OLUP OLMADIĞI BAKIMINDAN 49
1. Kurucu Senetler 49
2. Açıklayıcı Senetler 49
C. DÜZENLENMELERİNE SEBEP OLAN İŞLEM VEYA
İLİŞKİ İLE İLGİLİ OLMAK BAKIMINDAN 50

1. Soyut Kıymetli Evrak 50
2. İllî Kıymetli Evrak 51
D. DEVİR ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN KIYMETLİ EVRAK TÜRLERİ 52
E. KIYMETLİ EVRAKIN İHRACI YÖNÜNDEN TASNİFİ 52
İKİNCİ BÖLÜM
KIYMETLİ EVRAKIN DEVİRLERİNE GÖRE TÜRLERİ VE TÜR DEĞİŞİKLİĞİ
§ 6. NAMA YAZILI SENETLER 55
I. TANIM VE UNSURLARI 55
II. NAMA DÜZENLENEBİLECEK SENETLER 57
III. NAMA YAZILI SENETLERİN DEVRİ 58
A. NAMA YAZILI ALACAK SENETLERİNİN TEMLİKİ 58
B. NAMA YAZILI PAY SENETLERİNİN CİROSU 59
1. Karşılığı Tamamen Ödenmiş Pay Senetlerinin Devri 60
2. Bağlı Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri 60
3. Nama Yazılı Pay Senetlerinin Temlik ile Devredilebilmesi 63
4. Ciro İle Temlik Arasındaki Önemli Farklılıklar 65
IV. NAMA YAZILI SENETLERDE ALACAKLILIK SIFATININ İSPATI 65
V. EKSİK NAMA YAZILI SENETLER. 66
§ 7. EMRE YAZILI SENETLER 68
I. TANIM VE UNSURLARI 68
II. EMRE DÜZENLENEBİLECEK SENETLER 68
A. İRADÎ EMRE YAZILI SENETLER. 68
B. KANUNÎ EMRE YAZILI SENETLER 68
C. EMRE DÜZENLENEMEYECEK SENETLER 69
III. EMRE YAZILI SENETLERİN DEVRİ 69
IV. EMRE YAZILI SENETLERDE DEF’İLER 70
A. TANIM 70
B. DEF’İLERİN TÜRLERİ 71
1. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Def’iler 72
2. Senet Metninden Anlaşılan Def’iler 72
a. Şekil Şartlarına Uymamadan Doğan Def’iler 73

b. Meşru Hamil Olmadığı Def’i 73
c. Senede Yazılan Kayıtlardan Doğan Def’iler 75
d. Sürelere Uyulmamasından Doğan Def’iler 75
e. Zamanaşımı Def’ileri 75
3. Kişisel Def’iler 75
§ 8. HAMİLE YAZILI SENETLER 78
I. TANIM VE ÖZELLİKLERİ 78
II. HAMİL İLE BORÇLUNUN HUKUKÎ DURUMU 79
III. HAMİLE YAZILI SENET TÜRLERİ 80
IV. HAMİLE YAZILI SENETLERİN DEVRİ 80
V. HAMİLE YAZILI SENETLERDE DEF’İLER 80
§ 9. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ 82
I. KAVRAM 82
II. DÖNÜŞTÜRMENİN ŞEKLİ VE SONUÇLARI 84
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
§ 10. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 89
I. GENEL HÜKÜMLER. 89
A. GENEL OLARAK 89
B. GENEL HÜKÜMLERİN UYGULANDIĞI DURUMLAR 90
C. İPTAL DAVASININ ŞARTLARI 91
1. Senedin Zayi Olması 91
2. Senette Yer Alan Hakkın Halen Mevcut Olması 92
3. İptali Talep Edenin Hak Sahibi Olması 92
4. Senet Zilyetliğinin Yeniden İktisabının
Mümkün Olmaması 93
5. Senedin Kanunen İptali Mümkün Bir Senet Olması 93
II. HAMİLE YAZILI SENETLERİN ZIYAI VE İPTALİ 95
A. GENEL OLARAK 95
B. PARA VE DİĞER EVRAKIN İPTALİ SORUNU 96
C. İPTAL USULÜ 99
D. MÜNFERİT KUPONLARIN İPTALİ 100
III. NAMA YAZILI SENETLERİN İPTALİ 101
A. GENEL OLARAK İPTAL USULÜ 101

B. GENEL KURALIN İSTİSNALARI 101
1. Kanunun Saklı Tuttuğu Hükümler 101
2. Borçluya Tanınan İmkânlar 102
IV. EMRE YAZILI SENETLERİN İPTALİ 102
A. GENEL OLARAK 102
B. İPTAL KARARININ HÜKÜM VE SONUÇLARI 103
1. Teşhis İşlevinin Yok Edilmesi 103
2. Teşhis İşlevinin Yaratılması 105
3. Çeke İlişkin Durum 106
4. İptal Kararının Diğer Müracaat Borçlularına İleri
Sürülüp Sürülemeyeceği Sorunu 107
C. İPTAL USULÜ 108
1. Senedi Elinde Bulunduran Kişi Biliniyorsa 109
2. Senedin Kimin Elinde Olduğu Bilinmiyorsa 110
a. Önleyici Tedbirler 111
b. İptal Davası 112
c. İptal Kararının Sonuçları 113
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KAMBİYO SENETLERİ (TİCARÎ SENETLER)
§ 11. KAMBİYO SENETLERİNİN ESASLARI 117
I. KAVRAM 117
II. KAMBİYO SENETLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ 118
III. KAMBİYO SENETLERİNDE EHLİYET 121
IV. KAMBİYO SENETLERİNDE TEMSİL 123
A. GENEL OLARAK TEMSİL 123
B. KAMBİYO SENETLERİNDE TEMSİL 124
BEŞİNCİ BÖLÜM POLİÇE
§ 12. POLİÇE 129
I. KAVRAM VE NİTELİKLER 129
II. POLİÇENİN ÖZELLİKLERİ 132
III. POLİÇEDE BULUNMASI ZORUNLU UNSURLAR 133
A. POLİÇE KELİMESİ 133

B. BELİRLİ BİR MEBLAĞIN KAYITSIZ ŞARTSIZ
HAVALESİ 134
C. MUHATABIN ADI VE SOYADI 137
D. LEHTARIN ADI VE SOYADI 139
E. DÜZENLEYENİN İMZASI 140
F. DÜZENLENME TARİHİ 140
1. Düzenlenme Tarihiyle İlgili Bazı Sorunlar 140
a. Tarihin Açık Bırakılması 140
b. Tarihin “Bayram veya Belirli Bir Özel Gün”
Olarak Yazılması 141
c. Tarihin Yazı ve Rakamla Yazılması 141
d. Miladî Tarihten Başka Tarihin Yazılması 141
IV. POLİÇEDEKİ ALTERNATİF UNSURLAR 143
A. DÜZENLEME YERİ 143
1. Düzenleme Yeri Bir Mülkî Birliğin Adı Olmalıdır 143
2. Düzenleme Yerinin Kısaltılmış Olarak Yazılması Sorunu 143
3. Düzenleme Yerinin Belli Olmasının Önemi 144
B. ÖDEME YERİ 144
V. YERLEŞİM YERLİ VE ADRESLİ POLİÇELER 145
VI. POLİÇEDE VADE 145
A. BELİRLİ BİR GÜN 146
B. DÜZENLEME GÜNÜNDEN BELLİ BİR SÜRE
SONRA VADELİ POLİÇE 146
C. GÖRÜLDÜĞÜNDE ÖDENECEK POLİÇE 147
D. GÖRÜLDÜKTEN BELLİ BİR SÜRE SONRA
VADELİ POLİÇE 147
VII. İSTEĞE BAĞLI KAYITLAR 148
A. SORUMSUZLUK KAYDI 148
B. OLUMSUZ EMRE KAYDI 148
C. PROTESTODAN MUAFİYET KAYDI 148
D. ARAYA GİRME KAYDI 149
E. KABULE ARZ YASAĞI VEYA MECBURİYETİ KAYITLARI 149
F. ADRES VEYA YERLEŞİM YERİ KAYITLARI. 149
G. NÜSHA DÜZENLEMESİNE İLİŞKİN KAYIT 150
H. SAKLAMA KAYDI 150

VIII. KANUNDA GÖSTERİLMEYEN ANCAK SÖZLEŞME HU-
KUKU BAKIMINDAN ANLAM İFADE EDEN KAYITLAR 150
A. YETKİ KAYDI 151
B. TAHKİM KAYDI 151
C. İHBAR- BİLDİRİM (AVİZO) KAYDI 151
D. İHBARSIZ (BİLÂ İŞ’AR) KAYDI 152
E. BEDEL KAYDI 152
F. KARŞILIK KAYDI 152
G. İHBARDAN VAZGEÇME KAYDI 153
IX. AÇIK POLİÇE 153
§ 13. POLİÇEDE KABUL 155
I. GENEL OLARAK KABUL KAVRAMI VE ANLAMI 155
II. KABULÜN ZORUNLU OLUP OLMADIĞI SORUNU 156
III. KABUL BEYANI 157
A. ŞEKİL 157
B. KABUL BEYANININ SENEDİN NERESİNE
YAZILACAĞI SORUNU 158
C. KİMLER KABULE ARZ EDEBİLİR 159
D. AÇIK POLİÇENİN KABULÜ SORUNU 159
IV. KABULÜN ŞARTLARI 160
A. KURAL: KABUL ŞARTSIZ OLMALIDIR 160
B. İSTİSNALAR 160
1. Kısmî Kabul 160
2. Poliçedeki Yazılan Bedelden Fazla Kabul Beyanında Bulunmak 161
3. Poliçede Başka Bir Ödeme Yerinin Gösterilmesi 161
4. Poliçe İçeriğinden Farklı Diğer Kabul Beyanları 161
V. POLİÇENİN KABUL İÇİN İBRAZ SÜRESİ VE YERİ 162
A. SÜRE 162
1. Kabul Tarihinin Yazılmasının Zorunlu Olup Olmadığı
Sorunu 162
2. Düşünme Süresi 163
B. İBRAZ YERİ 164
VI. KABULE ARZIN İHTİYARİ OLMASI 164
A. KURAL 164
B. KABULE ARZIN YASAKLANMASI 164

VII. KABULE ARZIN ZORUNLU OLDUĞU HALLER 165
VIII. DÜZENLEYENİN KABULDEN SORUMLU
OLMAYACAĞI KAYDI 166
IX. KABULE ARZI YASAKLANMIŞ POLİÇEDE
BAŞVURU DURUMU 167
X. KABULÜN NİTELİĞİ VE HUKUKÎ ETKİLERİ 167
A. GEÇERLİ BİR POLİÇE OLMALIDIR 167
B. POLİÇE KABULE ARZ EDİLMİŞ OLMALIDIR 168
XI. KABULÜN SAKAT OLMASI VE BUNUN
HUKUKİ SONUÇLARI 168
A. POLİÇENİN GEÇERLİ OLMAMASI 168
B. POLİÇENİN TESLİMİNE İLİŞKİN SÖZLEŞMENİN
SAKAT OLMASI 168
XII. HAMİLİN VADEDEN ÖNCE BAŞVURU HAKKININ
DOĞMASI 169
A. KABULDEN TAMAMEN VEYA
KISMEN KAÇINILMASI 169
B. POLİÇENİN ÖDENECEĞİNİN ŞÜPHELİ OLMASI 170
XIII. POLİÇENİN KABUL EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI 171
§ 14. EMRE YAZILI SENETLERİN DEVRİ 172
I. GENEL OLARAK 172
II. CİRO. 172
III. CİRONUN İLLÎ VEYA SOYUT OLUP
OLMADIĞI SORUNU 173
IV. CİRONUN ŞEKLİ 177
V. CİRO NE ZAMANA KADAR YAPILABİLİR 180
A. KURAL: CİRO VADEYE KADAR YAPILIR 180
B. VADEDEN SONRA YAPILAN CİRONUN HÜKÜMLERİ 180
VI. CİRODA KİŞİLER 182
VII. CİRONUN HUKUKİ ETKİLERİNE GÖRE TÜRLERİ 184
A. TAM ETKİLİ CİRO 184
B. SINIRLI ETKİLİ CİROLAR 184
VIII. CİRONUN İŞLEVLERİ 184
A. TEMLİK İŞLEVİ (TRANSPORTFUNKTİON) 185
B. TEŞHİS İŞLEVİ (LEGİTİMATİONSFUNKTİON) 185
C. TEMİNAT İŞLEVİ (GARANTİEFUNKTİON) 188
D. FAKTORİNG ŞİRKETLERİ AÇISINDAN
CİRONUN ETKİSİ 189

IX. AMACINA GÖRE CİRONUN TÜRLERİ 194
A. TEMLİK CİROSU (EİGENTUMSİNDOSSAMENT) 194
B. TAHSİL CİROSU (VOLLMACHTSINDOSSAMET
VEYA INKASSOINDOSSAMENT) 195
1. Kavram 195
2. Hamilin Yetkileri 195
3. Gizli Tahsil Cirosu ve Bundan Doğabilecek Sorunlar 197
C. REHİN CİROSU (PFANDINDOSSAMENT) 198
1. Kavram 198
2. Hamilin Hak ve Yetkileri 200
3. Rehin Cirosunun Teminat İşlevinin Olup Olmadığı So- runu 202
4. Rehin Cirosunun Etkisini Yitirmesi 203
5. Rehin Cirosunda Def’iler. 203
§ 15. KAMBİYO HUKUKUNDA KEFALET (AVAL) 205
I. GENEL OLARAK AVAL 205
II. AVALİN KEFALETTEN FARKI 206
III. AVALİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI 208
A. GENEL OLARAK 208
B. EŞİN RIZASIYLA İLGİLİ OLARAK TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN 584 VE 603. MADDELERİ AÇISINDAN SORUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ 213
1. Türk Borçlar Kanunu’nun 584. Maddesi Açısından De- ğerlendirme 213
2. Türk Borçlar Kanunu’nun 603. Maddesi Açısından De- ğerlendirme 214
IV. AVAL VERENİN BORÇLARI 216
A. KAPSAMI 216
B. AVAL VERENİN SORUMLU OLMADIĞI HAL 217
V. AVAL VERENİN HAKLARI 217
A. KAPSAMI 217
B. HAKLARI 217
§ 16. POLİÇENİN KABUL EDİLMEME VE ÖDENMEMESİ HALLERİNDE BAŞVURU HAKKI 219
I. BAŞVURU HAKKININ KULLANILABİLMESİ İÇİN
ŞEKLİ ŞARTLAR 219
A. PROTESTO 219

1. Protestonun Şekli ve İçeriği 219
2. Protestonun Dayanağı ve Sakat Protesto 221
3. Protestonun Türleri ve Çekilme Süreleri 222
a. Kabul Etmeme Protestosu ve Çekilebileceği Süreler 222
b. Ödememe Protestosu Çekme Süresi 222
c. Tespit Protestosu 225
4. Protestonun Dayanağı ve Sakat Protesto 226
5. Protesto Çekebilecek Kişi 227
6. Protesto Çekilecek Kişiler 227
a. Başvuru Borçluları 227
b. Muhatap. 228
7. Protestodan Muafiyet Halleri 229
a. Kanuni Muafiyet Halleri 229
b. İradi Muafiyet Hali 229
c. Muafiyetin Söz konusu Olmadığı Haller 230
8. Başvuru Hakkının Düşmesi 231
B. İHBAR 232
1. Kavram 232
2. İhbarın İçeriği 233
3. İhbarın Sebebi 233
4. İhbar Süreleri, Şekli ve Sonuçları 233
§ 17. RETRET 235
I. KAVRAM 235
II. RETRET ÇEKİLMESİ 235
§ 18. ARAYA GİRME 236
I. GENEL OLARAK 236
II. ARAYA GİRMENİN ŞEKLİ 237
III. ARAYA GİRME SURETİYLE KABULÜN ŞARTLARI 237
§ 19. NÜSHA VE SURETLER 238
I. NÜSHA 238
II. SURET 239
§ 20. POLİÇEDE ZAMANAŞIMI 240
I. GENEL OLARAK 240
II. ZAMANAŞIMI SÜRELERİ 240
III. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ 241

§ 21. POLİÇEDE KARŞILIK VE SEBEPSİZ
ZENGİNLEŞME DAVASI 244
I. GENEL OLARAK 244
II. TEMEL BORÇ İLİŞKİSİ 244
III. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI 245
ALTINCI BÖLÜM
BONO VE KAMBİYO SENETLERİNDE TEMİNAT KAYDI
§ 22. BONO 249
I. BONONUN MAHİYETİ VE HUKUKÎ NİTELİĞİ 249
II. BONODAKİ ŞEKİL ŞARTLARI 250
A. ZORUNLU UNSURLAR 250
1. “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi 250
2. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadi 251
3. Lehtarın Adı ve Soyadı 252
4. Düzenleyenin İmzası 252
5. Düzenlenme Günü 253
B. ALTERNATİF UNSURLAR 254
1. Düzenlenme Yeri 254
2. Ödeme Yeri 254
III. BONODA VADE 254
IV. İSTEĞE BAĞLI KAYITLAR 256
A. “BEDELİ NAKTEN/MALEN ALINMIŞTIR” KAYDI 256
B. MUACCELİYET KAYDI 257
C. DİĞER KAYITLAR 257
V. BONOYA KONULMASI CAİZ OLMAYAN KAYITLAR 258
VI. BONOYA UYGULANACAK POLİÇE HÜKÜMLERİ 258
§ 23. KAMBİYO SENETLERİNDE TEMİNAT KAYDI 260
I. POLİÇE VE BONONUN TEMİNAT AMACIYLA DÜZENLENMESİ 260
A. TEMİNAT KAVRAMI VE KIYMETLİ EVRAK HUKUKUNDAKİ YERİ 260
B. KAMBİYO SENETLERİNDE TEMİNAT KAYDI 261
1. Genel Olarak 261
2. Teminat Kaydının Anlamı ve Yazılış Şekilleri 263

a. “Kayıt” Sözcüğünün Kanundaki Yeri ve Anlamı 263
b. Teminat Kaydının Senede Yazılış Şekli ve Etkisi 265
C. TEMİNAT SENEDİ, KAMBİYO SENEDİ NİTELİĞİNİ
İHLÂL EDEN BİR KAYDI İÇERMEMELİDİR 266
D. TEMİNAT SENEDİNİN KABULÜ İÇİN
GEREKLİ OLAN KAYITLAR 268
1. Senet Metninde Yer Alması Gereken Kayıtlar 268
2. Taraflar Arasındaki Sözleşmede Teminat Senedine Açıkça Atıf Olmamakla Birlikte, Senedin Teminat
Amacıyla Verildiğinin Kabul Edildiği Haller 270
3. Taraflar Arasındaki Sözleşmede Teminat Senedine Açıkça Atıf Olmamakla Birlikte, Alacaklının Mahkemede, Bononun Taraflar Arasındaki
Sözleşmenin Teminat Olduğuna İlişkin Beyanı 271
4. Teminat Kaydı Senet Üzerinde Yer Almamakla Birlikte, Tarafların Aralarında Yaptığı Bir Sözleşmede
Senede Atıf Yapılması Halinde Durum 272
E. TEMİNAT SENEDİ İLE REHİN CİROSU ARASINDAKİ FARKLILIKLAR 273
II. ÇEKİN TEMİNAT AMAÇLI DÜZENLENMESİ 274
III. YARGITAY KARARLARINA GÖRE TEMİNAT ÇEKİ. 275
YEDİNCİ BÖLÜM
ÇEK HUKUKUNUN ESASLARI
§ 24. ÇEKİN HUKUKÎ VE EKONOMİK NİTELİĞİ 281
I. HUKUKÎ NİTELİĞİ 281
A. HAVALE NİTELİĞİ 281
B. ÖDEME ARACI NİTELİĞİ 282
II. ÇEKİN EKONOMİK NİTELİĞİ VE ÖNEMİ 283
A. ÇEKLE ÖDEMENİN YARARLARI 284
B. ÇEKLE ÖDEMENİN BANKA KREDİLERİ
ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 284
§ 25. ÖDEME ÖZELLİĞİ BAKIMINDAN ÇEKİN ÖZEL TÜRLERİ 286
I. GENEL OLARAK 286
II. TÜRK TİCARET KANUNU’NA TABİ OLAN ÇEKLER. 286
A. GARANTİLİ ÇEK 286
B. BANKA ÇEKİ 287
C. TEYİTLİ ÇEK 289

1. Kavram 289
2. Uygulamada Teyitli Çek 291
3. Teyidin Geçerlilik Süresi 291
D. ÇİZGİLİ ÇEK 294
1. Amaç 294
2. Şekil 294
3. Türleri 295
4. Çizgilerin veya Bunlar Arasına Yazılmış Banka Adının Çizilmiş Olması 296
E. HESABA GEÇİRİLMEK ÜZERE DÜZENLENMİŞ ÇEK (MAHSUP ÇEKİ) 297
1. Hesaba Geçirilmek Üzere Düzenlenmiş Çekin Şekli ve
Buna İlişkin Hükümler 297
2. Hesaba Geçirilecek Çekte Nakden Ödeme Talep
Edilebilecek Haller 298
III. TÜRK TİCARET KANUNU’NA TABİ OLMAYAN ÇEKLER 298
A. POSTA ÇEKLERİ 298
B. SEYAHAT ÇEKLERİ 299
§ 26. ÇEK DÜZENLEMENİN ÖN ŞARTLARI 300
I. ÇEK ANLAŞMASI VE KARŞILIK 300
II. ÇEK ANLAŞMASININ HUKUKÎ NİTELİĞİ 302
III. ÇEK TAAHHÜTNAMESİ 303
§ 27. ÇEKTE ŞEKİL ŞARTLARI 304
I. GENEL OLARAK 304
II. KAREKODLU ÇEK 306
III. ÇEKİN ZORUNLU UNSURLARI 309
A. ÇEK KELİMESİ 309
B. BELİRLİ BİR BEDELİN KAYITSIZ ŞARTSIZ
ÖDENMESİ EMRİ 309
C. ÖDEYECEK KİMSENİN “MUHATABIN TİCARET
UNVANI” 311
1. Bankacılık Kanunu Açısından Çekte Muhatap
Olabilecek “Bankalar” 311
2. Hayali Bir Banka Üzerine Çekilen Çekin Hukukî Durumu 313
D. DÜZENLEYENİN İMZASI 315
E. DÜZENLENME TARİHİ 318

F. BANKA TARAFINDAN VERİLEN SERİ NUMARASI 319
G. KAREKOD 319
H. ÇEK KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN BAZI UNSURLARIN ÇEKTE YER ALMASININ ZORUNLU
OLUP OLMADIĞI SORUNU 320
1. Hesap Sahibinin Vergi Kimlik Numarası 320
2. Çekin Basıldığı Tarih 322
IV. ÇEKTE ALTERNATİF UNSURLAR 323
A. DÜZENLEME YERİ 323
1. Düzenleme Yerinin Bir İdarî Birim Olarak Yazılması Sorunu 324
2. Düzenleme Yerinin Kısaltılarak Yazılmasına İlişkin Sorunlar 326
B. ÖDEME YERİ 327
V. ÇEKE YAZILABİLECEK KAYITLAR 328
A. “EMRE DEĞİLDİR” VEYA “CİRO EDİLEMEZ” KAYITLARI 328
B. LEHTAR TAYİNİNE İLİŞKİN KAYIT 328
C. HAMİLİNE KAYDI 330
D. YERLEŞİM YERİ KAYDI 331
E. YABANCI PARA İLE AYNEN ÖDEME KAYDI 331
F. PROTESTODAN MUAFİYET KAYDI 332
VI. ÇEKİN NİTELİĞİNİ ETKİLEYEN KAYITLAR 332
VII. ÇEKİN NİTELİĞİNİ ETKİLEMEYEN KAYITLAR 333
A. KABUL KAYDI 333
B. FAİZ, CEZAÎ ŞART KAYDI VE BENZERİ DİĞER KAYITLAR 334
C. VADE KAYDI 334
D. SORUMSUZLUK KAYDI 335
§ 28. ÇEKİN TEDAVÜLE ÇIKARILMASI VE DÜZENLEYENİN ŞAHSINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN ETKİSİ 337
I. GENEL OLARAK 337
II. ÇEKİN BOŞ VEYA KISMEN DOLDURULARAK
TEDAVÜLE ÇIKARILMASI 337
III. ÇEK TEDAVÜLE ÇIKARILDIKTAN SONRA DÜZENLEYENİN KİŞİSEL DURUMUNDA MEYDANA
GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN ÇEKE ETKİSİ 338
A. DÜZENLEYENİN ÖLÜMÜ 338

B. DÜZENLEYENİN FİİL EHLİYETİNİ YİTİRMESİ 339
C. DÜZENLEYENİN İFLÂSI 339
IV. ÇEKİN DEVRİ 340
A. GENEL OLARAK 340
B. EMRE YAZILI ÇEKİN DEVRİ 340
C. HAMİLİNE YAZILI ÇEKİN DEVRİ 343
D. NAMA YAZILI ÇEKİN DEVRİ 344
V. KİMLERE CİRO EDİLEBİLİR 345
§ 29. ÇEKTE İBRAZ SÜRELERİ 346
I. ÇEKTE İBRAZ SÜRELERİ 346
II. İBRAZ SÜRELERİNİN HESAPLANMASI 348
III. İBRAZ SÜRESİNİN UZADIĞI HALLER 349
IV. MÜCBİR SEBEPLER NEDENİYLE ÇEKİN SÜRESİ İÇİNDE İBRAZ EDİLEMEMESİ 349
V. SÜRE GEÇTİKTEN SONRA ÇEKİN İBRAZI
VE HUKUKÎ SONUÇLARI 351
VI. ÇEKTEN CAYMA 353
A. CAYMA KAVRAMI, ANLAMI VE NİTELİĞİ 353
B. İBRAZ SÜRESİ İÇİNDE CAYMA YASAĞININ AMACI 356
C. ÇEKTEN CAYMANIN ŞARTLARI 357
1. İbraz Süresinin Geçmiş Olması 357
2. Çek Süresi İçinde İbraz Edilmemiş Olmalı 358
D. ÇEKTEN CAYMA VE DİĞER HUKUKİ SORUNLAR 359
1. Hesaptan Paranın Çekilmesinin Cayma
Sayılıp Sayılmayacağı Sorunu 359
2. Çekten Caymanın Hesap Üzerine Bloke Kaydı
Konulmasından Farkı 360
3. Kişisel Def’ilerin İleri Sürülebilme Sorunu 360
a. Genel Olarak 360
b. Çekten Cayma ve İbraz Süresi İçinde Şahsi Def’ilerin İleri Sürülüp Sürülemeyeceğine
İlişkin Sorun 361
§ 30. SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK 363
I. SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK KAVRAMI 363
A. SAHTE ÇEK 363
B. TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK 363
II. SORUMLULUK 365

§ 31. ÇEKTE ZAMANAŞIMI 371
I. SÜRE 371
II. ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BAŞLAMA TARİHİ 372

SEKİZİNCİ BÖLÜM
5941 SAYILI ÇEK KANUNUNUN ESASLARI
§ 32. 5941 SAYILI ÇEK KANUNU VE 6728 SAYILI KANUNLA
YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 379
I. ÇEKİN ÖDENMESİNİN AYRI ÖZEL BİR KANUNLA DÜZENLENMESİ VE BUNUN NEDENLERİ 379
II. TÜRK TİCARET KANUNUNDA YER ALAN
ÇEKE İLİŞKİN HÜKÜMLER 380
III. ÇEK KANUNUNUN AMACI VE KAPSAMI 383
IV. TÜRK HUKUKUNDA İLERİ TARİHLİ ÇEK SORUNU 384
V. İLERİ TARİHLİ ÇEKİN DÜZENLENME ŞEKLİ. 385
VI. İLERİ TARİHLİ ÇEKİN ÜZERİNDE YAZILI TARİHTEN ÖNCE İBRAZINDA MUHATAP
BANKANIN YAPACAĞI İŞLEM 386
VII. 6728 SAYILI KANUNLA ÇEK HUKUKUNDA YAPILAN
ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER 386
A. DEĞİŞİKLİKLERE VE YENİ HÜKÜMLERE GENEL
BAKIŞ 386
B. KARŞILIKSIZ ÇEKE HAPİS CEZASININ YENİDEN GETİRİLMESİNİN SEBEBİ 389
§ 33. ÇEK HESABININ AÇILMASI VE ÇEK DEFTERİ. 392
I. ÇEK HESABI AÇILMASINDA BANKALARIN
BASİRET VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ 392
II. BASİRET VE ÖZEN YÜKÜMÜNE AYKIRILIK
HALİNDE SORUMLULUK 397
III. MUHATAP BANKANIN BANKACILIK İŞLEMLERİNDE
ÖZENSİZ DAVRANMASI NEDENİYLE SORUMLULUĞU 397
IV. ÇEK HESABI AÇTIRMAK İSTEYEN KİŞİDE
ARANACAK ŞARTLAR 399
A. ÇEK HESABI AÇTIRMA YASAĞININ BULUNMAMASI 399
B. EKONOMİK VE SOSYAL DURUM LA İLGİLİ
BİR ENGELİN BULUNMAMASI 400
V. ÇEK HESABI AÇILIRKEN BANKAYA VERİLECEK
BELGELER VE YASAĞA İLİŞKİN BEYAN 401

VI. HAMİLİNE ÇEK DEFTERİ ALACAKLAR İÇİN
AYRI ÖZEL HESAP AÇILMASI 402
VII. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI
AÇMA YASAĞI KARARININ RİSK MERKEZİNE VE BANKALARA BİLDİRİLMESİ 402
VIII. ÇEK HESABININ KAPATILMASI 403
IX. ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİ VE
ÇEKE YAZILACAK HUSUSLAR 404
A. ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİNE İLİŞKİN
TC MERKEZ BANKASI’NIN 2010/2 SAYILI TEBLİĞİ 404
B. BANKALARIN BASTIRACAKLARI ÇEK DEFTERLERİ YAPRAKLARINDA YAZILACAK HUSUSLAR 405
C. DEVİR TÜRLERİ VE MESLEKÎ AÇIDAN ÇEKLERİN
ŞEKLİ, RENGİ VE İÇERİĞİ 406
X. ÇEK KANUNU UYARINCA KİŞİLERİN SIFAT VE
MESLEĞİNE GÖRE DÜZENLENECEK ÇEKLER 409
A. TACİR ÇEKİ VE TACİR OLMAYAN KİŞİ ÇEKİ 409
1. Yasaya Konulma Amacı 409
2. Tacir Çeki Hesabı Açtırabilecek Kişiler 410
3. Tacir Çeki Hesabının Açılması ve Kapatılması 411
4. Gerçek Kişinin Çek Düzenlemek İçin Temsilci
veya Vekil Atayamayacağı 412
B. HAMİLİNE YAZILI ÇEK 413
1. Amaç 413
2. Düzenleyenin Tacir Olup Olmadığına Göre Hamiline
Çekler 413
a. Tacir Olmayan Hamiline Çek 413
b. Tacir Hamiline Çek. 414
3. Bankaların Hamiline Çek Hesap Sahiplerini Bildirim Yükümü 414
C. HAMİLİNE ÇEK DÜZENLEMELERİNDE ORTAYA ÇIKABİLECEK SORUNLAR 415
1. Çekin “Kanunen Tacir Çeki” Sayıldığına İlişkin Emarelerin Bulunması Halinde Bankanın Durumu Gelir
İdaresi Başkanlığı’na Bildirim Yükümüne İlişkin Sorun 415
2. Çek Kanununa Aykırı Olarak Hamiline Çek Düzenlenme Durumunun Bankanın İlgili Makamlara
Bildirme Yükümüne İlişkin Sorun. 417

D. ÇEK YAPRAKLARININ ÜZERİNDE YAZILI DURUMA AYKIRI ŞEKİLDE DÜZENLENMESİ HALİNDE
ORTAYA ÇIKABİLECEK SORUNLAR 418
1. Çek Yaprağında Yazılı Matbu Duruma Aykırı Çek Düzenlenmesi Sorunu 418
2. Hamiline Olmayan Tacir Çekinin, Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Hamiline Düzenlenmesi Sorunu 419
§ 34. ÇEKİN İBRAZI, ÖDENMESİ, KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ VE ÇEK KANUNUN BAZI MADDELERİNİN İPTALİNE İLİŞKİN
ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARI 420
I. 5941 SAYILI ÇEK KANUNUN BAZI MADDELERİNİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİNİN
26.06.2017 TARİHLİ KARARI 420
A. 5941 SAYILI ÇEK KANUNU’NUN 5. MADDESİNİN ANAYASA’NIN 2., 5., 13., 19., 36., 37., 38 VE 141. MADDELERİNE AYKIRILIĞINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİNİN 26.7.2017 TARİHLİ KARARI 420
B. ANAYASA MAHKEMESİNİN 26.7.2017 TARİHLİ KARARININ ÖZETİ. 420
II. İBRAZ 422
A. MUHATAP BANKANIN ÇEK HESABININ
BULUNDUĞU ŞUBESİNE İBRAZ 423
B. MUHATAP BANKANIN HESABIN BULUNDUĞU ŞUBESİNDEN BAŞKA BİR ŞUBESİNE İBRAZ 424
C. TAKAS ODASINA İBRAZ 427
III. ÇEKİ DEVRALAN KİŞİNİN ARAŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 430
IV. ÇEKİN İBRAZI VE ÖDENMESİNDE BANKALARIN GÖSTERMESİ GEREKEN ÖZEN 431
A. GENEL OLARAK 431
B. YARGITAY UYGULAMASINDA DURUM 432
V. ÇEK BEDELİNİN TAMAMEN ÖDENMESİ VE
KISMÎ KARŞILIĞIN KABUL EDİLİP EDİLMEMESİNİN
HUKUKİ SONUÇLARI 437
A. ÇEKTE YAZILI BEDELİN TAMAMININ ÖDENMESİ 437
B. HESAPTAKİ KISMÎ TUTARININ KABUL VEYA REDDEDİLMESİ 440
1. Hamilin Muhatap Bankanın Ödemekle Yükümlü
Olduğu Tutar Dâhil Kısmî Ödemeyi Kabul Etmesi 440
2. Hamilin Muhatap Bankanın Ödemekle Yükümlü
Olduğu Tutar Dâhil Kısmî Ödemeyi Reddetmesi 441

VI. KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ VE BUNUN UNSURLARI 441
A. KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNİN UNSURLARI 441
1. Yasaya Uygun Bir Çekin Düzenlenmiş Olması 441
2. Çek Üzerinde Yazılı Düzenleme Tarihine Göre Kanuni
İbraz Süresi İçinde İbraz Edilmiş Olmalıdır 443
3. Karşılıksızdır İşleminin Yapılması 443
4. Düzenleyenin Boş Çek Yapraklarını İade Yükümü 444
B. KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ VE KAPSAMI 444
1. “Karşılıksız Çek” Kavramı ve Kapsamı 444
2. Karşılıksızdır İşlemi ve Kapsamı 447
VII. MUHATAP BANKANIN ESKİ
ÇEK DEFTERİ YAPRAKLARINDAN DOLAYI SORUMLU OLDUĞU MİKTAR 448
VIII. MUHATAP BANKANIN HER BİR ÇEK
YAPRAĞI İÇİN SORUMLU OLDUĞU MİKTAR 448
IX. MUHATAP BANKANIN ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU TUTARI TALEP OLUNMADAN ÇEKİN
HAMİLİNE TEKLİF ETMESİ 451
X. BANKANIN KISMÎ ÖDEME TEKLİFİNİN
REDDEDİLMESİNİN HUKUKİ SONUCU 451
XI. KISMÎ ÖDEME TEKLİFİNİN REDDİ HALİNDE BAŞVURU HAKKINA ESAS OLAN TUTAR İLE FAİZ
UYGULANACAK TUTAR 454
XII. HAMİLİN TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE
BAŞVURU HAKKININ KAPSAMI 455
XIII. BANKANIN ÇEK HAMİLİNE KARŞI
ÖDEME YÜKÜMÜNE İLİŞKİN ZAMANAŞIMI SÜRESİ 457
XIV. BANKALARIN ESKİ ÇEK DEFTERLERİYLE İLGİLİ SORUMLULUK SÜRESİ 457
XV. ÇEKİN KARŞILIKSIZ ÇIKMASI HALİNDE
ŞİKÂYET VE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR 458
A. KARŞILIKSIZ ÇEK SUÇUNDA ŞİKÂYET HAKKI
TANINAN “HAMİL” KİMDİR? 458
B. ŞİKÂYET SÜRESİ 461
C. ADLİ PARA CEZASI VE ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI KARARI 461
D. MAHKEME KARARINA İTİRAZ VE İSTİNAF 462
E. ADLİ PARA CEZASININ HAPİS CEZASINA ÇEVRİLMESİNİN HESAPLANMASI 463

F. ADLİ PARA CEZASININ ÖDENEMEMESİ HALİNDE
HAPİS CEZASINA ÇEVRİLMESİ 464
G. HAPİS CEZASININ ANAYASAYA AYKIRI OLUP OLMADIĞI SORUNU 465
H. ADLİ PARA CEZASININ HESAPLANMASI VE KARŞILIKSIZ ÇEK MİKTARININ ÖDENEMEMESİ
ÜZERİNE SANIĞA HÜKMOLUNACAK HAPİS CEZASI 465
İ. ZİNCİRLEME SUÇ HÜKMÜNÜN UYGULANMA DURUMU 467
J. YASAĞA AYKIRI ÇEK DÜZENLENMEDE
UYGULANACAK CEZA 467
K. ÇEK KARŞILIĞINI BULUNDURMAKLA YÜKÜMLÜ OLANLAR VE BUNLARA UYGULANACAK
YAPTIRIMLAR 468
1. Karşılık Bulundurmakla Yükümlü Olan Kişiler 468
a. Çek Hesap Sahibi 468
b. Tüzel Kişilerde Mali İşlerini Yürütmekle Görevli Yönetim Organının Üyesi 468
c. Mali İşlerden Sorumlu Kişi 469
2. Yasaklama Kararının Verildiği Kişilerin Sermaye
Şirketlerinin Yönetim Kadrosuna Seçilememesi 469
L. YETKİLİ MAHKEME 470
M. YARGILAMA USULÜ 471
XVI. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA
YASAĞI KARARININ KALDIRILMASI 472
A. KARŞILIKSIZ ÇEK TUTARI VE EKLERİNİN
TAMAMEN ÖDENMESİ HALİNDE 472
B. ÇEK HAMİLİNİN TALEBİNİ GERİ ALMASI HALİNDE 473
C. CEZANIN TAMAMEN İNFAZ EDİLMESİNDEN VE KANUNDA ÖNGÖRÜLEN SÜRENİN GEÇMESİNDEN SONRA 473
§ 35. ÇEK KANUNUNDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE AYKIRI DAVRANILMASININ YAPTIRIMLARI 474
I. ÇEK DÜZENLEYEN VEYA DÜZENLETENLER AÇISINDAN. 474
A. TACİRİN TİCARİ İŞ VE İŞLEMLERİNDE TACİR OLMAYAN KİŞİYE AİT ÇEK DEFTERİNİ
KULLANMIŞ OLMASI 474
B. BANKAYA YANLIŞ BEYANDA BULUNMAK 474
C. HAMİLİNE ÇEK DEFTERİ YAPRAĞINI
KULLANMADAN HAMİLİNE ÇEK DÜZENLEMEK 475

D. YETKİSİZ KİŞİLERİN ÇEK DEFTERİ BASTIRMALARI 475
II. MUHATAP BANKA AÇISINDAN 476
A. TACİR OLMAYAN KİŞİYE TACİR ÇEKİ DEFTERİ VERİLMESİ 476
B. KANUNA AYKIRI OLARAK ÇEK DEFTERİ
VERİLMESİ 476
C. KARŞILIĞI OLMASINA RAĞMEN ÖDEME YAPILMAMASI 476
§ 36. ÇEKİN ZİYAI VE İPTALİ 478
I. GENEL OLARAK ÇEKİN ZİYAI VE İPTALİ 478
A. ÇEKİN ZİYAI 478
B. İPTAL DAVASI AÇABİLECEK KİŞİLER 479
1. Hamil 479
2. Muhatap Banka 480
3. Düzenleyenin İptal Davası Açma Hakkı Yoktur 480
4. Düzenleyenin Mahkemeden İhtiyati Tedbir Kararı İsteyebilmesi 482
5. Cirantanın İptal Davası Açma Hakkı Var mıdır? 486
C. İPTAL DAVASI HASIMSIZ AÇILIR 486
§ 37. KANUNLAR ÇATIŞMASI 488
I. MUHATAP OLMA EHLİYETİ VE BORÇLANMA ŞEKLİ BAKIMINDAN 488
II. YERLEŞİM YERLİ ÇEKLER BAKIMINDAN 489
DOKUZUNCU BÖLÜM EMTİA SENETLERİ
§ 38. KIYMETLİ EVRAK NİTELİĞİNDEKİ EMTİA SENETLERİ 493
I. TÜRK TİCARET KANUNDAKİ KIYMETLİ EVRAK
OLARAK DÜZENLENMİŞ EMTİA SENETLERİ 493
II. KAVRAM 494
III. İŞLEVİ 495
IV. MAKBUZ SENEDİ VE VARANTI ÇIKARMAYA YETKİLİ KURULUŞ “UMUMİ MAĞAZALAR” 496
A. KAVRAM, TARİHİ GELİŞİM VE KURULUŞ
ŞARTLARI 496
B. GENEL OLARAK MAKBUZ SENEDİ VE VARANT 498
1. Genel Olarak 498

C. MAKBUZ SENEDİ VE VARANTIN HUKUKİ NİTELİĞİ 499
1. Makbuz Senedi ve Varantın Şekil Şartları 501
2. Makbuz Senedinin ve Varantın Devri 503
D. MAKBUZ SENEDİ VE VARANTA KONU OLAN
EMTİA ÜZERİNDE YAPILACAK TASARRUFLAR 504
1. Genel Olarak 504
2. Makbuz Senedi ve Varantın Hamilin Elinde Olması Halinde 504
3. Varantın Makbuz Senedinden Ayrılması Halinde Durum 504
4. Varant Hamilinin Emtiayı Sattırma Hakkı 505
5. Müracaat Hakkı 505
6. Zamanaşımı 505
7. Makbuz Senedi ve Varantın Kaybedilmesi 506
V. DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ 506
VI. TAŞIMA SENETLERİNİN TAŞIMA ARAÇLARINA GÖRE ADLARI VE NİTELİĞİ 507
VII. KONİŞMENTO 508
A. TANIM 508
B. İŞLEVİ 509
C. İÇERİĞİ 510
D. KONİŞMENTONUN TÜRLERİ 511
E. KONİŞMENTO HAMİLİNİN HAKLARI 512
F. BİRDEN ÇOK KONİŞMETONUN DÜZENLENMİŞ
OLMASI HALİNDE HAMİLLERİN HAKLARI 513
G. ZAMANAŞIMI 513
KAVRAMLAR DİZİNİ 515
KANUNLAR DİZİNİ 523