Hasta hakları konusunda toplumun bilinçli olması ve haklarını araması, neticede ülkenin sağlık sektörünün doğru çalışmasına da yardımcı olacaktır.
Bunların sağlanması için de olması gereken en önemli husus, hasta haklarının genel mevzuat içinde muhtelif başlıklar altında dağınık şekilde yer alması ile değil, konunun her yönü ile "Hasta Hakları" başlığı altında, ayrı bir kanun ile düzenlenmesi gerektiğinin altı çizilmiş.
Gerek konunun önemi, gerekse hasta haklarını her yönü ile biraraya getirebilmek amacı ile "Herkes İçin Hukuk" serisinin 24'ncü çalışmasının "Hasta Hakları ve Hasta Haklarının İhlali Halinde Yasal Başvuru Yolları"nın olması yararlı görülmüş.
(Önsözden)
İÇİNDEKİLER SUNUŞ iii I. GENEL OLARAK HASTA HAKLARI . 1 1- Hasta Haklarının Tanımı. 3 2- Hasta Haklarının Mahiyeti 3 3- Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasında Uyulması Gereken İlkeler 4 4- Hasta Haklarının Kapsamı 5 5- Hasta-Hekim Arasındaki Hukuki İlişkinin Mahiyeti . 6 II.HASTA HAKLARININ TARİHÇESİ9 1- Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Beyannamesi. 12 2- Lizbon Bildirgesi . 13 3- Dünya Tabipler Birliği Amsterdam Hasta Hakları Bildirgesi . 14 3.1. Sağlık Hizmetlerinde İnsan Hakları ve Değerleri 14 3.2. Bilgilendirme 15 3.3. Onay 16 3.4. Mahremiyet ve Özel Hayat. 17 3.5. Bakım ve Tedavi . 18 3.6. Başvuru 19 4- Dünya Tabipler Birliği Bali Hasta Hakları Bildirgesi 20 4.1- Kaliteli Tıbbi Bakım Hakkı 20 4.2- Seçim Yapma Özgürlüğü . 21 4.3- Kendi Kaderini Belirleme Hakkı 21 4.4- Bilinci Kapalı Hasta . 21 4.5- Yasal Ehliyeti Olmayan Hasta 22 4.6- Hastanın İsteğine Karşın Yapılan Girişimler 22 viii İçindekiler 4.8- Gizlilik Hakkı 23 4.9- Sağlık Eğitimi Hakkı . 23 4.10- Onur Hakkı 23 4.11- Dini Destek Hakkı 24 5- Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsanHaysiyetinin Korunması Sözleşmesi 24 6- Roma Hasta Hakları Avrupa Statüsü Sözleşmesi 36 7- Santiago Bildirgesi 48 III. SAĞLIK SEKTÖRÜ VE HASTA HAKLARININ TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİM SÜRECİ 49 1- Gazi Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Sağlık Hizmetleriyle İlgili Olarak Atılmış Olan Devrim Nitelikli Adımlar 51 2- Gazi Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Sağlık Alanında Yapılan Yardımlar 53 3- Hasta Hakları Kavramının Türk Sağlık Mevzuatında Gelişimi . 54 3.1- Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’nın Kurulması 54 3.2- Tababet ve Şuabat-ı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun 54 3.3- Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün Kurulması 55 3.4- Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 55 3.5- Hususi Hastaneler Kanunu 56 3.6- Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Teşkilat ve Memurin Kanunu57 3.7- Türk Tabipler Birliği Kanunu 57 3.8- Türk Eczacılar Birliği Kanunu . 57 3.9- Sıtmanın İmhası Hakkında Kanun 58 3.10- Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun 58 3.11- Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi . 58 3.12- Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun . 59 3.13- Nüfus Planlaması Hakkında Kanun 60 3.14- Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. 60 3.15- Türk Dış Hekimleri Birliği Kanunu . 61 3.16- Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (7 Mayıs 1987) . 61 İçindekiler ix 3.17- Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerini Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun . 61 3.18- Türk Standartları EnstitüSü Hasta Hakları ve Sorumlulukları Türk Standardı . 62 3.19- Hasta Hakları Yönetmeliği . 62 3.20- Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları . 64 3.21- Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge 66 3.22- Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Hasta Hakları Kılavuzu 67 IV. HASTA HAKLARI .73 1- Genel Olarak Sağlık ve Hasta Hakları. 75 2- Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasında Uyulması Gereken İlkeler . 79 3- Genel Olarak Tedavi Görme Hakkı 80 4- Hasta Hakları . 81 4.1- Sağlık Hizmetlerinden Herkesin Adalet ve Hakkaniyete Uygun Şekilde Yararlandırılması 81 4.2- Sağlık Hizmetinden Yararlanmak İsteyenlerin Bilgi İsteme Hakları ve Bilgilendirilmenin Kapsamı 82 4.3- Konsültasyon Talebi 84 4.4- Hastanın Mevzuatın İzin Verdiği Ölçüde Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme Hakkı . 84 4.5- Hastaların Sağlık Personelini Seçme ve Değiştirme Hakkı. 85 4.6- Öncelik Sırasının Belirlenmesini Talep Etme 86 4.7- Hastanın Teşhis, Tedavi ve Bakımının Tıbbi Gereklere Uygun Olarak Yapılması 87 4.8- Sağlık Çalışanlarının Hastaya Özen Göstermesi ve Istırabını Dindirme Yükümlülüğü 87 4.9- Ötenazi 88 4.10- Her Tür Tıbbi Müdahalenin Hastanın Mahremiyet Hakkına Saygı İçinde Yapılması 88 4.11- Bilgilerin Gizli Tutulması 89 4.12- Hastanın Sağlık Durumu İle İlgili Tutulan Kayıtları İnceleme ve Kayıtların Düzeltilmesini İsteme Hakkı . 91 x İçindekiler 4.13- Hastanın Rızası Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmaması. 92 4.14- Tıbbi Müdahalede Hastanın Aydınlatılarak Rızasının Alınması Zorunluluğu. 93 4.15- Rıza Formu Alınması Zorunluluğu. 98 4.16- Hastanın Tedaviyi Durdurma ve Reddetme Hakkı . 98 4.17- Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanmaması 99 4.18- Organ ve Doku Alınmasında Rızanın Yazılı Olarak Alınması 99 4.19- Gebeliğin Sona Erdirilmesi . 101 4.20- Tıbbi Araştırmalarda Gönüllünün Bilgilendirilmesi ve Rızanın Yazılı Olarak Alınması 102 4.21- İlaç ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla Kullanılamaması. 103 4.22- Sağlık Kuruluşlarının Hasta ve Yakınlarının Can ve Mal Güvenliğini Sağlama Yükümlülüğü 105 4.23- Sağlık Kurumunun İşleyişine Zarar Vermemek ve Tedaviyi Aksatmamak Şartıyla, Talep Eden Hastalara İnançlarına Uygun Bir Din Görevlisi Davet Edilmesi ve Dini Vecibeler İçin Uygun Bir Yer Tahsis Edilmesi . 106 4.24- Hastaların Vaktine Saygı. 107 4.25- İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret 107 4.26- Muayene veya Tedavi Sırasında Hastaya Yardımcı Olması İçin Hekim Tarafından Da Uygun Görülen Bir Refakatçinin Bulundurulması . 108 4.27-Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi. 109 4.28-Hasta veya Hasta Yakınlarının Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı . 109 V. HASTA HAKLARININ İHLALİ HALİNDE HASTA VEYA HASTA YAKINLARININ BAŞVURU YOLLARI . 111 1- Hasta veya Hasta Yakınlarının Başvuru Hakkı . 114 1.1- Başvurunun Hasta Hakları Birimine Yapılması 114 1.2- Başvurunun İnternet Üzerinden Doğrudan Sağlık Bakanlığı/Hasta Başvuru Bildirim Sistemi (HBBS)’ne Yapılması 116 1.3- Başvurunun İl Sağlık Müdürlüğü’ne yapılması 116 1.4- Hasta Hakları İhlallerinde Hasta Hakları Kurulu’nun Devreye Girmesi 116 İçindekiler xi 2- Hasta Hakları İhlalinde Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Sorumluluğu 117 2.1- Hasta Haklarının İhlali Halinde Devlet Memuru veya Diğer Kamu Görevlisi Personelin Sorumluluğu 119 2.2- Hasta Haklarının İhlali Halinde Kamu Görevlisi Olmayan Personelin Sorumluluğu 121 3- Hasta veya Hasta Yakınları Tarafından Açılabilecek Tazminat ve Ceza Davalarında Uygulanacak Olan Kanunlar 121 4- Hekim ve Hastanelerin Sorumluluk Halleri 123 4.1- Hasta İle Hekim Arasında Sözleşmenin Varlığı . 123 4.2- Hekimin Yardımcı Kişi Kullanması. 123 4.3- Hekimin Yardımcı Kişi Durumunda Olması . 124 4.4- Hekimin Vekaletsiz İş Görmesi. 124 4.5- Hekimin Kamu Hastanesinde Görevli Olması 124 5- Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Hakkı 124 6- Ceza Davası Açma Hakkı . 129 7- Görevli Mahkeme. 130 8- Tazminat Davalarında Zamanaşımı 131 VI. HASTA HAKLARIYLA İLGİLİ MEVZUATTA YER ALAN HÜKÜMLER 133 1- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 135 2- (5 Ocak 1961) Tarih (224) Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun. 136 3- (7 Mayıs 1987) Tarih (3359) Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu 138 4- (18 Haziran 1992) Tarih (3816) Sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun . 140 5- (24 Kasım 2004) Tarih (5258) Sayılı Aile Hekimliği Kanunu . 143 6- (19 Şubat 1960) Tarihli Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi . 145 7- (1 Ağustos 1998) Tarihli Hasta Hakları Yönetmeliği 152 8- Hekimlik Meslek Etiği Kuralları (1 Şubat 1999). 172 9- (11 Mayıs 200) Tarihli Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. 182 10- (25 Ocak 2013) Tarihli Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği . 187 xii İçindekiler 11- (27.03.2002) Tarihli Özel Hastaneler Yönetmeliği 199 12- (13.01.1982) Tarihli Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği. 203 13- (10.03.2005) Tarihli Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik . 205 14- (17 Ekim 2007) Tarihli Hekim Seçme Yönergesi (Sağlık Hizmeti Sunumunda Poliklinik Hizmetlerinin Hastaların Hekimini Seçmesine ve Değiştirmesine İmkan Verecek Şekilde Düzenlenmesi Hakkında Yönerge) 209 15- Sağlık Bakanlığı’nın Hasta Hakları Uygulamalarında Dikkat Edilecek Usul ve Esaslara İlişkin 13 Ocak 2005 Tarihli Genelge . 217 16- Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 2014/32 Sayılı Hasta Hakları Uygulamaları Genelgesi . 221 17- Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri GenelMüdürlüğü’nün 2016/10 Sayılı Hasta Mahremiyetine Saygı Gösterilmesi Genelgesi . 231 18- (6098) Sayılı Türk Borçlar Kanunu. 232 19- (6100) Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 237 20- (5237) Sayılı Türk Ceza Kanunu. 238 VII. HASTA HAKLARI İLE GÖREVLİ OLAN KURUMLAR 249 1- Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 251 2- Hasta Hakları ve Tıbbi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı 251 3- Hasta Hakları İl Koordinatörlüğü. 252 4- Hasta Hakları Kurulu. 252 5- Hasta İletişim Birimi. 253 6- Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM) 254 VIII. HASTA HAKLARIYLA İLGİLİ MUHTELİF YARGITAY KARARLARI . 255 1- Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararları . 257 2- Yargıtay Hukuk Dairesi Kararları . 278 3- Yargıtay Ceza Daireleri Kararları. 312 İçindekiler xiii IX. SORU VE CEVAPLARLA HASTA HAKLARI . 315 X. MUHTELİF EKLER . 339 1- Hasta Hakları Başvuru Formu 341 2- Cumhuriyet Savcılığı’na Yapılacak Suç Duyurusu Örneği. 342 3- Muhtelif Tazminat İstemli Dava Dilekçesi Örnekleri . 343 KAYNAKLAR 359 HERKES İÇİN HUKUK SERİSİNDE YER ALAN KİTAP ÇALIŞMALARI . 360
