Hazine ve Kamu FinansmanıDevlet neden ve nasıl borçlanır?
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 23
GRAFİK LİSTESİ: 29
TABLO LİSTESİ: 30
KISALTMALAR 33
GİRİŞ 35
BÖLÜM
DEVLET, BÜTÇE AÇIĞI, BORÇLANMA VE BORÇ STOKU
I. DEVLET, BÜTÇE VE BORÇ ÜZERİNE 41
A. Devlet neden var? 41
B. Kamu müdahalesi sorunu 42
C. Asil vekil ilişkisi 44
D. Borç devleti mi ulusal devlet mi? 46
E. Makroekonomik amaçlar ve araçlar 49
F. Kamu kesimi 51
a. Merkezi Yönetim Bütçesi 51
aa. Genel Bütçeli İdareler 51
bb. Özel Bütçeli İdareler 51
b. Kamu İktisadi Teşebbüsleri 51
c. Mahalli İdareler 52
d. Fonlar 52
e. Sosyal Güvenlik Kuruluşları 52
f. Döner Sermayeler 52
ÖZEL EK 1: 54
1. Anayasa değişikliği tartışılırken gündemde neden
“bütçe hakkı” yok? (14/01/2017 tarihinde yayınlandı) 54
2. Kamu eliyle zengin yaratma yöntemleri (Siyasetçilere
öneriler) (19/04/2018 tarihinde yayınlanmıştır) 56
II. KAMU AÇIKLARI VE AÇIK FİNANSMANININ EKONOMİK ETKİLERİ- BORCUN OLUŞMA DİNAMİKLERİ 59
A. Kamu açıkları ve makro değişkenler 60
B. Kamu finansmanı analizi ne demek? 65
C. Kamu açığı nedir? Borç stoku ile ilişkisi nasıldır? 66
D. Klasik kamu açığı 67
E. Alternatif açık tanımları 69
a. Cari bütçe açığı 69
b. Yurtiçi açıklar 70
c. Yapısal açık 72
d. Faiz dışı açık 74
e. İşlevsel açıklar 75
f. Hazine nakit açığı 78
F. Borç dinamiği 79
ÖZEL EK 2 80
1. BU VERGI SISTEMIYLE GELIR İDARESI OLMASA NE OLUR? (14/07/2016 TARIHINDE YAYINLANDI) 80
2. BÜTÇEDE KARA DELIKLER ARTIYOR (01/11/2014 TARIHINDE YAYINLANDI) 83
III. KAMU BORÇ YÖNETİMİNE GİRİŞ, BORÇ VE RİSK YÖNETİMİNİN TEMEL KAVRAMLARI 86
A. Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (KKBG) 86
B. Hazine’nin nakit borçlanma ihtiyacı: Bütçe Finansmanı 87
C. Hazine nakit yönetimi 89
D. Borçlanmaya ilişkin mevzuat 91
E. Borç yönetimi 92
F. Verim eğrisi 94
G. Amaç ve ilkeler 95
a. Likidite ilkesi 95
b. Şeffaflık ilkesi 97
c. Basitlik İlkesi 99
d. Riskler 100
aa. Piyasa/Maliyet Riski: 100
bb. Likidite (Fonlama/Roll-Over) Riski: 101
cc. Karşı Taraf (Kredi) Riski: 101
e. Bütçe sapmaları 102
H. İç borçlanmanın etkileri 103
a. Yüksek reel faiz etkisi 104
b. Dışlanma Etkisi 104
c. Enflasyon Etkisi 105
d. Gelir Dağılımına Etkisi 105
e. Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi Etkisi: 106
ÖZEL EK 3 107
1. Diyarbakır’daki taziye çadırları ve finansallaşma (17/12/2017tarihinde yayınlandı) 107
2. Gelelim son örneğimize. 108
IV. İÇ BORÇLANMA; HAZİNE BORÇLANMASI, İHALELER, PİYASALARIN YAPISI 109
A. DİBS çeşitleri 113
a. Vadesine göre 113
b. Para Cinsine Göre Sınıflandırma: 114
c. Kupon durumuna göre sınıflandırma: 114
aa. Kuponsuz Senetler 114
bb. Kuponlu senetler 115
aaa. Sabit Kuponlu Senetler 115
bbb. Değişken faizli tahvil (DFT) 116
cc. Enflasyona Endeksli Tahvil 117
dd. Kira Sertifikası 119
ee. Altın tahvili 120
d. Nakit dışı borçlanma 121
e. DİBS İhraç Süreci 122
f. İhale Değerlendirme Yöntemleri 124
g. İhale Sonrası Değişim İşlemleri 126
h. “TAP” sistemiyle ihraç yönetimi 126
i. Doğrudan Satış Yöntemi 127
j. Halka arz yöntemi 127
k. İkinci Piyasa 127
l. Piyasa Yapıcılığı Sistemi 128
V. KAMUNUN DIŞ FİNANSMANI, DIŞ BORÇ STOKU VE ÜLKE RİSKİ 133
A. Hangisi dış borç? 136
aa. Amacına göre dış borçlar 137
aaa. Tahvil (ve kira sertifikası) ihracı 138
bbb. Diğer program kredileri 140
bb. Borç erteleme 140
cc. Ülke riski değerlendirmesi 143
aaa. Direkt Risk 144
bbb. Dolaylı Risk 145
dd. Ülke riski derecelendirmeleri 146
aaa. Kredi derecelendirmede sorulan sorular, araştırılan
konular 149
i) Demografik, eğitsel ve yapısal faktörler; 150
ii) Politik risk: Devlet ve politik yapı 150
iii) Politik risk: Dış politika objektifleri ve stratejisi 151
iv) Makro ekonomik politikalar 151
v) Arz ve talep dengesi 152
vi) Orta vadeli büyüme kısıtlarının analizi 153
vii)Özel sektörün dinamizmi 153
viii) Emek piyasası analizi 154
ix) Fiskal esneklik 154
x) Parasal esneklik 155
xi) Bankacılık ve finans 155
xii) Döviz dengesi 155
xiii) Dış ticaret ve yabancı sermeye politikaları 156
xiv) Ödemeler dengesi 156
xv) Dış (döviz) varlıklar 157
xvi) Dış (döviz) yükümlülükler 158
B. Not yapısı 158
ÖZEL EKLER 160
1. Yakın tarihten bir dış borç hikayesi: De Çe Me (01/05/2017 tarihinde yayınlandı) 160
2. Şirketlerin dolar sıkıntısı 2009 yılındaki bir kararnameye dayanıyor (15/03/2015 tarihinde yayınlandı) 162
3. Peki bu hızlı artışın nedeni ne acaba? Bakalım. 163
4. 2009/15082 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 163
VI. KAMU BORÇ STOKUNUN ANALİZİ VE GÜNCEL SORUNLARI 165
A. Faiz dışı dengenin önemi 165
B. Yıllık stok artışı 167
C. Borç stoku artışı ile bütçe açığı arasındaki fark 169
D. Stokun enstrüman yapısı 170
E. Kamu dış borç stokunun yapısı 172
F. İç Borç Stokunun yapısı 176
G. Kamu net borç stoku 183
H. Türkiye’nin toplam borçları 184
BÖLÜM II
BÜTÇE AÇIĞINI VE BORÇLANMAYI ETKİLEYEN POLİTİKALAR
VII. KİT’LER VE ÖZELLEŞTİRME POLİTİKALARI 193
A. KİT’lerin kuruluş nedenleri 197
B. KİT’lerin tarihçesi 199
C. Yasal çerçeve 201
D. Görevlendirme bedeli (Görev zararı) 203
E. Bütçeyle ilişkileri 205
F. Özelleştirme 207
a. Özelleştirmelerden etkilenen gruplar 208
b. Özelleştirme stratejisinin unsurları 209
c. Özelleştirmenin aşamaları 210
d. Özelleşecek KİT’e özel hazırlıklar 211
ÖZEL EKLER 212
1. Yanlış elektrik dağıtım özelleştirmesinin bedelini tüketici ödüyor (04/02/2015 tarihinde yayınlandı) 212
2. Gerçek yapısal reformlar 4: Performansa dayalı KİT sistemi (23/12/2015 tarihinde yayınlanmıştır) 214
3. Buna özelleştirme denmez (29/11/2017 tarihinde yayyınlanmıştır) 216
VIII. TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARININ ETKİLERİ 219
A. Tarımda rekabetçi olabilmek için 220
B. İlgili kurumlar 221
C. Tarım neden desteklenir? 222
D. Osmanlı İmparatorluğu döneminde tarım 223
E. Kısaca Cumhuriyet dönemi tarım politikaları 223
F. 2001 Krizinden sonra yapılan değişiklikler 225
G. Günümüzde tarımın temel sorunları 226
H. Tarımda dışa bağımlılık 227
İ. Tarımsal destekler 231
J. OECD Tarımsal Destekler Sınıflandırması 232
K. Tarım Kanunu 234
L. Bütçeden yapılan tarımsal destekleme transferleri 237
M. Sonuç yerine 240
ÖZEL EK 241
1. Çiftçinin devletten ne kadar destekleme alacağı var? (07/11/2017 tarihinde yayınlanmıştır) 241
IX. SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ VE BÜTÇE 244
A. Sosyal güvenlik yöntemleri 245
B. Sosyal güvenliğin temel esasları 246
C. Sosyal yardımlar 248
D. Emeklilik (yaşlılık) sigortasının finansmanı 250
E. Kayıt dışılık ve sosyal güvenlik 257
F. Genel Sağlık Sistemi (GSS) 258
G. Bütçeden yapılan harcamalar 263
ÖZEL EK 266
1. Devlet sosyal yardım mı yapmalı yoksa iş mi bulmalı? (08/04/2014 tarihinde yayınlanmıştır) 266
X. EKONOMİDE KAYITDIŞILIK VE KAYIT DIŞILIKLA MÜCADELE 268
A. Devlet kayıt dışılığın farkında 271
B. Nedenleri 274
C. Bankalar ve kayıt dışılıkla mücadele 277
D. Kayıt dışılığın etkileri ve sonuçları 278
E. Bütçeye etkisi 279
F. Kayıt dışılıkla mücadele 282
XI. KOŞULLU YÜKÜMLÜLÜKLER 284
A. Risk matriksi 285
B. Koşullu yükümlülük türleri – Dış borç garantileri 290
C. Kamu Özel İşbirliği (Yap-İşlet-Devret) 291
D. KÖİ modeline örnek projeler 297
E. Yasal altyapı ve yapılan değişiklikler 299
F. KÖİ envanteri 301
G. Koşullu yükümlülüklerin bütçeye etkileri 306
H. Hazine alacakları 312
İ. Risk hesabı 313
ÖZEL EKLER 314
1. Kamu Özel İşbirliği projelerinde devletin vazgeçtiği
gelirler (11/11/2017 tarihinde yayınlandı) 314
2. İki yeni bütçe dışı yük daha (11/12/2016 tariihinde
yayınlandı) 317
XII. ÖDEMELER DENGESİ VE ÜLKENİN DÖVİZ
POZİSYONU – FON AKIMLARI 319
A. Cari işlemler dengesi ve yurtiçi tasarruflar 319
B. Kimler tasarruf eder? 321
C. Ödemeler dengesi hakkında açıklamalar 324
D. Klasik sınıflandırma 327
E. Ödemeler dengesi ve kamu finansmanı sorunsalı 331
F. Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP) 337
G. Sıcak para 345
ÖZEL EKLER 347
1. Sıcak parayı gelişen ekonomilere iten ve çeken etkenler (08/05/2015 tarihinde yayınlanmıştır) 347
2. Gerçek yapısal reformlar: Sıcak paranın akıllı yönetimi (17/12/2015 tarihinde yayınlanmıştır) 349
XIII. SONUÇ 353
ÖZEL EKLER 355
1. Ekonomide başarının göstergesi: Daha az işsizlik
(17/06/2017 tarihinde yayınlandı) 355
XIV. BORÇLANMAYLA İLGİLİ TANIMLAR 358
KAYNAKÇA 367
