Hekimin Cezai Sorumluluğu ve Ceza Hukuku Açısında Özellik Arz Eden Tıbbi Müdahaleler

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR. 13
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
TIP HUKUKUNA GENEL BAKIŞ VE HEKİMİN CEZAİ SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI
I. GENEL AÇIKLAMALAR 19
II. TANIMLAR 20
A. HEKİM, DİŞ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK MESLEK MENSUPLARI 20
B. HASTA VE DANIŞAN 23
C. SAĞLIK VE SAĞLIK HAKKI 24
D. SAĞLIK HİZMETLERİ 25
E. TIBBİ MÜDAHALE 27
E. TIBBİ ARAŞTIRMA 28
F. ENDİKASYON 29
G. KOMPLİKASYON 30
H. KONSÜLTASYON 31
III. TIP HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL ULUSAL VE ULUSLARARASI
DÜZENLEMELER 33
A. TIBBİ MÜDAHALELERDE HASTA HAKLARINA İLİŞKİN TEMEL
ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 35
1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 35
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 36
3. Lizbon Bildirgesi ve Bali Bildirgesi 37
4. Amsterdam Bildirgesi 38
5. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetini Korunması Sözleşmesi : İnsan Hakları ve Biyotıp
Sözleşmesi 39

6. Avrupa Sosyal Şartı 40
7. Tokyo Bildirgesi 41
8. Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Ana Sözleşmesi 42
9. Hekimlik Ahlakı Uluslararası Yasası 43
B. TIBBİ MÜDAHALELERDE HASTA HAKLARINA İLİŞKİN TEMEL ULUSAL DÜZENLEMELER 44
1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 44
2. 1219 Sayılı Tababet ve Şubatı San’atların Tarzı İcrasına Dair
Kanun 46
3. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1593 Sayılı Kanun) 47
4. Hasta Hakları Yönetmeliği 49
5. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi 50
6. Türk Tabipler Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları 52
IV. HASTANIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 53
A. HASTA HAKLARI 53
B. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 59
V. HEKİMİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 61
A. HEKİM HAKLARI 61
B. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 66
VI. TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUK KOŞULLARI 69
A. TIBBİ MÜDAHALENİN YETKİLİ KİŞİLER TARAFINDAN
GERÇEKLEŞTİRİLMESİ 69
B. TIBBİ MÜDAHALEYE YÖNELİK HUKUKEN GEÇERLİ VE AYDINLATILMIŞ
RIZANIN VARLIĞI 74
1. Hukuken Geçerli Rızanın Koşulları 74
2. Aydınlatılmış Rıza 77
C. TIBBİ MÜDAHALEYE RIZANIN ARANMADIĞI DURUMLAR 81
1. Varsayılan Rızanın Varlığı 81
2. Kamu Sağlığı İçin Yapılan Müdahaleler 85
3. Ceza Hukukundan Kaynaklanan Müdahaleler 86
D. TIP BİLİMİNİN GEREKLERİNE UYGUN MÜDAHALENİN VARLIĞI 88
E. HASTANIN TEDAVİYİ RED HAKKI 91
1. Tedaviyi Red Hakkı ve Kullanılması 91
2. Tedaviyi Red Hakkının Kullanılmasında Ehliyetsiz Olma Durumu 95

VII. HEKİMİN CEZAİ SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI 99
A. GENEL OLARAK 99
B. HEKİMİN GARANTÖRLÜĞÜ 100
C. HATALI TIBBİ UYGULAMA (TIBBİ MALPRAKTİS) 105
1. Teşhis Hatası 109
2. Tedavi Hatası 109
3. Tedavi Sonrası Yükümlülüklerin İhlali 112
4. Komplikasyonun Zamanında Fark Edilmemesi 113
5. Organizasyon Hatası 113
6. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesinde Bilirkişinin Rolü ve
Yüksek Sağlık Şurası 116
D. DEFANSİF TIP 118
E. HEKİMİN KASTINDAN VE TAKSİRİNDEN KAYNAKLANAN
SORUMLULUĞU 119
1. Hekimin Kastından Kaynaklanan Sorumluluğu 122
2. Hekimin Taksirinden Kaynaklanan Sorumluluğu 123
F. HEKİMİN SORUMLULUĞU AÇISINDAN KOMPLİKASYON 126
G. TIBBİ UYGULAMANIN MAHREMİYETİ VE CEZA SORUMLULUĞU 128
H. HEKİMİN İLAÇLA TEDAVİ NEDENİYLE SORUMLULUĞU 134
İKİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKU AÇISINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN TIBBİ MÜDAHALELER
I. ÖTANAZİ 137
A. GENEL OLARAK 137
B. ÖTANAZİ VE BENZER KAVRAMLARDAN FARKLARI 139
C. ÖTANAZİ TÜRLERİ 142
1. Dar Anlamda Ötanazi – Geniş Anlamda Ötanazi – En Geniş
Anlamda Ötanazi 142
2. İradeya Bağlı Ötanazi – İrade Dışı Ötanazi 143
3. Aktif Ötanazi – Pasif Ötanazi 144
4. Kazai Ötanazi – Medikal Ötanazi 146
5. Dolaylı Ötanazi 146
D. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÖTANAZİ 147

E. ULUSAL HUKUKTA ÖTANAZİ 152
F. AÇLIK GREVİ VE ÖTANAZİ 155
G. KASTEN ÖLDÜRME SUÇU VE ÖTANAZİ 160
1. Genel Açıklamalar 160
2. Suçun Maddi ve Manevi Unsurları 161
3. Suçun Özel Görünüş Biçimleri ve Suçun Nitelikli Hali. 165
4. Kasten Öldürme Suçunun Hekimler Tarafından İşlenmesi 169
5. Muhakeme, Görevli ve Yetkili Mahkeme 174
II. ORGAN VE DOKU NAKLİ 175
A. GENEL OLARAK 175
B. KAVRAMLAR 177
1. Organ 178
2. Doku 179
3. İnsan Kökenli Biyolojik Madde 180
C. NAKİL ÇEŞİTLERİ VE SÜRECİ 180
1. Yaşayan Kişiden Organ ve Doku Alınması 181
2. Ölüden Organ ve Doku Alınması 185
a. Ölüm Anının Saptanması 185
b. Nakle İlişkin Rızanın Alınması 188
D. ORGAN VE DOKU TİCARETİ SUÇU 190
1. Genel Açıklamalar 190
2. Organ ve Doku Ticareti Suçunun Maddi ve Manevi Unsurları 191
3. Organ ve Doku Ticareti Suçunun Fiil Unsuru 194
a. Hukuken Geçerli Rızaya Dayalı Olmaksızın Kişiden Organ veya
Doku Alınması 195
b. Hukuka Aykırı Olarak Ölüden Organ veya Doku Alınması 196
c. Organ veya Doku Satma, Satın Alma ve Satılmasına Aracılık
Etme 197
d. Hukuka Aykırı Yolla Elde Edilmiş Organ veya Dokuyu Saklama, Nakletme ve Aşılama 199
e. Belli Bir Çıkar Karşılığında Organ veya Doku Teminine Yönelik
Olarak İlan veya Reklam Verme veya Yayınlama 200
4. Organ ve Doku Ticareti Suçunun Hekimler Tarafından İşlenmesi 200
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 203

6. Hukuka Uygunluk Sebebi, Zorunluluk Hali ve Etkin Pişmanlık. 207
7. Muhakeme, Görevli ve Yetkili Mahkeme 209
III. STERİLİZASYON (KISIRLAŞTIRMA) 210
A. GENEL OLARAK 210
B. KISIRLAŞTIRMA SUÇU 215
1. Genel Açıklamalar 215
2. Kısırlaştırma Suçunun Maddi ve Manevi Unsurları 217
3. Kısırlaştırma Suçunun Özel Görünüş Biçimleri 219
4. Hukuka Uygunluk Sebebi ve Nitelikli Hal 221
5. Kısırlaştırma Suçunun Hekimler Tarafından İşlenmesi 222
6. Muhakeme, Görevli ve Yetkili Mahkeme 224
IV. GEBELİĞİN SONLANDIRILMASI YÖNTEMLERİNDEN: KÜRTAJ 225
A. GENEL OLARAK 225
B. ÇOCUK DÜŞÜRTME SUÇU 228
1. Genel Açıklamalar 228
2. Çocuk Düşürtme Suçunun Maddi ve Manevi Unsurları. 230
3. Çocuk Düşürtme Suçunun Fiil Unsuru 233
a. Annenin Rızasına Aykırı Olarak Gebeliğin Sonlandırılması (TCK
m. 99/1) 234
b. On Haftadan Fazla Olan Gebeliğin Sonlandırılması (TCK m.
99/2) .............................................................................................. 236
c. Yetkisiz Kişi Tarafından Gebeliğin Sonlandırılması (TCK m.
99/5) .............................................................................................. 238

4. Çocuk Düşürtme Suçunun Özel Görünüş Biçimleri. 239
5. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Hal ve Şahsi Cezasızlık Sebebi 240
6. Çocuk Düşürtme Suçunun Hekimler Tarafından İşlenmesi 242
7. Muhakeme, Görevli ve Yetkili Mahkeme 243
V. KASTRASYON (HADIM ETME) 244
A. GENEL OLARAK 244
B. KASTRASYON TÜRLERİ. 246
1. Cerrahi Yöntem 246
2. Kimyasal Yöntem 247
C. TÜRK HUKUKUNDA KASTRASYON VE İNFAZ HUKUKU 248
D. KASTRASYON SEBEBİYLE HEKİMİN CEZAİ SORUMLULUĞU 253
VI. YAPAY DÖLLENME VE EMBRİYO NAKİLLERİ 255
A. YAPAY DÖLLENME 256
1. Yapay Döllenme Uygulamaları 256
2. Yapay Döllenme Uygulamalarında Hekimin Cezai Sorumluluğu 261
B. EMBRİYO NAKİLLERİ 263
1. Embriyo Nakli Uygulamaları 263
2. Taşıyıcı Annelik 269
3. Sperm Bankacılığı 274
4. Embriyo Nakli Uygulamalarında Hekimin Cezai Sorumluluğu 274
VII. GENİTAL MUAYENE 275
A. GENİTAL MUAYENE VE CMK DÜZENLEMESİ 275
B. GENİTAL MUAYENE SUÇU 280
1. Genel Açıklamalar 280
2. Genital Muayene Suçunun Maddi ve Manevi Unsurları 280
3. Genital Muayene Suçunun Özel Görünüş Biçimleri 282
4. Hukuka Uygunluk Sebebi 283
5. Muhakeme, Görevli ve Yetkili Mahkeme 285
VIII. ESTETİK OPERASYONLAR. 286
A. ESTETİK OPERASYONLAR VE HUKUKİ NİTELİĞİ 286
B. ESTETİK OPERASYONLARDA HEKİMİN CEZAİ SORUMLULUĞU 293
SONUÇ 295
KAYNAKÇA 297