Hukuk Başlangıcı
Ender Ethem Atay
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR XV
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL DÜZEN KURALLARI
I- İNSANLARIN ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN KAYNAKLARI 3
II- TOPLUMSAL HAYAT, TOPLUMSAL DÜZEN VE HUKUK
KURALLARI 6
1- Toplumsal Kurallara Uyma Zorunluluğu ve Bunu Sağlayan Kurallar ....6
2- Din Kuralları 15
A- Genel Olarak 15
B- Hukuk Kuralları ile Din Kurallarının Arasındaki Farklar 18
3- Ahlak Kuralları 20
A- Ahlak Kurallarının Genel Özellikleri 24
B- Ahlak Kurallarının Mesleki Alandaki Tezahürü: Etik Kuralları 25
C- Hukuk Kuralları ile Ahlak Kuralları Arasındaki Farklar 27
4- Gelenek ve Görenekler 30
5- Örf ve Âdet 32
A- Örf ve Âdet Kurallarının Özellikleri 34
B- Hukuk Kuralları ile Örf ve Âdet Kuralları Arasındaki Farklar 35
6- Görgü Kuralları 36
7- Hukuk Kuralları 39
İKİNCİ BÖLÜM
HUKUK KAVRAMININ TANIMI, İŞLEVLERİ VE AMACI
I- HUKUK KAVRAMININ TANIMI 45
II- HUKUKUN AMAÇ VE İŞLEVLERİ 52
1- Toplumsal Düzeni Sağlama 55
2- Güvenliği Sağlama 56
3- Toplumsal Barışı Sağlama 57
4- Özgürlük Sağlama 58
5- Eşitlik Sağlama 59
6- Adaleti Gerçekleştirme 60
III- HUKUKUN TEMELİ HAKKINDA GÖRÜŞLER 67
1- Hukukun Temelini Bilinçli Bir İradenin Ürünü Sayan Görüşler 68
A- Tanrısal İrade Kuramı 68
B- Beşerî (=Kişisel) İrade Kuramı 68
a. İradeci Pozitivizm 69
b. Normcu Pozitivizm 69
C- Genel İrade veya Toplumsal Sözleşme Kuramı 70
a. Thomas Hobbes 70
b. John Locke 72
c. Jean -Jacques Rousseau 73
2- Hukuku İrade Dışı Sayan Görüşler 75
A- Doğal Hukuk Kuramı 75
B- Tarihçi Hukuk Kuramı 77
C- Sosyolojik Hukuk Akımı 78
IV- HUKUK SÖZCÜĞÜNÜN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI 79
1- Pozitif Hukuk 79
2- Doğal (=Tabîi, İdeal) Hukuk 79
3- Objektif Hukuk Sübjektif Hukuk Ayırımı 79
4- Maddi Hukuk - Şekli Hukuk 81
5- Ulusal Hukuk - Uluslararası Hukuk - Evrensel Hukuk 81
6- Yazılı Hukuk-Yazılı Olmayan Hukuk 81
V- HUKUK NORMLARININ UNSURLARI ORTAK
NİTELİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ 82
1- Hukuk Kurallarının Unsurları 83
2- Hukuk Kurallarının Özellikleri: Hukuk Kuralının Genel
Nitelikleri ve Zorlayıcılığı 83
A- Her Hukuk Kuralı Bir Hukuki Kalıbı ve Bu Kalıba Bağlanan
Bir Değer Yargısını İçerir (=Maddi Kalıp ve Hukuki Sonuç) 86
B- Hukuk Kuralları Genel Olarak Kişi Davranışlarını, İstisnaen
Tabiat Olaylarını Düzenler 87
C- Hukuk Kuralları Uyulması Zorunlu, Genel, Kişilik Dışı, Soyut ve Süreklidir 87
a. Soyutluk 87
b. Genellik 87
c. Süreklilik 88
D- Y aptırım Gücü 88
VI- HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE
(=TÜRÜNE) GÖRE AYRIMI 89
1- Emredici (=Buyurucu, Âmir Hükümler) Hukuk Kuralları 89
A- Genel Olarak 89
B- Emrediciliği Belirlemeye İlişkin Ölçütler 91
a. - Hukuk Kuralının Yazılış Şeklinden Anlaşılabilir 91
b. - Hukuk Kuralının Amacı Emrediciliğini Belirler 91
2- Yetki Verici Hukuk Kuralları 94
3- Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 94
4- Yedek Hukuk Kuralları 94
A- Tamamlayıcı Hukuk Kuralları 95
B- Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 96
5- İlga Edici Hukuk Kuralları 96
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖNEMLİ HUKUK ÖĞRETİLERİ
I- GENEL AÇIKLAMALAR 99
II- İDEALİST (=HUKUKUN KÖKENİNİ ETİK DEĞER OLARAK
GÖREN) ÖĞRETİ: DOĞAL (=TABİİ) HUKUK 101
1- Doğal Hukuk Düşüncesinin Tarihi 102
2- Doğal Hukuk Görüşüne İlişkin Genel Açıklamalar 105
3- Doğal Hukuka İlişkin Farklı Anlayışlar 111
III- MADDECİ VEYA POZİTİVİST ÖĞRETİ 115
1- Genel Hatlarıyla Pozitivizm ve Kavramın Anlamları 115
2- Devletçi Pozitivizm 118
3- Sosyolojik Pozitivizm 119
IV- HUKUKUN ÖZÜNÜ NORM OLARAK KABUL EDEN GÖRÜŞ:
HUKUKİ POZİTİVİZM (=POZİTİF HUKUK) 121
1- Genel Olarak Hukuki Pozitivizm 122
2- Kelsen ve Hukuki Pozitivizm: Normativizm 126
3- Hukuksal Pozitivizmin Ana İlkeleri 131
A- Bağımsız Bir Hukuk Biliminin Kurulması 131
B- Etkinliği Olmayan Kural Hukuk Değildir 131
C- Pozitif Hukuk Fiilen Uygulanan Hukuktur 132
D- Pozitif Hukuk Tamlık ve Tutarlılık İlkesi Üzerine
İnşa Edilmiştir 132
4- Pozitivizme Karşıt Görüşler 133
V- HUKUK ÖĞRETİLERİNİN TÜRK HUKUKUNDAKİ
YANSIMASI 135
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HUKUKUN BÖLÜMLERİ VE BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİ
I- HUKUKUN BÖLÜMLERİ 147
1- Genel Olarak 147
2- Ulusal Hukuk Uluslararası Hukuk Ayırımı 149
3- Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayırımına İlişkin Ölçütler 150
A- Menfaat (=Çıkar) Ölçütü 150
B- Hukuki İlişkinin Tarafları Ölçütü 151
C- İrade Serbestîsi Ölçütü 152
D- Egemenlik Ölçütü 152
E- Ölçütlerin Değerlendirilmesi 153
4- Kamu Hukuku Özel Hukuk Ayırımının Günümüzde Ulaştığı
Nokta ve Hukuk Dallarının Kısa Tanımları 154
A- Belli Başlı Kamu ve Özel Hukuk Dalları 154
a. - İç Kamu Hukuku 154
a1.- Anayasa Hukuku 154
a1.1.- Anayasa Kavramının T anımı 155
a. 1.2.- Anayasa Türleri 158
a. 1.3.-Türk Anayasaları 160
a. 1.3.1- Osmanlı Dönemi 161
a. 1.3.2- Cumhuriyet Dönemi 162
a. 1.3.2.1- 1921 Anayasası 162
a.1.3.2.2- 1924 Anayasası 162
a.1.3.2.3- 1961 Anayasası 163
a.1.3.2.4- 1982 Anayasası 165
a2.- İdare (=Yönetim) Hukuku 171
a2.1.- Genel Olarak 171
a2.2.- İdare Hukukundan Ayrılan Kamu Hukuk Dalları ...178
a2.2.1.- Maden Hukuku 178
a2.2.2.- İmar Hukuku 179
a2.2.3.- Çevre Hukuku 180
a2.2.4.- Disiplin Hukuku 182
a3.- Mali Hukuk ve Vergi Hukuku 187
a4.- Ceza Hukuku (=Suç Hukuku) 189
a5. - Sosyal Güvenlik Hukuku 193
a6.- U sul Hukuku 194
a7.- Genel Kamu Hukuku 195
a8.- İnsan Hakları, Kamu Hürriyetleri Hukuku 195
b. - Uluslararası Kamu Hukuku 197
b1.- Genel Anlamda Uluslararası Kamu Hukuku 198
b2.- Uluslararası Ceza Hukuku 199
c. - Özel Hukukunun Dalları 202
c1.- Medeni Hukuk 202
c2.- Ticaret Hukuku 203
B- Karma Hukuk Dalları 203
a. - Genel Olarak 203
b. - Toprak Hukuku/Kırsal Hukuk 205
c. - Sigorta Hukuku 206
d. -Taşıma Hukuku 206
e. -Fikri Haklar (=Fikri Mülkiyet Hukuku) 207
II- BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİ 207
1- Roma - Germen Hukuk Sistemi (=Hukuk Kodları Sistemi,
Kara (Kıta) Avrupa ’sı Hukuk Sistemi) 209
A- Genel Olarak 209
B- Özellikleri 211
2- Ortak Hukuk Sistemi (=Anglo-Sakson Hukuk Sistemi) 212
A- Genel Olarak 212
B- Özellikleri 212
3- İslam Hukuku Sistemi 213
4- Sosyalist Hukuk Sistemi 217
I- GENEL OLARAK 221
II- KAYNAĞIN İÇERİĞİ ANLAMINDA: HUKUKUN MADDİ -
ŞEKLİ KAYNAĞI 222
III- HUKUKUN YAZILI KAYNAKLARI - YAZILI OLMAYAN
KAYNAKLARI 223
IV- BAĞLAYICILIĞI ANLAMINDA HUKUKUN KAYNAKLARI:
BAĞLAYICI KAYNAKLAR - YARDIMCI KAYNAKLAR 223
1- Genel Olarak 223
2- Yardımcı Kaynak Türleri 224
A- İçtihat 224
B- Örf ve Âdet 226
C- Öğreti (=Doktrin) 227
V- HUKUKUN YAZILI BAĞLAYICI KAYNAKLARI: NORMLAR
HİYERARŞİSİ ANLAMINDA HUKUKUN KAYNAKLARI 229
1- Anayasa 230
2- Hukukun Evrensel İlkeleri 231
3- Milletlerarası Andlaşmalar 232
4- Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 236
5- İdarenin Düzenleyici İşlemleri 245
A- Yönetmelik (=Talimatname) 247
B- Diğer Düzenleyici İşlemler 250
ALTINCI BÖLÜM
HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI
I- HUKUK KURALLARININ YER BAKIMINDAN
UYGULANMASI 253
1. - Mülkilik İlkesi 254
2. - Şahsîlik (=Kişisellik) İlkesi 257
3. - Karma Sistem 258
II- HUKUK KURALLARININ ZAMANBAKIMINDAN
UYGULANMASI 259
1- Hukuk Kurallarının Yürürlüğe Girmesi 260
2- Hukuk Kurallarının Yürürlükten Kaldırılması 264
A- Doğrudan Doğruya Yürürlükten Kalkma 264
B- İlga 265
C- İptal Yoluyla Kaldırma 266
3- Hukuk Kurallarının Geriye Yürümemesi İlkesi ve İstisnaları 269
4- Çatışma Durumunda Geçerli İlkeler 275
A- Lex superior derogat legi inferiori
(=Üst Hukuk Normu Uygulanır) 275
B- Lex posterior derogat legi prior
(=Sonraki Kanun Önceki Kanunu Kaldırır) 275
C- Lex speciales derogat legi generales
(=Özel Kanun/Kural, Genel Kanunu/Kuralı Kaldırır) 276
III- HUKUKUN ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI:
HUKUKTAYORUM 278
1- Genel Açıklamalar ve Kavramın Tanımı 279
2- Yorumda Göz Önünde Bulundurulacak İlkeler 286
A- Kıyas 287
B- Kavramın Mefhumu Muhalifinden Neticeye Ulaşılması İlkesi
(=Aksi ile Kanıt Yolu) 288
C- Çoğun İçinde Azın Olduğu (=Evleviyet) İlkesi 288
D- Sınırlı Sayı Düzenlenmesinin Dar Yoruma Bağımlılığı
(=Tabiliği) İlkesi 289
E- Kanunun Genel Mantığının Göz Önünde Bulundurulması ve
Buna Saygı Gösterilmesi İlkesi 289
F- Ulusal ve Uluslararası Üst Normlara Uygunluk İlkesi 290
G- Hukukun Genel İlkelerine Uygunluk İlkesi 291
3- Yorumun Amacı 291
4- Yöntemine (=Metoduna) Göre Yorum Çeşitleri 293
A- Genel Olarak 293
B- Kaynağına Göre Yorum Çeşitleri (=Yorumu Yapan Organ
ya da Kişilere Göre Yorum Çeşitleri) 294
a. - Y asama Y orumu 294
b. - Yürütme (=ldari) Yorumu 296
c. - Yargısal Yorum 296
d. - Bilimsel Yorum (=Öğreti, Doktrin) 297
C- Metoduna Göre Yorum Çeşitleri 297
a. - Sözel (=Lafzi /Deyimsel /Metinselcilik) Yorum Yöntemi 298
b. - Tarihi Yorum Yöntemi / Niyetselcilik 300
b1.- Sübj ektif tarihi yorum 301
b2.- Objektif zamana uygun yorum 302
b3.- Objektif tarihi yorum 302
c. - Amaca Göre Yorum (=Maksadî/ Gaî Tefsir) 304
d. - Sistematik Yorum Yöntemi 306
D- Meydana Gelen Neticeye Göre Yorum Çeşitleri 308
a. - Açıklayıcı Yorum 308
b. - Daraltıcı Yorum 308
c. - Genişletici Yorum 309
5- Yoruma İlişkin Genel Değerlendirme 310
IV- HÂKİMİN HUKUK YARATMASI VE TAKDİR YETKİSİ 314
1 - Hâkimin Hukuk Y aratması 314
A- Kural İçi Boşluk (=Kanun İçi, Hüküm İçi Boşluk) 321
B- Kural Dışı Boşluk (=Kanun Dışı, Hüküm Dışı Boşluk) 323
a. - Bilinçli Boşluk, Bilinçsiz Boşluk 323
b. -Açık Boşluk, Örtülü Boşluk 323
c. - Gerçek Boşluk, Gerçek Olmayan Boşluk (=Görünüşte Boşluk,
Yalancı (Kazip) Boşluk) 324
2- Hâkimin Takdir Yetkisi 326
I- YAPTIRIM KAVRAMI 333
II- YAPTIRIM TÜRLERİ 337
1- Kamu Hukukunda Yaptırımlar 338
A- Ceza Hukukunda Yaptırımlar 338
a. - Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar 338
b. - Adli Para Cezaları 339
c. - Disiplin Cezaları 339
d. - Güvenlik Tedbirleri 340
e. - Kabahat 341
B- Anayasa Hukukunda Yaptırımlar 342
C- İdare Hukukunda Yaptırımlar 346
a. - İdari Yaptırımlar 346
b. - İdareye Uygulanan Yaptırımlar 346
D- Uluslararası Hukukta Yaptırımlar 346
2- Özel Hukukta Yaptırımlar 347
A- Hükümsüzlük (=Geçersiz Sayma) 347
a. - Yokluk 348
b. - Mutlak Butlan (=Kesin Hükümsüzlük) 349
c. - Nispi Butlan (=Îptal Edilebilirlik ve Nispi Hükümsüzlük) 349
B- Zorla Yaptırma (=Cebri İcra) 349
C- Tazminat (=Ödence) 350
SEKİZİNCİ BÖLÜM
HUKUKSAL İLİŞKİLER VE HAKLAR
I- HUKUKİ İLİŞKİLER 355
1- Genel Olarak 355
2- Hukuki İşlemler 356
A- Hukuki İşlemin Tanımı ve Kurucu Unsurları 356
a. - Tanımı 356
b. - Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları 356
b1 .- İrade Açıklaması (=Beyanı) ve İrade
Açıklamasının Çeşitleri 357
b2 .- Hukuk Düzeninin İrade Açıklamasının
Yöneldiği Sonucu Tanıması 358
B- Hukuki İşlemlerin Geçerliliği İçin Aranan Şartlar 358
a. - Her Türlü Hukuki İşlemde Aranan Şartlar 358
al.- Hukuki İşlem Yapabilme Ehliyeti (=Fiil Ehliyeti)
Bulunmalıdır 358
a2.- Hukuki İşlemin Konusu Emredici Hukuk Kurallarına,
Kamu Düzenine, Genel Ahlaka Kişilik Haklarına
Aykırı veya İmkânsız Olmamalıdır 359
a3.- İrade Açıklanması İfsat Edilmemiş (^Sakatlanmamış)
Olmalıdır 359
a4.- İrade Açıklaması Muvazaalı (=Danışıklı) Olmamalıdır ....360
b. - Hukuki İşlemlerde Geçerlilik Şartları 361
bl.- Geçerliliği Şekle Bağlı İşlemler 361
b2.- Hukuki İşlem Ehliyeti ve Tasarruf Yetkisine
Sahip Olma 361
b3.- İlli (=Sebebe Bağlı) İşlemlerde Geçerli Bir
Borçlanma İşleminin Olması 362
b4.- Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde
Gabin Bulunmaması 362
c. - Hukuki İşlemlerin Tamamlayıcı Unsurları 362
c1.- Ehliyet Noksanını Giderici Muvafakat (=îzin)
Veya İcazet (=Onay) 362
c2.- Temsil Yetkisinin Eksikliğini Giderici İcazet 362
c3.- Bir Resmi Makamın Fiili 363
c4.- Geciktirici (=Taliki) Şart 363
c5.- Geciktirici Vade 363
3- Hukuki İşlem Çeşitleri 363
A- Gerekli İrade Beyanı Adedi Açısından Hukuki İşlem Çeşitleri 363
a. - Tek Taraflı Hukuki İşlemler 363
b. - İki Taraflı Hukuki İşlemler 364
c. - Kararlar 364
d. - Müşterek Hukuki İşlemler 365
B- İrade Beyanının Bir Kişiye Yöneltilip Yöneltilmemesine
Göre Hukuki İşlemler 365
C- Etki Bakımından Hukuki İşlemler 365
D- Malvarlığını İlgilendiren Hukuki İşlemler 365
a. - Borçlanma Hukuki İşlemleri (=Îltizami Muameleler) 366
b. - Tasarruf İşlemleri 366
c. - Kazandırıcı İşlemler 366
E- Hayatta Hüküm İfade Eden Hukuki İşlemler -
Ölüme Bağlı Hukuki İşlemler 366
II- HAK KAVRAMI 367
1- Genel Olarak 367
2- Hak Kavramını Açıklayan Kuramlar (=Teoriler) 367
A- İrade Kuramı 367
B- Menfaat Kuramı 368
C- Karma Kuram 368
3- Hak Çeşitleri 369
A- Kamu Hakları Türleri ve Sınırlandırılması 369
B- Özel Haklar 371
a.- Niteliklerine Göre Özel Haklar 371
al.- Mutlak Haklar 371
al.l- Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar 372
a1.1.1.- Maddi mallar üzerindeki
mutlak haklar 372
a1.1.2.- Maddi olmayan mallar üzerindeki
mutlak haklar 374
a1.2- Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar 374
a2.- Nisbi Haklar 375
b. - Konularına Göre Özel Haklar 375
b1.- Kişilik Hakları 375
b2.- Malvarlığı Hakları 376
c. - Etkilerine Göre Özel Haklar 376
c1.- Yenilik Doğuran (=înşai) Haklar 376
c2.- Yenilik Doğurmayan (=Yalm) Haklar 377
DOKUZUNCU BÖLÜM
HAK SAHİBİ (=KİŞİ, ŞAHIS)
I- KİŞİ KAVRAMI 381
II- KİŞİLİK KAVRAMI, KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE
SONA ERMESİ 382
1- Kişilik Kavramı 382
2- Gerçek Kişiler 382
A- Gerçek Kişiliğin Başlangıcı 382
B- Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi 383
a. - Genel Olarak 383
b. - Kişiliği Sona Erdiren Karineler 384
b1.- Ölüm Karinesi 384
b2.- Birlikte Ölüm Karinesi 384
b3.-Gaiplik (=Kayıplık) 385
III- KİŞİNİN HAK EHLİYETİ 387
1- Hak Ehliyetinin Temel İlkeleri 387
A- Genellik İlkesi 387
B- Eşitlik İlkesi 387
2- Hak Ehliyetini Kısıtlayan Düzenlemeler 388
A- Yaş 388
B- Cinsiyet 388
C- Ayırt Etme Gücü 389
D- Akıl Hastalığı 389
E- Şeref ve Haysiyete Aykırılık ile Mahkûmiyet Kararı 389
F- Nesep (=Soybağı) 389
G- Yabancılık 389
H- Hâkim Tarafından Farklılık Yaratılması 389
IV- FİİL EHLİYETİ 390
1- Kavram 390
2- Fiil Ehliyetinin Şartları 390
A- Temyiz Kudreti (=Sezginlik, Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak) ....390 B- Rüşt (=Erginlik) 391
a. - Evlenme 391
b. - Yargısal (=Mahkeme Kararıyla) Erginlik (=Kazai Rüşt) 391
C- Kısıtlı Olmamak (=Hacir Altına Alınmış Olmamak) 392
3- Fiil Ehliyetinin Çeşitli Görünümleri (=Kapsamı) 392
A- Hukuki İşlem Ehliyeti 392
B- Hukuka Aykırı Eylemlerden Sorumlu Olma
(=Haksız Fiil) Ehliyeti 393
C- Dava Ehliyeti 393
4- Fiil Ehliyeti Açısından Kişilerin Sınıflandırılması 393
A- Tam Ehliyetliler 393
B- Tam Ehliyetsizler 393
C- Sınırlı Ehliyetsizler 394
D- Sınırlı Ehliyetliler 395
V- TÜZEL KİŞİLİK 396
1- Genel Anlamda Tüzel Kişilik ve Özel Hukuk - Kamu
Hukuku Tüzel Kişiliği 396
2- Kamu Hukuku Tüzel Kişilikleri ile Özel Hukuk Tüzel
Kişiliklerinin Birbirlerinden Farkları 399
3- Tüzel Kişilerin Çeşitleri 404
A- Kamu Hukuku Tüzel Kişileri 404
B- Özel Hukuk Tüzel Kişileri 404
a. - Kazanç Paylaşma Amacı Güden Tüzel Kişiler 404
b. - Kazanç Paylaşmak Amacı Gütmeyen Tüzel Kişiler 404
4- Tüzel Kişinin Kuruluşu 405
A- Serbest Kuruluş Sistemi 405
B- İzin Sistemi 405
C- Normatif Sistem 405
5- Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti 406
A- Sadece Gerçek Kişilere Özgü Olan Haklar 406
B- Sadece Tüzel Kişilere Özgü Haklar 406
C- Gerçek ve Tüzel Kişilerin Ortak Yararlandıkları Haklar 406
6- Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti 406
7- Tüzel Kişilerin Organları 407
8- Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi 408
ONUNCU BÖLÜM
DEVLET VE HUKUK DEVLETİ
I- DEVLETİN OLUŞUMU VE ÖZELLİKLERİ 411
1- Devlete Olan İhtiyaç ve Devletin Ortaya Çıkması 411
2- Devletin Tanımı ve Unsurları 414
A- Devletin Tanımı 414
B- Devletin Unsurları 415
a. - Ülke 415
b. - Nüfus (=Toplum veya Millet) 416
c. - Egemenlik (=Hakimiyet) veya İktidar 417
II- HUKUK DEVLETİ 421
1- Genel Olarak 421
2- Hukuk Devletinin Gerekleri 424
A- Temel Hak ve Hürriyetlerin Güvence Altına Alınması 424
a. - Genel Olarak 424
b. - Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasının Sınırı 427
b1.- Sınırlama Kanun ile Yapılmalıdır 427
b2.- Sınırlamalar Anayasanın İlgili Maddesinde Belirtilen
Sebeplere Dayandırılmalıdır 429
b3.- Sınırlandırma Ölçülülük İlkesine Uygun Olmalıdır 429
b4.- Sınırlandırmanın Demokratik Toplum Düzeninin
Gereklerine Uygun ve Temel Hak ve Hürriyetin Özüne Dokunmaması Gerekir 432
B- Devlet Organlarının İşlemlerinin Yargısal Denetimi 432
C- Kazanılmış Haklara Saygılı Olma İlkesi 434
D- Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi 437
E- Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Yargıç Güvencesi 437
F- İdarenin Yargısal Denetimi 439
G- Kuvvetler Ayrılığı İlkesi 440
H- Kanunların Genelliği ve Soyutluğu 442
I- Eşitlik 443
J- İdarenin Kanuniliği ve Tarafsızlığı 444
K- İdarenin Sorumluluğu 445
ONBİRİNCİ BÖLÜM
HUKUK SİSTEMİNDE SORUMLULUK
I- GENEL OLARAK 449
II- TAZMİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI VE BU
SORUMLULUĞU KALDIRAN VEYA AZALTAN SEBEPLER 456
1- TAZMİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI 456
2- SORUMLULUĞUN KALKMASI VEYA AZALMASI 462
A-Zorlayıcı Nedenler (=Mücbir Sebep, Force Majeur) 462
B-Beklenmeyen Durumlar (=Kaza, Cas Fortuit) 463
C-Zarar Görenin (=Mağdurun) Kusuru 463
D-Üçüncü Kişinin Kusuru 464
III- ÖZEL HUKUKTA SORUMLULUK KAVRAMI 464
1- MEDENİ HUKUKTA SORUMLULUK 464
A-Hukuki İşlemlerden 465
B-Haksız Eylem (=Sözleşme/Akit Dışı) Sorumluluk 465
C-Tapu Sicillerinin Tutulmasında Devletin Sorumluluğu 466
D-İcra Dairesi Görevlilerinin Sorumluluğu 469
2-BORÇLAR HUKUKUNDA SORUMLULUK 471
IV- KAMU HUKUKUNDA SORUMLULUK 473
1-İDARENİN MALİ (=AKÇALI) SORUMLULUĞU 473
A- Genel Olarak İdarenin Sorumluluğu 473
B- Hizmet Kusuru 475
a. - Hizmet Kusurunun Özellikleri 479
a1.- Hizmet Kusuru, Nesnel (=Objektif Niteliği
Haiz) ve Anonimdir 479
a2.- Hizmet Kusuru, Genel ve Asli Sorumluluk
Türüdür 480
a3.- Hizmet Kusuru, Olaylara Göre Değişen,
Esnek Bir Kavramdır 480
b. - Hizmet Kusuru Sayılan Haller 480
b1.- Hizmetin Kötü İşlemesi 481
b2.- Hizmetin Geç İşlemesi 482
b3.-. Hizmetin Hiç İşlememesi 482
c. - Hizmet Kusuru - Kişisel Kusur Ayrımı 483
C-İdarenin Kusursuz Sorumluluğu 485
a. - Risk İlkesi (=Muhataralı Faaliyet, Tehlike
Sorumluluğu, Hasar Kuramı) 488
a1.- Mesleki Risklerden Doğan Sorumluluk 488
a1.1.- Daimi Kamu Görevlilerinin Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk 489
a1.2.- Geçici Olarak Kamu Görevlerine Katılanların Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk 490
b. - Sosyal Risk İlkesi 491
c. - Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi 492
d. - Bayındırlık Hizmetlerine Katılanlarm Özel Durumuna
Göre Sorumluluk 493
e. - Hukuka Uygun İdari İşlemlerden Dolayı Sorumluluk 493
2- CEZA HUKUKUNDA SORUMLULUK (=CEZAİ SORUMLULUK) ..494
3- ANAYASA HUKUKUNDA SORUMLULUK (=SİYASAL/POLİTİK
SORUMLULUK) 496
A-Bakanların Sorumluluğu 497
a. - Bireysel (=Ferdi) Sorumluluk 497
b. - Ortak (=Kolektif) Sorumluluk 497
B-Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Organının Siyasi
Ve Cezai Sorumluluğu 498
BÖLÜM ÖZETİ 503
ONİKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE YARGI ÖRGÜTÜ
I- GİRİŞ 509
II- YARGI İŞLEVİ, MAHKEMELERİN SINIFLANDIRILMASI VE
ÜLKEMİZDE YARGI KOLLARI 509
1- Yargı İşlevi ve Amacı 509
2- Mahkemelere İlişkin Sınıflandırmalar 510
3- Ülkemizdeki Yargı Yollarına İlişkin Genel Açıklamalar 512
4- Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler 513
III- ANAYASA YARGISI: ANAYASA MAHKEMESİ 514
1- Anayasa Mahkemesi’nin Oluşumu 516
2- Anayasa Mahkemesi’nin Görev ve Yetkileri 516
A- Temel Görev ve Yetkisi: Bazı Normların Anayasaya Uygunluğunun Denetlenmesi (=Denetim Yolları) 517
a. - Soyut Norm Denetimi (=İptal Davası, Dava Yolu) 517
b. - Somut Norm Denetimi (=İtiraz Davası, Def’i Yolu) 518
c. - Bireysel Başvuru Yolu (=Anayasa Şikâyeti) 519
c1.-Bireysel başvurunun koşulları 520
c2.- Bireysel başvuru üzerine verilen kararın sonuçları....521
B- Anayasa Mahkemesi Kararlan 522
3- Anayasa Mahkemesi’nin İçyapısı Ve Çalışma Düzeni 524
IV- ADLİ YARGI 524
1- Adli Yargıda İlk Derece Mahkemeleri 525
A- Hukuk Mahkemeleri 525
a. -Kuruluşları 525
b. - Sulh Hukuk Mahkemeleri 525
c. - Asliye Hukuk Mahkemeleri 526
d. - Özel Görevli Hukuk (=Îhtisas, Uzmanlık) Mahkemeleri...526
d1.-Asliye ticaret mahkemesi 526
d2.- İcra hukuk mahkemesi 526
d3.- Aile mahkemesi 527
d4.- Tüketici mahkemesi 527
d5.- Kadastro mahkemesi 527
d6.- İş mahkemesi 527
d7.- Fikri ve sınaî haklar hukuk mahkemesi 528
B- Ceza Mahkemeleri 528
a. -Kuruluşları 529
b. - Sulh Ceza Hâkimliği 529
c. - Asliye Ceza Mahkemesi 529
d. - Ağır Ceza Mahkemesi 530
C- Ara Derece (=İstinaf Mahkemeleri: Bölge Adliye Mahkemeleri 531 D- Üst Derece (=Temyiz) Mahkemesi: Yargıtay 532
a. - Yargıtay’ın Yapısı 533
a1.- Daireler 533
a2.- Hukuk Ve Ceza Genel Kurulları 533
a3.- Yargıtay Büyük Genel Kurulu 533
b. - Yargıtay’ın Temyiz İncelemesi: Temyiz Yolu 533
b1.-Hukuk Usulünde Temyiz Yolu 533
b2.- Ceza Usulünde Temyiz Yolu 534
V- İDARİ YARGI 535
1- Genel Açıklamalar 535
2- İdari Yargı İlk Derece Mahkemeleri 537
A- İdare Mahkemeleri 537
B- Vergi Mahkemeleri 538
C- Bölge İdare Mahkemeleri 540
a. Genel Olarak 540
b. Bölge İdare Mahkemesi Daireleri 541
3- Danıştay 542
VI- SEÇİM YARGISI: YÜKSEK SEÇİM KURULU 545
1- Kuruluşu 545
2- Görev Ve Yetkileri 546
3- Mahkeme Niteliği 547
VII- UYUŞMAZLIK YARGISI: UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ 548
1- Kuruluşu, Yapısı ve İşleyişi 549
2- Görev ve Yetkileri 549
A-Yargı Yolu (=Görev) Uyuşmazlığı 550
a. - Olumlu Yargı Yolu (=Görev) Uyuşmazlığı 550
b. - Olumsuz Yargı Yolu (=Görev) Uyuşmazlığı 552
B- Hüküm Uyuşmazlığı 552
VIII- HESAP YARGISI: SAYIŞTAY 552
1- Kuruluşu, Yapısı ve İşleyişi 554
2- Görev ve Yetkileri 556
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR 559
DİZİN 573
