Hukuk Sistemi Ve Autopoiesis

HUKUK SİSTEMİVE AUTOPOİESİS



Gökçe ÇATALOLUK



ÖNSÖZ............................................................................................ IX

İÇİNDEKİLER...........................................................................XIII

ŞEKİLLER....................................................................................XIX

KISALTMALAR........................................................................XXI

GİRİŞ...................................................................................................1

I. SOSYAL BİLİMLERDE SİSTEM

KAVRAMI............................................................................. 11

A. Sistem............................................................................... 11

1. Sistem- Öğe İlişkisi............................................... 15

2. Sistem - Çevre İlişkisi.......................................... 18

3. Karmaşıklık............................................................ 21

4. Autopoiesis...............................................................24

5. Gözlem..................................................................... 29

B. Sosyal Sistemlerin Ayırt Edici Kavramları.............33

1. İletişim.....................................................................34

a. Sistemik İletişim Anlayışı............................35

b. İletişim ve Sosyal Sistemler.........................38

i. Sosyal Sistemlerin Autopoietik

Karakterinin Yapı Taşı Olarak

İletişim....................................................... 41

İÇİNDEKİLER

XIV

ii. İşlevsel Farklılaşma ve Sembolik

Olarak Üretilen İletişim Aracıları......43

2. Anlam....................................................................... 47

a. Olgu Boyutu....................................................48

b. Sosyal Boyut....................................................49

c. Zaman Boyutu.................................................49

C. Sosyal Sistemlerin Yapısı.............................................50

1. Çifte Olumsallık.................................................... 51

2. Yapısal Eşleşme...................................................... 55

3. Geçişme................................................................... 58

D. Sistemden Hukuk Sistemine....................................... 61

II. ALT SİSTEM OLARAK HUKUK VE

HUKUKUN İŞLEVİ...........................................................63

A. Hukukun Evrimi, Pozitifleşme Süreci.....................65

1. Sistem Kuramsal Evrim Anlayışı ..................... 67

2. Hukukun Evriminin Bazı Köşe Taşları...........72

a. Yazılı Kültür ve Hukuk Sistemi

Açısından Önemi............................................72

b. Hukuk ve Ekonominin Kesişim

Kümesinde: Mülkiyet....................................75

c. Muhakeme .......................................................77

3. Ex facto ius obitus: Hukukun Dairesel

Evrimi...................................................................... 79

4. Hukuk Sisteminin Karmaşıklığının

Geldiği Nokta ve Pozitifleşmiş Hukuk............ 81

5. Şiddet ....................................................................... 83

B. Özerk ve Kapalı Hukuk Sistemi ve Çevreyle

İlişkileri............................................................................86

1. Kendini Belirleyen, Pozitif Hukuk ..................86

XV

2. Otonomi Sorunu:.................................................. 91

a. Normatif Kapalılık- Bilişsel Açıklık

Formülü:...........................................................93

b. İşlemsel Kapalılığın İki Göstergesi:

Geçerlilik – Eşitlik.........................................97

i. Geçerlilik..................................................97

ii. Eşitlik.........................................................99

3. Hukukun Çevreyle İlişkisi: Siyaset-

Hukuk Örneği...................................................... 101

a. Devlet.............................................................. 102

b. SistemlerinYapısal Eşleşmesi ve

Anayasa.......................................................... 105

C. Hukukun İşlevi ............................................................ 111

1. Hukukun İşlevinin Önkoşulu Olarak

Zamansallık..........................................................112

2. İşlev: Normatif Davranış Beklentilerinin

İstikrara Kavuşturulması.................................. 114

a. Bilişsel Beklenti- Normatif Beklenti........114

b. Normatif Beklentilerin

İstikrarlılaştırılmasında Hukuk Normu.116

3. İşlev- Edim Farkı ve Hukuk Edimleri............ 119

a. Davranış Yönlendirme................................119

b. Uyuşmazlık Çözümü.................................. 120

4. Hukukun İşlevinin Farklı Bir Yüzü:

İnsan Hakları.......................................................122

D. İşlevden Yapıya Hukuk...............................................127

III. HUKUKUN SİSTEMİK YAPISI..................................129

A. Kodlar ve Programlar.................................................130

1. Hukukun İkili Kodu: Hukuka Uygun /

Hukuka Aykırı.....................................................131

XVI

a. Kodlamanın Yapısı...................................... 132

b. Kodlamanın İşlevi....................................... 136

2. Hukukun Doğrultusunu Belirleyen Öğe:

Programlar............................................................139

a. Programların Yapısı.....................................141

i. Hukuk alt sisteminde amaçsalcılık ve

amaçsal programlar..............................142

ii. “Eğer…ise” Şartlaması ve Şartlı

Programlar..............................................144

b. Programların İşlevi..................................... 146

3. Kod ve Programların Uygulaması:

Yargılama.............................................................. 147

B. Sistem Kuramında “Adalet”......................................150

1. Genel Bakış...........................................................151

2. Hukuk-Ahlâk İlişkisi ve Adalet.......................155

3. Adaletin Olumsallığı..........................................157

4. Adalet ve İstikrar.................................................160

5. Yeterli Karmaşıklık Olarak Adalet..................163

C. Yargı Sistemi.................................................................165

1. Yargının Farklılaşması.......................................165

2. Mahkemelerin İşlevi ..........................................169

a. Zorunluluk Paradoksu................................170

b. Zorunluluktan Özgürlüğe-

Mahkemelerin Ayrıksı Konumu...............174

3. Mahkemelerin Yapısı.......................................... 178

a. Yargıcın Konumu..........................................179

i. Yargıcın Olayı Anlaması.....................181

ii. Yargıcın Uygulayacağı Hukuk...........182

iii. Doğru Kararın Bulunması..................184

b. Karar............................................................... 185

XVII

4. Yargının Kurumsallaşması...............................189

a. Örgütlenme................................................... 189

b. Profesyonelleşme..........................................191

D. Hukuk Sisteminin Hukuk Düzenine

Kaynaklık Etmesi........................................................193

IV. KENDİNİ GÖZLEMLEME...........................................195

A. Kuramın Konumlandırılması...................................195

1. Hukuk Kuramı ile Sosyolojinin Arasında.....196

2. Hukuk Kuramsal Tartışmalar Arasında........202

a. Ahlâk, Hukuk ve Değer.............................. 203

b. Normlar, İlkeler, İletişimler......................208

B. Kuramı Eleştirmek......................................................210

1. Bir Mesele Olarak Hümanizm......................... 211

2. Postmodernizm Karşısında Sistem

Kuramı................................................................... 216

3. Habermas- Luhmann Tartışması....................221

C. Kendini Gözlemlemenin Gücü................................228

SONUÇ.......................................................................................... 229

KAYNAKÇA................................................................................ 241