Hukuk Yargılamasında Hüküm ve Gerekçe

Her yargılamanın amacı uyuşmazlığı bir hükümle sona erdirmektir. Bu bağlamda hüküm, bir yönüyle uyuşmazlığı sona erdiren bir söylem, bir yönüyle taraflara hak bahseden, ödevler yükleyen edim-söz niteliğinde hukuki irade beyanıdır. Özellikle ikinci işlevi, hükmün düzenlenmesinde hâkimin özel bir duyarlılıkla davranmasını gerektirmektedir.

Bu kitapta, hükmün yasal unsurları ve uygulamada alımlama biçimleri 6100 sayılı HMK bağlamında, mülga HUMUK ile karşılaştırılmalı olarak incelenmiş, yeni içtihatlar ışığında hatalı uygulamalara ayrıca işaret edilmiştir. Norm ile olay arasında ontolojik bağı oluşturan gerekçe ise bu kitapta pozitif hukuk, hukuk felsefesi, yargılama etıği, hukuk yazını gibi birçok perspektiften ele alınarak islenmiş, geçici hukuki korumalar bağlamında ayrıca gerekçenin özelliklerine ve buna ilişkin yeni Yargıtay kararlarına yer verilerek konunun çoğul bir yöntemle aydınlanmasına ve hukuk uygulamacılarına daha yararlı bir çalışmanın ortaya konmasına çalışılmıştır.

Ana Başlıklar

    - Karar Kategorileri
    - Karar, Hüküm ve İlam Kavramları
    - Hükmün Unsurları ve Düzenlenmesi
    - Hükmün Hukukî Varlık Kazanma Koşulları
    - Hüküm Yasakları
    - Hüküm Sakatlıkları
    - Gerekçe: Amaç, Önem, Kapsam, Yazım Tekniği, Üslup ve İfade
    - İhtiyati Tedbirlerde Gerekçe
    - Konuların HMK‘daki Düzenlenişi– HUMK’un Karşılık Hükümleri
    - Hatalı, Sakat, Yetersiz Hüküm Düzenlemeleri ve Gerekçeli Kararlara İlişkin Yargıtay İBK, HGK ve Özel Daire Kararları

İçindekiler

İkinci Baskının Önsözü  7

Kısaltmalar         15

Birinci Bölüm

KARAR KATEGORİLERİ: TANIM, AÇIKLAMA, UYGULAMA

§ 1 KARAR, HÜKÜM VE İLÂM KAVRAMLARI  17

1. Karar       17
2. Hüküm     17
3. İlâm         18

§2 KARAR KATEGORİLERİ                18

1. Davayı Sonuçlandırmaları Açısından       18
2. Ara Kararları            18
3. Genel İlkeler            18
4. Yargılamanın Durması Kararlarının Niteliği             23
5. Nihai Kararlar          25

1 Usule ilişkin Nihai Kararlar                   26

1. Görevsizlik                         26
2. Yargı Yolunun Caiz Olmaması             29
3. İşbölümü İtirazı Nedeniyle Verilen Gönderme Kararı                  30
4. Yeni Mahkemeler (Özel Mahkemeler) Kurulması Nedeniyle Verilen Görevsizlik Kararları                  31
5. Yetkisizlik   31
6. Davanın Konusuz Kalması                   33
7. Davanın Açılmamış Sayılması            35

aa Vekâletname Aslı veya Örneğinin Verilmemesi                    35

bb Dava Dilekçesindeki Eksik Unsurların Tamamlanmamış Olması           35

cc Davanın Geri Alınması                     36

dd Dosyanın İşlemden Kaldırılması   36

ee Tahkim İtirazının Kabulünden Sonra Yasal Süresinde Hakeme Gidilmemesi            36

ff Görevsizlik ve Yetkisizlik Kararının Kesinleşmesinden Sonraki İki Haftalık Yasal

Sürede Tahrik Dilekçesinin Verilmemesi               37

1. İstenen Hukuki Koruma Açısından           40
2. Eda Kararları           40
3. Tespit Kararları        41

C İnşai Kararlar      45

1. Kapsamları Bakımından Kararlar         50
2. Kısa Karar (Hüküm Sonucu)  50
3. Gerekçeli Karar     51
4. Davaların Yürütülmesi Bakımından      52
5. Ayırma (Tefrik) Kararı            52
6. Birleştirme Kararı  53
7. Bekletici Sorun Kararı           54
8. Ön Sorun (Hadise) Kararları (HMK m 163/1)         55
9. Davayı Sonuçlandıran Taraf Beyanları ile İlgili Kararlar     56
10. Feragat   56
11. Kabul      57
12. Sulh        57
13. Tensip Kararları     58

İkinci Bölüm

MAHKEME KARARININ (HÜKMÜNÜN) DÜZENLENMESİ

§ 1 KARARIN (HÜKMÜN) UNSURLARI        59

1. "Türk Milleti Adına" İbaresi                   59
2. Mahkemenin Adı ve Davaya Hangi Sıfatla Baktığı               61
3. Hâkimin ve Tutanak (Zabıt) Kâtibinin Ad ve Soyadları ile Sicil Numaraları       63f^
4. Tarafların, Davaya Katılanların Kimlikleri -TC Kimlik Numaraları ile Varsa

Yasal Temsilcilerin ve Vekillerinin Ad ve Soyadları ile Adresleri     63

1. İki Tarafın İddia ve Savunmalarının Özeti, Çekişme Konusunun Tespiti,

Delillerin Tartışılması ve Değerlendirilmesi, Çıkarsamalar ve Hukuki Sebebin Yazılması (HMK m297/1 -c)  67

1. İki Tarafın İddia ve Savunmalarının Özeti            67
2. Çekişme Konusunun Tespiti 67
3. Delillerin Belirtilmesi ve Tartışılması   68
4. Çıkarsamalar ve Hukuki Sebebin Yazılması        68
5. Gerekçe: Tüm Mahkeme Kararlarının Yasal ve Etik Unsuru              69
6. Giriş: Ontolojik Boyut            69
7. Hukuk Dogmatiği (Medeni Usul Hukuku)              71

1 Gerekçenin Zorunlu Olması               71

1. Türk Mahkeme Kararları          71
2. Yabancı Mahkeme Kararları    72
3. Gerekçe Eksikliğinin ve Yanlışlığının Bozma Nedeni Sayılması              89
4. Gerekçenin Amacı ve Önemi   91
5. Amacı      91
6. Önemi      92
7. Hâkimin Hukuki Sorumluluğu İle İlişkisi     93
8. Gerekçenin Kapsamı ve Yazım Tekniği   142
9. Kapsamı  142
10. Yazım Tekniği ve Üslup           145
11. Dil ve Terim Sorunu (Hukuk Dilinin Türkçeleştirilmesi)               149
12. Gerekçede Hesaplamalara Yer Verilebilir mi?          151
13. Gerekçede Fotoğrafa, Grafik vb Çizimlere Yer Verilebilir mi?   151
14. Gerekçede Hukuki Kaynaklara (Asıl ve Yardımcı) Yollama Yapılması     153
15. Karşıoy (Muhalefet) Gerekçesi 155
16. Gerekçe Türleri        156
17. İlgi Derecesi Yönünden           156
18. Temellendirme Tarzı Yönünden              156
19. Söylem Tarzı Yönünden          156
20. İhtiyati Tedbirlerde Gerekçe "Gerilimi"      157
21. Genel Olarak           157
22. Gerekçe Zorunluluğu ve Bunun Görüş Açıklama Yasağı İle İlişkisi          158
23. Üslup ve İfade         159

Gerekçe ile İlgili İçtihatlar         161

Vli Hüküm Sonucu   230

A Hükmün Oluşma (Hukuki Varlık Kazanma) Koşulları            230

1. Taraflara Tanınan Hak ve Yüklenen Borçların Gösterilmesi     230
2. İçtihatlar   234
3. Hükmün Tefhim Edilmesi         425
4. Hükümde Karşılanması Gereken Talepler               427

a Asıl Talepler         427

aa Genel Olarak      427

bb Dava Sayısı, Dava Konusu ve Taraf Bakımından Özellik Gösteren Durumlar    428

aaa Birleştirilen Davalarda Hüküm           428

bbb Karşılık (Karşı) Davalarda Hüküm     431

ccc Terditli Davalarda Hüküm   437

ddd Davaların Yığılmasında (Objektif Dara Birleşmesinde) Hüküm          440

eee Seçimlik Davalarda Hüküm               441

fff Asıl Talebin (Davanın) Konusuz Kalması            443

ggg Dava Sürerken Dava Konusu Hakkın 3 Kişiye Devredilmesi Hâlinde Verilecek Karar 443

hhh Taraf Sıfatını Kazanamayan Kişiler Hakkında Hüküm Kurulamayacağı           450

aaaa Asli Müdahil    450

bbbb Feı'i Müdahil                      451

cccc İhbar Olunan           451

dddd Diğer «atılanlar                                          451

b Yardımcı Talepler        457

aa Faiz                          457

bb Yargılama Giderleri ve Avukatlık Ücreti (HMK m323)        464

cc Nafaka           502

dd İcra Tazminatı            506

1. Kanun Yollarının ve Süresinin Gösterilmesi             511
2. Karar Tarihinin Gösterilmesi                                                        515
3. Gerekçeli Kararın Yazıldığı Tarihin Gösterilmesi                              515
4. Kararın Hâkim ve Zabıt Katibi Tarafından İmzalanması (HUMK m 388/5,

390; HMK Tasarısı m301/d)                                              _M,         516

Üçüncü Bölüm HÜKÜM YASAKLARI VE HÜKÜM SAKATLIKLARI § 1 HÜKÜM YASAKLARI                            523

1. Talepten Fazlasına ve Başka Bir Şeye Karar Verme Yasağı               
2. Talepten Fazlasına Karar Verme Yasağı      523
3. Talepten Başka Bir Şeye Karar Verme Yasağı          524
4. Her İki Kuralın İstisnaları  524
5. İlgili Kararlar       526
6. Terditli Hüküm Verme Yasağı,,                                         541
7. Genel Olarak                                                                                                                            541
8. Bir İstisna: İşe İade Davalarında Verilen Hükümler               543
9. Şarta Bağlı Hüküm Verme Yasağı                                                             546
10. Nihai Kararın Değiştirilmesi Yasağı                                                549
11. Genel Olarak                                         549
12. Örnek Bir Olay Bağlamında İlkenin Değerlendirilmesi                       553

1 Görevsizlikten Dönülmesi          553

1. Olay ve Karar     553
2. Değerlendirme   553
3. Hüküm Sakatlığı Sayılmayan Maddi Hatalar                                                 555

§ 2 HÜKÜM SAKATLIKLARI                        557

Yok Hüküm                 557

1. Genel Olarak          557
2. Bir Karar İncelemesi "Yok Hüküm"den Dönülmesi Sorunu                559
3. Karar Konusu         559
4. Hukuk Genel Kurulunun 191020051, ve E2005/4- 517, K2005/595 s Kararı      559
5. Hukuki Sorun         563
6. Değerlendirme       564
7. İlgili Kararlar          567
8. Etkisiz Hüküm        581
9. Unutkanlık Nedeniyle Bir Talep Hakkında Hüküm Kurulmamış Olması             581
10. Gerekçeli Kararın Eksik de Olsa Kısa Karara Göre Düzenlenmesi Gerektiği   581
11. Kısa Kararda Unutulan Talep Hakkında Gerekçeli Kararda Hüküm Kurulamayacağı       582
12. Hüküm Kurulması Unutulan Dava (Talep) Hakkında Ek Karar Verilerek Bu Sakatlığın Giderilemeyeceği      585
13. İlk Kararda Unutulan Talep Hakkında Tavzihle Hüküm Kurulamayacağı           587
14. Hakkında Hüküm Kurulması Unutulan Talep Hakkında Kesin Hükümden Sözedilemeyeceği ve Yeni Bir Dava Açılabileceği      588
15. Yanlış Bir Uygulama: Önceki (Bozulan) Hükme Atıfla Direnme Kararı Oluşturmak           591

Kaynakça            599

Özgeçmiş ve Yayınlanmış Eserleri            605

Karar Dizini         619

Kavram Dizini    631