Hukuki ve İdari Yönleriyle Çarşı ve Mahalle Bekçisinin El Kitabı

Suat Çalışkan

Tolga Keskin

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ    5
İÇİNDEKİLER    7
1. ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLİĞİ VE TARİHÇESİ    19
1.1. Bekçi Kavramı    19
1.2. Tarihçesi    19
2. KOLLUK KAVRAMI    22
2.1. Genel Açıklamalar    22
2.2. Kolluğun Yaptığı İşlemler    22
2.3. Kolluk Türleri    23
2.4. Adli Kolluğun Görevleri    24
3. ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNİN GÖREV VE YETKİLERİ    27
4. DURDURMA VE KİMLİK SORMA YETKİSİ    27
4.1. Durdurma İçin Makul Bir Sebebin Bulunması Gerekliliği    29
4.2. Durdurma Yetkisi Süreklilik Göstermemesi ve Keyfiliğe Dayanmaması    29
4.3. Durdurma Sebebinin Bildirilmesi    29
4.4. Durdurma Süresinin Makul Olması    30
4.5. Yeterli Şüphenin Varlığı    30
4.6. El İle Dıştan Kontrol Yapılabilmesi    30
4.7. Durdurma Sebebinin Ortadan Kalkması    31
4.8. Araç Aramalarına İlişkin Belge Verilmesi    31
4.9. Kolluğun Kişilere Kimliğini Sorabilme Yetkisi    31
4.10. Kimliği Belirlenemeyen Kişi veya Kişiler    32
4.11. Kişinin Kimliğinin Tespiti İle İlgili Kişiye Belge Verilmesi    32
4.12. Nüfusa Kayıtlı Olmadığı İçin Kimliği Tespit Edilemeyen Kişi    32
4.13. Kimliği Tespit Edilemeyen Kişinin Yabancı Olduğunun Anlaşılması    32
4.14. Durdurma Üzerine Yapılacak İşlemler    33
4.14.1. Kişilerin Üzerinin Yoklama Şeklinde Kontrol Edilmesi    33
4.14.2. Yoklama İşlemi Aynı Cinsiyetteki Kolluk Görevlisi Tarafından Yapılmalı    33
4.14.3. İlgiliye Açıklama Yapılma Zorunluluğu    33
4.14.4. Durdurma ve Kontrol Süresi Makul Olması Zorunluluğu    33
4.14.5. Kaba Üst Yoklamasının En Az Sıkıntı Verecek Şekilde Uygulanması Zorunluluğu    34
4.14.6. Suça İlişkin Delil veya Suç Eşyasının Ele Geçirilmesi ve Soruşturma İşlemlerine Başlanması (Kişinin Yakalanması)    34
4.14.7. Narkotik Madde ve Geniş Çaplı Kontrol    34
4.14.8. Kaba Üst Yoklaması İşlemin Yapıldığı Yerde Olması Zorunluluğu    34
4.14.9. Geniş Kapsamlı Kontrol Yapılması İçin Makul Sebebin Varlığı ve Kapalı Yerden Faydalanılması    35
4.14.10. Talep Üzerine Tutanak Düzenlenmesi    35
4.14.11. Silâh veya Tehlike Oluşturan Diğer Bir Eşyanın Bulunduğu Hususunda Yeterli Şüphenin Varlığı    35
4.14.12. Kişinin Giysilerinin Çıkarılması İstenemez ve Aracın Görünmeyen Kısımları Açtırılamaz    35
4.14.13. Arama Emrinde Açıkça Yer Verilecek Hususlar    36
4.14.14. Kişinin Üstü ve Eşyası İle Aracının Aranmasında Uygulanacak Mevzuat    36
4.14.15. Arama Kararının Hâkimin Onayına Sunulması    36
4.14.16. Durdurma, Yoklama ve Arama İşlemlerinin Gece Yapılabilmesi    36
4.15. Yüksek Mahkeme Kararları ve Uygulama    38
4.15.1. Arama Kararı Alınmadan Arama Yapılması    38
4.15.2. Suçüstü Hallerinde Arama Kararına Gerek Duyulmaması    39
5. KİMLİK SORMA YETKİSİ    44
5.1. Genel Açıklamalar    44
5.2. Kendilerini Kolluk Olarak Tanıtıp Kimlik Soran Kişilerin Eylemi    45
5.3. Kişinin Kimliği veya Adresiyle İlgili Bilgi Vermekten Kaçınması veya Gerçeğe Aykırı Bilgi Vermesi    46
5.4. Kamu Görevlisi Olmayan Kişilerin Kanunen Kimlik Sorma Yetkileri    46
5.5. Kamu Görevlisi Olan Kişilerin Görevle Bağlantılı ve Bir Nedene Dayanan Kimlik Sorma Yetkisi    46
6. BİR KORUMA TEDBİRİ OLARAK ARAMA İŞLEMİ VE YETKİSİ    48
6.1. Genel Açıklamalar    48
6.2. Arama ve El Koymanın Anayasal Esasları    49
6.3. Adli Arama    51
6.3.1. Arama Kavramı    51
6.3.2. Arama Konusu Eşya ve Yerler    52
6.3.3. Kişilerin Üzerlerinin Aranmasının Sınırı    52
6.3.4. Arama İle İlgili Hüküm İçeren Yasal Düzenlemeler    53
6.3.5. Arama İşleminin Türleri    53
6.3.6. Adli Aramaya İlişkin Temel Yasal Düzenlemeler    54
6.3.7. Şüpheli veya Sanıkla İlgili Arama    54
6.3.8. Arama Kararı Verme Yetkisi    55
6.3.9. Konutta, İşyerinde ve Kamuya Açık Olmayan Kapalı Alanlarda Arama    55
6.3.10. Cumhuriyet Savcısına Ulaşılamayan Hâller    56
6.3.11. Arama Talep, Karar veya Emrinde Bulunması Gereken Bilgiler    57
6.3.12. Arama Kararında Gösterilmesi Gereken Hususlar    58
6.3.13. Arama Tutanağı    58
6.3.14. Arama Sırasında Hazır Bulundurulacak Kişiler    58
6.3.15. Tesadüfen Elde Edilen Delil    59
6.3.16. Adli Arama Kavramının Tanımı    59
6.3.17. Arama İşleminin Yapılabilmesinin Ön Şartları    59
6.3.17.1. Gecikmede Sakınca veya Tehlike Bulunması    60
6.3.17.2. Görünüşte Haklılık    60
6.3.17.3. Ölçülülük Şartı    60
6.3.18. Arama İşleminin Zamanı    61
6.3.19. Arama İşleminde Makul Şüphe Kavramı    61
6.3.19.1. Genel Açıklamalar    61
6.3.19.2. Makul Şüphenin Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Unsurlar    62
6.3.19.3. Arama Konusunda Karar Verecek Makama İletilecek Raporda Bulunması Gereken Unsurlar    63
6.3.20. Diğer Kişilerin Aranması    64
6.3.21. Arama Karar veya Emrinde Bulunması Gereken Unsurlar    64
6.4. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hâl Kavramı    65
6.4.1. Adli Arama Açısından    65
6.4.2. Önleme Aramaları Açısından    65
6.4.3. Öğretideki Görüşler    66
6.4.4. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hal Kavramı Açısından Yargıtay Uygulaması    67
6.4.4.1. Cumhuriyet Savcısının Verdiği Yazılı Arama Emrinin Görünüşte Haklılık ve Ölçülülük İlkelerine Uygun Olması    68
6.4.4.2. Önleme Araması Sırasında Savcılıktan Arama Kararı Talep Edilmesi    69
6.4.4.3. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hallerin Neler Olduğunun Açıkça Gösterilmemesi    70
6.4.4.4. Sanığa Ait İkamette Gece Vakti Yetkili Makamın Kararı Olmadan Arama Yapılması    71
6.4.4.5. Arama Kararı veya Emri Olmadan Yapılan Arama Sonucu Ele Geçen Delilin Hükme Esas Alınamaması    71
6.4.4.6. Mesai Saatleri İçerisinde Gecikmesinde Sakınca Bulunan Halin Nedeni Belirtilmeksizin Savcı Tarafından Verilmiş Arama Kararının Usulüne Uygun Olmaması    72
6.4.4.7. Vergi Suçlarında Arama    73
6.5. Kaba Üst Araması İşlemleri    73
5.5.1. Genel Açıklamalar    73
6.5.1. Kişilerin Kaba Üst Aramasının Yapılabilmesi    74
6.5.2. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği    74
6.5.3. Karar Alınmadan Yapılabilecek Kaba Üst Araması İşlemleri    75
6.5.3.1. Hakkında Gıyabî Tutuklama Kararı Verilen Kaçak Yakalandığında Üstünde    76
6.5.3.2. Yakalama İşlemini Yapan Kolluk Görevlilerine Zarar Vermesini Önlemek Amacıyla Yapılacak Kaba Üst Aramasında    76
6.5.3.3. Gözaltı İşlemlerinde    77
6.5.3.4. Polisin, Tehlikenin Önlenmesi veya Bertaraf Edilmesi Amacıyla Güvenliğini Sağladığı Bina ve Tesislerde Yapılacak Arama    77
6.5.3.5. Suçun İşlendiği Bilgisi Üzerine Yapılan Soruşturma İşlemleri Sırasında Kişilerin Kaba Üst Aramasını Yapabilmesi    78
6.5.4. Kaba Üst Araması Yönünden Yargıtay Uygulaması    78
6.6. Bekçilerin Arama Yetkisi    85
6.7. Arama Kararı Alınması Gerekmeyen Arama İşlemleri    88
7. YAKALAMA YETKİSİ    96
7.1. Tanım    96
7.2. Kolluk Görevlilerinin Yakalama İşlemini Yapabilecekleri Haller    96
7.3. Herkesin Yakalama İşlemini Yapabileceği Haller    98
7.3.1. Kişiye Suçu İşlerken Rastlanması    98
7.4. Yakalama İşlemi Yapıldıktan Sonra Yapılacak İşlemler    99
7.5. Cumhuriyet Savcısına Bilgi Verilmesi ve Talimat Alınması    99
7.6. Yakalanan Kişiye Yasal Haklarının Hatırlatılması    99
7.7. Yakalanan Kişi İle İlgili Gerekli Tedbirlerin Alınması    100
7.8. Yakalama İşleminin Tutanağa Bağlanması    100
7.9. Yakalanan Kişinin Hekim Kontrolünden Geçirilmesi    100
7.10. Yakalanan Kişinin Durumunun Yakınlarına Bildirilmesi    100
7.11. Mevzuata Uygun ve İnsan Haklarına Saygılı Hareket Edilmesi Zorunluluğu    101
8. ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ    101
8.1. Genel Açıklamalar    101
8.2. Zor Kullanma Yetkisinin Kullanma Şekilleri    104
8.3. Zor Kullanılacağı Hususunun İhtar Edilmesi    105
8.4. Kullanacak Zorun Derecesinin Takdir ve Tayini    105
8.5. Kolluğun Saldırı Karşısında Meşru Savunmada Bulunma Yetkisi    105
8.6. Polisin/Bekçinin Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı    105
8.7. Silah Kullanmadan Önce Yapılacak İşlemler    107
8.7.1. Dur Çağrısı    107
8.7.2. Uyarı Amaçlı Silahla Ateş Edilmesi    107
8.7.3. Silahla Saldırıya Teşebbüs Edilmesi Hali    107
8.7.4. Zor Kullanma Yetkisine İlişkin Sınırın Aşılması    107
8.7.4.1. Suç İle Korunan Hukuki Değer    109
8.7.4.2. Zor Kullanma Yetkisine İlişkin Sınırın Aşılması Suçunda Fail    110
8.7.4.3. Zor Kullanma Yetkisine İlişkin Sınırın Aşılması Suretiyle Kasten Yaralama Suçunun Mağduru    110
8.7.4.4. Suçun Maddi Unsuru    110
8.7.4.5. Suçun Manevi Unsuru    111
8.7.4.6. Görevinin Gerektirdiği Ölçünün Dışında Kuvvet Kullanılıp Kullanılmadığının Araştırılması    111
8.7.4.7. Kelepçe Taktıktan Sonra Tekmeyle Vurma    112
8.7.4.8. Görevin Gerektirdiği Ölçünün Dışında Kuvvet Kullanılmaması    112
8.7.4.9. Karakolda Bulunan Katılana Telsizle Vurmak    113
9. ÖNLEYİCİ VE KORUYUCU GÖREV VE YETKİLERİ    114
10. HALKA YARDIM GÖREVİ    115
11. ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNİN GÖREV SUÇLARI    116
11.1. Genel Açıklamalar    116
11.2. Yargıtay Uygulaması    124
12. GÖREVLERİ NEDENİYLE ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNE KARŞI İŞLENEN SUÇLAR    128
13. ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNİN DİSİPLİN İŞLEMLERİ    135
13.1. Uyarma Cezası    136
13.2. Kınama Cezası    137
13.3. Aylıktan Kesme Cezası    138
13.4. Kısa Süreli Durdurma Cezası    142
13.5. Uzun Süreli Durdurma Cezası    144
13.6. Meslekten Çıkarma Cezası    146
14. DİSİPLİN SORUŞTURMASI    160
14.1. Genel Açıklamalar    160
14.2. Disiplin Kurulları    161
14.3. Disiplin Kurullarının Karar Alması    162
14.4. Disiplin Kararlarına İtiraz Yöntemi    164
14.5. Disiplin Cezasında Zamanaşımı    164
ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİ KANUNU    167
GENEL KOLLUK DİSİPLİN HÜKÜMLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMENİN KABUL EDİLMESİNE DAİR KANUN    175

ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİ TEÇHİZAT YÖNETMELİĞİ    221
ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNİN ÇALIŞMA ŞEKLİ VE ZAMANI İLE FEVKALADE HALLERDE ÖDENECEK FAZLA MESAİ ÜCRETİ HAKKINDA YÖNETMELİK    225
ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNİN MESLEK İÇİ EĞİTİM VE YETİŞTİRME ESASLARI İLE KURSLARIN DÜZENLENME ŞEKİL VE USULLERİNİ GÖSTERİR YÖNETMELİK    227
ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİNİN VAZİFELERİ İLE İLGİLİ OLARAK RİAYET ETMELERİ GEREKEN HUSUSLARI GÖSTERİR YÖNETMELİK    233
ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLİĞİNE GİRİŞ SINAVI YÖNETMELİĞİ    239
KAYNAKÇA    255