Hukukun Öyküsü

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Teşekkür 7
Önsöz 9
1. BÖLÜM: HUKUKUN ÖYKÜSÜNE GİRİŞ 27
2. BÖLÜM: HUKUKUN MİTOLOJİSİ 37
I. DİNSEL MİTOLOJİDE ADALET; İLK SUÇ, İLK CİNAYET VE İLK CEZA 37
II. ANTİK YUNAN’DA ADALET MİTOLOJİSİ 42
A. Mitoloji Nereden Gelir? 43
1. Olymposlu‘ların Günlük Yaşamı 44
a. THEMİS 46
b. NEMESİS 49
c. DİKE – (Themis’ın İnsanlar Arasındaki Temsilcisi) 50
d. LİTAİLER – (Yalvarılar – Avukatlar) 51
2. İlk Mahkeme (Areopage) 53
a. ATE 54
b. HELİOS 55
c. ZEUS 55
d. HADES 58
e. ERİNYSLER 60
f. GORGONLAR 61
g. NEHİR TANRISI – AKHELOOS 62
h. HEKATE (Yargıçların Bilirkişisi) 63
III. ESKİ MISIRLILAR’IN ADALET MİTOLOJİSİ 64
A. MAAT: Mısır Adalet Tanrısı 65
1. Maat’ın Tasvir Edilişi 67
B. Mısır Mitolojisinde Suçlar 68
C. USTAPHİ: Ölenlerin Öteki Dünyadaki Avukatı 72
D. OSİRİS: Öteki Dünya’nın Yargıcı 73
E. Osiris’in Hüküm Salonu 73
IV. SÜMERLİLER’İN ADALET MİTOLOJİSİ 74
V. HİTİTLER'İN ADALET MİTOLOJİSİ 77
VI. MİTOLOJİK SUÇLULAR, YARGILANMALARI VE CEZALARI 78
A. Sümer Öyküsü; Gılgamış'ın Yargılanması 78
B. Antik Yunan'da Mitolojik Suçlular, Mahkemeler ve Cezalar 80
1. Lanetli Bir Aile: Atreusoğulları ve Yargılanması 80
2. Orestes'in Yargılanması 82
VII. YAHUDİ ADALETİNDE MİTOLOJİK SİMGELER 83
VIII. HIRİSTİYAN ADALETİNDE MİTOLOJİK SİMGELER 84
3. BÖLÜM: ESKİ ÇAĞLARDA HUKUK 87
I. SÜMERLERDE HUKUK 88
A. Sümerlilerin Önemi 88
B. Sümer Hukukunun Ana Hatları 90
II. BABİLLERDE HUKUK 98
A. Köle Satışı Belgesi 102
B. Borç Belgesi 103
C. Bir Evlilik Belgesi 103
III. HİTİTLERDE HUKUK 105
A. Hitit Uygarlığı’na Bakış 105
B. Hititlerde İnsan Hakları 107
C. Kölelerin Hakları 108
D. Hititlerde Kadın Hakları 108
E. Hititlerde Uluslararası Antlaşmalar 108
F. Kadeş Barış Anlaşması 109
G. Hititlerde Mühürler 110
IV. MISIR’DA HUKUK SİSTEMİ 110
V. ANTİK YUNANDA HUKUK 113
A. Antik Yunan Uygarlığına Bakış 113
B. Antik Yunan’da Hukuksal Örgütlenme ve Kurumlara Bakış 114
C. Antik Yunan Hukukunda Yasalar 119
1. Drakon Kanunları 121
2. Solon Kanunları 121
3. Efialtes Dönemi Kanunları 123
D. Yargılama Usulü ve Davaların Seyri 124
E. Edebi Eserlere Yansıyan Antik Yunan Yargısı 127
VI. ROMA HUKUKU 130
A. Roma İmparatorluğu’na Genel Bir Bakış 130
B. Roma Hukukun Ana Hatları 132
1. Giriş 132
2. Roma’da Toplumsal Sınıflar 132
3. Roma Hukukunun Doğuşu ve İçeriği 133
4. Oniki Levha Kanunu 137
C. Roma Dönemi Mahkemeleri 139
D. Tapınak Yargılamaları 143
E. Roma Dönemi Gezici Mahkemeler 145
F. Roma Hukukunun İstanbul’daki Birikimleri 146
VII. İBRANİLERDE, MUSEVİ DİNİNDE HUKUK 148
A. Tarihsel Kökler 148
B. İbrani Hukukunun Kaynakları 149
C. İbrani Hukukunun Ana Hatları 151
VIII. HIRİSTİYAN DİNİ VE HUKUK 155
A. Genel Bakış 155
B. İncil’e Göre Hukuk 157
C. Hıristiyan Hukukunun Kaynakları 159
1. Hz. İsa'dan Nakledilenler 159
2. Havarilerden Nakledilenler 160
3. Kilise’nin Katkıları 161
D. Hıristiyan Hukukunda Mezheplerin Yeri 162
1. Ortodoks Kilisesi 163
2. Protestan Kilisesi 163
3. Aydınlanma Sonrası Hıristiyan Hukuku 163
IX. İSLAM HUKUKU 164
A. Genel Olarak 164
B. İslam Hukukunun Kaynakları 165
C. Kuran–ı Kerim’in Adalet Hakkındaki İfadeleri 169
D. Hadislerde Düzenlenen Hukuk 170
E. Halife Tarafından Yaratılan Hukuk 170
F. İslam Hukukundaki Düzenlemeler 172
G. Yargılamaya Yardımcı Hukukçular 174
1. Müftü 175
2. Noterler 175
H. İslamiyetteki Bazı Mahkeme Türleri 176
1. Mezalim Mahkemeleri 176
2. Askeri Mahkeme 176
X. ESKİ ÇİN‘DE HUKUK 177
A. Giriş 177
B. Çin Hukukunun Kaynakları 178
1. Konfüçyüsçü Hukuk Görüşü 178
2. Kanuncu (Fa Jia) Okul 179
3. Yin–Yang‘çı Hukuk Görüşü 181
C. Çin Hukukunun Ana Hatları 181
XI. MOĞOL HUKUK SİSTEMİ 184
A. Giriş 184
B. Cengiz Han Dönemi 184
C. Moğol Yargısı ve Halk Mahkemesi 186
XII. ESKİ TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK 188
A. Türk Toplumunun Kökleri 188
B. Hun Devletinde Hukuk 192
C. Göktürkler'de Hukuk 192
D. Uygurlar'da Hukuk 195
E. Selçuklular’da Hukuk 196
F. Osmanlı’da Hukuk 199
1. Genel Bakış ve Padişahlar 199
2. Sadrazam ve Divan–ı Hümayun 202
3. Osmanlı'da Şeyhülislamlık 204
4. Kazaskerlik 206
5. Müftüler 207
6. Osmanlı'da Kadılık 208
a. Kadılar ve Kadılık Makamı 208
b. Osmanlı Kadılarının Yargılama Kaynakları Nelerdi, Neye Göre Hüküm Verirlerdi? 213
c. İstanbul Kadısının Dava Dinlemesi 214
d. Mahkeme Kararları Nereye Yazılırdı? 215
e. Osmanlı Kadılığının Bizans Hukuku ile Etkileşimi 216
f. Osmanlı'da Temyiz (Kadıların Verdikleri Kararın Kontrolü) 216
g. Kadı Dışında Yargılama Yapanlar (Nakibüleşraf) 218
h. Nişancı 220
ı. Ulemalar 220
i. Hukuk Sistemi İçinde Medreselerin (Hukuk Eğitiminin) Yeri 223
j. Osmanlı'da Hukukçuların Mekânları 226
k. Osmanlı’da Önemli Hukuksal Metinler 228
ka. Beratlar 228
kb. Mülkname 229
kc. Fermanlar 229
kd. Tuğralar 230
ke. Fetvalar 230
kf. İlam 231
l. Osmanlıda İnsan Hakları ve Kamu Hürriyetlerinin Gelişimi 233
la. 1808 Senedi İttifak 234
lb. 1839 Tanzimat Fermanı 235
lc. 1856 Islahat Fermanı 236
ld. 1876 Tarihli Kanun–i Esasi 238
XIII. FEODAL DÖNEM VE HUKUK SİSTEMLERİ 241
A. Genel Bakış 241
B. Orta Çağ Hukukunda Engizisyon Mahkemeleri 243
C. Roma Engizisyon Mahkemesi – Galile Galileo’ya Karşı 245
XIV. LİBERAL DÖNEM HUKUK SİSTEMLERİ 248
XV. SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ 254
XVI. CUMHURİYET TÜRKİYESİNDE HUKUK 255
A. 1921 Anayasası 256
B. 1924 Anayasası 257
C. 1961 Anayasası 257
D. 1982 Anayasası 258
4. BÖLÜM: HUKUK FELSEFESİ VE HUKUK SİSTEMLERİ 261
I. HUKUK FELSEFESİ 261
A. Giriş ve Tanım 261
B. Hukuk Felsefesi Neleri Araştırır? 262
C. Doğal Hukuk Okulu 262
D. Stoacı Doğal Hukuk 265
E. Pozitif Hukuk Okulu 266
1. Pozitif Hukuk Nedir? 266
2. Pozitif Hukuk Nasıl Ortaya Çıkmıştır? 267
3. Hukuki Pozitivizm’i Kabul Eden Hukukçular 269
F. Toplumsal Sözleşme 270
1. Toplumsal Sözleşme Nedir? 271
2. Toplumsal Sözleşme ve Rousseau 271
G. Hukuksal Realizm 274
H. Varoluşçu Hukuk Anlayışı 276
II. HUKUK SİSTEMLERİ 278
A. Giriş 278
B. Kıta Avrupası Hukuk Sistemi (Civil Law) 278
1. Genel Olarak 278
2. Özellikleri 279
C. Anglo–Sakson Hukuk Sistemi (Common Law) 280
1. Common Law (Ortak Hukuk) 281
2. Equity (Hakkaniyet) 283
3. Statute Law (Yasa Hukuku) 283
5. BÖLÜM: KAMU ÖZGÜRLÜKLERİ VE İNSAN HAKLARI 285
I. KAMU ÖZGÜRLÜKLERİ 285
A. Genel Olarak 285
B. Kamu Haklarının Görünür ve Kullanılır Halleri 287
1. Kişisel Haklar Nelerdir? 288
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar Nelerdir? 290
3. Siyasal Haklar Nelerdir? 291
C. Kamu Hakları–İnsan Hakları Karşılaştırması 292
D. Tarihsel Süreçteki Kamu Hakları–İnsan Hakları Belgeleri 293
1. Magna Carta 293
2. Habeas Corpus Yasası 295
3. Bill of Rights 295
4. Virginia Haklar Bildirisi ve Amerikan Bağımsızlık Bildirisi 296
5. İnsan Hakları ve Birleşmiş Milletler 299
6. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 300
7. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 302
II. İNSAN HAKLARI 303
A. Genel Olarak 303
B. İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi 304
C. Temel Kişi Hak ve Özgürlüklerini Güvence Altına Alan Uluslararası Belgelere Göre Hakların Tanımları 307
1. Yaşam Hakkı 307
2. İşkence Görmeme Hakkı 307
3. Özgürce Yaşamak Hakkı 307
4. Adil Yargılanma Hakkı 308
5. Kadın Hakları 308
6. Özel Yaşama İlişkin Haklar 309
7. Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü 309
6. BÖLÜM: TARİHTE ÖNEMLİ YARGILAMALAR 311
I. ESKİ ÇAĞ YARGILAMALARI 311
A. İsa’nın Yargılanması 316
B. Sokrates’in Yargılanması ve Savunması 317
C. Nostradamus’un Suçlanması 318
D. Fatih Sultan Mehmet’in Yargılanması 319
E. Voltaire ve Calas Davası 320
F. Thomas More’un Yargılanması 321
G. Dreyfus Davası 327
H. Anne Hutchinson’un Yargılanması 329
I. Rosenbergler Davası 330
J. Atatürk’e Düzenlenen İzmir Suikastine Kalkışma Davası 333
K. 27 Mayıs Askeri Harekâtı Davaları 334
L. Türkiye’de Düşünce Suçu Davaları 336
1. Nazım Hikmet’e Karşı Açılan Davalar 336
2. Sabahattin Ali’ye Karşı Açılan Davalar 339
M. Diktatörlerin Yargılanması 340
7. BÖLÜM: HUKUKSAL UYGULAMALAR 345
I. TARİH BOYUNCA HUKUKSAL UYGULAMALAR 345
A. Giriş 345
B. İktidar Törenleri 346
1. Büyükelçi Kabulü 347
2. Cülus Törenleri 348
3. Fermanın Duyurulması 348
4. Taç Giyme; Şövalyelik Törenleri 348
5. Suçluların Cezalandırılması 349
C. Mahkemeler’de Şiddet 351
1. Cadılık Testleri 351
2. Çarmıha Germe 352
3. Yakma ve Parçalama Cezası 353
4. Sehpaların Kurularak Suçluların Cezalandırılması 353
5. Kölelik ve Linç 355
6. Seri İdamlar, Yürüyüş ve Protestolar 356
8. BÖLÜM: ÜNLÜ HUKUKÇULAR 359
I. GENEL BAKIŞ 359
II. İLK ÇAĞ HUKUKÇULARI 360
A. Urnammu 360
B. Hammurabi 360
III. ANTİK DÖNEM HUKUKÇULARI 361
A. Solon 361
B. Sokrates (Sokrat) 363
C. Platon 364
D. Demosthenes 365
E. Aristo (Aristoteles) 367
F. Cicero 368
IV. YAKIN ÇAĞ HUKUKÇULARI 369
A. Saint Augustine 369
B. İmparator Justinianus 370
C. Saint Thomas D’aguin 371
D. Nizamülmülk 372
E. Niccolo Machiavelli 372
F. Sir Edward Coke 373
G. Hugo Grotius 375
H. Thomas Hobbes 376
I. John Locke 376
J. Rudolf Von Jhering 376
K. Savigny 377
L. Thomas Jefferson 377
M. Montesquieu 378
N. Jeremy Bentham 378
O. Nelson Mandela 379
V. ARAP VE OSMANLI HUKUKÇULAR 380
A. Hz. Ömer 380
B. Ebu’ Hanife 381
C. Ebu Suud Efendi 381
D. Kanuni Sultan Süleyman 382
VI. TANZİMAT DÖNEMİ VE HUKUKÇULARI 384
A. Mustafa Reşit Paşa 386
B. Ahmet Cevdet Paşa 387
C. Mithat Paşa, Kirkor Efendi, Ziya Paşa ve Namık Kemal 389
1. Mithat Paşa 389
2. Kirkor Efendi 389
3. Namık Kemal 390
4. Ziya Paşa 391
VII. TÜRKİYE’DE ÖNEMLİ HUKUKÇULAR 392
A. Mustafa Kemal Atatürk ve Hukuk 392
B. Kurtuluş Savaşı ve İstiklal Mahkemeleri Dönemi Hukukçuları 396
1. Giriş 396
2. İstiklal Mahkemeleri Yargıçları 398
a. Ali Çetinkaya 398
b. Kılıç Ali 399
C. Çağdaş Türkiye'nin Hukukçuları 401
1. Mahmut Esat Bozkurt 401
2. Prof. Dr. Muammer Aksoy 402
3. Mustafa Çenberci 403
4. Prof. Dr. Mümtaz Soysal 404
5. Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar 404
6. Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya 405
7. M. Rauf Denktaş 405
8. Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu 406
9. Prof. Dr. Ernest Hirsch 407
10. Avukat Prof. Dr. Faruk Erem 407
11. Prof. Dr. Server Tanilli 408
12. Yekta Güngör Özden 408
13. Orhan Apaydın 410
14. Halit Çelenk 411
15. Atila Sav 413
16. Avukat, Emekli Askeri Hakim, Emin Değer 415
9. BÖLÜM: HUKUKUN SANATSAL OBJELERİ 417
I. CÜBBELER 417
A. Cübbenin Tarihçesi ve Tanım 417
B. Osmanlı Cübbeleri 419
C. Fes ve Kavuklar (Serpuşlar) 424
1. Örfi Kavuk (Şeyhülislam Kavuğu) 424
2. Klensöviye–i Tavile Kavuk (Kazasker Kavuğu) 425
3. Vekayi Efendi Kavuğu (Kadı Kavuğu) 426
4. Divan Başçavuşu Kavuğu (Mübaşir Kavuğu) 426
D. Antik Yunan ve Antik Roma’da Cübbeler 426
E. Günümüz Türkiye’sinde Hakim, Savcı ve Avukat Cübbeleri 427
1. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Cübbeler 427
2. Günümüz Cübbeleri 430
F. Yabancı Ülke Cübbeleri 436
II. HUKUKÇULARIN MEZAR TAŞLARI VE LAHİTLERİ 441
A. Giriş 441
B. Selçuklu Ahlat Mezar Taşları 441
C. Osmanlı Mezar Taşları 443
1. “I” Tipi – Alt Dereceden Ulemaya Yapılan Kavuk Mezar Taşları 443
2. “J” Tipi– Üst Dereceden Ulemaya Yapılan Kavuk Mezar Taşları 444
D. Romalı Yargıç ve Avukat Mezarları 445
III. EL YAZMASI KİTAPLAR 448
IV. DAKTİLOLAR, HESAP MAKİNALARI 449
V. MÜHÜRLER 451
VI. RAHLELER 458
VII. YAZI TAKIMLARI 458
VIII. AVUKATLIK RUHSATNAMELERİ, KİMLİKLERİ, DURUŞMA DEFTERLERİ 460
IX. ADALET SARAYLARINI, MÜZELERI SÜSLEYEN RESİM VE HEYKELLER 461
A. “Room of Judgement (Münih, Residenz Museum) 461
B. Dünyanın Üzerinde Yükselen Adalet Tanrıçası Heykeli: (Münih) 465
10. BÖLÜM: HUKUKTA MİMARİ 467
I. KENTLER 467
II. ADLİYELER 470
A. Giriş 470
B. Eski Çağlarda Adliyeler 472
1. İlk Mahkeme (Areopage) 472
2. Gezici Mahkemeler (Cumhuriyetin İlk Yılları) 474
3. Engizisyon Mahkemesi 474
4. Russell Mahkemesi 476
5. Askeri Mahkemeler 476
6. Konsolosluk (Kapitülasyon) Mahkemeleri 477
7. Şeriat Mahkemeleri 479
III. MİMARİ ESERLER; ADLİYE BİNALARI 481
A. Ortaçağ’dan Kalan Bir Adliye: (Berlin) 481
IV. YABANCI ÜLKELER ADLİYE BİNALARI VE PARLAMENTOLAR 482
A. Yabancı Ülkelerdeki Yüksek Mahkeme ve Adliyeler 482
1. Brüksel Adliyesi (Belçika) 482
2. İngiliz Adliyeleri (Londra) 485
a. Royal Court of Justice 486
b. Old Bailey 491
c. Büyük Britanya Anayasa Mahkemesi: (The Supreme Court) 494
3. İspanyol Adliyeleri 502
a. Barselona Adliyesi 504
b. Madrid Adliyesi 506
c. İspanya Anayasa Mahkemesi 509
4. Fransa Adliyeleri (Paris) 509
a. Paris Temyiz Mahkemesi 509
b. Fransa’nın Çeşitli Kentlerindeki Adliyeler 515
5. İtalya'daki Adliyeler 516
a. Roma Adliyesi 516
b. Milano Adliyesi 520
B. Yabancı Parlamentolar 524
1. Almanya Parlamentosu (Berlin) 525
2. Fransa Parlamentosu (Paris) 526
a. Ulusal Meclis 526
b. Paris Senatosu 528
3. Amerikan Kongresi (Parlamentosu) 528
a. Senato 529
b. Temsilciler Meclisi 530
4. İngiliz Parlamentosu 530
C. Ülkemizdeki Parlamentolar ve Mahkeme Binaları 533
1. Meclisler 533
a. Meclis–i Mebusan 533
b. Türkiye Büyük Millet Meclisi 533
3. Yüksek Mahkemeler 535
a. Anayasa Mahkemesi 536
b. Yargıtay 537
c. Danıştay 538
D. Hukuk Fakülteleri 541
1. Hukuk Eğitimi 541
11. BÖLÜM: SUÇLULARIN CEZALANDIRILMASI VE HAPİSHANELER 547
I. SUÇLULARIN CEZALANDIRILMASI 547
A. Cezanın Evrimi ve Ceza Türleri 547
1. İlk Cezalandırmalar 547
B. Osmanlılarda Cezalandırma 551
1. Cellatlar ve Cellat Çeşmesi 553
II. HAPİSHANELER VE ZİNDANLAR 555
A. Genel Olarak 555
B. İslamiyet ve Türklerde Hapishane 559
III. OSMANLIDAKİ ÖNEMLİ HAPİSHANELER 561
A. Caferağa Zindanı 561
B. Yedikule Zindanları 562
C. Anemas Zindanları 564
D. Tomrukhaneler 564
E. Bekirağa Bölüğü 565
F. Galata’daki İngiliz Hapishanesi 566
IV. YABANCI ÜLKELERDEKİ HAPİSHANE VE ZİNDANLAR 568
A. Paris Hapishaneleri 568
B. Malta ve Gozo Adalarındaki Hapishane ve Zindanlar 569
C. Londra’daki The Clink Prison (Hapishane – Zindan) 571
V. BİR HAPİSHANE VE SÜRGÜN YERİ OLARAK ADALAR 574
A. İstanbul’daki Prens Adaları (Büyükada ve Kınalıada) 574
B. Yassıada 575
C. Alcatraz Hapishanesi 576
12. BÖLÜM: AVUKATLIK VE SAVUNMA 577
I. ANTİK YUNAN’DA SAVUNMA 579
II. ESKİ ROMA’DA SAVUNMA 582
III. İSLAMİYETTE VEKİLLER VE AVUKATLAR 586
IV. LİBERAL AVRUPA’DA SAVUNMA 588
A. İngiltere’de Avukatlık Mesleği 589
1. Middle Temple Inn 589
2. Inner Temple 591
B. Fransa’da Avukatlık Mesleği 593
C. Sovyetler Birliği’nde Savunma 598
V. AVUKATLIĞIN ÜLKEMİZDEKİ TARİHÇESİ 599
A. Giriş 599
B. Arzuhalcilik 600
C. Dava Vekilliği 605