Hukukun Temel İlkeleri El Kitabı
HUKUKUN TEMEL İLKELERİ EL KİTABI
Prof. Dr. Erhan ADAL
Birinci Bölüm
HUKUK (TÜZE) KAVRAMI
§ 1. Toplum Düzeni ve Hukukun Rolü 1
I. Hukuk Kavramı: 1
II. Hukukun Rolü: 20
§ 2. Toplumsal Davranış Kuralları 27
I. Genel Olarak: 27
II. Ahlâk ve Görgü Kuralları: 27
III. Din Kuralları: 29
§.3. Yaptırım (Müeyyide) Kavramı 34
I. Genel Olarak: 34
II. Yaptırım Türleri: 34
§ 4. Hukukun Çeşitli Manâları 35
I. Müsbet (Pozitif) 35
II. Mevzu Hukuk: 35
III. Tabii veya İdeal Hukuk: 36
IV. Maddi Hukuk ve Yargılama Hukuku 36
İkinci Bölüm
HUKUKUN SİSTEMİ
§ 5. Özel Hukuk - Kamu Hukuku Ayrımı 37
I. Genel Olarak: 37
II. Kamu Hukukunun Çeşitli Dalları: 38
1) Anayasa Hukuku: 38
2) İdare Hukuku: 69
3) Ceza Hukuku: 69
4) Yargılama Hukuku: 69
(aa) Anayasa Yargısı 69
(bb) İdari Yargı: 104
(cc) Askeri Yargı: 105
(dd) Adlî Yargı: 106
5) Devletler Genel Hukuku / Uluslararası Hukuk 114
6) Mali Hukuk: 114
III. Özel Hukukun Çeşitli Dalları: 114
1) Medeni Hukuk: 114
2) Ticaret Hukuku: 115
3) Devletler Özel Hukuku: 118
IV. Karma Nitelikli (sui generis/Kendine Özgü) Hukuk Dalları: 133
1) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku: 134
2) Fikri Hukuk : 134
3) Hava Hukuku: 135
4) Bankacılık Hukuku: 135
5) Uzay Hukuku: 135
6) Toprak Hukuku: 135
7) Basın Hukuku: 136
V. Gelişmekte Olan Hukuk Dalları 146
1) Maden Hukuku 146
2) Petrol Hukuku 147
3) İnsan Hakları Hukuku 147
4) Çevrebilim (Ekoloji) Hukuku 194
5) Avrupa Topluluğu / Birliği (AB) Hukuku 218
Üçüncü Bölüm
HUKUK KAYNAKLARI
§ 6. Hukukta Kaynak Kavramı 233
I. Genel Olarak Kaynak Kavramı: 233
II. Hukukun Yürürlük Kaynakları: 233
1) Yazılı Kaynaklar: 233
A) Yasalar: 233
B) Yasa Niteliğinde Kararnameler 240
C) Tüzükler: 241
D) Yönetmelikler: 241
E) Uluslararası Andlaşmalar: 241
F) İçtihadı (İnançları) Birleştirme Kararları: 242
2) Yazılı Olmayan (Yazısız) Kaynaklar: Töre (Örf ve Âdet) Hukuku: 270
3) Yardımcı Kaynaklar: 273
III. Hukuki Malzeme ve Aletleri Araştırma Karşılığı Olarak Kaynak 274
Dördüncü Bölüm
YASALAŞTIRMA
§ 7. Avrupa'da Özel Hukukun Gelişmesi 279
§ 8. Önemli Yasalaştırmalar 282
I) 1794 Tarihli Prusya Genel Yasası: 282
II) 1804 Tarihli Fransız Medenî Yasası: 283
III) 1811 Tarihli Avusturya Genel Yasası: 285
IV) 1896 Tarihli Alman Medenî Yasası: 286
V) 1907 Tarihli İsviçre Medeni Yasası: 288
§ 9. Deniz Avrupa Hukuk Sistemine Örnek Olarak İngiliz Hukuku 289
I) İngiliz Sistemi ile Kara Avrupası Özel Hukuk Sistemleri Arasındaki Esaslı Farkın Nedenleri: 289
II) İngiliz Hukukunun Öğelerine Bir Bakış: 290
1) Common Law: 290
2) Equity: 291
3) Statute Law: 294
4) Case Law (Örnek Olay Hukuku): 294
§ 10. Türkiye'de Medeni Hukuk Alanında Yasalaştırma Hareketi 299
I. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Yasalaştırma: 299
1) İslâm Hukukunun Hukukî Yapısı: 299
2) İslâm Hukuku ve Kaynakları: 299
3) Yasalaştırma Hareketleri: 302
II. Türkiye'de İsviçre Medenî Yasasının Aynen Kabulü/İktibası 305
III. Medenî Yasanın Sistemi ve İçeriği: 315
Beşinci Bölüm
KAYNAKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
§ 11. Hukuk Kurallarının Uygulanması 333
I. Genel Olarak: 333
II. Hukuk Kurallarının Türleri: 333
§ 12. Yasanın Anlam Yönünden Uygulanması ve Yorumu 337
I. Genel Olarak: 337
II. Yorum Yöntemleri: 339
III. Medenî Yasanın Benimsediği Esas: 340
IV. Yorum Türlerı 341
V. Yasa Hükümlerinin UygulanmasI 342
§ 13. Hukukta Boşluk Kavramı ve Yargıcın Hukuku Bulması ve Yaratması 343
I. Hukukta Boşluk: 343
1) Yasadaki Tam Boşluklar (praeter legem boşluklar) - Yasa Kuralı İçindeki Boşluklar (intra legem boşluklar): 343
2) Gerçek Boşluklar - Gerçek Olmayan, Boşluklar: 369
II. Yargıcın Hukuku Bulması ve Yaratması: 369
1) Genel Olarak: 369
2) İsviçre - Türk Hukukunda Durum: 371
3) Yargıcın Değerleme Yetkisi: 371
4) Değerleme Yetkisinin Ölçüsü: 389
Altıncı Bölüm
HAKLAR
§14. Hakkın Anlamı ve Türleri 391
I. Hak Kavramı: 391
II. Hakkın Türleri: 391
A) Niteliklerine Göre: 391
(a) Mutlak Haklar - Nisbî Haklar: 391
B) Konularına Göre: 394
(b) Malvarlığı Hakları- Şahısvarlığı Hakları: 394
C) Kullanacak Kişiye Göre: 394
(c) Kişiye Bağlı Olan ve Olmayan Haklar: 394
D) Amaçlarına Göre: 395
(d) Yalın Haklar - Yenilik Doğuran Haklar (İnşai Haklar): 395
III. Mutlak ve Nisbi Haklar Arasındaki Farklar: 397
A) - Satış Sözleşmesinde: 398
B) - Kira Sözleşmesinde 399
§15. Aynî (Nesnel) Haklardan Mülkiyet / İyelik Hakkı 402
I. Genel Olarak 402
II. Mülkiyet / İyelik Hakkının Kapsamı 403
III. Mülkiyet / İyelik Hakkının Türleri 405
A) Paylı Mülkiyet / İyelik 405
B) Elbirliği (Ortak) Mülkiyeti / İyeliği 444
IV. Taşınmaz Mülkiyeti / İyeliği: 446
1. Aslen Kazanma - Devren Kazanma: 446
2. Tescille Kazanma - Tescilden Önce Kazanma: 446
A) İşgal: 448
B) Miras: 449
C) Kamulaştırma: 449
D) Yargı Organı Kararı ve Zorlu Yürütüm: 462
E) Kazandırıcı Zamanaşımı: 462
V. Taşınmaz Mülkiyetinin / İyeliğinin Kapsamı: 478
VI. Taşınmaz Mülkiyetinin/İyeliğinin Sınırlamaları: 480
VII. Taşınır Mülkiyeti /İyeliği: 484
1. Benimseme / Sahiplenme: 501
2. Bulunmuş eşya (Lukata): 501
3. Gömü (Define): 501
4. Düşen veya sürüklenen şeyler: 529
5. İşleme Sonucu Kazanma: 529
6. İki Şeyin Karışması ya da Birleşmesi Sonucu Kazanma: 529
7. Zamanaşımıyla Kazanma: 529
§. 16. Mülkiyetten Başka (Sınırlı) Nesnel Haklardan Yükümlenim (İrtifak) Hakları ve Taşınmaz Yükümü 530
I. Taşınmaz Yararına Yükümlenim (İrtifak) Hakkı: 530
II. Kişi Yararına Yükümlenim (İrtifak) Hakkı: 532
1. Yararlanım Hakkı: 533
2. Oturma Hakkı: 534
III. Düzensiz (Karma) Yükümlenim (İrtifak) Hakları: 535
IV. Taşınmaz Yükü: 538
§17. Mülkiyetten Başka (Sınırlı) Nesnel Haklardan Taşınmaz ve Taşınır Rehni (Sağlanca) Hakkı 539
I. Genel Olarak: 539
II. Taşınmaz Rehnine İlişkin İlkeler ve Kapsamı: 541
III. Ipotek 549
IV. Taşınır Rehni Hakkı: 553
§ 18. Nesnel (Aynî) Hakların Tesisinde Elmenlik ve Tapu Kütüğünün Rolü 564
I. Elmenlik (Zilyetlik): 564
1. Genel olarak: 564
2. Elmenliğin Türleri: 565
A) Bağımsız Elmenlik - Bağımlı Elmenlik: 565
B) Tek Başına Elmenlik - Birlikte Elmenlik: 565
C) Doğrudan(Dolaysız) Elmenlik - Dolayısıyla (Dolaylı) Elmenlik: 565
D) Hakka Dayanan Elmenlik - Haksız Elmenlik: 565
E) Hizmet Elmenliği: 565
3. Elmenliğin Kazanılması ve Sona Ermesi: 566
A) Elmenliğin Aslen Kazanılması: 566
B) Elmenliğin Devren Kazanılması: 566
C) Elmenliğin Sona Ermesi: 570
4. Elmenliğin Korunması: 570
II. Tapu Kütüğü: 573
1. Genel olarak: 573
A) Ana Siciller 573
B) Kamusal Yardımcı Siciller 574
2. Tapu Kütüğüne Yapılan Kayıtlar: 598
B) Silim (Terkin): 611
C) Belirtimler (Şerhler): 611
D) Beyanlar: 612
3. Tapu Kütüğüne Yapılan Kayıtların Hukukî Sonuçları: 613
4. Tapu Kütüğüne Yapılan Kayıtların Hükümsüzlüğü: 614
5. Çifte Tapu Meselesi ve İyiniyetin Korunması 615
§ 19. Hak Süjesinin Haklar Karşısındaki Durumu Açısından Yetenek (Ehliyet) Kavramı 617
I. Haklardan Yararlanma Yeteneği (Hak Yeteneği): 617
II. Hakları Kullanma Yeteneği (Eylem Yeteneği): 620
1. Sezginlik / Ayırt etme gücü: 620
2. Erginlik: 621
A) Erginliğin Evlenme Yolu ile Kazanılması: 622
B) Erginliğin Yargı Organı Kararı ile Kazanılması: 622
3. Kısıtlı Olmama (Korumanlık /Vesayet Altında Olmamak) 622
III. Hakları Kullanma Yeteneği Bakımından Kişilerin Sınıflandırılması: 624
1. Yetenekliler 624
A) Tam Yetenekliler 624
B) Sınırlı Yetenekliler 624
2. Yeteneksizler 625
A) Tam Yeteneksizler: 625
B) Sınırlı Yeteneksizler: 627
§ 20. Hakkın Kazanılması ve Yitirilmesinde İyi İnancın (Sübjektif İyiniyetin) Rolü 628
I. Kavram 628
II. Medenî Yasadaki İyiniyet Kuralı: 629
III. Örnekler 629
IV. İyiniyet Belirgesi: 640
§ 21. Hakkın Kullanılmasında ve Borcun Yerine Getirilmesinde "Dürüstlük Kuralına" Uyma Zorunluluğu (Objektif İyiniyet) 641
I. Kavram: 641
Iı. Doğruluk ve Dürüstlük Kuralının Rolü: 642
1. İrade Beyanlarının Yorumunda: 642
2. İrade Beyanlarının Tamamlanmasında: 643
3. Yasaların Yorumlanmasında ve Tamamlanmasında: 644
4. Doğruluk ve Dürüstlük Kuralının, Değişen Koşulları Yürürlükte Olan Sözleşmeleri Etkilemesi Durumu: 645
5. Sözleşme Öncesi İlişkilerde Doğruluk İlkesi 657
III. Hakkın Kötüye Kullanılması: 663
1. Genel olarak: 663
2. Unsurlar: 664
3. Uygulamadan örnekler 664
5. Yaptırımı: 698
Yedinci Bölüm
BORCUN DOĞMASI VE BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI
§ 22. Borç İlişkisi ve Borç Doğuran Olaylar 699
I. Borç Kavramı: 699
II. Borç İlişkisi Kavramı: 699
1. Alacaklı: 701
2. Borçlu: 701
3. Edim/Eda: 701
III. Hukukî (Tüzel) Olay: 702
1. Kavram: 702
2. Kategorileri: 703
§ 23. Hukukî Eylem, Hukukî İşlem ve İrade Bildirimi 703
I. Hukukî Eylem: 703
1. İrade Açıklamaları (bildirimi): 704
2. Görüş Tarzı, Fikir veya Tasarım Açıklamaları: 704
3. Duyguların, Hislerin Açıklanması: 704
II. Hukukî İşlem: 704
1. Tek Taraflı Hukukî İşlemler: 705
2. Çok Taraflı Hukukî İşlemler: 705
(A) Sözleşmeler: 705
B) Kararlar: 709
III. Çeşitli Yönleriyle “İrade Bildirimi”: 711
1. Açık ve Üstü Kapalı İrade Bildirimleri: 711
2. Karşı Tarafa Yöneltilmesi Gerekli Olan ve Olmayan İrade Bildirimleri: 712
3. Sözleşmenin Tamamlandığı ve Hüküm İfade Ettiği An 713
4. Biçime Bağlı Olan ve Olmayan İrade Bildirimleri: (B.Y. madde 12) 714
§ 24. Hukuka Aykırı Eylemden Doğan Borçlar 717
(a) Hukuka Aykırılık: 722
(b) Zarar: 722
(c) Kusur (culpa): 722
(d) Nedensellik İlişkisi: 723
§ 25. Haklı Bir Nedene Dayanmayan Zenginleşmeden Doğan Borçlar 724
1. Zenginleşme: 725
2. Fakirleşme: 725
3. Zenginleşmenin Haklı Bir Nedene Dayanmaması: 725
(a) Geçerli Bir Hukukî Nedenin Bulunmaması ve Borç Olmayan Şeyin Ödenmesi: 725
(b) Hukukî Nedenin Gerçekleşmemiş Olması: 726
(c) Hukukî Nedenin Ortadan Kalkması: 726
4. Nedensellik İlişkisi: 726
A) Zamanaşımına Uğramış Olan Bir Borcun Ödenmesi 726
B) Ahlaksal Görevlerden Doğan Borçlar 726
C) Hukuka veya Ahlâka Aykırı Bir Amaç İçin Ödemede Bulunulması 726
§ 26. Borçlanma ve Eğenim İşlemleri, Kazandırma İşlemleri 731
I. Borçlanma (Taahhüt, İltizami) İşlemleri: 732
II. Egenim (Tasarrufî, Harcama) İşlemleri: 732
1. Mülkiyetin Geçirilmesi: 732
2. Mülkiyetten Başka Nesnel Hak Kurulması: 732
3. Hakkın Niteliğinin Değiştirilmesi: 732
4. Haktan Vazgeçilmesi: 733
III. Kazandırma İşlemleri: 733
1. Borcu Yerine Getirme Nedeni (causa solvendi): 734
2. Alacak Nedeni (causa credendi): 734
3. Bağışlama Nedeni (causa donandi): 734
IV. Hukuki Nedene Bağlılık Ve Nedene Bağlı Olmama: 735
1. Taşınır Mülkiyetinin Geçirilmesinde: 735
2. Taşınmaz Mülkiyetinin Geçirilmesinde: 736
3. Bu Ayırım Uygulamadaki Rolü: 736
§ 27. Hukukî İşlemin Geçerliliği ve Hükümsüzlüğü 737
I. Yokluk: 737
II. Bozukluk: 769
III. Askıda Kalan Bozukluk: 771
Sekizinci Bölüm
HUKUKDA ZAMAN
§ 28. Hakkın Edinilmesinde ve Yitirilmesinde Zamanın Rolü 773
I. Genel Olarak: 773
II. Zamanaşımı 773
1. Kazandırıcı (Edinme) Zamanaşımı: 773
2. İstem/Talep ve Dava Zamanaşımı: 774
III. Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi: 774
1. Zamanaşımının Durması: 774
2. Zamanaşımının Kesilmesi: 775
IV. Hakkı Düşüren Süreler 775
1. Kavram 775
2. Zamanaşımından Farkı: 776
V. Eksik (Tabiî) Borçlar: 777
1. Genel Olarak: 777
2. Eksik Borçlara Örnek Olarak Gösterilen Bazı Durumlar: 777
A) Sürekli Eksik Olan Borçlar: 777
B) Geçici Eksik Olan Borçlar: 785
Dokuzuncu Bölüm
HUKUKİ GÜCÜN SONUCU
§ 29. Hakların Korunması ve Elde Edilmesi 787
I. Genel Olarak: 787
II. Hakkın Hak Sahibi Eliyle Korunması: 787
1. Eylemsel (Bizzat) Karışmak Suretiyle: 787
A) Haklı Savunma: 787
B) Zorda Kalma: 788
C) Hakkını Korumak İçin Zora Başvurma: 788
2. Talep/İstem Hakkının Kullanılması Suretiyle: 788
III. Hakkın Devlet Eliyle Korunması ve Dava Hakkı: 789
1. Kavram: 789
2. Davanın Türleri: 789
A) Çekişmeli Dava: 789
aa- Eda Davaları: 789
bb- Saptama/Tespit Davası: 789
cc- Yenilik Doğuran Dava/İnşai Dava: 790
dd-Belirsiz alacak davası: 790
ee- Kısmi dava: 790
ff-Seçimlik dava: 790
gg- Terditli dava: 790
hh-Topluluk davası: 791
B) Çekişmesiz Dava: 791
§ 30. Talep ve Dava Karşısında Savunma 794
I. Genel Olarak: 794
II. Davanın Dayandığı Olay ve Davanın Konusu: 794
III. Savunmanın Dayandığı Olay: 795
1. İnkâr (Bilmezlikten gelme): 795
2. Davanın Savunulması 795
(a) İtiraz: 795
(b) Savunu: 795
aa- Ödemezlik Savunusu: 795
bb- Güçsüzlük Savunusu: 796
cc- Peşin Dava Savunusu: 796
dd- Zamanaşımı Savunusu: 796
§ 31. Kanıt / İspat Külfeti 801
Ek 1 LATİNCE - TÜRKÇE KARŞILIKLAR 805
Ek 2 INCOTERMS 2010 821
Ek 3 HUKUKÎ DEYİMLER 825
