^{Hürriyeti Kısıtlayan Koruma Tedbirleri}Yakalama Gözaltına Alma Tutuklama ve Adli Kontrol

İÇİNDEKİLER
DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ VII
ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ IX
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ XI
ÖNSÖZ XIII
İÇİNDEKİLER XV
GİRİŞ 1
§1. YAKALAMA (m. 90 - 99)
I. ÖNLEME VE KORUMA TEDBİRİ OLARAK YAKALAMA 7
A. Genel Bilgi 7
B. Önleme Yakalaması 10
1. Genel Olarak 10
2. Önleme Yakalaması Yapılacak Haller 11
a. Kamu Düzeni veya Güvenliğini Tehdit Eden Bir Tehlikenin
Ortadan Kaldırılması Amacıyla Yapılan Önleme Yakalaması 11
b. Kişinin Kendi veya Bir Başkasının Vücudu ve Hayatı Bakımından Tehlikeli Bir Durumdan Kişileri Korumak Amacıyla Yapılan
Önleme Yakalaması 12
3. Önleme Yakalaması Yapmada Yetki 13
C. Muhafaza Altına Alma ve Koruma Amaçlı Özgürlüğün Kısıtlanması 14
1. Muhafaza Altına Alma 14
2. Koruma Amaçlı Özgürlüğün Kısıtlanması (5271 TMK’nın m. 432 –
437) ....................................................................................................... 15
D. Durdurma ve Kontrol İşlemleri (PSVK. m. 4/A ve Yön. m. 27) 19
E. Adli Yakalama 24
1. Genel Olarak 24
2. Suçüstü Halinde Yakalama Şartları 26
a. Suç Teşkil Eden Fiilin, Suçüstü Halinde İşlenmesi Şartı 27

b. Failin Kaçma Olasılığının Bulunması veya Kimliğini Belirleme Olanağının Bulunmaması Şartı 29
aa. Failin Kaçma Olasılığının Bulunması 29
bb. Kimliğini Belirleme Olanağının Bulunmaması. 30
3. Şikayete Bağlı Suçlarda Şikayetin Gerçekleşmesi Şartı 31
4. Resmi Sıfatlı Kişilerin Yakalama Şartları 32
5. Kolluğun Özel Yakalama Yetkisi (Yön. m. 5) 37
F. Yakalama Emri ve Nedenleri ile İnfaz Usulü (m. 94 ve 98) 39
1. Genel Açıklama 39
2. Yakalama Emri Nedenleri 42
3. Yakalama Emrini Vermekle Yetkili Merciler 46
4. Yakalama Emrinin İçeriği 47
5. Yakalama Emrinin İnfazı 47
a. Soruşturma Aşamasında Çıkarılan Yakalama Emrinin İnfazı. 49
aa. Kamu Davası Açılmamış İse 49
bb. Kamu Davası Açılmış İse 50
aaa. İddianame Kabul Edilmemiş İse 50
bbb. İddianame Kabul Edilmiş İse 51
b. Kovuşturma Aşamasında Çıkarılan Yakalama Emrinin İnfazı 52
c. Sesli ve Görüntülü İletişim Sisteminin Kullanılması Suretiyle
Sorgunun Yapılması veya İfadenin Alınması 55
d. Diğer Yakalama Emirlerinin İnfazı 61
II. YAKALAMA USULÜ VE HUKUKİ SONUÇLARI 61
A. Genel Bilgi 61
B. Yakalama İşlemi 61
C. Yakalamanın Hukuki Sonuçları 70
1. Yakalama Sebebini ve Suç İsnadını Öğrenme Hakkı 71
2. Haklarını Öğrenme Hakkı 73
3. Yakınlarına Haber Verme Hakkı 73
4. Hakim Önüne Çıkarılma Hakkı 73
5. Müdafi Talep Etme Hakkı 73
6. Yakalanan Şahsın İfade Verme Hakkı 74

7. Yakalanan Kişinin Sorgu Hakkı 74
8. Hakime Başvurma Hakkı 74
9. Serbest Bırakıldıktan Sonra Tekrar Yakalanmama Hakkı 74
III. ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR 75
A. Çocuklar Bakımından Yakalama Yetkisinin Sınırlandırılması
(Yön. m. 19) 75
B. Askeri Kişilerin Yakalanması 76
C. Tutuklama Yasağı Bulunan Hallerde Yakalama Yetkisinin Sınırlandırılması. 77
§2. GÖZALTINA ALMA (m. 91)
I. GENEL BİLGİ 79
II. GÖZALTINA ALMAYI GEREKTİREN HALLER 81
A. Serbest Bırakılmayan Yakalanan Kişinin Gözaltına Alınması (m.
91/1-2) ........................................................................................................ 81
B. Yakalama Müzekkeresine Dayanan Gözaltına Alma 82
C. Kimliğini İspat Edilemeyenlerin Gözaltına Alınması 83
D. Sınır Dışı Edileceklerin Gözaltına Alınması 84
III. ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR 85
A. Dokunulmazlık Sahibi Olanların Gözaltına Alınması. 86
B. Bazı Kamu Görevlilerin Gözaltına Alınması 87
1. Memurların Gözaltına Alınması 87
2. Yüksek Yargı Mensuplarının Gözaltına Alınması 88
3. Vali ve Kaymakamların Gözaltına Alınması 88
4. Hakim ve Savcıların Gözaltına Alınması 88
5. Avukatların ve Noterlerin Gözaltına Alınması 88
6. Üniversite Öğretim Üyesi, Öğretim Görevlisi ve Öğretim Görevlisi Yardımcıların Gözaltına Alınması 89
C. Basın Görevlilerin Gözaltına Alınması 89
D. Askeri Personelin Gözaltına Alınması 91
E. Çocukların Gözaltına Alınması. 92
F. Yabancıların Gözaltına Alınması 94

IV. GÖZALTINA ALMAYA YETKİLİ KİŞİLER 96
V. GÖZALTI SÜRESİ 97
A. Genel Bilgi 97
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Gözaltı Süresi 98
C. Anayasada Gözaltı Süresi 101
D. Ceza Muhakemesi Kanunda Gözaltı Süresi (m. 91, I ve IV) 102
E. 430 Sayılı KHK Bakımından Gözaltı Süresi 105
F. Terör Suçları ile Örgüt Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlar
Bakımından Gözaltı Süresi 106
G. Askeri Mahkemelerin Kuruluş ve Yargılama Usulü Kanuna Göre
Gözaltı Süresi 107
H. Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği’ne Göre
Gözaltı Süresi 108
VI. GÖZALTI KARARI VE GÖZALTI SÜRESİNİN UZATILMASININ
DENETLENMESİ (m. 91, V) 109
VII. GÖZALTI SÜRELERİN MAHKUMİYETTEN MAHSUP EDİLMESİ 113
VIII. GÖZALTINA ALMA KARARI VE UYGULANMASI. 117
A. Gözaltına Alınan Kimsenin Nezarethaneye Konulması 117
1. Gözaltına Alınan Kişinin Konulacağı Yer: Nezarethaneler 117
2. Nezaret Giriş ve Çıkışlarında Doktor Raporlarının Alınması 121
3. Nezarete Giriş Sırasında Kişinin Üzerinin Aranması 124
4. Nezarethane İşlemleri (Yön. m.11) 125
5. Nezarethanelerin Denetlenmesi (m. 92- Yön. m. 26) 126
IX. GÖZALTI SÜRESİNİN TAMAMLANMASINDAN SONRA YAPILACAK
İŞLEMLER 127
A. Genel Açıklama 127
B. Nezarethaneden Çıkış İşlemleri 128
C. Gözaltına Alınan Kişinin Serbest Bırakılması 128
D. Gözaltına Alınan Kişinin Hâkim Önüne Çıkarılması (m. 91, I-VI-VII) 130
X. GÖZALTINA ALINMA İŞLEMİNİN HUKUKİ SONUÇLARI 133
A. Genel Bilgi 133
B. Gözaltına Alınan Kişinin Hakları 133
1. Gözaltına Alınma Nedeni ile Hakkındaki İsnadı Öğrenme Hakkı 133

2. Haklarını Öğrenme Hakkı 136
3. Müdafiden Yararlanma Hakkı 136
4. Susma Hakkı 137
5. Lehe Olan Delilleri İleri Sürme Hakkı 137
6. İşkence ve Diğer Zalimane İnsanlık Dışı ya da Küçük Düşürücü Muameleye Tabi Tutulmama Hakkı. 138
7. Mahkemeye Başvurma Hakkı 139
8. Yakınlarına Haber Verme Hakkı 139
9. Savunma Hakkı 139
10. Hakim Önüne Çıkarılma Hakkı (m. 91, I-VI) 141
11. Aynı Suçtan Dolayı İkinci Kez Gözaltına Alınmama Hakkı 141
12. Sağlık Koşullarına Uyma ve Bu Koşulları İsteme Hakkı 143
§3. TUTUKLAMA (m. 100 - 108)
I. GENEL BİLGİ 145
II. TUTUKLAMA ŞARTLARI (m. 100) 151
A. Genel Açıklama 151
B. Tutuklama Yasağının Bulunmaması (m. 100, IV) 153
C. Kuvvetli Suç Şüphesinin Varlığını Gösteren Somut Delillerin
Bulunması (m. 100, I) 160
D. Tutuklama Nedenleri (m. 100, II-III) 162
1. Tutuklama Nedeni Sayılan Haller (m. 100, II) 164
a. Şüpheli veya Sanığın Kaçması, Saklanması veya Kaçacağı
Şüphesini Uyandıran Olguların Bulunması (m. 100, II, a) 164
b. Şüpheli veya Sanığın Davranışlarının Tutuklama Nedeni
Sayılması (m. 100, II, b) 167
aa. Delilleri Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme
(m. 100, II, b,1) 167
bb. Delillerin Karartılmasına Dair Kuvvetli Şüphe
Sebeplerinin Varlığı (m.100, II, b,2) 167
2. Karine Olarak Tutuklama Nedeninin Varsayıldığı Haller 170
E. Tutuklamada Orantılık İlkesi (m. 100, I) 173

III. ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN TUTUKLANMASI 175
A. Genel Bilgi 175
B. Tutuklama Kararı Vermede Görevli ve Yetkili Mercii
(m. 101, I fıkrasının, 1. cümlesi) 175
C. Tutuklama Kararının Verilmesinde Usul (m. 101) 178
1. Soruşturma Evresinde 178
2. Kovuşturma Evresinde 181
3. Tutuklama Kararının Yüze Karşı Verilmesi – Gıyabi Tutuklama
Yasağı 182
a. Genel Bilgi 182
b. Tutuklama Kararının Yüze Karşı Verilmesi 183
c. Gıyabi Tutuklama Yasağı ve İstisnai Haller 184
D. Sorgu Zaptı ve İçeriği 185
E. Tutuklama Kararının Gerekçeli Olması (m. 34; 101, II) 188
F. Tutuklama Kararının Sonuçları (m. 107) 192
G. Tutuklama Kararına İtiraz (Tahliye talebi- m. 101, V) 196
1. Genel Bilgi 196
2. İtirazın Yapılış Şekli 197
3. İtirazı İnceleyecek Mercii 198
4. İtirazı İnceleme Usulü 209
5. İtiraz Üzerine Verilen Kararlar 211
H. Tutuklulukta Geçecek Süre (m. 102) 212
İ. Tutukluluk Halinin Gözden Geçirilmesi (m. 108) 229
1. Soruşturma Evresinde Tutukluluk Halinin Gözden Geçirilmesi
(m. 108, I-II) 234
2. Kovuşturma Evresinde Tutukluluk Halinin Gözden Geçirilmesi
(m. 108, III) 239
a. Sanığın Serbest Bırakılması 241
b. Sanığın Serbest Bırakılması İle Birlikte Adli Kontrole Tabi Tutulması 241
c. Tutukluluk Halinin Devamına Karar Verilmesi 241
IV. ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN SALIVERİLMESİ 243
A. Genel Bilgi 243
B. Tutuklama Talebinin Reddi (m. 101, IV – V) 246

C. Tutuklama Kararının Geri Alınması (m. 103) 247
1. Adli Kontrol Kararı Verilmek Suretiyle Tutuklama Kararının Geri
Alınması (m. 103, I - 105). 247
2. Cumhuriyet Savcısının Kararı İle Şüphelinin Serbest Bırakılması
(m. 103, II) 248
3. Tutuklunun Salıverilmesi (m. 104 ilâ 106) 249
a. Salıverilme (Tahliye) Talebi (m. 104, I) 250
b. İnceleme Usulü 250
aa. Talebin Reddi 252
bb. Talebin Kabulü 255
V. TUTUKLAMA KARARININ KENDİLİĞİNDEN HÜKÜMSÜZ KALMASI 257
VI. TUTUKLAMA KARARININ İNFAZI 258
A. Vicahi Tutuklama Kararlarının İnfazı 258
1. Başka Bir Suçtan Tutuklu veya Hükümlü Olmama Halinde
Tutuklama Kararının İnfazı 258
2. Başka Bir Suçtan Hükümlü Olma Halinde
Tutuklama Kararının İnfazı 258
B. Kural Olarak Gıyabi Tutuklama Kararı Verilememesi, Gıyabi Tutuklama Kararının Yakalama Müzekkeresine Dönüşmesi ve
Yakalama Müzekkeresinin İnfazı 259
1. Kural Olarak Gıyabi Tutuklama Kararı Verilememesi 259
2. Gıyabi Tutuklama Kararlarının Yakalama Müzekkerelerine Dönüşmesi 259
3. Yakalama Emri ve Nedenleri 260
4. Yakalama Emrinin İnfazı 260
C. Hükmen Tutukluluk 261
D. İnfazda Sıra 263
1. Tutuklama Kararlarının İnfazında Sıra 263
a. Genel Olarak 263
b. Aynı Tarihte Verilen Birden Fazla Tutuklama Kararının İnfazı 264
c. Ayrı Tarihlerde Verilen Birden Fazla Tutuklama Kararının
İnfazı 265
d. Birden Fazla Tutuklama Müzekkeresinin Kayıt İşlemleri 265
2. Hüküm- Hüküm Özü ve Tutuklama Kararlarının İnfazında Sıra 266
a. Kural 266

b. Hüküm Özü İle Hüküm Kararının İnfazında Sıra 266
c. Hüküm Özü İle Tutuklama Kararının İnfazında Sıra 266
aa. Tutuklama Müzekkeresinin İnfazı Devam Ederken
Hüküm Özü Kararı Verilmesi Hali 266
bb. Hüküm Özü Kararının İnfazı Devam Ederken, Tutuklama
Kararı Verilmesi Hali 267
cc. Tutuklama Müzekkeresinin İnfazı Devam Ederken,
Hüküm Kararının Verilmesi Hali 267
dd. Tutuklama Kararının veya Hüküm Özü Kararının İnfazı
Devam Ederken, Hapse Çevirme Kararının Verilmesi Hali 267
E. Tutuklama Kararının Yerine Getirildiği Kurumlar
(5275 sayılı K. m. 111) 268
F. Tutukevine Kabul 269
G. Tutukluların Barındırılması 269
H. Tutukluların Hakları ve Kısıtlayıcı Önlemler ile Yükümlülükler (5275
sayılı Kanunun m. 114, 115 ve 116) 270
1. Tutukluların Hakları 270
a. Tutuklunun Çalıştırılması 270
b. Tutuklunun Ziyaretçi Kabulü 270
c. Tutuklunun Haberleşme Hakkı 270
d. Tutuklunun Müdafi Seçme Hakkı 270
e. Tutuklunun Müdafi İle Haberleşmesi Hakkı 271
2. Kısıtlayıcı Önlemler 271
3. Tutukluların Yükümlülükleri 271
VII. TUTUKLULUĞUN MAHSUBU 272
§4. ADLİ KONTROL (m. 109 - 115)
I. GENEL AÇIKLAMA 283
II. ADLİ KONTROLÜN ŞARTLARI 286
A. Soruşturma Aşamasında Adli Kontrole Hükmedilmesi (m. 109,I -II) 286
1. Tutuklama Şartlarının Bulunması 286
2. Bir Suç Sebebiyle Bir Soruşturmanın Yürütülmesi. 287
3. Cumhuriyet Savcısının Talepte Bulunması 288
4. Sulh Ceza Hakimince Karar Verilmesi 288
B. Kovuşturma Aşamasında Adli Kontrole Hükmedilmesi (m. 110, III) 289

III. ADLİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERİ (m. 109, III) 289
A. Genel Açıklama 289
B. Adli Kontrol Kapsamında Hükmedilebilecek Yükümlülükler 290
1. Yurt Dışına Çıkamama (m. 109, III –a) 290
2. Belirlenen Yerlere Belirtilen Süreler İçinde Başvurma
(m. 109, III –b) 292
3. Çağrılara ve Kontrol Tedbirine Uyma (m. 109, III –c) 293
4. Taşıtları Kullanamamak ve Sürücü Belgesini Teslim Etmek
(m. 109, III –d) 294
5. Tedavi veya Muayene Tedbirine Uyma (m. 109, III –e) 295
6. Güvence (m. 109, III-f, 113, 114 ve 115) 296
7. Silah Bulunduramamak ve Taşıyamamak (m. 109, III – g) 300
8. Mağdurun Haklarının Güvence Altına Alınması (m. 109, III – h) 300
9. Aile Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesine ve Nafakanın
Ödenmesine Dair Güvence (m. 109, III-i) 301
10. Konutunu Terk Etmemek (m. 109, III –j) 302
11. Belirli Bir Yerleşim Bölgesini Terk Etmemek (m. 109, III-k) 302
12. Belirlenen Yer veya Bölgelere Gitmemek (m. 109, III – l) 303
IV. ADLİ KONTROL KARARININ VERİLMESİ 304
A. Genel Bilgi 304
B. Adli Kontrol Kararını Vermede Görevli ve Yetkili Mercii
(m. 110, I ve III) 304
C. Adli Kontrol Kararının Verilmesinde Usul 308
1. Soruşturma Evresinde 308
2. Kovuşturma Evresinde 310
D. Sorgu Zaptı ve İçeriği 311
E. Adli Kontrol Kararının Gerekçeli Olması (m. 34; 101, I fıkra, 2.
cümle) 314
V. ADLİ KONTROL KARARININ KALDIRILMASI TALEBİ VE İNCELEME USULÜ
(m. 110, II – 111, I) 315
A. Genel Açıklama 315
B. Adli Kontrol Kararının Kaldırılması Talebi 316
C. İnceleme Usulü 316

VI. TUTUKLAMA KARARININ GERİ ALINARAK ADLİ KONTROL TEDBİRİ UYGULANMASI TALEBİ (m. 103) 319
VII. ADLİ KONTROL TEDBİRİNİN SONA ERMESİ 320
VIII. ADLİ KONTROL KARARINA İTİRAZ (m.111, II) 321
A. Genel Bilgi 321
B. İtirazın Yapılış Şekli ve Hükme Etkisi 322
C. İtirazı İnceleyecek Mercii 323
D. İtirazı İnceleme Usulü 326
E. İtiraz Üzerine Verilen Kararlar 327
IX. ADLİ KONTROL KARARININ İNFAZI 329
X. TEDBİRLERE UYMAMA VE SONUÇLARI (m. 112) 330
XI. ADLİ KONTROL ALTINDA GEÇEN SÜRENİN MAHSUBU (m. 106, VI) 332
§5. KORUMA TEDBİRLERİNDEN DOLAYI TAZMİNAT DAVALARI (m. 141 - 144)
I. GENEL OLARAK 333
II. TAZMİNAT İSTEYEBİLECEK KİŞİLER (Tazminat Gerektiren Haller) 337
A. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanunlarda Belirtilen Koşullar Dışında Yakalanan, Tutuklanan veya Tutukluluğunun
Devamına Karar Verilen Kişiler 338
B. Suç Soruşturması Sırasında, Kanuni Gözaltı Süresi İçinde Hakim
Önüne Çıkarılmayan Kişiler 339
C. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanuni Hakları Hatırlatılmadan veya Hatırlatılan Haklarından Yararlandırılma İsteği
Yerine Getirilmeden Tutuklanan Kişiler 340
D. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanuna Uygun Olarak Tutuklandığı Halde Makul Sürede Yargılama Mercii Huzuruna
Çıkarılmayan ve Bu Süre İçinde Hakkında Hüküm Verilmeyen Kişiler 341
E. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanuna Uygun Olarak Yakalandıktan veya Tutuklandıktan Sonra Haklarında Kovuşturmaya
Yer Olmadığına veya Beraatlerine Karar Verilen Kişiler 342
F. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Mahkum Olup Da Gözaltı ve Tutuklulukta Geçirdiği Süreleri, Hükümlülük Sürelerinden Fazla Olan veya İşlediği Suç İçin Kanunda Öngörülen Cezanın Sadece Para Cezası Olması Nedeniyle Zorunlu Olarak Bu Cezayla
Cezalandırılan Kişiler 347

G. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Yakalama veya Tutuklama Nedenleri ve Haklarındaki Suçlamalar Kendilerine, Yazıyla veya Bunun Hemen Olanaklı Bulunmadığı Hallerde Sözle
Açıklanmayan Kişiler 347
H. Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Yakalanmaları veya Tutuklanmaları Yakınlarına Bildirilmeyen Kişiler 350
İ. Yakalama veya Tutuklama İşlemine Karşı Kanunda Öngörülen
Başvuru İmkânlarından Yararlandırılmayan Kişiler 350
III. TAZMİNAT İSTEYEMEYECEK KİŞİLER (Tazminat Gerektirmeyen Haller) 351
IV. YARGILAMA USULÜ. 352
A. Genel Olarak 352
B. Karar veya Hükümlerin Kesinleşmesi(m.142,I) 353
C. Tazminat İsteminde Süre (m. 141, I) 355
D. Tazminat İstemine Yetkili Kişiler (m. 142, I) 357
E. Yetkili ve Görevli Mahkeme (m. 141, II) 359
F. Tazminat Davasının Açılması 360
G. Yargılama 361
1. Dilekçenin Kabulü ile Tebliği 361
2. Dilekçenin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi 362
3. Tazminat Miktarının Belirlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar 363
4. Kararın Verilmesi ve Kanun Yolu 368
5. Tazminat Davalarında Harç ve Vekalet Ücreti 370
6. Tazminat Hükmünün İnfazı 372
V. TAZMİNATIN GERİ ALINMASI (m. 143) 372
KAVRAMLAR DİZİNİ 375