^{İdare Hukuku Açısından}Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Zaman İçindeki Etkisi

Doç. Dr. Halit YILMAZ

İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 9
GİRİŞ 11
BİRİNCİ BÖLÜM İPTAL KARARLARININ
GEÇMİŞE YÜRÜMEMESİ KURALININ GÖRELİ ANLAMI
I. MODERN HUKUK SİSTEMLERİNDE İPTAL KARARININ ZAMAN İÇİNDEKİ ETKİSİ 15
A. Anayasa Yargısının Ortak Sorunu Olarak Zaman İçindeki Etki 15
a. Mutlak Olmayan Tercihler 15
b. Sorunun Anayasa Yargısı Dışında Çözülmesi: Türkiye Uygulamasına Giriş 20
B. Anayasaya Aykırılığın Müeyyidesi 26
a. Anayasa Yargısında Kanunun Yok Hükmünde Olması 26
b. Anayasa Yargısında İptal Müeyyidesi 35
II. GEÇMİŞE YÜRÜME ve YORUM İHTİYACI 38
A. Geçmişe Yürümeme Kuralının Amacı 38
B. Geçmişe Yürümeyi Zorunlu Kılan Hukuksal Sebepler 50
a. Somut Norm Denetimi Bakımından Anayasa Mahkemesi İptal Kararının
Geçmişe Yürümesi 50
b. Suç ve Cezalar Bakımından İptal Kararının Geçmişe Etkisi 52
c. Geçmişe Yürüyen Kanunun İptali 55
d. Sonuç: Anayasa Mahkemesi Kararları Geçmişe Yürüyebilir 59
III. İPTAL KARARININ YARGISAL SÜREÇLERE DERHAL ETKİ ETMESİ 61
A. “Derhal Etki”nin Zaman Bakımından Kapsamı. 61
B. Norm Denetimi Yolları Bakımından Derhal Etki 73
a. Somut Norm Denetimi ve Diğer Yargısal Süreçler 73
b. Soyut Norm Denetimi ve Yargısal Süreçler 79
C. İptal Kararının Etki Göstermeye Başladığı An: İptal Kararının Resmî Gazete’de Yayımlanma Zorunluluğu 82
a. Somut Norm Denetimi Bakımından 82
b. Soyut Norm Denetimi Bakımından 85
D. İptal Kararının Genelleşen “Somut Norm Denetimi Etkisi” 87
IV. YENİ BİR KONU: CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNİN İPTALİ
KARARININ ZAMAN İÇİNDEKİ ETKİSİ 88
İKİNCİ BÖLÜM
İPTAL KARARININ ETKİ İHTİMALLERİ
I. GEÇMİŞE YÜRÜME SORUNUNNUN BULUNMADIĞI DURUMLAR 96
A. Statüye İlişkin Hakları Kısıtlayan ya da Kaldıran Kanunun İptali 96
a. Statüye Girişi Engelleyen Kanunların İptali 96

8 İçindekiler

b. Statü İçinde Bazı Hakların Kullanılmasını Engelleyen Kanunların İptali 99
c. Statünün Dayanağı Olan Kanunun İptali 103
B. Alacak Hakları: İdareden Olan Alacağın Tahsilini Engelleyen Kanunun İptali 109
C. Ruhsattan Doğan Haklar: Kolluk Ruhsatının Dayanağının İptali 115
D. Yasama Kısıntısının İptali 118
II. GEÇMİŞE YÜRÜMENİN KABUL EDİLMEDİĞİ TİPİK DURUMLAR 126
A. İptal Kararının Ardından Boşluk Doğması ve İptal Edilen Kanunun Yürürlükten
Kaldırmış Olduğu Kanunun İptal Kararından Sonraki Durumu 127
B. Statüyü Sona Erdiren Kanunun İptali 135
III. KENDİNE ÖZGÜ BİR DURUM: DAVACI LEHİNE OLAN KANUN HÜKMÜNÜN İPTALİ 142
IV. İPTAL KARARININ İDARİ İŞLEMLERE ETKİSİ 146
A. Bireysel İşlemler Bakımından 146
B. Düzenleyici İşlemler Bakımından 150
C. İptal Kararının Beraberinde Getirdiği Yeni Durumdan Yararlanma Olanakları 159
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YARGISAL SÜREÇLERİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARINA ve YASAMA İRADESİNE ZAMAN BAKIMINDAN UYUM İHTİMALLERİ
I. ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARINA BAĞLI ZAMAN BOYUTLARI 167
A. Yargılama Sırasında Anayasa Mahkemesi Kararının Beklenmesi 167
B. Anayasa Mahkemesinin Verdiği Yürürlüğün Durdurulması Kararlarının Etkisi 170
C. İptal Kararının Yürürlüğe Girmesinin Ertelendiği Durumlar 178
a. İptal Kararının Yürürlüğe Girmesini Erteleme Yetkisinin Amacı ve
Doğurduğu Sorunlar 178
b. Bir Özgürlüğün Kullanımı Bakımından İptal Kararının Yürürlüğe
Girmesinin Ertelenmesi 190
c. İdari Yaptırımlar Bakımından İptal Kararının Yürürlüğe Girmesinin
Ertelenmesi 192
D. Kararın Kesinleşmesinin Ardından İptal Kararının Verilmiş Olması 198
II. SOMUT UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ VE ANAYASA’YA UYGUNLUK DENETİMİ SÜRECİNDE YASAMA İRADESİNİN ETKİLERİ 206
A. Anayasa Mahkemesinin İncelediği Kanunun Kanun Koyucu Tarafından
Kaldırılması Ya Da Değiştirilmesi 206
B. Yargılama Sırasında Uygulanacak Kanun Hükmünün İptal Edilmesi Ve Kanun
Koyucunun Konuyu Yeniden Düzenlemesi Durumu 212
C. İptal Kararının Yürürlüğünün Ertelendiği Durumlarda Kanun Koyucunun İradesi 216
a. İptal Kararının Yürürlüğe Girdiği Tarihte Kanun Koyucunun Yeni
Düzenleme Yapmamış Olması 216
b. İptal Kararının Yürürlük Tarihinin Ertelenme Süresi İçinde Kanun
Koyucunun Konuyu Yeniden Düzenlemesi 225
SONUÇ. 229
KAYNAKÇA 233
DİZİN 237