İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 13
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARİ USUL HUKUKU AÇISINDAN HUKUKİ GÜVENLİK KAVRAMI
I. İDARİ USUL KAVRAMI VE KAPSAMI 19
A. Usul Kavramı 19
1. Yargılama Usulü– İdari Usul İlişkisi 20
2. İdari Usul Tanımı 23
a. Dar–Geniş Anlamda İdari Usul Ayrımı 24
b. Genel–Özel İdari Usul Ayrımı 24
3. Usul–Şekil Ayrımı 26
a. Usul ve Şekil Kavramlarını İç İçe Kabul Eden Görüş 26
b. Usul ve Şekil Kavramlarını Birbirinden Ayıran Görüş 28
c. Terminolojik Değerlendirme 29
B. İdari Usulün Kapsamı 30
C. İdari Usulün Ayrı Bir Hukuk Dalı Olarak İncelenmesi 34
II. İDARİ USUL HUKUKUNUN ORTAYA ÇIKIŞINA ETKİ EDEN GELİŞMELER 35
A. Hukuk Devleti ve Hukuki Güvenlik Anlayışına İlişkin Gelişmeler 36
B. Demokratik Yönetim Anlayışına İlişkin Gelişmeler 39
C. Ekonomi Alanında Yaşanan Gelişmeler 41
D. İdare Karşısında Bireyin Değişen Konumuna İlişkin Gelişmeler 44
1. Birey Kavramı 44
2. İdare Karşısında Bireyin “Yönetilen” Kavramından “Yurttaş” Kavramına Geçiş Süreci 47
III. İDARİ USUL HUKUKUNDA HUKUKİ GÜVENLİK KAVRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ 52
A. İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenlik Kavramı ve Tanımı 52
B. İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenliğin Tarihsel Gelişimi 54
C. İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenliğin Hukukun Genel İlkesi Olarak Kullanılması Süreci 56
D. İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesinin Unsurları 59
1. İdari Usulün Belirli Olması 60
a. İdari Usul Kurallarının Belirli Olması 62
aa. Kuralların Yapılış Sürecinin Belirliliği 68
bb. Kuralların Duyurulması ve Erişilebilir Olması 70
cc. Kuralların Açık ve Anlaşılır Olması 72
dd. Kuralların Norm Enflasyonu Yaratmayacak Sayıda Olması 73
b. İdari Usul Kurallarının Uygulanmasında Belirlilik 76
aa. Kuralların Uygulanması Sürecinde Açıklık–Saydamlığın Sağlanması 77
bb. İdareye Takdir Yetkisi Tanıyan Düzenlemelerin Hukuka Uygun Olarak Uygulanması 79
2. İdari Usulün İstikrarlı Olması 81
a. İdari Usul Kurallarının Oluşturulması Açısından İstikrar 85
b. İdari Usul Kurallarının Uygulanması Açısından İstikrar 88
aa. İdari İşlemin Geri Alınması 89
aaa. İdari İşlemin Geri Alınmasında Süre Sorunu 90
bbb. Geri Alma İşleminde Yetkili Makam ve İzlenecek Usul 97
bb. Kazanılmış Hakların Korunması İlkesi 98
cc. Müesses (Yerleşik) Durumlar 101
3. İdari Usulün Öngörülebilir Olması 105
a. İdari Usul Kurallarının Öngörülebilir Olması 107
b. İdari Usul Uygulamalarının Öngörülebilir Olması 116
İKİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ GÜVENLİĞİ SAĞLAMAYA YÖNELİK
TEMEL İDARİ USUL İLKELERİ
I. İDARİ USUL İLKELERİNİN HUKUKİ GÜVENLİK AÇISINDAN ÖNEMİ 123
II. İDARİ USUL İLKELERİNİN HUKUKİ GÜVENLİĞİ SAĞLAMADAKİ İŞLEVİ 124
A. Önleyici İşlevi 125
B. Koruyucu İşlevi 126
C. Denetleyici İşlevi 126
III. HUKUKİ GÜVENLİĞİ SAĞLAMAYA YÖNELİK İDARİ USUL İLKELERİ 127
A. Yazılılık İlkesi ve İstisnaları 129
1. Genel Kural Olarak Yazılılık İlkesi 130
2. Yazılılık İlkesinin İstisnaları 134
a. Sözlü İşlemler 135
b. İşaretler 136
c. Zımni İşlemler 137
aa. Zımni Ret 139
bb. Zımni Kabul 144
3. Elektronik Ortamda Yapılan İşlemler 148
B. Dinlenilme ve Savunma Hakkı İlkesi 153
1. Dinlenilme ve Savunma Hakkı İlkesinin Gelişim Süreci 156
2. Dinlenilme ve Savunma Hakkı İlkesinin Uygulama Alanı 159
3. Dinlenilme ve Savunma Hakkı İlkesinin İstisnaları 165
C. Bilgi Edinme Hakkı İlkesi 167
1. Bilgi Edinme Hakkı İlkesinin Gelişim Süreci 168
2. Bilgi Edinme Hakkı İlkesinin Kapsamı 172
a. Bilgi ve Belgelere Erişim Hakkı 172
b. Bilgi Verme Ödevi 173
3. Bilgi Edinme Hakkı İlkesinin Sınırları 174
D. Hukuki Yardım ve Temsil İlkesi 176
E. Gerekçe İlkesi 178
F. Başvuru Yollarının Gösterilmesi İlkesi 185
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN GEREĞİ OLARAK
İDARİ USULÜN KODİFİKASYONU
I. İDARİ USULÜN KODİFİKASYONUNUN GEREKLİLİĞİ 193
A. İdarenin Kanuniliği İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 194
B. Eşitlik İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 196
II. ÜLKEMİZDE İDARİ USULÜN KODİFİKASYONUNA İLİŞKİN GELİŞMELER 198
A. Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi (MEHTAP) 200
B. İdari Usulün Anayasal Bir Düzenleme Olması Önerisi 201
C. Kamu Yönetimi Araştırması Raporu (KAYA) 201
D. Ülkemizde İdari Usule İlişkin Mevcut Düzenlemeler 202
III. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA İDARİ USULÜN KODİFİKASYONUNUN GELİŞİMİ 209
A. Amerika Birleşik Devletleri’nde İdari Usulün Kodifikasyonunun Gelişimi 210
1. Amerika Birleşik Devletleri İdari Usul Kanunu’nun Hazırlanma Süreci 210
2. Amerika Birleşik Devletleri İdari Usul Kanunu’nun Kapsamı 213
3. Amerika Birleşik Devletleri İdari Usul Kanunu’nun Hukuki Güvenlik İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 217
B. Avrupa’da İdari Usulün Kodifikasyonunun Gelişimi 218
1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin İdari Usule İlişkin Kararları 219
a. İdari İşlemler Karşısında Bireylerin Korunması Hakkında (77) 31 Sayılı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Kararı 219
b. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin İdari Usule İlişkin Tavsiye Kararları 221
aa. İdarenin Takdir Yetkisinin Kullanılmasına İlişkin CM/REC (80) 2 Sayılı Tavsiye Kararı 221
bb. Çok Sayıda Kişiyi Etkileyen İdari Usullere İlişkin CM/REC (87) 16 Sayılı Tavsiye Kararı 222
cc. İyi Yönetim Konusunda Üye Devletlere CM/REC (2007) 7 Sayılı Tavsiye Kararı 223
2. Avrupa Birliği Hukukunda İdari Usule Yönelik Düzenlemeler 223
a. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nda İdari Usule İlişkin Düzenlemeler 225
b. Avrupa İyi Yönetim Kanunu’nda İdari Usule İlişkin Düzenlemeler 226
c. Hazırlanmakta Olan Avrupa Birliği İdari Usul Kanunu’nun İçeriğine İlişkin Tavsiye Kararı 227
3. Avrupa’da Genel Bir İdari Usul Kanununa Sahip Ülkeler 229
4. Fransa Özelinde İdari Usulün Kodifikasyonunun Gelişimi 232
a. Fransız İdari Usul Kanunu’nun Hazırlanma Süreci 232
b. Fransız İdari Usul Kanunu’nun Kapsamı 236
c. Fransız İdari Usul Kanunu’nun Hukuki Güvenlik İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi 239
IV. İDARİ USULÜN KODİFİKASYONUNDA KARŞILAŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 241
A. İdari Usul Kurallarının Çatışması Sorunu ve Çözüm Önerileri 241
B. Genel İdari Usulün Kapsamının Belirlenmesi Sorunu ve Çözüm Önerileri 244
C. Etkinlik–Bürokrasi Dengesi Sorunu ve Çözüm Önerileri 249
1. Etkinlik–Bürokrasi Dengesi Sorunu 249
2. Etkinlik–Bürokrasi Dengesi Sorununa Yönelik Çözüm Önerileri 251
a. Usul Ekonomisi İlkesinin Gözetilmesi 251
b. Ölçülülük İlkesinin Gözetilmesi 252
c. İdari Usul Kuralları Arasında Asli–Tali Kural Ayrımı Yapılması 254
d. Sosyolojik Koşulların Göz Önünde Bulundurulması 257
Sonuç 259
Kaynakça 271