^{İdari Yargı Kararları Kapsamında}Çevresel Etki Değerlendirmesi_{Mevzuat ve Uygulamaya İlişkin Sorunlar İle Çözüm Önerileri}

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR,
ULUSAL VE ULUSLARARASI MEVZUATTA ÇED
A. ÇEVRE SORUNLARI VE ÇEVRE HUKUKUNUN İLKELERİ 21
A.1. Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkışı 21
A.2. Çevre Hukuku ve İlkeleri 22
B. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİNİN DOĞUŞU VE AMACI 24
B.1. Çevresel Etki Değerlendirmesinin Doğuşu 24
B.2. Çevresel Etki Değerlendirmesinin Amacı 24
C. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİNE İLİŞKİN KAVRAM VE İLKELER 27
C.1. Çevresel Etki Değerlendirmesi Tanımı 27
C.2. Çevresel Etki Değerlendirmesinin Özellikleri 29
C.3. Sosyal Etki Değerlendirmesi 30
C.4. Kümülatif Çevresel Etki Değerlendirmesi 34
C.5. Entegre Çevresel Etki Değerlendirmesi 40
D. ULUSAL VE ULUSLARARASI MEVZUATTA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 43
D.1. Ulusal Mevzuatta Çevresel Etki Değerlendirmesi 43
D.1.a. 2872 Sayılı Çevre Kanunu 43
D.1.b. Diğer Kanun ve Yönetmeliklerde Çevresel Etki Değerlendirmesi 44
D.1.c. Kalkınma Planlarında Çevresel Etki Değerlendirmesi 52
D.2. Uluslararası Mevzuatta Çevresel Etki Değerlendirmesi 61
D.2.a. Espoo Sözleşmesi 62
D.2.b. Aarhus Sözleşmesi 64

D.2.c. 1992 Tarihli Rio Bildirgesi ve 2002 Tarihli Ortak Uygulama Planı 66
D.2.d. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi 66
D.2.e. Uluslararası Etki Değerlendirme Derneği’nin Uygulamaları 68
D.3. Avrupa Birliği Mevzuatında Çevresel Etki Değerlendirmesi 69
D.4. Ulusal Yargı Yetkisi Dışındaki Alanlarda (Açık Denizlerde) ÇED 73
İKİNCİ BÖLÜM
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ’NİN HUKUKİ ÇERÇEVESİ
A. İDARİ İŞLEM OLARAK ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 77
A.1. İdari İşlem Kavramı 77
A.2. İdari İşlem Çeşitleri 77
A.3. İdari İşlem Olarak ÇED (Zincir İşlem) 78
A.4. ÇED İdari İşleminin Unsurları 80
A.4.a. Yetki Unsuru 81
A.4.b. Şekil Unsuru 85
A.4.c. Sebep Unsuru 88
A.4.d. Konu Unsuru 90
A.4.e. Amaç Unsuru 91
A.5. ÇED Süreci Sonucunda Verilen Kararlar 92
A.5.a. “ÇED Olumlu” ve “ÇED Olumsuz” Kararları 95
A.5.b. “ÇED Gereklidir” ve “ÇED Gerekli Değildir” Kararları 97
A.5.c. ÇED Sürecinin Sonlandırılması (Mevzuattan İade) Kararları 99
A.5.d. ÇED Kararlarının Bakanlık Tarafından Geri Alınması 102
A.6. Acele Kamulaştırma Kararları İle ÇED Kararları İlişkisi 102
A.7. ÇED Kararlarının İzin ve Lisans Sürecine Etkisi 104
A.8. Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporları 105
A.8.a. ÇED Raporlarının Hazırlanması ve Kalitesini Artırmaya İlişkin Öneriler 106
A.8.b. ÇED Raporlarının İncelenmesine Yönelik Kontrol Listesi 108
A.9. Planlama ve ÇED 109
B. DÜZENLEYİCİ İDARİ İŞLEM OLARAK ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 112
B.1. Düzenleyici İşlem Nedir? 112
B.2. Bir Düzenleyici İşlem Olarak ÇED Yönetmeliği ve Değişiklikleri 112
B.3. Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Kapsamı ve Kapsam
Dışı Projeler 115

B.4. Yeterlik Belgesi Tebliği 126
B.5. 2009/7 sayılı ÇED Uygulamaları Genelgesi 132
C. ÇED YÖNETMELİĞİ DEĞİŞİKLİKLERİNE İLİŞKİN İPTAL DAVALARI 138
C.1. İzleme ve Kontrol ile İlgili Yönetmelik Değişiklikleri ve Yargı Kararları 138
C.2. ÇED Kararlarının Duyurulması ve Halkın Katılımına İlişkin Kararlar 143
C.3. ÇED Sürecinde Süreler 144
C.4. ÇED Yönetmeliğindeki Sürelerin Uzatılması 145
C.5. Kapasite Artışlarına İlişkin Kararlar 146
C.6. Yönetmeliğin EK-1 ve Ek-2 Listeleri Değişikliğine İlişkin Kararlar 151
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİNDE KURUMSAL YAPI, İDARİ SÜREÇ VE TOPLUMSAL FARKINDALIK
A. KURUMSAL ÇERÇEVE VE ÇED SÜRECİNİN TARAFLARI 163
A.1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 166
A.2. Komisyon (Yetkili Kurumlar) 174
A.3. Proje Sahibi (Yatırımcı) 180
A.4. Yetkilendirilmiş Firmalar 182
A.5. Çok Taraflı ve İkili Finansal Kurumlar 184
B. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME SÜRECİNİN AŞAMALARI 185
B.1. Başvuru Aşaması 185
B.2. Halkın Katılımı Toplantısı Aşaması 187
B.3. Kapsam Belirleme Aşaması 192
B.4. ÇED Raporunun Sunulması Aşaması 195
B.5. Raporun İncelenmesi ve Değerlendirilmesi Aşaması 196
B.6. Karar Verme Aşaması 198
B.7. İzleme ve Kontrol Aşaması 199
B.8. ÇED Sürecinde Yer Seçimi 205
C. ADLİ VE İDARİ YAPTIRIMLAR 210
C.1. Adli Nitelikte Yaptırımlar 212
C.2. İdari Nitelikte Yaptırımlar 212
C.3. İdari Yaptırımları Uygulama Yetkisi 217
D. TOPLUMSAL FARKINDALIK VE HALKIN KATILIMI 217
D.1. Sivil Toplum ve Çevresel Etki Değerlendirmesi 217
D.2. Çevre Hakkı 218

D.3. Bilgi Edinme ve Katılım Hakkı 219
D.4. Medya Farkındalığı 225
D.5. Çevrimiçi ÇED Süreci 225
D.6. Türkiye Çevre Durum Raporu, Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Değerlendirme Raporu, Çevre Denetim Raporu 228
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ VE
İDARİ YARGIYA BAŞVURU
A. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ VE İDARİ YARGI 231
A.1. İptal Davası. 231
A.2. ÇED Konusundaki İptal Kararlarının Yerine Getirilmesi ve Bakanlar
Kurulu Prensip Kararı 232
A.3. İptal Davalarında Menfaat İlişkisi 234
A.4. ÇED Kararlarına Karşı Kimler İptal Davası Açabilir 237
A.4.a. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği 239
A.4.b. Barolar 241
A.4.c. Dernek ve Vakıflar 246
A.4.d. Sendikalar 250
A.4.e. Siyasi Partiler 250
A.4.f. Kent Konseyleri 252
A.4.g. Köy Muhtarlıkları 253
A.4.h. Bireyler 255
A.4.i. Belde Sakinleri (Hemşeriler) 257
A.4.j. Muhtarlar 261
B. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 262
B.1. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu 262
B.2. ÇED Konusunda Bireysel Başvuru Kararları 263
C. ÇED DAVALARINDA İDARİ YARGIYA İLİŞKİN USUL SORUNLARI. 270
C.1. İvedi Yargılama Usulü ve ÇED Davaları 270
C.2. ÇED Kararlarına Karşı Açılacak İptal Davalarında Görev ve Yetki 274
C.3. İptal Davası Açma Süresinin Başlangıcı 276
C.4. ÇED Davalarında Yürütmeyi Durdurma 279
C.5. ÇED Davalarında Bilirkişilik 281
C.6. ÇED Davalarında Feragat 286

BEŞİNCİ BÖLÜM
ÇED KARARLARI İLE İLGİLİ ÖRNEK UYUŞMAZLIKLAR
A. ENERJİ GÜÇ SANTRALLERİNE İLİŞKİN ÇED UYUŞMAZLIKLARI 291
A.1. Nükleer Güç Santralleri 291
A.2. Termik Santraller 294
A.3. Hidroelektrik Santraller 300
A.4. Jeotermal Enerji Santralleri 303
B. MADENCİLİK PROJELERİNE İLİŞKİN ÇED UYUŞMAZLIKLARI 305
B.1. Madencilik ve Maden Arama Faaliyetleri 305
B.2. Zeytinlik Alanlarda Madencilik Faaliyetleri 313
C. ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İLE YOL VE LİMANLARA İLİŞKİN ÇED UYUŞMAZLIKLARI 315
C.1. İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri 315
C.2. Yollar, Rıhtım ve Havalimanları 315
D. TARIMSAL ÜRETİM TESİSLERİNE İLİŞKİN ÇED UYUŞMAZLIKLARI 317
D.1. Kültür Balıkçılığı 317
E. SANAYİ VE ATIK TESİSLERİNE İLİŞKİN ÇED UYUŞMAZLIKLARI 320
E.1. Atık Geri Kazanım Tesisleri 320
E.2. Sanayi Tesisleri 321
F. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİNE İLİŞKİN SONUÇ VE ÖNERİLER 322
ALTINCI BÖLÜM
STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME
A. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 327
A.1. Stratejik Çevresel Değerlendirmenin Tanımı ve Amacı 327
A.2. Stratejik Çevresel Değerlendirmenin Hukuki Çerçevesi 330
A.3. Etkinliği ve Uygulanabilirliği 330
B. HUKUKİ VE KURUMSAL YAPI 333
B.1. AB Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) Direktifi 333
B.2. Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği 336
B.3. SÇD Yönetmeliğini Uygulamakla Yetkili Kurum 338
C. SÇD SÜRECİ VE RAPORU 342
C.1. Kapsam Belirleme ve İstişare Toplantıları 342
C.2. Mevcut Durum Analizi 343
C.3. SÇD ve ÇED İlişkisi 343

C.4. SÇD ve ÇED Direktiflerinin İlişkisine Dair Avrupa Birliği Adalet Divanı
Kararı 344
C.5. SÇD Sürecinin İzlenmesi 345
C.6. SÇD Sürecine Uyulmaması Durumunda Yaptırım 345
C.7. Olası Çevresel Etkilerin Öneminin Belirlenmesi İçin Kriterler 347
D. STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRMEYE İLİŞKİN SONUÇ VE ÖNERİLER 348
KAYNAKÇA 353