İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 13 SUNUŞ 15 GİRİŞ 17 BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE’DE ÇEVRE HAKKI DÜZENLEMESİ VE KAPSAMI A TÜRKİYE’DE ÇEVRE HAKKININ DÜZENLENMESİ 47 1 ANAYASALARDA ÇEVREYE YÖNELİK DÜZENLEMELER 47 11 1876 Kanun-i Esasi’den 1961 Anayasasına Çevreye İlişkin Düzenlemeler47 12 1982 Anayasasında Çevre Hakkı 51 121 Çevre Hakkının Haklar Sistemindeki Yeri51 122 Çevre Hakkının Hukuki Niteliği 54 123 Çevre Hakkının Anayasa Sistematiğindeki Sınırları57 124 Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Çevre Hakkı61 125 Çevre Hakkının Diğer Anayasal Haklarla Olan İlişkisi 69 2 YASAL DÜZENLEMELERDE ÇEVRE VE ÇEVRE HAKKI72 21 Çevre Kanunu Öncesi Düzenlemeler73 22 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda Çevre ve Çevre Hakkı 75 23 Çevre Kanunu’na Hakim Olan İlkeler 76 24 Çevrenin Korunması ve Çevresel Etki Değerlendirmesi 83 25 Çevre Kanunu’nda Denetim ve Kontrol 93 B ÇEVRE HAKKININ UYGULAMAYA YANSITILMASI 95 1 ÇEVRESEL USULİ HAKLAR: AARHUS SÖZLEŞMESİ 95 11 Çevresel Bilgilenme Hakkı100 12 Çevresel Karar Plan ve Politika Süreçlerine Katılım Hakkı110 13 Çevresel Başvuru Hakkı123 2 ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA BAŞVURU YOLLARI 130 21 Ulusal Başvuru Yolları131 10 İçindekiler 211 İdari Başvuru 131 212 Dilekçe Hakkı 133 213 Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru 135 214 Yargısal Başvuru 138 215 Anayasa Mahkemesi Nezdinde Bireysel Başvuru 146 2151 Bireysel Başvuru Kararlarında Çevre Hakkı 148 2152 Bireysel Başvuru Kararlarında Çevresel Usuli Haklar 152 2153 Bireysel Başvuru Kararlarında Çevre Hakkı Kapsamında Mağdur Kavramı 154 22 Ulusal-Üstü Başvuru: Çevre Hakkı Başvurularında İHAM Yaklaşımı 160 221 Takdir Marjı Değerlendirmesinin Çevre Hakkı Başvurularına Yansıması 162 222 Özel ve Aile Hayatına, Konutuna Saygı Hakkı 165 223 Yaşam Hakkı 169 224 İşkence, İnsanlık Dışı ve Onur Kırıcı Muamele Yasağı 171 225 Adil Yargılanma ve Etkili Başvuru Hakkı 171 226 Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması Yoluyla Koruma 175 227 Çevresel Usuli Haklar Bağlamında Koruma 177 228 Çevresel Haklar Bağlamında Yapılan Başvuruların Kabul Edilebilirlik Şartı 181 İKİNCİ BÖLÜM ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA İDARİ YARGI BAŞVURUSU A İDARİ YARGIDA ÇEVRESEL BAŞVURU HAKKI185 1 ÇEVRENİN KORUNMASINDA İDARİ YARGININ İŞLEVİ 185 2 İDARİ YARGIDA ÇEVRE DAVALARI 192 21 İptal Davaları: Önleme ve Koruma İşlevi 192 22 Tam Yargı Davaları: Giderme ve Caydırma İşlevi 196 3 ÇEVRE DAVALARINA KONU İŞLEM VE KARARLAR 205 4 ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ KARARLARININ İDARİ İŞLEM NİTELİĞİ 208 5 ÇED RAPORLARININ İDARİ İŞLEM NİTELİĞİ 213 B ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA YARGIYA ERİŞİM (Access to Justice) 215 1 İDARİ YARGIDA ÇEVRE DAVALARINDA EHLİYET (LOCUS STANDİ) 220 2 OBJEKTİF DAVA EHLİYETİ 221 3 SÜBJEKTİF DAVA EHLİYETİ 222 İçindekiler 11 4 MENFAAT İHLALİ 222 5 ÇEVRE DAVALARINDA MENFAAT İHLALİ228 51 Bireyler Yönünden Menfaat İhlali 229 52 Mahalle ve Belde Sakini Sıfatı 239 53 Vatandaş Sıfatı 241 54 Mahalli İdare Organları ve Üyeleri 245 55 Sivil Toplum Kuruluşları246 56 Meslek Kuruluşları ve Barolar 252 57 Gelecek Kuşaklar261 58 Doğa Haklarının Temsili 263 6 KİŞİSEL HAK İHLALİ269 7 KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÇEVRESEL DAVA EHLİYETİ273 71 Genişletici Yaklaşımlar 275 72 Esnek Modeller: Yeterli Menfaat 281 73 Sınırlayıcı Yaklaşımlar: Hak İhlali, Doğrudan Kişisel Meşru Menfaat, Gerçek Zarar286 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇEVRE DAVALARINDA YARGILAMA SÜRECİ A İPTAL DAVALARINDA YARGILAMA SÜRECİ 293 1 ÇEVRE DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME294 2 Çevre Davalarında Husumet: Davalı 297 3 ÇEVRE DAVALARININ İVEDİ DAVA ÖZELLİĞİ298 4 ÇEVRE DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRESİNE İLİŞKİN ESASLAR311 5 DAVA AÇMA SÜRESİNE İLİŞKİN DANIŞTAY YAKLAŞIMI 313 6 HÂKİMİN RE’SEN İNCELEME YETKİSİ325 7 ÇEVRE DAVALARINDA KEŞİF VE BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ 331 8 ÇEVRE DAVALARINDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI 336 9 ÇEVRE DAVALARINDA KAMU YARARI KAVRAMI 348 10 ÇEVRE DAVALARINDA FERAGAT353 11 ÇEVRESEL DAVALARDA ULUSAL-ÜSTÜ SÖZLEŞMELERİN ÖLÇÜ NORM OLARAK KULLANILMASI360 B Tam Yargı Davalarında Yargılama Süreci 370 1 GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME371 2 DAVA AÇMA SÜRESİ 371 12 İçindekiler 3 ÇEVRESEL ZARAR 374 4 İDARENİN SORUMLULUĞUNUN UNSURLARI 377 41 Kusur 378 42 Zarar 382 43 İlliyet Bağı 388 5 İDARENİN İŞLEM VE KARARLARINDAN DOĞAN SORUMLULUK 389 6 İDARENİN EYLEMİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 397 7 İDARENİN DÜZENLEME GÖREVİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 402 8 İDARENİN DENETİM VE İZLEME GÖREVİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 418 C ÇEVRE DAVALARININ ETKİNLİĞİNİ AZALTAN UNSURLAR432 1 ÇEVRE DAVALARINDA BAŞVURU HAKKINA YÖNELİK KISITLAMALAR 432 2 ÇEVRE DAVALARINDA MALİYET 444 3 YARGILAMA SÜRESİ 457 4 İDARİ YARGI KARARLARINDA ÇEVRE HAKKININ KAPSAMI VE DERİNLİĞİ 462 5 İDARİ YARGIDA GÖRÜLEN ÇEVRE DAVALARINDA ALINAN KARARLARIN UYGULANMA SORUNU 469 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 487 KAYNAKÇA 501 YARGI KARARLARI508
