İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 GİRİŞ 13 BİRİNCİ BÖLÜM ÂDİL YARGILANMA HAKKININ KORUMA ALANI I. AİHS HUKUKU ANLAMINDA HAKKIN KORUMA ALANI 23 A. Genel Olarak 23 B. Cezai Alanda Yöneltilen Bir İsnadın (Suç İsnadının) Karara Bağlanmasında 24 1. İsnadın İlgili Devletin Ceza Hukuku Anlamında Suç İsnadı Sayılması 27 2. İsnadın (Suçun) Gerçek Niteliği 27 3. Uygulanan Yaptırımın Niteliği, Amacı ve Ağırlığı 33 4. Cezaî Nitelikte Olmayan Diğer Bazı Yaptırımların Karara Bağlandığı Davalar ve Bazı Özel Durumlar 42 5. “İsnat” Kavramı 43 C. Medenî Hak ve Yükümlülüklerin Karara Bağlanmasında 44 1. Özel Kişiler Arasındaki Uyuşmazlıklarda Söz Konusu Olan Hak ve Yükümlülükler 47 2. Devlet ve Diğer Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuk Alanında Gösterdikleri Faaliyetlerinden Kaynaklı Uyuşmazlıklar 47 3. Devlet ve Diğer Kamu Tüzel Kişilerinin İdare Hukuku Alanında Gösterdikleri Faaliyetlerinden Kaynaklı Uyuşmazlıklar 48 a) Malî ya da Malvarlığına İlişkin Hak ve Yükümlülüklerin Konusunu Oluşturduğu Uyuşmazlıklar 48 b) Mülkiyet Hakkının veya Mülkiyet Hakkının Kullanımının Konusunu Oluşturduğu Uyuşmazlıklar 49
10 İçindekiler c) Ticarî ve İktisadî Bir Faaliyette Bulunma Hakkı ile Belli Bir Mesleği İcra Etme Hakkının Konusunu Oluşturduğu Uyuşmazlıklar 51 d) Devletin Hukuk Dışı Eylem ve İşlemlerinden Kaynaklı Tazminat Taleplerinin Konusunu Oluşturduğu Uyuşmazlıklar 53 e) Vergi Yükümlülüğünün Esasının Konusunu Oluşturduğu Uyuşmazlıklar 56 f) İYUK’un 5’inci Maddesinin 1’inci Fıkrasına Göre Vergi Esasına ve Vergi Para Cezasına Birlikte Dava Açılması Durumu 57 g) Sosyal Güvenlik Uygulamaları ile Sosyal Yardımların Konusunu Oluşturduğu Uyuşmazlıklar 59 h) Kamu Görevinde İstihdamdan Kaynaklı Uyuşmazlıklar 61 i) Niteliği İtibariyle Mâli Olmayan Medenî Hak ve Yükümlülükler 66 D. Medenî Hak ve Yükümlülükler Kapsamında Değerlendirilmeyen Durumlar 66 E. 6’ncı Maddenin Uygulanmasına Yönelik Usûlî Şartlar 67 1. İç Hukukta Tanınmış Bir Hakkın Varlığı 67 2. Başvuruya Konu Hak İle İlgili Bir Uyuşmazlığın Varlığı 69 F. 6’ncı Maddenin Uygulandığı Yargılama Aşamaları 71 II. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU YOLU ANLAMINDA HAKKIN KORUMA ALANI 73 A. Bireysel Başvuru Yoluna Genel Bir Bakış 73 B. Hakkın Uygulanma Alanı 77 C. Anayasa Mahkemesi İçtihadıyla İlgili Bir Değerlendirme 86 İKİNCİ BÖLÜM HAKKANİYETE UYGUN YARGILANMA İLKESİ I. GENEL OLARAK 89 II. TARAFLAR ARASINDA USÛLÎ EŞİTLİK İLKESİ (SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ İLKESİ) 92 A. AİHM ve Anayasa Mahkemesi’nin Genel Yaklaşımı 92 B. Taraflar Arasında Usûlî Eşitlik İlkesinin Değeri 97 C. İdarî Yargıda Gerçekleşen Taraflar Arasında Usûlî Eşitlik İlkesine Aykırı Bazı Durum ve Uygulamalar 99 1. İdarî Yargıda Davalarda İdare ile Davacı Arasında Davanın Başında Var Olan Eşitsizlik 99
İçindekiler 11 2. İdare Tarafından Dava Dosyalarına Sunulan Gizli İbareli Belgelerin Davacıya İncelettirilmemesi 100 3. Süren Yargılamalarda Yasama Müdahalesi 101 4. Tarafların Mahkemenin Kararını Etkileyecek Duruşma Dışı Beyanları 106 III. ÇELİŞMELİ YARGILANMA HAKKI 107 A. AİHM ve Anayasa Mahkemesi İçtihatları Çerçevesinde Temel Bilgiler 107 B. Çelişmeli Yargılanma Hakkının Önemi 112 C. İdarî Yargıda Çelişmeli Yargılanma Hakkını İhlâl Eden Bazı Durumlar ve AİHM İçtihadının İç Hukukumuz Üzerindeki Dönüştürücü Etkisi 113 1. İdareler Tarafından Gizli İbareli Olarak Gönderilen Belgelerin Davacıya İncelettirilmemesi 113 2. Not Tespiti Davalarında Bilirkişi Raporunun Taraflara Tebliğ Edilmeden Yürütmenin Durdurulmasıyla İlgili Karar Verilmesi 120 3. İstihbarat Birimlerinden Gelen Bilgi veya Belgelerin Dava Dosyalarına Sunulamaması 122 4. Resen Araştırma Yetkisi Uyarınca Sorulan Bilgi veya İstenilen Belgelerin Taraflara Tebliğ Edilmemesi 123 5. İvedi Yargılama Usûlünde Davacıya İkinci Dilekçe Sunma İmkânının Verilmemesi 124 6. Davada Uygulanacak Kuralın Anayasaya Aykırı Olduğu Kanaatine Varılarak İtiraz Yoluyla Anayasa Mahkemesine Başvurulması Durumu 128 7. Tarafların Beyanları Alınmadan Sebep İkamesi Yapılması 129 8. Danıştay Savcısının Görüşünün Taraflara Bildirilmemesi 133 IV. DELİLLERE İLİŞKİN KURALLAR 134 A. Konuya İlişkin AİHM’in Değerlendirmeleri 134 B. İdarî Yargıda Delil Kuralları Açısından Sorunlu Uygulamalar 140 1. Bazı Davalarda Kurul Şeklinde Bilirkişi Belirlenmemesi 140 2. Davada Seçilen Bilirkişinin Tarafsız Bir Görünüm Sergilememesi 142 3. İdarî Yargılama Usûlünde Tanık Delilinin Düzenlenmemesi 143 V. DURUŞMAYA ETKİLİ KATILIM HAKKI 152 VI. GEREKÇELİ KARAR HAKKI 153 A. Genel Yaklaşımın Ortaya Konulması 153
12 İçindekiler B. Gerekçenin Ahlakî ve Düşünsel Temeli, Önemi ve İşlevi 160 C. İdarî Yargıda Gerekçeli Karar Hakkını İhlâl Eden Uygulamalar 163 1. Kararda Esasa Etkili İddia ve Savunmaların Cevaplanmaması ya da Gerekçeli Olarak Ele Alınmaması 164 2. Gerekçesiz Olarak Hükme Varılması 165 3. Yürütmenin Durdurulması İsteminin Reddine İlişkin Kararların Gerekçesiz Yazılması 167 SONUÇ. 169 KAYNAKÇA 175
