İdari Yargıda Ölüm ve Bedensel Zararlar Nedeniyle Tazminat Davaları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz V
Birinci Baskının Önsözü IX
Giriş
DEVLETİN SORUMLULUĞU VE TAZMİNAT DAVALARI
I– DEVLETİN (İDARENİN) SORUMLULUĞU 1
1– Hukuk Devleti ilkesi ve Anayasa hükümleri 1
a) Devletin (idarenin) sorumluluğu 1
b) Devletin (idarenin) zararı ödeme yükümlülüğü 2
2– Devletin (İdarenin) sorumluluğunun türü 3
3– Devletin ölümlerden ve bedensel zararlardan sorumluluğu 4
4– Devletin sorumluluğuna ilişkin olaylardan örnekler 4
II– İDARİ YARGIDA TAZMİNAT DAVALARI 6
1– İdari Yargıda tazminat (tam yargı) davaları 6
2– İdari Yargı’da haksız fiillere uygulanacak özel yasa 8
3– İdareye karşı tazminat davası açılmasının nedenleri 8
4– İdari Yargıda dava türü ve uygulaması 11
5– İdari Yargıda tazminat davası açma koşulları 11
6– Sürelerin işleyişi 12
7– İdareye başvuru süresinin işlemesi için “öğrenme” olgusunun başlangıcı 12
8– İnsana verilen zararlar nasıl değerlendirilmeli 12
III– KİTABIMIZIN ANLATIM DÜZENİ 15
Birinci Bölüm
İDARİ YARGIDA TAZMİNAT DAVALARI
I– GEÇMİŞTEN BUGÜNE UYGULAMALAR 17
1– İdari Yargı’da dava değerinin artırılamamasının adil yargılanma hakkını ortadan kaldırmış olması 17
2– Geçmişte, 2577 sayılı Yasa’da bulunmayan “istemle bağlılık” kuralının katı bir biçimde uygulanmasından kaynaklanan haksız sonuçlar 19
3– Danıştay’da adaletli çözümler üretilememiş; dar ve katı yorumlarla kişiler haksızlığa uğratılmıştır 20
4– Danıştay uygulamasına karşı, bir üyenin “karşıoy” yazısıyla ve tetkik hakiminin görüşleriyle yapılan uyarılar 21
5– Haksız uygulamaların, Yasa değişikliğiyle bir ölçüde önlenmiş olması 26
6– Önce adli yargıda açılıp, görevsizlik kararıyla idari yargıya gelen davalarda, istek tutarının değiştirilmesi, davanın genişletilmesi (istemin artırılması) sayılmamıştır 26
7– Doğrudan idari yargıda açılıp, dilekçenin reddedilmesi üzerine, yeniden düzenlenen dilekçede istemin artırılması kabul edilmemiştir 28
8– İdari Yargı’da “istemle bağlılık” kuralının uygulanması ve “dava değerini artırma” olanağı sağlanmaması nedeniyle, yüksek miktarlı açılan, ancak düşük miktara hükmedilen davalarda ortaya çıkan adaletsiz durumları doğru bulmayan AİHM ile Anayasa Mahkemesi kararları 28
9– Danıştay’ın, kamu görevlilerinin mali haklarıyla ilgili, dava dilekçesindeki istek tutarını aşan ve hatta dilekçede istek tutarı hiç belirtilmemiş olsa dahi, yargılama sonucu belirlenen alacak tutarlarının tamamına hükmeden (ayrık) kararları 33
II– ÖLÜM VE BEDENSEL ZARARLARDA DANIŞTAY UYGULAMASI 38
1– İnsan zararlarının önemi ve özelliğinin kavranamamış ya da duyarsız ve ilgisiz kalınmış olması 38
2– Danıştay’ın, gerçek zararın tamamının İdare tarafından ödenmesini sağlayacak içtihatlar geliştirememiş olması 41
3– Anayasa’nın buyurucu hükümlerinin gözardı edilmiş olması 43
III– İDARİ VE ADLİ YARGIDA UYGULAMA FARKLILIKLARI 46
1– Tazminat davalarında uygulamada birliğin gerekliliği 46
2– İdare’nin sorumluluğunun adli ve idari yargıda farklı değerlendirilmesinin yarattığı sonuçlar 50
III– İDARİ YARGIDA BUGÜNKÜ DURUM 56
1– Genel bakış 56
2– Aynı dönem içerisinde birbirine zıt, birbirine aykırı kararlar verilmesi 56
3– Kamu görevlilerine veya yakınlarına bağlanan gelir ve aylıkları değerlendirme ve maddi zararı hesaplama yanlışları 59
4– Bedensel zararlarda “güç kaybı” kuramı konusunda farklı kararlar 62
5– Tazminat hesabının nasıl yapılacağına ilişkin Danıştay kararlarının, Yargıtay uygulamasından farklı olması 64
6– Tazminattan indirimler konusu kararlarda açık değildir 65
7– İdari Yargı’da “ortaklaşa sorumluluk” kuralının uygulanmaması yanlışlığı 66
8– Kusur ve sorumluluk değerlendirmelerinde idarenin korunması yanlışlığı 69
9– Görev sırasında trafik kazası geçiren kamu görevlilerinin ve yakınlarının açtıkları davalarda “kusursuz sorumluluk” ilkesinin uygulanması hakkında 70
10– Tıbbi hatalardan kaynaklanan davalar hakkında 71
11– Terörden zarar görenlere tazminat ödenmesine ilişkin kararlar hakkında 75
12– İdari yargı’da faiz başlangıcı hakkında 79
İkinci bölüm
İDARİ YARGIDA BELİRSİZ TAM YARGI DAVASI DÖNEMİ
I– YASAL DÜZENLEME 81
1– Dava değerinin artırılabilecek olması 81
2– İdari Yargılama Yasası’na eklenen yeni hüküm 82
3– Madde hükmü nasıl uygulanacaktır 85
II– BELİRSİZ TAM YARGI DAVASI NASIL AÇILACAK 85
1– Dava dilekçesi 85
2– Delillerin bildirilmesi 86
3– Yargılama aşaması 86
III– DAVA DEĞERİNİN ARTIRILMASI 87
1– İdari Yargıda “belirsiz” tam yargı davasında değer artırımı 87
2– İdari Yargılama Yasası 16/4–Son maddesindeki “belirsiz tam yargı davası”na ilişkin yasa gerekçesi 88
3– Dava değeri nasıl ve hangi aşamada artırılacaktır? 89
4– İlk Derece Mahkemesinde dava değerinin artırılması 91
5– İstinaf aşamasında dava değerinin artırılması 93
6– Danıştay bozması sonrasında dava değeri artırılabilir mi? 94
7– Bozma sonrası dava değeri hangi koşullarda artırılabilecektir? 96
IV– BELİRSİZ TAM YARGI DAVASININ ÖZELLİKLERİ 98
1– Belirsiz tam yargı davası “kısmi dava” değil, adli yargıdaki “belirsiz alacak davası” benzeri bir dava türüdür 98
2– Fazlaya ilişkin hakların saklı tutulduğu açıklamasına gerek yoktur 101
3– Dava değerinin artırılması “ıslah” olarak nitelenmemelidir 101
4– Dava değerinin artırılmasına, davalı İdarenin itirazı kabul edilirse… 104
5– Yeni düzenlemede “süreaşımına” uğrama söz konusu değildir 105
6– Dava değeri herhangi bir nedenle artırılamamışsa, hüküm altına alınamayan bölüm için ikinci bir dava açılabilecek midir? 105
7– Dava tarihinden ve ilk hesap raporunun verilmesinden sonra, uzun bir süre geçmişse, tazminat hesabının “güncellenmesi”, yani hüküm tarihine yakın “en son verilere göre” tazminat hesaplanması gerekeceğine ilişkin Danıştay kararı 106
V– MANEVİ TAZMİNAT NASIL İSTENMELİ 108
1– Maddi tazminat gibi, manevi tazminat için de harca esas “simgesel” bir değer belirtilerek istekte bulunulup, karar aşamasında manevi tazminat artırılabilir 108
2– Madde hükmünde maddi–manevi tazminat ayrımı yapılmamıştır 108
3– Bilim çevrelerinde, belirsiz alacak davasında manevi tazminatın, harca esas simgesel bir değer belirtilerek istenebileceğine ilişkin görüşler 109
4– Manevi tazminat miktarı başlangıçta açıklanırsa ölçüsüz bir istek olur 111
5– Yargıtay ve Danıştay, manevi tazminatın belirsiz alacak (belirsiz tam yargı) davası biçiminde açılmasını kabul etmelidirler 112
6– Hakimin takdiri 113
7– Manevi tazminata ortak ölçü bulunabilir mi? 115
8– Manevi tazminat, maddi tazminat benzeri bir yöntemle hesaplanabilir mi? 116
VI– YENİ DÜZENLEMEDE BELİRSİZLİKLER NASIL GİDERİLEBİLİR? 117
1– Yargılama aşamalarında belirsizlik 117
2– Belirsizliği giderme yolları ve çözüm önerileri 118
3– İdari yargıda başka hak arama engelleri 120
Üçüncü Bölüm
İDARİ YARGIDA SÜRELER
I– DAVA AÇMA SÜRESİ 123
1– Genel kural 123
2– Sürelerin işlemeye başlaması 123
3– Ek süreler 124
4– Görevsiz yargı yerinde davanın reddi üzerine idari yargıda dava açma süresi 125
5– İdarenin yanıt vermemesi durumunda dava açma süresi 125
6– İdarenin yanıtı kesin değilse 125
7– İdare sonradan yanıt verirse 126
II– İDARİ EYLEMLERDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVALARINDA SÜRE 126
1– İdareye başvuru süresi 126
2– İdareye başvuru sürelerinin niteliği 126
3– İdareye başvuru, tazminat davası açmanın “ön koşulu”dur 127
4– Önceden başvuru koşulunun gereksiz ve yararsız olduğuna ilişkin görüşler 127
5– İnsan zararlarında başlangıçtaki belirsizlik nedeniyle, dava açmadan önce idareye başvurunun bir yararı ve anlamı olmamak gerekir 128
6– Görevsiz yargı yerinde açılan davanın, görevsizlik kararı üzerine idari yargıda yeniden dava açılması durumunda “idareye başvuru” koşulu aranmaz 129
7– İdareye başvuru sürelerinin işleyişi 129
III– SÜRELERİN BAŞLAMASI VE SONA ERMESİ 131
1– Genel olarak sürelerin başlaması koşulları 131
2– İdarenin başvuruya yanıt vermesi durumunda dava açma süresi 132
3– İdarenin yanıt vermemesi (suskun kalması) durumunda 133
4– İdare 60 gün (değişik 30 gün) içinde, henüz dava açılmadan önce yanıt verirse 133
5– İdare “kesin yanıt” vermemişse 133
6– İdarenin sonradan yanıt vermesi durumunda dava açma süresi 133
7– İlgilinin yeni başvurusuna verilen yanıtın, yeni bir dava hakkı vermeyeceğine ilişkin uygulamanın yanlışlığı 134
8– Görevsiz yargı yerlerinde açılan davanın görev yönünden reddi halinde, görevli idare mahkemesine başvuru süresi ve koşulları 135
9– Dava açma süresinin başlangıcına ilişkin özel durumlar 140
IV– SÜRELERLE İLGİLİ EK AÇIKLAMALAR 162
1– Yasa’nın 12’nci ve 13’üncü maddelerinin karşılaştırılması 162
2– Yasa’nın 10’uncu ve 11’inci maddelerinin karşılaştırılması 165
V– SÜRELERLE İLGİLİ DANIŞTAY’IN OLUMSUZ KARARLARI 166
1– Hak kaybettiren aşırı ve katı biçimcilik 166
2– AİHM ve Anayasa Mahkemesi’nin uyarıcı kararları 167
3– Mahkemeye erişim ve adil yargılanma hakkını ortadan kaldıran Danıştay kararları 168
4– Dava açma süresinin, yargılamanın her aşamasında, doğrudan dikkate alınmak gerekeceğine ilişkin İçtihadı Birleştirme Kararı 169
5– İdari eylemlerden ve sorumluluklardan kaynaklanan tazminat davalarında, “idareye başvuru” önkoşulunun, yargılamanın her aşamasında, doğrudan dikkate alınmak gerekeceğine ilişkin İçtihadı Birleştirme Kararı 171
6– Yeni başvuruların, dava açma süresini canlandırmayacağına ilişkin kararların yanlışlığı hakkında 173
7– Süreden reddedilen davaların, kesin ve katı yorumuna ilişkin uygulamalar 176
8– Dava dilekçesinin reddinden sonra, yeniden verilecek dilekçede aynı yanlışların yapılması durumunda davanın reddi gerekeceği hakkında 177
VI– SÜRELERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 179
1– Hukukta süre kavramı ve uygulanışı 179
2– Dava açma süresini “hak düşürücü süre” olarak niteleyen görüşler 182
3– Dava açma süresinin “hak düşürücü süre” olmadığına ilişkin kanıtlar 183
4– Dava açma süresinin İdare Hukukuna özgü “düzenleyici” bir süre olduğuna ilişkin görüşler 187
5– Görüşlerimiz 200
Dördüncü Bölüm
DEVLETİN (İDARENİN) SORUMLULUĞU
I– GENEL OLARAK SORUMLULUK 203
1– Haklar ve sorumluluklar 203
2– Sorumluluk nedenleri 204
3– Sorumluluk koşulları 208
II– İDARENİN SORUMLULUĞU VE ZARARI GİDERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 211
1– Hukuk Devleti ilkesi ve Anayasa hükümleri 211
a) Devletin (idarenin) sorumluluğu 212
b) Devletin (idarenin) zararı ödeme yükümlülüğü 213
2– Danıştay kararlarında sorumluluk tanımları 213
3– İdarenin (mali) sorumluluğunun tanımları ve sorumluluk ilkeleri 216
4– İdarenin sorumluluğunun özellikleri 219
5– İdarenin sorumluluğunun koşulları 220
6– İdarenin sorumluluk nedenleri ve sorumluluk türleri 220
III– KUSUR SORUMLULUĞU (HİZMET KUSURU) 221
1– Hizmet kusuru kavramı 221
2– Hizmet kusurunun özellikleri 222
3– Hizmet kusurunun gerçekleşme biçimleri 224
a) Hizmetin kötü işlemesi 224
b) Hizmetin geç işlemesi 233
IV– İDARENİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU 240
1– Genel olarak 240
2– İdare Hukukunda kusursuz sorumluluk 241
3– İdare Hukukunda kusursuz sorumluluk ilkeleri 242
a) Tehlike (hasar/risk) ilkesi 243
b) Mesleki riskler 248
c) Tedavi hizmetlerinde mesleki riskler 251
d) Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi 252
V– İDARENİN SOSYAL RİSK İLKESİNE GÖRE SORUMLULUĞU 261
1– Sosyal risk kavramı 261
2– Sosyal risk kavramının, risk (tehlike) kavramından farkı 261
3– Yasal düzenlemeler 262
4– İdarenin sosyal risk ilkesi gereğince tazminat ödeme yükümlülüğü 263
5– İdarenin sosyal risk ilkesi gereğince tazminat ödeme koşulları 267
6– Ülkemizde son yıllarda sıkça görülen terör olaylarından örnekler 270
7– İdarenin sosyal risk ilkesine göre tazminat yükümlülüğüne ilişkin Danıştay kararlarından örnekler 270
8– Danıştay kararlarından çıkarılan sonuçlar 274
9– Sosyal risk ilkesine göre sorumlulukta ve terör olaylarında, öncelikle idarenin hizmet kusurunun araştırılması gerektiği hakkında 275
10– Terörle savaşan askerin ve polisin, her an tehlike içinde oldukları dikkate alınarak, kasıt ve ağır kusurları dışında sorumlu tutulmaları haksızlık olur 278
11– Sosyal risk ilkesine göre değil, kusursuz sorumluluk ilkesine göre tazminat ödeneceğine ilişkin kararlardan örnekler 279
VI– 5233 SAYILI KANUN VE UYGULANMASI 280
1– 5233 sayılı Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun’un açıklanması 280
2– 5233 sayılı Yasaya göre “sulh yoluyla” ödenecek miktarın hesaplanması 283
3– 5233 sayılı Yasaya göre “sulh yoluyla” ödemelerin nasıl yapılacağı hakkında 284
4– Terörden zarar görenlerin “manevi tazminat” istemleri hakkında 285
5– Terörden zarar görenlere tazminat ödenmesine ilişkin Danıştay kararları hakkında 287
VII– İDARENİN SORUMLU TUTULABİLMESİNİN KOŞULLARI 291
1– İdari davranış (Eylemin idariliği) 291
2– Zarar 293
3– Nedensellik bağı ve Devletin koruma yükümlülüğü 298
4– İdareyi sorumluluktan kurtaran nedenler 299
a) Mücbir sebep 299
b) Zarara uğrayanın kusuru 303
c) Üçüncü kişinin kusuru 307
d) Üçüncü kişi tam kusurlu olsa dahi, görev yaptığı sırada yaralanan veya ölen kamu görevlilerinden dolayı, İdarenin “kusursuz sorumluluk” ilkesince tazminat ödeme yükümlülüğü 308
Beşinci Bölüm
DEVLETİN YAŞAMA HAKKINI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE SORUMLULUĞU
I– YAŞAMA HAKKI 313
1– Yaşama hakkı bir insan hakları sorunudur 313
2– Anayasa hükümleri 314
3– Uluslararası insan hakları sözleşmeleri 314
4– Genel olarak Devletin yükümlülükleri 315
II– DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 317
1– Güvenli ve sağlıklı yaşam koşulları oluşturma yükümlülüğü 317
2– Can ve mal güvenliğini sağlama yükümlülükleri 318
3– Şiddet ve terör olaylarına karşı önlem alma yükümlülükleri 320
4– Kamu gücünün ve yetkisinin yasalara uygun kullanılması yükümlülüğü 322
5– Devletin, yurttaşların temel hak ve özgürlüklerini kullanmalarını sağlama ve yasal bir zorunluluk olmadıkça engellememe yükümlülüğü 323
6– Devletin, gözaltındaki kişilere, tutuklu ve hükümlülere kötü davranılmasını, işkence ve eziyet edilmesini önleme yükümlülüğü 325
7– Devletin, kadınlara şiddet ve cinayet olaylarını önleme yükümlülüğü 326
8– Devletin, çocukları koruma yükümlülüğü 333
9– Yaşlıların korunması yükümlülüğü 335
10– Devletin, kişiyi kendisine karşı koruma yükümlülüğü 340
11– İdarenin İmar Hukukuna ilişkin yükümlülükleri 344
12– Devletin, doğal afetlere karşı önlem alma yükümlülüğü 347
Altıncı Bölüm
SAĞLIKTA DEVLETİN SORUMLULUĞU
I– KONUYA GİRİŞ 351
1– Sağlıklı yaşama hakkı ve sağlıkta sorumluluk 351
2– Sorumluluğun kapsamı 351
3– Anayasal gereklilik 352
II– ANAYASA HÜKÜMLERİ 352
1– Genel olarak 352
2– Sağlıkla ilgili Anayasa hükmü 352
3– Sosyal güvenlik hakkı 354
4– Çevre zararlarından sorumluluk 355
III– ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 355
1– Anayasa hükmü 355
2– Uluslararası sözleşmeler ve sağlık bildirgeleri 355
3– Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi 357
4– Avrupa Sosyal Şartı 358
5– Biyotıp Sözleşmesi 359
IV– SAĞLIKLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER 360
1– Genel olarak 360
2– Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu 361
3– Hasta Hakları Yönetmeliği 363
4– Ölüm ve bedensel zararlar nedeniyle açılacak davalarda uygulanacak yasalar 366
V– SAĞLIKTA DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 367
1– Güvenli ve sağlıklı yaşam koşulları oluşturma yükümlülüğü 367
2– Genel Sağlık Sigortası hükümlerine göre yükümlülükler 369
3– Çevreyi koruma yükümlülüğü 373
4– Tüketiciyi koruma yükümlülüğü 374
5– Sağlık Bakanlığı’nın yükümlülükleri 375
VI– KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ 378
1– Yasa hükümleri 378
2– Geçmişten bugüne “koruyucu” sağlık hizmetleri 379
3– Günümüz koşulları ve çeşitli yasalar 381
VII– TEDAVİ HİZMETLERİNDE SORUMLULUK 383
1– Yasal düzenlemeler 383
2– Devletin kamu ve özel kesim ayrımı yapılmaksızın tüm sağlık kuruluşlarından ortaklaşa sorumluluğu 384
VIII– DEVLETİN ÖZEL HASTANELERDEN SORUMLULUĞU 386
1– Sorumluluk nedenleri 386
2– Özel Hastaneler Kanunu 387
3– Özel Hastaneler Yönetmeliği 387
4– Devletin özel hastanelerden sorumluluğuna ilişkin Danıştay kararları 388
IX– SAĞLIKTA SORUMLULUĞUN HUKUKSAL NİTELİĞİ 396
1– Genel olarak 396
2– Kamu hastaneleri 397
3– Kamu Hastanesi ile hasta arasındaki ilişkinin hukuksal niteliği 398
X– KUSUR VE SORUMLULUK 399
1– Sağlıkta sorumlulukta “hizmet kusurunun” değerlendirilmesi 399
2– Danıştay’ın “ağır hizmet kusuru” koşulu adaletsiz bir uygulamadır 400
3– Devlet yalnız hizmet kusuru ve “ağır hizmet kusuru” nedeniyle değil, sosyal hukuk devleti ilkesi gereği “kusursuz sorumlulukta”da tazminat ödemeli; hatta sağlıkta sorumluluğa “sosyal risk ilkesi” dahi uygulanmalıdır 402
4– Devlet, görevden ayrılabilir kişisel kusurlar ve suç sayılır kasıtlı eylemler dışında,”ağır hizmet kusuru” sebebiyle hekimlere rücu etmemelidir 404
5– Danıştay’ın son dönem kararlarında (ameliyatlar dışında) “ağır hizmet” kusuru koşulunun aranmaması, yalnızca “hizmet kusuru” ile yetinilmesi 405
6– Danıştay’ın sağlıkta “kusursuz sorumluluğa” yaklaşımı 406
7– Öğretide, sağlıkta kusursuz sorumluluğa ilişkin görüşler 407
8– Kusursuz sorumluluk ilkesi sosyal devlet ilkesine dayandırılmalıdır 410
9– Sağlık hizmeti yaptıkları sırada, bedensel zarara uğrayan hekimlere ve sağlık personeline; ölümlerinde yakınlarına “sosyal risk” ilkesince tazminat ödenmelidir 413
XI– SAĞLIKTA SORUMLULUK KOŞULLARI 415
1– Maddi ve manevi tazminat davası açma koşulları 415
2– Tıbbi hatalarda ispat yükü 415
3– Ürün ve çevre zararlarında 415
4– Tıbbi hatalardan sorumluluğun özellikleri 416
5– Hekimin yüksek özen gösterme yükümlülüğü 417
6– Hekimin en hafif kusurdan tam sorumlu olması 418
7– Tıbbi hatalarda sorumluluk nedenleri 419
8– Ceza Yasasına göre hekimin suç sayılır eylemi ve sorumluluğu 420
XII– TIBBİ HATA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI 420
1– Dava türü 420
2– Davalılar 420
3– Özel hastanelerdeki tıbbi hatalardan dolayı Sağlık Bakanlığı’na karşı dava açılabilmesi 421
XIII– TIBBİ HATALARDA BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ 422
1– Bilirkişi raporlarından kaynaklanan haksız ve adaletsiz sonuçlar 422
2– Öğretide Sağlık Kurulları raporlarına ilişkin görüşler 423
3– AİHM kararlarına göre tıbbi hatalarda bilirkişilik 424
4– Danıştay kararlarında AİHM ilkeleri 425
XIV– SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞMA KOŞULLARI 427
1– Tıp ve hekimlik 427
2– Hekimlerin çalışma koşulları 430
XV– HEKİMLERİN VE SAĞLIK GÖREVLİLERİNİN KORUNMALARI 431
1– Hekimlerin ve sağlık hizmeti görenlerin “mesleki riskleri” ve korunmaları 431
2– Hekimlere ve sağlık çalışanlarına “sosyal risk” ve “kusursuz sorumluluk ilkesince tazminat ödenmelidir 432
3– Hekimler ve sağlık personeli için zorunlu ferdi kaza sigortası yaptırılmalıdır 433
4– Görevden ayrılabilir kişisel kusurları ve suç sayılır kasıtlı eylemleri dışında, ”ağır hizmet kusuru” sebebiyle hekimlere rücu edilmemelidir 433
XVI– SALGINDA GÖREVLİ HEKİMLERİN VE SAĞLIK PERSONELİNİN HAKLARI VE KORUNMALARI 434
1– Konuya giriş 434
2– Salgında görevli hekimlerin ve sağlık personelinin virüs bulaşması sonucu hastalanmaları ve ölümleri, iş kazası veya meslek hastalığı sayılmalıdır 435
3– İş kazası mı, meslek hastalığı mı? 436
4– Bulaşıcı hastalıkların “meslek hastalığı” sayılmasına ilişkin hükümler 437
5– Hekimlerin ve sağlık personelinin virüsten hastalanmaları ve ölümlerinin, iş kazası veya meslek hastalığı sayılması için neler yapılabilir? 438
6– Devletten ve özel hastane yönetiminden maddi ve manevi tazminat istenebilmesi 439
7– Maddi ve manevi tazminat isteme koşulları 439
8– Maddi ve manevi tazminat davası açılması 440
9– Salgında görevli hekimlere ve sağlık çalışanlarına “Sosyal Risk” ilkesince tazminat ödenmelidir 440
XVII– SAĞLIKTA SORUMLULUĞA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI 441
1– Danıştay’ın tıbbi elatmada “ağır kusur” arayan kararlarından örnekler 441
2– Ağır kusurun varlığının, doğrudan mahkemece araştırılacağı hakkında 443
3– Ağır kusur sayılan olaylardan başka örnekler 443
4– Ağır kusur ve maddi zarar bulunmasa bile, hizmetin kötü işlemesi nedeniyle manevi tazminata hükmedilebileceğine ilişkin kararlar 444
5– Zararın varlığına karşın, Adli Tıp Kurumu’nun olumsuz kararları 446
6– Sağlık hizmetinden yararlandırılmayan işçinin özel hastane masrafları 448
7– İş Sağlığı ve Güvenliğinden Devletin sorumluluğu hakkında 449
8– Konularına göre karar örnekleri 450
9– Adli Tıp Kurumu’nun kusur bulunmadığına ilişkin raporuna uyulmasının zorunlu olmadığı, mahkemelerin bilirkişi seçiminde özgür oldukları hakkında 458
XVIII– TIBBİ HATALARIN NASIL İNCELENECEĞİNE İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI 458
XIX– ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARLARI 464
Yedinci Bölüm
DEVLETİN ÇEVREDEN VE ÜRÜNLERDEN SORUMLULUĞU VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I– ÇEVRE 467
1– Genel olarak çevre ve Çevre Hukuku 467
2– Çevre kavramı ve çeşitli tanımları 467
3– Çevre hakkı 468
4– Çevre sorunları 469
5– Çevre zararları 469
II– ÇEVRENİN KORUNMASI VE DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 470
1– Yasal düzenlemeler 470
2– Uluslararası sözleşmeler 472
3– Çevre korumada temel ilkeler 473
a) Sürdürülebilir kalkınma ilkesi 473
b) Önleme ilkesi 475
c) İhtiyat (sakınma) ilkesi 477
d) Kirleten öder ilkesi 478
e) Katılım ve işbirliği ilkesi 479
f) Entegrasyon (bütünleşme) ilkesi 480
III– ÇEVRE ZARARLARI 481
1– Çevre yönünden zarar kavramı 481
2– Kirlenmeyi giderme masrafları 481
3– Malvarlığı zararları 481
4– Can zararları 482
5– Manevi zarar 483
6– Ekolojik zararlar 484
IV– ÇEVRE ZARARLARINDAN SORUMLULUK VE SORUMLULAR 487
1– Genel olarak 487
2– Hukuksal sorumluluk ve yasalar 487
3– Ceza Yasası’nda çevre suçları 489
V– DEVLETİN ÇEVRE ZARARLARINDAN SORUMLULUĞU 492
1– Genel olarak Devletin sorumluluğu 492
2– Devletin çevreyi korumada hareketsiz kalması, önlem almaması ve yasalardaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucu, çevre zararlarına neden olunması 493
a) Orman alanlarında maden arama ve işletme faaliyetleri 493
b) Baz istasyonları 496
c) Termik santrallar 497
d) Termik santralların zararları için Devlet dava edilebilir 499
e) Maden ve kömür ocakları 499
3– Devletin sorumluluğunu gerektiren çeşitli çevre zararları 499
VI– SAĞLIĞA ZARARLI ÜRÜNLER VE DEVLETİN SORUMLULUĞU 500
1– Ürünlerden ve çevreden kaynaklanan zararlarda kusursuz sorumluluk ve sosyal risk ilkesi uygulanmalıdır 500
2– GDO’lu ürünler 501
3– Mısır şurubu (NBŞ) 503
4– Aflatoksin 505
5– Tarım ilâçları ve kimyasal gübreler 506
6– Fast food beslenme ve çocukların sağlığı 507
7– Plastikler, pet şişeler, alimünyum vb. ambalaj maddeleri 507
8– Oyuncaklar, okul araç ve gereçleri 507
9– Kanserojen içeren giysiler, takılar, kozmetikler, temizleme maddeleri vb 508
10– Çevre zararlarının ürünlere etkisi 508
VII– SAĞLIĞA VE ÇEVREYE ZARARLI BİR FABRİKA HAKKINDA KARAR 508
1– Halkın sağlığına aykırı ve çevreye zararlı bir fabrika kuruluşu 508
2– Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı 509
Sekizinci Bölüm
DEVLETİN TRAFİK KAZALARINDAN SORUMLULUĞU
I– KONUYA GİRİŞ 513
1– Hizmet kusuru nedeniyle sorumluluk 513
2– Ulaşım politikaları ve hizmet kusurları 513
3– Görevi sırasında trafik kazası geçiren kamu çalışanlarından dolayı Devletin kusursuz sorumluluğu 516
II– DEVLETİN TRAFİK KAZALARINDAN SORUMLULUĞU 517
1– Trafik kazalarından dolayı, Devlet, sorumlu tutulabilir mi? 517
2– Devletin Anayasal sorumluluğu 517
3– Karayolları Genel Müdürlüğü’nün sorumluluk ve yükümlülükleri 518
4– Emniyet Genel Müdürlüğü’nün ve trafik kuruluşlarının görev ve yetkileri 519
5– Belediyelerin sorumluluk ve yükümlülükleri 520
6– Yolcu taşımada sorumluluk ve yükümlülükler 521
7– Yabancı plakalı araçlardan sorumluluk 522
8– Sigortasız olarak yurda giren yabancı plakalı araçlardan ilgili Bakanlığın sorumlu olduğuna ve tazminat istenebileceğine ilişkin üç karar örneği 525
9– Sigortasız yabancı plakalı araçların neden olduğu kazalardan dolayı ilgili Bakanlıklara karşı nasıl dava açılacak 528
III– DANIŞTAY KARARLARI 529
1– Karayolu yapım ve bakımından sorumlulukla ilgili kararlar 529
2– Trafik işaret ve uyarı levhalarından sorumluluk 531
3– İdarenin yol ve trafik güvenliğini sağlama yükümlülüğü 534
4– Trafik tescil kayıtlarından sorumluluk 536
5– Yabancı plakalı araçların sigortasız yurda girmesinden sorumluluk 537
6– Trafik kazası nedeniyle açılan tazminat davasının geç sonuçlanması “hizmet kusuru” sayılabilir mi? 538
7– Görevi sırasında trafik kazası geçiren kamu çalışanlarından dolayı Devletin kusursuz sorumluluğu 539
Dokuzuncu Bölüm
İDARİ YARGIDA TAZMİNAT (TAM YARGI) DAVASI AÇILMASI
I– DAVA TÜRÜ VE UYGULAMASI 543
1– Belirsiz tam yargı davası 543
2– İlk dilekçede belirtilen miktarlar “kısmi istek” değil, harca esas “simgesel” değerler olarak kabul edilmelidir. 543
3– Dava dilekçesinde “miktar” değil, “istek konuları” dikkate alınmalıdır 544
II– DAVA KOŞULLARI VE SÜRELER 544
1– Önceden idareye başvurma koşulu 544
2– Sürelerin işleyişi 545
3– İdareye başvuru süresinin işlemesi için “öğrenme” olgusunun başlangıcı 546
4– Önceden başvuru koşulunun gereksiz ve yararsızlığına ilişkin görüşler 547
5– İnsan zararlarında başlangıçtaki belirsizlik nedeniyle, dava açmadan önce idareye başvurunun bir yararı ve anlamı olmamak gerekir 548
6– Görevsiz yargı yerinde açılan davanın, görevsizlik kararı üzerine idari yargıda yeniden dava açılması durumunda “idareye başvuru” koşulu aranmaz 549
III– DAVA DİLEKÇELERİ 549
1– Dava dilekçelerinin nasıl düzenleneceği 549
2– Dilekçelerin verileceği yerler 551
IV– DİLEKÇELERİN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 552
1– Dilekçeler üzerinde ilk inceleme 552
2– İlk inceleme üzerine verilecek kararlar 552
3– Dilekçelerle ilgili aşırı biçimciliğin yanlışlığı konusunda 554
4– İdari merci tecavüzü hakkında 555
5– Husumet (Davanın hangi idareye karşı açılacağı hakkında) 556
V– GÖREV VE YETKİ 559
1– Genel kurallar 559
2– Görevsiz yargı yerinde açılan davanın idari yargıya taşınması 560
3– İdari yargıda açılan dava, adli yargının görev alanına girmekte ise 561
4– İdari yargıda yetki kuralları 562
VI– İDARİ YARGI’DA KANITLAR VE KANIT YÜKÜ 564
1– Yasa hükmü 564
2– Genel olarak kanıt yükü 564
3– Haksız eylemlerde kanıt yükü 565
4– İdari yargıda kanıt yükü 565
5– Delil bildirme yükümlülüğü 567
6– Delillerin bildirilmesinde üç aşama 568
7– Delillerin bildirilme süresi ve biçimi 571
8– Başka yerlerden getirtilecek belgeler konusu 572
9– Dava açmadan önce, idare mahkemesinden delil tespiti istenebilir mi? 572
10– Delil listeleri 573
11– İdari yargıda tanık dinlenir mi? 575
VII– İDARİ YARGIDA BİLİRKİŞİLİK 576
1– Yasal düzenlemeler 576
2– İdari yargı’da bilirkişi kurumunun işleyişi 577
3– Bilirkişilere sadece teknik konular için başvurulmalıdır 578
4– Bilirkişiye başvurulmasındaki amaç ve raporların nasıl olması gerektiği hk. 579
5– Tıbbi hata davalarında bilirkişi raporlarının nasıl olması gerektiği hk. 580
6– Ölüm ve bedensel zararlarda bilirkişi incelemesi 583
7– Hesap raporları hakkında 586
8– Hukukçu bilirkişi konusu 587
VIII– İDARİ YARGIDA KUSUR VE SORUMLULUK UYGULAMASI 589
1– İdari Yargı’da “ortaklaşa sorumluluk” kuralının uygulanmaması yanlışlığı 589
2– Kusur ve sorumluluk değerlendirmelerinde idarenin korunması yanlışlığı 592
3– Görev sırasında trafik kazası geçiren kamu görevlilerinin ve yakınlarının açtıkları davalarda “kusursuz sorumluluk” ilkesinin uygulanmasının gerekliliği 593
IX– İDARİ YARGIDA YARGILAMA AŞAMALARI 594
1– Dilekçeler aşaması 594
2– İlk inceleme aşaması 595
3– Yargılama (tahkikat) aşaması 596
4– Duruşma 597
a) Tarafların isteğiyle duruşma yapılması 598
b) Mahkemenin doğrudan (kendiliğinden) duruşma kararı vermesi 599
c) Duruşma yöntemi 599
d) Tarafların istemelerine karşın, duruşma yapılmadan karar verilmesi bozma sebebidir 599
e) Taraflardan yalnız biri gelirse onun açıklamaları dinlenir 600
5– Karar aşaması 600
6– Kararın işleme konulması 601
X– İDARİ YARGIDA FAİZ BAŞLANGICI 602
1– Faiz başlangıcı konusunda farklı kararlar 602
2– Faizin, artırım dilekçesinin davalı idareye tebliği tarihinden işletileceğine ilişkin “yanlış” kararlar 602
3– Faizin dava tarihinden işletileceğine ilişkin kararlar 604
4– Faizin, idareye başvuru tarihinden işletileceğine ilişkin kararlar 605
5– Haksız fiillerde faiz başlangıcı olay tarihidir 606
Onuncu Bölüm
İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI
I– İSTİNAF (BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ) 607
1– İstinaf kavramı 607
2– İstinafın itirazdan farkı 607
3– İstinafın temyizden farkı 608
4– İstinaf konusu olabilecek kararlar 609
5– İstinafa başvuruda parasal sınırlar 609
6– İstinafa başvuru süresi ve biçimi 611
7– Katılma yoluyla istinaf 611
8– İstinafa başvuru nedenleri 612
9– İstinaf başvurusunda, kararı veren mahkemece yapılacak ön inceleme 612
10– İstinaf incelemesi 613
11– İstinaf mahkemesinin temyiz edilemeyen “kesinleşmiş kararları 616
II– TEMYİZ (DANIŞTAY’A BAŞVURU) 617
1– İstinaf mahkemesinin temyiz edilebilen kararları 617
2– Hak aramada parasal sınırların her yıl artırılması, Anayasaya ve sosyal devlet ilkesine aykırıdır 617
3– İstinaf mahkemesinin temyiz edilemeyen “kesin” kararları 618
4– İlk derece mahkemelerinin istinafa tabi olmayan kararları temyiz edilemez 619
5– Temyiz (Danıştay başvurusu) ve ön inceleme 620
7– Temyiz isteminin reddine ilişkin kararın temyizi üzerine inceleme yeri 621
8– Temyiz incelemesi 622
III– YARGILAMANIN YENİLENMESİ 623
1– Yargılamanın yenilenmesi hangi hallerde istenebilir 624
2– Yargılamanın yenilenmesi isteminde süre 625
3– Yargılamanın yenilenmesi başvurusu 625
4– Yargılamanın yenilenmesi usulü 625
5– Yargılamanın yenilenmesi kararının sonuçları 626
IV– ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 627
V– AİHM KARARI ÜZERİNE YARGILAMANIN YENİLENMESİ İSTEMİ 628
1– Yasa hükmü 628
2– AİHM’ne hangi koşullarda gidilebilir 628
3– AİHM kararı üzerine yargılamanın yenilenmesini isteme süresi 629
4– Bir AİHM kararı 629
Onbirinci Bölüm
DEVLETİN CAN ZARARLARINDAN SORUMLULUĞU
I– GENEL OLARAK 631
1– Devletin yaşama ve sağlık haklarından sorumluluğu 631
2 Devletin güvenli ve sağlıklı yaşam koşulları oluşturma yükümlülüğü 632
3– Devletin, özel ve tüzel kişilerle birlikte ortaklaşa sorumluluğu 633
4– Devletin (idarenin) zararı ödeme yükümlülüğü 633
5– İdarenin (mali) sorumluluğu 634
6– Devletin (İdarenin) sorumluluk nedenleri 634
7– Devletin, suçları önleme işlevi nedeniyle sorumluluğu 635
8– Devletin ölümlerden ve bedensel zararlardan sorumluluğuna ilişkin olaylardan örnekler 636
II– CAN ZARARLARINDA İDARİ VE ADLİ YARGI KARARLARI 638
1– Yaşama hakkına ilişkin davalarda uygulama birliği sağlamanın gerekliliği 638
2– Sorumluluk Hukuku ilkelerine göre karar verilmesinin gerekliliği 639
3– Geçmişten bugüne uygulamalar 640
4– Danıştay, gerçek zararın tamamının İdare tarafından ödenmesini sağlayacak içtihatlar geliştirememiştir 642
5– Anayasa’nın buyurucu hükümleri göz ardı edilmiştir 645
Onikinci Bölüm
İDARİ YARGIDA ÖLÜM NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI
I– GENEL OLARAK 649
1– Yasa hükümleri 649
2– Danıştay ve Yargıtay kararlarında ölüm nedeniyle tazminat davaları 650
II– ÖLÜM NEDENİYLE TAZMİNAT HAKKI 651
1– Ölümün yol açtığı zarar nedir ve kimlerin zararıdır? 651
2– Destekten yoksunlukta yoksun kalınan nedir? 653
3– Yargıtay kararlarına göre destekten yoksun kalanların zararları 654
III– DESTEKTEN YOKSUNLUK 656
1– Tanımlar 656
2– Destekten yoksun kalma tazminatının özellikleri 657
IV– KİMLER DESTEK OLABİLİR 658
1– Eşlerin birbirlerine destekliği 659
2– Ana babaların çocuklarına destekliği 659
3– Küçük yaştaki çocukların ana ve babalarına destekliği 661
4– Yetişkin evlatların ana babalarına destekliği 662
5– Kardeşlerin birbirlerine destekliği 664
6– Bazı ayrık durumlarda desteklik 665
V– DESTEKTEN YOKSUN KALANLAR 665
VI– DESTEK SAĞLAMA BİÇİMLERİ 666
1– Parasal desteklik 666
2– Yardım ve hizmet ederek desteklik 667
a) Genel olarak 667
b) Yaşlıların ve emeklilerin destekliği 667
c) Ev kadınlarının destekliği 668
ç) Çocukların yardım ve hizmet ederek destekliği 668
d) Bir işi kazancı olmayanların destekliği 669
VII– DESTEKTEN YOKSUNLUK SÜRELERİ 670
1– Eşlerin birbirlerine destekliğinde 670
2– Çocukların destekten yoksunluk süreleri 671
3– Çocukların ana babalarına destekliğinde süreler 672
4– Kardeşlerin destekten yoksunluk süreleri 673
VIII– YAŞAM SÜRELERİNİN BELİRLENMESİ 673
1– Yaşam tabloları 673
2– Yaşam (zarar) sürelerini belirleme tarihi 675
IX– DESTEK PAYLARI 676
1– Kişilerin birbirlerine destekliği, mirasçılıktan bağımsız olduğu için, destek payları ile miras payları birbiriyle karıştırılmamalıdır 676
2– Destek paylarının, Sosyal Güvenlik Kurumlarının gelir bağlama oranlarına göre belirlenmesi doğru değildir 677
3– Destek payları nasıl belirlenmelidir 678
4– Destek payını belirlemede en doğru yöntem, ölenin kazançlarının tamamı (100) kabul edilerek paylaştırma yapılmasıdır 678
5– Paylaştırmada dikkate alınacak hususlar 679
6– Paylaştırma nasıl yapılmalıdır 679
7– Paylaştırma örnekleri 680
X– DESTEK DÖNEMLERİ 681
1– Aktif dönem – Pasif dönem ayrımı 681
2– İşlemiş dönem–işleyecek dönem ayrımı 682
XI– TAZMİNATIN PARASAL ÖLÇÜSÜ 683
1– Genel olarak 683
2– Bir işverene bağlı olarak çalışanların destekliğinde parasal ölçü 684
3– Gerçek kazançlar nasıl belirlenecektir? 684
4– Tüccarların, sanayicilerin, esnafın, serbest meslek sahiplerinin kazançları 684
5– Desteğin, malvarlığına “bedeni ve fikri” katkısı tazminatın ölçüsüdür 685
6– Üniversite, yüksek okul, meslek okulu öğrencilerinin, okullarını bitirdiklerinde alabilecekleri ücretlere göre tazminat hesaplanması gereği 686
7– Devlet memurlarının tazminat hesabına esas kazançları nasıl belirlenmeli 687
8– Sosyal Güvenlik Kurumu’na yatırılan prime esas kazançlar da, tazminat hesabına esas alınamaz 688
9– Yardım ve hizmet ederek desteklikte parasal ölçü 689
10– Pasif dönem zarar hesabının parasal ölçüsü 690
XII– TAZMİNAT HESABINA KATILMAYACAK OLAN KAZANIMLAR 691
1– Yasa hükmü ve yerleşik içtihat 691
2– Ölenin mirası ve miras gelirleri tazminat hesabına katılmaz ve tazminattan indirilmez 691
3– Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ölüm dalından bağladığı aylıklar, tazminat hesabına katılmaz ve tazminattan indirilmez 692
4– Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kaza sigortası dalından bağladığı gelirlerin tamamı değil, Yasa’da belirlenen miktarı kadar tazminattan indirim yapılabilir 692
5– Ölen kişinin prim ödeyerek yaptırdığı Hayat ve Ferdi Kaza Sigortasından alınan paralar, tazminat hesabına katılmaz ve tazminattan indirilmez 692
6– Tazminat hesabına katılamayacak ve indirilmeyecek olan başka kazanımlar 693
XIII– DESTEK TAZMİNATININ HESAPLANMASI 693
1– Tazminat hesaplama yöntem ve formülleri 693
2– Tazminat hesaplama evreleri 695
3– Ölüm nedeniyle destekten yoksunlukta tazminattan indirimler 696
4– Ölüm nedeniyle destekten yoksunlukta neler indirilmez 697
5– Destekten yoksun kalma tazminat hesabında rapor bölümleri 698
XIV– TAZMİNATTAN İNDİRİMLERİN UYGULANMASI 699
1– Genel olarak 699
2– Destek tazminatından neler indirilmez 700
3– Destek tazminatından neler indirilir 701
4– Kusur indirimi 702
5– Dul eşin evlenme şansı indirimi 702
6– Küçük çocukların yetiştirme giderlerinin indirimi 705
7– Yetersiz ödemelerin tazminattan indirimi 706
8– İş kazalarında “kaza sigortası” dalından bağlanan gelirlerin indirimi 708
9– Ölen desteğin zararlı sonuca etkisi nedeniyle hakkaniyet indirimi 708
10– Danıştay kararlarında tazminattan indirimlerde belirsizlik ve yanlışlar 709
XV– İDARİ YARGIDA ÖLÜM NEDENİYLE TAZMİNAT HESAPLARI 710
1– İdari Yargı’da hesaplama yöntemleri 710
2– Tazminat hesabına ilişkin Danıştay kararlarında yanlışlar 711
3– İdari Yargı’da “ortaklaşa sorumluluk” kuralının uygulanmaması yanlışlığı 715
XVI– ÖLÜMLÜ OLAYLARA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI 717
1– Sağlık hizmetlerinde ve tıbbi elatlamalarda hatalardan kaynaklanan ölümler 717
2– Güvenlik ve kolluk güçlerinin hizmet kusurlarından kaynaklanan ölümler 726
3– İmar, bayındırlık, yol yapım bakımı, bina ve yapılarla ilgili sorumluluklardan kaynaklanan ölümlü olaylar 732
4– Trafik ve yol güvenliğinin sağlanmamasından kaynaklanan ölümlü kazalar 734
5– İdarenin sosyal risk ilkesince ölümlü olaylardan sorumluluğu 737
Onüçüncü Bölüm
İDARİ YARGIDA BEDENSEL ZARARLAR NEDENİYLE
TAZMİNAT DAVALARI
I– KONUYA GİRİŞ 741
1– İdari yargıda bedensel zararlar 741
2– İdari Yargı’da geçmişten bugüne uygulamalar 742
II– BEDENSEL ZARARLAR 744
1– Bedensel zararların niteliği ve tazminat isteminin nedenleri 744
2– Bedensel zarar türleri 744
III– GEÇİCİ TAM İŞGÖREMEZLİK 745
1– Tanım 745
2– Geçici işgöremezlik süresi 746
3– Geçici işgöremezlik, geçici güç kaybı olup, tedavi giderleri kapsamında değildir 747
4– Geçici güç kaybı, çalışan–çalışmayan, çocuk–yaşlı herkes için söz konusudur 747
5– Geçici işgöremezlikte öğrencinin yıl kaybetmesi 747
6– Geçici işgöremezlikte bakıcı giderleri 748
7– Hem geçici güç kaybı, hem bakıcı gideri istenemez 749
8– Geçici işgöremezlik zararının değerlendirilmesi 749
9– Geçici işgöremezlik zararının hesaplanması 750
IV– SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK (KALICI SAKATLIK) 751
1– Tanım 751
2– Sürekli işgöremezlik durumu 752
a) Çalışanlar yönünden 752
b) Kendi ev hizmetlerini yapan ev kadınları yönünden 753
c) Yaşlılar, emekliler, bir işi ve kazancı bulunmayanlar yönünden 753
d) Küçük yaşta sakat kalan çocuklar yönünden 754
V– YAŞAM BOYU BAKIM GİDERLERİ 754
1– Tanım 754
2– Yaşam boyu bakım gideri istenmesinin koşulları 755
3– Bakım işinin aile bireyleri için ağır bir külfet oluşturması 755
4– Bakım süresi ve zamanı 757
5– Yaşam boyu bakım giderleri tedavi giderleri kapsamındadır 758
6– Yaşam boyu bakım giderleri nasıl hesaplanmalı 758
7– İdari yargıda yaşam boyu bakım giderleri 758
VI– EKONOMİK GELECEĞİN SARSILMASINDAN DOĞAN KAYIPLAR 759
1– Yasa ve kavram 759
2– Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıp örnekleri 759
a) Mesleğini yapamaz hale gelme 760
b) Mesleğini değiştirmek zorunda kalma 760
c) Erken emekliye sevkedilme 760
d) Beden gücünde eksilme nedeniyle bazı işleri yapamaz hale gelme 761
e) Tedavi ve iyileşme süresi içinde bazı olanak ve fırsatları kaçırmış olma 761
f) Estetik zararların ekonomik geleceğe etkisi 761
g) Ruhsal sarsıntıdan kaynaklanan güç kaybı zararı 762
3– Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zarar hesabı 762
VIII– TEDAVİ GİDERLERİ 765
1– Tedavi giderleri ve kapsamı 765
2– Tedavi giderlerinin kanıtlanması ve hesaplanması 767
IX– CEZA YASASINA GÖRE BEDENSEL ZARARLAR 768
X– BEDEN GÜCÜ KAYIPLARININ TESPİTİ 769
1– Haksız fiillerden kaynaklanan beden gücü kayıplarında uygulanması gereken tek yönetmelik 769
2– Uzmanlara göre beden gücü kayıplarının tespiti 771
3– Yargıtay’ın Yönetmeliklerin yürürlük dönemlerine göre rapor isteme yanlışlığı 772
4– Yetkili sağlık kurulları 773
5– İşgöremezlik dereceleri 773
XI– BEDENSEL ZARARLARIN HESAPLANMASI 775
1– Tazminat hesabına esas bilgiler (hesap unsurları) 775
2– Hesaplama evreleri 775
3– Bedensel zararlarda değer ölçüsü 776
4– Bedensel zararların “parasal” ölçüsü 776
5– Bedensel zararlarda tazminattan indirimler 777
6– Bedensel zararlarda neler indirilmez 779
7– Bedensel zararlarla ilgili hesap raporunun bölümleri 779
XII– İDARİ YARGIDA BEDENSEL ZARARLAR 781
1– Genel olarak 781
2– İdari Yargı’da geçmişteki uygulamalar ve Danıştay’ın yanlış kararları 782
3– İdarenin kamu hukukuna göre sorumluluğu ile özel hukuka göre sorumluluğu arasında, bedensel zararların tazmini yönünden farklı uygulamalar 785
XIII– DANIŞTAY KARARLARINDA “GÜÇ KAYBI” TAZMİNATI 789
1– Son dönem kararlarında bedensel zarar tanımı 789
2– Danıştay kararlarında “güç kaybı” kuramının kabul edilmiş olması 789
3– Çalışan kişiler yönünden aktif dönemde güç kaybı 790
4– Danıştay kararlarında pasif dönemde güç kaybı 792
5– Ekonomik geleceğin kaybında aktif ve pasif dönem hesabı 795
XIV– DANIŞTAY KARARLARINDA BAKIM GİDERLERİ 796
1– Danıştay kararlarına göre “yaşam boyu” bakım giderleri hesabı 796
2– İstek olmasa da bakım giderine hükmedilecektir 797
3– Bakıma muhtaç kişinin aile birliği içinde bakılıyor olması, indirim nedeni olamaz 798
XV– DANIŞTAY KARARLARINDA TEDAVİ GİDERLERİ 799
1– Devletin sağlık hizmetlerinden ve tedavi giderlerinden sorumluluğu 799
2– Danıştay kararlarında tedavi giderleri türleri 799
3– Tedavi giderlerinin değerlendirilmesi 801
XVI– İDARİ YARGIDA BEDENSEL ZARARLARIN HESAPLANMASI 802
1– İdari Yargı’da hesaplama yöntemleri 802
2– Danıştay kararlarında “güç kaybı” hesabı 803
3– Danıştay kararlarında, “ortaklaşa sorumluluk” kuralının uygulanmaması 804
XVII– DANIŞTAY KARARLARINDA KONULARINA VE SORUMLULUK TÜRLERİNE GÖRE BEDENSEL ZARARLAR 807
1– Sağlık ve tedavi hizmetleriyle ilgili kararlar 807
2– İdarenin sorumlu olduğu çeşitli kazalar 809
3– Güvenlikle ve kolluk yetkisinin kullanılmasıyla ilgili kararlar 810
Ondördüncü Bölüm
KAMU GÖREVLİLERİNİN BEDENSEL ZARARLARI VE
TAZMİNAT HAKLARI
I– TANIMLAR 815
1– Kamu görevlileri 815
2– Kamu hizmetlerine geçici olarak katılanlar 816
II– GÖREVLİLERE BAĞLANAN GELİR VE AYLIKLAR 817
1– Geçici ve sürekli işgöremezlik gelirleri 817
2– Malûl sayılma ve malûliyet aylığı bağlama 817
3– Vazife malullüğü aylığı 818
4– Harp malûllüğü aylığı 819
5– Nakdi tazminat ödemeleri 821
6– Terörle Mücadele Kanunu’na göre tazminat ödemeleri 823
III– GÖREVLİLERİN TAZMİNAT HAKLARI 825
1– Bedensel zarara uğrayanların gerçek zararlarını isteme hakları 825
2– Kamu yardımları dışında tazminat istemlerinin yasal ve hukuksal dayanakları 825
3– Mesleki risk ilkesi 826
4– Kamu hizmetlerine katılmada idarenin kusursuz sorumluluğu 826
5– Kamu hizmetine geçici olarak katılanların uğradıkları zararlar 827
6– Tazminattan indirimler 827
7– Tazminattan indirimler nasıl yapılacak 829
8– Sigortalının “malûliyet aylığı” tazminattan indirilmez 829
9– Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ödemeleri tazminattan indirilmez 830
Onbeşinci Bölüm
ÖLÜM VE BEDENSEL ZARARLAR NEDENİYLE MANEVİ
TAZMİNAT İSTENMESİ
I– KONUYA GİRİŞ 831
1– Adli ve idari yargıda manevi tazminat kararları 831
2– Manevi tazminatta ölçüsüzlüğün nedenleri 832
3– Manevi zarar ve manevi tazminat tanımları 833
4– Manevi tazminat isteminin haklı nedenleri 834
II– MANEVİ TAZMİNATIN ANLAMI, AMACI VE İŞLEVİ 836
1– Tatmin görüşü 836
2– Telafi görüşü 838
3– Ceza görüşü 841
4– Caydırıcılık görüşü 842
5– Manevi tazminat konusundaki görüşlerin değerlendirilmesi 843
III– KİMLER MANEVİ TAZMİNAT İSTEYEBİLİR 846
1– Ölenin yakınlarının manevi tazminat istekleri 846
2– Bedensel zarara uğrayanın manevi tazminat isteği 849
3– Yaşam boyu bakıma muhtaç kişinin manevi zararı 852
4– Yaşam boyu bakım işini üstlenen aile bireylerinin manevi tazminat hakları 853
5– Ağır bedensel zararlarda “yakınların” manevi tazminat isteyebilmeleri 854
IV– DANIŞTAY KARARLARINDA MANEVİ TAZMİNAT 871
V– İDARİ YARGIDA MANEVİ TAZMİNAT NASIL İSTENMELİ 889
1– Maddi tazminat gibi, manevi tazminat için de harca esas “simgesel” bir değer belirtilerek istekte bulunulup, karar aşamasında manevi tazminat artırılabilir 889
2– Madde hükmünde maddi–manevi tazminat ayrımı yapılmamıştır 889
3– Bilim çevrelerinde, belirsiz alacak davasında manevi tazminatın, harca esas simgesel bir değer belirtilerek istenebileceğine ilişkin görüşler 891
4– Manevi tazminat miktarı başlangıçta açıklanırsa ölçüsüz bir istek olur 893
5– Manevi tazminat için ayrı bir dava açılması usul ekonomisine aykırı olacaktır 894
6– Yargıtay ve Danıştay, manevi tazminatın belirsiz alacak (belirsiz tam yargı) davası biçiminde açılmasını kabul etmelidirler 894
7– Hakimin takdiri 896
VI– MANEVİ TAZMİNATA ÖLÇÜ ARAYIŞI 898
1– Manevi tazminata ortak bir ölçü bulunabilir mi? 898
2– Manevi tazminat, maddi tazminat benzeri bir yöntemle hesaplanabilir mi? 899
3– Manevi tazminat nasıl hesaplanacak, ölçüsü ne olacaktır? 899
4– Manevi tazminata ölçü ararken dikkate alınması gereken hususlar 900
5– Yargıcın gözönünde bulundurması gereken özel durumlar neler olabilir? 901
6– Manevi tazminatın belirlenmesinde gözönünde bulundurulacak hususlar 903
a) Suçun ve eylemin niteliği 903
b) Olayın ve eylemin ağırlığı 903
c) Zarar görenin ve zarar verenin kişilikleri 904
d) Zarar görenin zararın doğmasında veya artmasında etkili olmasının dikkate alınması gereği 904
e) Meslek yaşamının sona ermesi ve ekonomik geleceğin sarsılmasında ölçü 905
7– Manevi tazminatın, maddi tazminat gibi hesaplanması önerimiz 906
Onaltıncı Bölüm
DANIŞTAY’IN SON DÖNEM KARARLARININ İNCELENMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
I– GENEL DEĞERLENDİRMELER 909
1– Beden gücü kayıplarına ilişkin kararlar hakkında 909
2– Ölüm nedeniyle destekten yoksunluğa ilişkin kararlar hakkında 913
3– Tazminat hesaplarıyla ilgili kararlar hakkında 915
4– Dava değerinin artırılmasına ilişkin kararlar hakkında 920
5– Dava değerinin artırımında faiz başlangıcına ilişkin kararlar hakkında 922
6– Sürelere ilişkin kararlar hakkında 924
7– Kusur ve sorumluluğa ilişkin kararlar hakkında 927
8– Görev sırasında trafik kazası geçirenler hakkında çelişkili kararlar 930
9– Tıbbi hatalarla ilgili kararlar hakkında 932
10– Terörle ilgili kararlar hakkında 933
II– BEDEN GÜCÜ KAYBINA VE HESAPLANMASINA İLİŞKİN KARARLAR 934
III– DESTEKTEN YOKSUNLUĞA İLİŞKİN KARARLAR 961
IV– DAVA DEĞERİNİN ARTIRILMASINA İLİŞKİN KARARLAR 976
V– FAİZ BAŞLANGICINA İLİŞKİN KARARLAR 981
VI– SÜRELERE İLİŞKİN KARARLAR 990
VII– KUSUR VE SORUMLULUĞA İLİŞKİN KARARLAR 998
VIII– TRAFİK KAZALARINDA İDARENİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU 1014
IX– KANUN YARARINA BOZMA 1018
X– DEPREMLE İLGİLİ KARARLAR 1020
XI– SU BASKINLARIYLA İLGİLİ KARARLAR 1027
XII– TIBBİ HATALARLA İLGİLİ KARARLAR 1033
XIII– TERÖRLE İLGİLİ KARARLAR 1057
Onyedinci Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARLARI
I– TIBBİ HATALARLA İLGİLİ KARARLAR 1073
III– ANAYASA MAHKEMESİ İNCELEMESİ 1075
IV– ANAYASA MAHKEMESİ’NCE VARILAN SONUÇ 1080
II– BEDEN GÜCÜ KAYBINA İLİŞKİN KARARLAR 1104
III– İDARİ YARGIDA SÜRE YÖNÜNDEN DAVANIN REDDİNİN YANLIŞLIĞINA İLİŞKİN KARAR 1118
IV– YARGILAMANIN UZUN SÜRMESİNE, MAHKEMEYE ERİŞİM VE ADİL YARGILANMA HAKKINA İLİŞKİN KARARLAR 1125
Onsekizinci Bölüm
ÖLÜM VE BEDENSEL ZARARLAR NEDENİYLE TAZMİNAT HESAPLARI
I– GENEL OLARAK 1179
1– İnsan zararlarının hukuksal niteliği 1179
2– İnsan zararlarının parasal değerlendirmesi nasıl yapılmalıdır 1179
3– Yasalarda tazminat ilkeleri 1181
II– TAZMİNAT HESAPLAMA İLKELERİ 1182
1– Haksız eylemlerde zarar başlangıcı olay tarihidir 1182
2– Gerçek belli iken varsayımlara dayanılamaz 1182
3– Tazminat, yaşam sürelerinin sonuna kadar hesaplanmalıdır 1183
4– Zarar görenlerin, olayla ilgisi bulunmayan kazanımları ve edinimleri, zarar hesabıyla ilişkilendirilmez ve tazminattan düşülmez 1184
5– Zararın, zarar görenin kendi imkânlarıyla giderilmesi, sorumluluğu ortadan kaldırmaz 1185
III– HESAP UNSURLARI 1185
1– Ölüm nedeniyle destekten yoksunlukta hesap unsurları 1185
2– Bedensel zararlarda hesap unsurları 1186
IV– ZARAR SÜRELERİNİN BELİRLENMESİ 1187
1– Genel olarak 1187
2– Yaşam tabloları 1187
3– Yaşam (zarar) süreleri, olay tarihine göre belirlenmelidir 1190
4– Destekten yoksunlukta, zarar süresi, desteğin yaşam süresiyle sınırlıdır 1190
5– Çocukların destekten yoksunluk süreleri 1191
6– Küçük yaşta ölen çocukların ana babalarına destekliğinde süreler 1192
7– Beden gücü kayıplarında zarar süreleri 1192
V– TAZMİNATIN (PARASAL) DEĞER ÖLÇÜSÜ 1193
1– Genel olarak 1193
2– Tazminat hesaplarına esas alınacak veya alınamayacak “parasal” değerler 1194
3– Kazanç belirlemede dikkate alınacak hususlar 1195
4– Destekten yoksunlukta “parasal” ölçü 1196
5– Bedensel zararlarda “parasal” ölçü 1197
VI– PARASAL DEĞERLENDİRMEDE HESAPLAMA EVRELERİ 1197
1– Aktif dönem 1197
2– Pasif dönem 1200
3– İşlemiş dönem–işleyecek dönem ayrımı 1201
VII– HESAP FORMÜLLERİ 1202
1– Genel olarak 1202
2– Zarar hesaplarında formüllerin anlamı ve işlevi 1203
3– İnsan zararlarının hesabında formüllerin kullanılması 1203
4– Devre sonu mu, devre başı mı tartışması 1205
5– Formüller konusunda kurumlar arası uyum sağlamanın gerekliliği 1206
6– Yargı’da geçmişten bugüne hesap formülleri 1206
7– Sigortalarda hesaplama yöntemleri ve formüller 1209
8– Sosyal Sigortalarda gelir bağlama ve peşin değer formülleri 1211
VIII– TAZMİNATIN HESAPLANMASI 1213
1– Destek tazminatının hesaplanması 1213
2– Bedensel zararların hesaplanması 1214
IX– DESTEKTEN YOKSUNLUK HESABINDA RAPOR PLANI 1215
1– Birinci bölüm: Tazminat hesabına esas bilgiler (Hesap unsurları) 1215
2– İkinci bölüm: Tazminat hesabına esas kazançların ve parasal değerlerin hesaplanması 1215
3– Üçüncü bölüm: Tazminat hesabı 1216
4– Dördüncü bölüm: Tazminattan indirimler 1216
5– Değişik durumlar 1216
6– İnceleme ve değerlendirmelerde dikkat edilecek hususlar 1217
X– BEDENSEL ZARARLARDA RAPOR BÖLÜMLERİ 1219
1– Birinci bölüm: Tazminat hesabına esas bilgiler (Hesap unsurları) 1219
2– İkinci bölüm: Tazminat hesabına esas kazançların ve parasal değerlerin hesaplanması 1219
3– Üçüncü bölüm: Tazminat hesabı 1219
4– Dördüncü bölüm: Tazminattan indirimler 1219
5– Açıklamalar 1220
EK BÖLÜMLER
EK BÖLÜM – I: DAVA DİLEKÇESİ ÖRNEKLERİ 1223
EK BÖLÜM – II: TAZMİNAT HESABI RAPOR ÖRNEKLERİ 1245
EK BÖLÜM – III: TAZMİNAT HESAPLARI İÇİN TABLOLAR 1267
Yararlanılan Kitaplar ve Yazılar 1279
Kavramlara Göre Arama Dizini 1289