İdari Yargılama Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
Birinci Bölüm
İDARENİN DENETLENMESİ VE YARGISAL DENETİM
I. YARGI İŞLEVİ, İDARİ YARGI VE TÜRK İDARİ YARGISI 19
A. İdarenin Denetlenmesi ve İdarenin Yargısal Denetimi 19
1. Genel Olarak İdarenin Denetlenmesi 19
2. İdarenin Yargı Dışı Denetimi 22
a. İdarenin İç Denetimi 24
b. İdarenin Dış Denetimi 26
3. İdarenin Yargısal Denetimi, Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 31
a. Genel Olarak İdarenin Yargısal Denetimi 31
b. Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı İlkesi 34
b1. Hâkimin Çekinmesi ve Hâkimin Reddi 39
b1a. Hâkimin Çekinmesi (Hâkimin Davaya Bakmasının Yasak Olması) 40
b1b. Hâkimin Reddi 41
b2. Çekilme ve Reddin Karara Bağlanması 46
B. İdari Yargıya İlişkin Genel Bilgiler 49
C. Türkiye’de İdari Yargı Teşkilatının Yapısı ve İşleyişinin Tarihsel Gelişimi 55
D. Türk İdari Yargısının Genel Özellikleri 58
E. İdari Yargılama Hukukunun Özellikleri 62
1. İdari Yargıda Geçerli Olana Anayasal Yargılama İlkeleri 65
a. Usul Ekonomisi İlkesi 65
b. Adil Yargılanma Hakkı 68
c. Aleni Yargılama ve Gerekçe İlkesi 69
2. İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda Öngörüler İlkeler 74
a. Yazılılık ve Evrak Üzerinde İnceleme İlkesi 74
b. Delil Serbestîsi İlkesi 75
c. Re’sen İnceleme (Kendiliğinden Araştırma/Tetkik) İlkesi 78
d. Yerindelik Denetimi Yapılamaması İlkesi 88
e. Hukuk Muhakemesi Kanunu’na Yapılan Atıfların İdari Yargının Bünyesine Uygunluğu Ölçüde Uygulanması İlkesi 91
f. Taleple Bağlılık İlkesi 93
3. İçtihadın Öngördüğü İlke: Usuli Kazanılmış (Müktesep) Hak İlkesi 93
4. İdari Yargılama Usulü İlkeleri ve Delil Tespiti 97
II. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI VE DENETİM SINIRI 102
A. İdari Yargının Görev Alanına Giren ve Görev Alanı Dışında Kalan Konular 102
B. İdari Yargının Görev Alanının Belirlenmesinde Kullanılan Ölçütler 114
1. Kamu Gücü Ölçütü 114
2. Kamu Hizmeti Ölçütü 115
3. Karma Ölçüt 116
C. İdari Yargının Denetiminin Sınırı 117
1. Genel Olarak 117
2. Yasama Kısıntısı 118
3. Yargı Yetkisinin Kullanılmasına Getirilen Sınırlamalar 120
a. Genel Olarak 120
b. Anayasa’nın 125. Maddesi Düzenlemesinin Anlam ve Kapsamı 124
İkinci Bölüm
TÜRK HUKUKUNDA YARGI KOLLARI VE İDARİ YARGI
I. GENEL AÇIKLAMALAR 133
II. ANAYASA YARGISI: ANAYASA MAHKEMESİ 135
A. Anayasa Mahkemesi’nin Oluşumu 137
B. Anayasa Mahkemesi’nin Görev ve Yetkileri 137
1. Temel Görev ve Yetkisi: Bazı Normların Anayasaya Uygunluğunun Denetlenmesi (Denetim Yolları) 138
a. Soyut Norm Denetimi (İptal Davası, Dava Yolu) 138
b. Somut Norm Denetimi (İtiraz Davası, Def’i Yolu) 139
c. Bireysel Başvuru Yolu (Anayasa Şikâyeti) 140
c1. Bireysel başvurunun koşulları 141
c2. Bireysel başvuru üzerine verilen kararın sonuçları 142
2. Anayasa Mahkemesi Kararları 142
C. Anayasa Mahkemesi’nin İçyapısı ve Çalışma Düzeni 144
III. ADLİ YARGI 145
A. Adli Yargıda İlk Derece Mahkemeleri 145
a. Hukuk Mahkemeleri ve Türleri 145
b. Ceza Mahkemeleri ve Türleri 147
B. Ara Derece (İstinaf) Mahkemeleri: Bölge Adliye Mahkemeleri 149
C. Üst Derece (Temyiz) Mahkemesi: Yargıtay 150
1. Hukuk Usulünde Temyiz Yolu 152
2. Ceza Usulünde Temyiz Yolu 152
IV. İDARİ YARGI 153
A. İlk Derece Mahkemeleri 153
1. İdare Mahkemeleri 154
2. Vergi Mahkemeleri 155
B. Bölge İdare Mahkemeleri (=İstinaf Mahkemeleri) 155
1. Genel Olarak 155
2. Bölge İdare Mahkemeleri ve Dairelerinin Görevleri 157
3. Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu 159
4. Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerine İlişkin Çeşitli Hükümler 160
C. İdari Yargı Düzeninin Üst Derece Mahkemesi (Yüksek Mahkemesi): Danıştay 161
1. Tarihi 161
2. Oluşumu 165
a. Danıştay Üyelerinin Nitelikleri ve Görevleri 166
b. Danıştay Üyelerinin Seçimi 167
c. Danıştay Meslek Mensuplarının Görevleri ve Görevinin Sona Ermesi 167
d. Danıştay’ın Yardımcı Görevlileri: Tetkik Hâkimleri ve Savcılar 169
e. Danıştay’ın Karar Organları 170
3. Danıştay’ın İlk Derece Mahkemesi Olarak Baktığı Davalar 178
V. UYUŞMAZLIK YARGISI: ADLİ VE İDARİ YARGI KOLLARI ARASINDAKİ GÖREV VE HÜKÜM UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ 180
A. Genel Olarak 180
B. Uyuşmazlık Mahkemesi’nin Yetkileri 182
1. Görev Uyuşmazlığı 182
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığı 182
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 183
2. Hüküm Uyuşmazlığı 184
C. Uyuşmazlık Çıkarılamayacak Durumlar ve Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Sonuçları 185
VI. SEÇİM YARGISI: YÜKSEK SEÇİM KURULU 185
A. Kuruluşu 185
B. Görev ve Yetkileri 187
C. Mahkeme Niteliği 187
VII. HESAP YARGISI: SAYIŞTAY 189
A. Kuruluşu, Yapısı ve İşleyişi 189
B. Görev ve Yetkileri 193
C. Sayıştay’ın Yargısal Görevlerini Yerine Getirme Usulü 195
1. Ön İnceleme (Denetim ve Raporlama) Aşaması 196
2. Yargılama Aşaması 197
3. Kanun Yolları Aşaması 199
a. Temyiz 199
b. Yargılamanın İadesi 199
c. Karar Düzeltilmesi 200
4. Hesap Yargılamasına İlişkin Diğer Hususlar 201
Üçüncü Bölüm
İDARİ YARGILAMA USULÜNDE DAVA TÜRLERİ
I. İPTAL DAVASI VE YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARI 204
A. İptal Davası Tanımı ve Özellikleri 204
B. İptal Davasının Ön Koşulları 215
1. İptal Davasında Göreve İlişkin Koşullar 215
2. Bağlantılı Davalar 218
3. İptal Davasında Yetkiye İlişkin Koşullar 223
a. Genel Yetki Kuralı 223
b. Özel Yetki Kuralları 225
b1. Kamu Görevlilerine İlişkin Özel Yetki Kuralları 225
b2. Taşınmaz Mallara İlişkin Özel Yetki Kuralları 226
b3. Taşınmaz Mallara İlişkin Özel Yetki Kuralları 226
4. İptal Davasında Süreye İlişkin Koşullar 227
5. İptal Davasının Konusuna İlişkin Koşullar 236
6. İptal Davasının Davacıya İlişkin Koşulları 237
7. İptal Davasının Davalıya İlişkin Koşulları 249
8. İptal Davasının Biçimine (Şekline) İlişkin Koşullar 251
9. İptal Davasının Esasına İlişkin Koşullar 251
C. İptal Davasının Sonuçları 252
1. İptal Davasının Reddedilmesinin Sonuçları 252
2. İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları 253
D. İptal Davasının Esasın İncelenmesi 254
1. İdari İşlemlerin Tanımı ve Özellikleri 254
a. Tanım 257
b. İdari İşlemlerin Özellikleri 260
b1. İdari İşlemler Kural Olarak İdari Makamlar Tarafından Kamu Gücüne Dayanılarak Yapılır 260
b2. İdari İşlemler Tek Yanlı İrade Açıklamasıdır 261
b3. İdari İşlemler İcrailik (Etkili Karar Olma, Lazimul İcra) Niteliğini Taşır ve Re’sen İcra Edilebilir 262
b4. İdari İşlemler Hukuka Uygunluk Karinesinden Yararlanır ve Yargısal Denetime Tabidir 267
2. İdari İşlemin Unsurları 268
a. Yetki Unsuru 268
a1. Yetki Çeşitleri 270
a1a. Kişi Yönünden Yetki 270
a1aa. Fiili Memur Teorisi 270
a1ab. Vekâlet 271
a1ac. Yetki ve İmza Devri 272
a1b. Konu Yönünden Yetki 274
a1c. Yer Yönünden Yetki 274
a1d. Zaman Yönünden Yetki 274
a2. Yetkide Paralellik İlkesi 275
a3. Yetki Unsurunda Sakatlık Halleri 277
a3a. Fonksiyon (Görev) Gaspı 277
a3b. Yetki Gaspı 280
a3c. Yetki Tecavüzü (Aşımı) 281
b. Şekil (Biçim, Usul ve Prosedür) Unsuru 282
c. Sebep (Neden) Unsuru 287
d. Konu Unsuru 290
e. Amaç (Maksat) Unsuru 291
f. Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki 294
3. İdari İşlemlerin Sona Ermesi 297
a. İdari İşlemi Yapan İdarenin İradesi Dışında Gerçekleşen Sona Erdirici Nedenler 297
a1. Hukuki Nedenler 297
a2. Fiili Nedenler 298
b. İdari İşlemin Kendiliğinden Sona Ermesi 298
c. İdari İşlemi Yapan İdarenin İradesine Bağlı Olarak Gerçekleşen Sona Erdirici Nedenler 298
c1. Geri Alma 298
c2. Kaldırma (İlga) 300
c3. Değiştirme 301
c4. Düzeltme 302
E. Yürütmeyi Durdurma Kararı 302
1. Yürütmenin Durdurulması Kararının Verilmesinin Şekli Koşulları 311
2. Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilmesinin Esasa İlişkin Koşulları 315
3. Temyiz veya İstinaf İstemlerinde Yürütmenin Durdurulması 319
4. Yürütmeyi Durdurma Kararlarının Hukuki Niteliği 320
5. Yürütmeyi Durdurma İstemleri Hakkında Verilen Kararların Denetimi 326
II. TAM YARGI DAVASI 328
A. İptal Davalarının Tam Yargı Davaları ile Karşılaştırılması 329
B. Tam Yargı Davalarının Ön Koşulları 330
C. Tam Yargı Davalarında Yetkili Yargı Yerleri 330
D. Tam Yargı Davalarının Konusuna İlişkin Koşulları 331
E. Tam Yargı Davalarının Davacıya İlişkin Koşulları 334
F. Tam Yargı Davalarının Davalıya İlişkin Koşulları 335
G. Tam Yargı Davalarının Biçime (Şekle) İlişkin Koşulları 335
H. Tam Yargı Davalarının Süreye İlişkin Koşulları 336
I. Tam Yargı Davasının Esası ve Sorumluluk Nedenleri 342
1. Genel Olarak İdarenin Sorumluluğu 342
2. İdarenin Sorumluluğun Şartları 347
a. İdari Davranış 347
b. Zarar 347
b1. Zarar, Gerçek ve Kesin Olmalıdır 353
b2. Zarar Özel Olmalıdır 354
b3. Zarar, Meşru Bir Menfaat ya da Hakka Yönelik Olmalıdır 354
b4. Zarar, Maddi ya da Manevi Nitelikte Olabilir 354
b5. Zarar, Parayla Takdir Edilebilen Bir Zarar Olmalıdır 354
b6. Zarar, Anormal Olmalıdır 357
c. Nedensellik Bağı (Sebep–Sonuç İlişkisi, İlliyet Bağı/Rabıtası) 358
3. Sorumluluğun Kalkması veya Azalması 359
a. Zorlayıcı Nedenler (Mücbir Sebep, Force Majeur) 359
b. Beklenmeyen Durumlar (Umulmayan Hal, Kaza, Cas Fortuit) 361
c. Zarar Görenin Kusuru 361
d. Üçüncü Kişinin Kusuru 363
4. Hizmet Kusuru 363
a. Hizmet Kusurunun Özellikleri 369
a1. Hizmet Kusuru, Nesnel (Objektif Niteliği Haiz) ve Anonimdir 369
a2. Hizmet Kusuru, Genel ve Asli Sorumluluk Türüdür 371
a3. Hizmet Kusuru, Olaylara Göre Değişen, Esnek Bir Kavramdır 371
b. Hizmet Kusuru Sayılan Haller 371
b1. Hizmetin Kötü İşlemesi 372
b2. Hizmetin Geç İşlemesi 373
b3. Hizmetin Hiç İşlememesi 374
c. Hizmet Kusuru– Kişisel (Şahsi) Kusur Ayrımı 375
5. İdarenin Kusursuz Sorumluluğu 381
a. Risk İlkesi (Muhataralı Faaliyet, Tehlike Sorumluluğu, Hasar Kuramı) 384
a1. Mesleki Risklerden Doğan Sorumluluk 385
a1a. Daimi Kamu Görevlilerinin Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk 386
a1b. Geçici Olarak Kamu Görevlerine Katılanların Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk 387
a2. Sosyal Risk İlkesi 387
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi 390
c. Bayındırlık Hizmetlerine Katılanların Özel Durumuna Göre Sorumluluk 392
d. Hukuka Uygun İdari İşlemlerden Dolayı Sorumluluk 392
İ. Tam Yargı Davalarının Sonuçları 393
Dördüncü Bölüm
İDARİ YARGI DAVALARINDA UYUŞMAZLIĞIN
YARGILAMA SÜRECİ
I. İDARİ YARGI DAVALARININ İNCELENMESİ 395
II. DİLEKÇELERDE YER ALACAK HUSUSLAR, VERİLECEĞİ MERCİİLER VE DİLEKÇELERİN MAHKEME TARAFINDAN ALINMASI USULÜ 396
III. DİLEKÇELER ÜZERİNDE İLK İNCELEME 400
A. Görev ve Yetki 401
B. İdari Merci Tecavüzü 403
C. Ehliyet 404
D. İdari Davaya Konu Olacak Kesin ve Yürütülmesi Gereken Bir İşlem Olup Olmadığı 405
E. Süre Aşımı 408
F. Husumet 411
G. Dilekçede Eksiklik Olup Olmadığı 412
H. Tek Dilekçeyle Birden Fazla İşleme Karşı Dava Açılması ve Birden Fazla Kişinin Ortak Dilekçeyle Dava Açması 412
IV. DAVA SÜRECİ 417
V. AÇIKLAMA VE YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ 420
VI. DAVA AÇMANIN HUKUKSAL SONUÇLARI 422
VII. İVEDİ YARGILAMA USULÜ 425
A. İvedi Yargılama Usulü Uygulaması 430
1. Dava Açma Süresi 430
2. Üst Makama Başvuru 430
3. İlk İnceleme ve Savunma 431
4. Yürütmeyi Durdurma Kararı 431
B. Karar Verme Aşaması 431
C. Temyiz Aşaması 431
Beşinci Bölüm
KARARLARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI (KANUN YOLLARI)
I. OLAĞAN BAŞVURU YOLLARI (OLAĞAN KANUN YOLLARI) 439
A. İstinaf 439
1. Genel Olarak 439
2. İstinaf Kanun Yolunun Temyizden Farkları 443
3. İstinafa Konu Edilemeyecek Kararlar 444
4. İstinafa Başvuruda Bulunabilecekler 445
5. İstinaf Nedenleri 448
6. İstinaf Başvurusunun Süresi ve Şekli 449
7. İstinaf Yoluna Başvurulmasının Mahkeme Kararlarının İcrasına Etkisi 450
8. İstinaf İncelemesi Sonucu Verilebilecek Kararlar 451
B. Temyiz 452
1. Temyiz Edilemeyecek Kararlar 454
2. Temyiz Edilebilecek Davalar ve Başvuru Süreleri 455
3. Temyiz Başvurusunun Şekli 456
4. Temyiz İncelemesi Sonucu Verilebilecek Kararlar 457
II. OLAĞANÜSTÜ BAŞVURU YOLLARI (OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI) 458
A. Kanun Yararına Temyiz 459
B. Yargılamanın Yenilenmesi 466
III. KARARLARIN UYGULANMASI 473
Yararlanılan ve Başvurulabilecek Temel Kaynaklar 479
Kavramlar Dizini 497