İdari Yargılama Hukuku

Ramazan ÇAĞLAYAN

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Odördüncü Baskıya Önsöz 7
Önsöz 9
Genel Plan 13
Kısaltmalar 33
Giriş 35
Birinci Kısım
İDÂRÎ YARGININ GELİŞİMİ, TÜRK YARGI TEŞKÎLÂTI VE
GÖREV ALANI
Birinci Bölüm
İDÂRÎ YARGININ GELİŞİMİ VE TÜRK YARGI TEŞKÎLÂTININ
GENEL GÖRÜNÜMÜ
I. İDÂRENİN YARGISAL DENETİMİNDE SİSTEMLER VE İDÂRÎ YARGININ GEREKLİLİĞİ 41
A. İdârenin Yargısal Denetiminde Sistemler 41
1. Yargı Birliği Sistemi 41
2. Yargı Ayrılığı Sistemi (İdârî Rejim) 42
a. İdârî Rejimin Unsurları 42
b. İdârî Yargı Sisteminde Farklı Uygulamalar 43
B. İdârî Yargının Gerekliliği 44
II. İDÂRÎ YARGININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 46
A. Fransa’da İdârî Yargının Doğuşu 46
1. İdârî Yargının İhdası 46
a. Conseil d’État’nın Kurulması 47
b. Vilâyet Konseylerinden İdâre Mahkemelerine 49
2. İdârî Dâvâların Ortaya Çıkışı 50
a. İptal Dâvâsının Ortaya Çıkışı 50
b. Tam Yargı Dâvâsının Ortaya Çıkışı 51
B. Türkiye’de İdârî Yargının Gelişimi 52
1. Osmanlı Klâsik Dönemi 53
2. Osmanlı Modern Dönemi 60
a. Şûrâ–yı Devletin Kurulması 61
b. Taşra Meclisleri ve Yargılama Yetkisinin Gelişimi 64
3. Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmeler 66
a. 1920–1924 Dönemi 66
b. Şûrâ–yı Devletin Yeniden Kuruluşu 68
c. Tam Yargı Dâvâları ve İdârenin Sorumluluğunun Doğuşu 69
d. 1961 Anayasasında Danıştay 71
e. 1982 Sonrası İdârî Yargı 71
4. İl İdâre Kurullarından İdâre Mahkemelerine 72
III. TÜRK YARGI SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 73
A. 1982 Anayasasına Göre Yargı Teşkîlâtı 73
1. Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi 74
2. Adlî Yargı: Yargıtay 75
3. İdârî Yargı: Danıştay 76
4. Uyuşmazlık Mahkemesi 76
B. Niteliği Tartışmalı Kuruluşlar 77
1. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 77
2. Sayıştay 79
3. Yüksek Seçim Kurulu 82
İkinci Bölüm
TÜRK İDÂRÎ YARGI TEŞKÎLÂTI
I. DANIŞTAY 84
A. Danıştay’ın Yapısı ve İşleyişi 84
1. Danıştay Anayasal Bir Kurumdur 84
2. Danıştay Personeli ve Atama Usûlü 84
a. Danıştay Üyelerinin Nitelikleri ve Atanması 85
b. Savcılar ve Tetkik Hâkimleri 86
3. Danıştay ve Personelinin Hukûkî Statüsü 86
4. Danıştay’ın Yönetimi 87
a. Danıştay Başkanı 88
b. Danıştay Başsavcısı 88
c. Dâire Başkanları 88
5. Danıştay’ın Karar Mercileri ve Usûlleri 89
a. Dâireler 89
b. Danıştay Genel Kurulu 91
c. İdârî İşler Kurulu 92
d. İdârî ve Vergi Dâvâ Dâireleri Kurulları 92
e. İçtihatları Birleştirme Kurulu 94
f. Başkanlar ve Başkanlık Kurulu 95
B. Danıştay’ın Görevleri 97
1. Danıştay’ın İdârî Görevleri 97
2. Danıştay’ın Yargısal Görevleri 100
a. Danıştay’ın Temyiz Görevi 100
b. Danıştay’ın İstînaf Görevi 100
c. Danıştay’ın İlk Derece Mahkemesi Görevi 100
II. BÖLGE İDÂRE MAHKEMELERİ 103
A. Bölge İdâre Mahkemelerinin Kuruluş ve İşleyişi 104
1. Bölge İdâre Mahkemelerinin Kuruluşu ve Yapısı 104
2. Bölge İdâre Mahkemelerinin İşleyişi 107
B. Bölge İdâre Mahkemelerinin Görevleri 110
III. İDÂRE VE VERGİ MAHKEMELERİ 110
A. Mahkemelerin Kuruluşu ve İşleyişi 111
1. Mahkemelerin Kuruluşu 111
2. Mahkemelerin İşleyişi 111
3. Mahkemelerin Personeli 112
B. Mahkemelerin Görevleri 115
Üçüncü Bölüm
İDÂRÎ YARGININ GÖREV ALANI VE UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
I. İDÂRÎ YARGININ GÖREV ALANI 117
A. İdârî Yargının Görev Alanının Anayasal Korunması 117
1. Görev ve Yetki Kavramları 117
2. Anayasa ve İdârî Yargının Görev Alanı 118
a. Öğretideki Yaklaşımlar 118
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 119
B. İdârî Dâvâ Kavramı ve İdârî Yargının Görev Alanının Tespitinde Ölçütler 121
1. İdârî Dâvâ Kavramı 121
2. İdârî Yargının Görev Alanının Tespitinde Kıstaslar 122
a. Kamu Gücü Kıstası 122
b. Kamu Hizmeti Kıstası 124
c. İdârî İşlev Kıstası 125
II. İDÂRÎ YARGININ GÖREV ALANINA GİREN VE GİRMEYEN KONULAR 125
A. İdârî Yargının Görev Alanına Giren Konular 126
1. Organik Anlamda İdârenin İdârî Faâliyetleri 126
2. Özel Hukuk Kişilerinin İdârî Nitelikteki Faâliyetleri 126
3. Yasama ve Yargı Organlarının İdârî İşleve Giren Faâliyetleri 128
a. Yasama Organının İdârî İşleve Giren Faâliyetleri 128
b. Yargı Organının İdârî İşleve Giren Faâliyetleri 130
4. İktisadî Kamu Kurumlarının Kamu Hukûkuna Tâbi Faâliyetleri 133
5. İdârenin Ekonomik Kolluk İşlemleri 134
6. Karayolları Trafik Kânunu Uygulamasından Doğan Bâzı İşler 135
B. İdârî Yargının Görev Alanına Girmeyen Konular 136
1. Yasama ve Yargı İşlevine Giren Konular 136
2. Hükûmet İşlemleri 137
3. Kânunla Adlî Yargının Görevli Kılındığı Konular 140
4. İktisadî Kamu Kurumlarının Özel Hukûka Tâbi Faâliyetleri 143
5. Kamu Görevlilerinin Tazmînat Sorumluluğu 144
6. İdârenin Kişilere Karşı Açacağı Dâvâlar 146
7. İdârece Yapılan Haksız Ödemelerin Geri Alınması 147
8. İdârenin Yargı Alanına İlişkin İşlemleri 147
9. Fiilî Yol Uygulaması Sonucu Çıkan Uyuşmazlıklar 150
10. İdârenin Taşıt Araçlarının Sebep Olduğu Kazâlardan Doğan Dâvâlar 152
11. Trafik İdârî Para Cezâları 153
12. İdârenin Özel Hukuk Eylemlerinden Doğan Dâvâlar 153
III. İDÂRÎ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE YARGI DIŞI YÖNTEMLER 155
A. Tahkim Usûlü 155
1. Genel Olarak Tahkim Usûlü 158
2. Tahkim Usûlüne Başvurmanın Nedenleri 159
3. İdârî Sözleşmelerde Tahkim 160
B. Sulh Usûlü 162
1. Genel Olarak Sulh Usûlü 162
2. İdârenin Taraf Olduğu Uyuşmazlıklarda Sulh Usûlü 163
IV. YARGI DÜZENLERİ ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN GİDERİLMESİ 166
A. Yargı Düzenleri ve Uyuşmazlık Mahkemesi 166
1. Yargı Düzenlerinin Görev Alanları 166
2. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi 166
B. Uyuşmazlık Türleri ve Giderilmesi 167
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma 168
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarmanın Şartları 168
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma ve Çözüm 171
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 173
a. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Şartları 174
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Çözüm Usûlü 177
3. Olumlu Görev Uyuşmazlığı 178
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Şartları 179
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Çözüm Usûlü 179
4. Yargı Mercilerinin Uyuşmazlık Mahkemesine Başvurmaları 180
a. İlk Derece Mahkemelerinin Başvurusu 181
b. Temyiz Mercilerinin Başvurusu 182
5. Hüküm Uyuşmazlığı 184
a. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları 184
b. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi 186
C. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları 187
V. YARGILAMA YETKİSİNİN KAPSAMI VE SINIRI 188
A. Yargılama Yetkisinin Kapsamı 188
1. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 189
2. Yüksek Askerî Şûrâ Kararları 190
3. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları 192
4. Yüksek Seçim Kurulu Kararları 193
5. Uyarma ve Kınama Cezâları 194
6. Olağanüstü Hâldeki İdârî İşlemler 194
7. Bâzı Kânunlardaki Kısıtlamalar 195
8. Yürütmenin Durdurulması Karârında Kısıtlamalar 197
B. Yargılama Yetkisinin Sınırı 199
1. Hukûka Uygunluk Denetimi 199
2. Takdir Yetkisi, Yerindelik ve Yargısal Denetim 202
İkinci Kısım
İDÂRÎ YARGILAMA USÛLÜNDE YARGILAMANIN AŞAMALARI
Dördüncü Bölüm
YARGILAMANIN AŞAMALARI
I. İDÂRÎ YARGILAMA USÛLÜNÜN GENEL İLKELERİ 223
A. İdârî Yargılama Usûlünün Kaynakları 223
1. İdârî Yargılama Hukûkunun Temel Kaynakları 223
2. Tartışmalı Hususlar 224
a. Hukuk Muhâkemeleri Kânunu’na Açıkça Yollamada Bulunulmayan Hâller 224
b. Hukuk Muhâkemeleri Müesseselerinin İdârî Yargıda Uygulanabilirliği 228
c. İdârî Yargının Özel Hukuk Kurallarına Başvurulabilmesi 228
B. İdârî Yargılama Usûlünün Özellikleri ve İlkeleri 231
1. Yazılılık İlkesi 231
2. Basit ve Az Masraflı Oluşu 232
3. Savcılık Kurumu 233
4. Tasarruf İlkesi–Yargının Pasifliği İlkesi 233
5. Re’sen Araştırma İlkesi 235
a. Re’sen Araştırma İlkesinin İçeriği 235
b. Re’sen Araştırma Yetkisinin Sınırı 237
6. Usûl Ekonomisi İlkesi 239
7. Âdil Yargılama İlkesi 240
8. Taleple Bağlılık İlkesi 246
9. Aleyhe Hüküm Verme Yasağı 249
10. Aleyhe Bozma Yasağı 251
11. Usûlî Kazanılmış Hak İlkesi 252
C. Hâkimin Tarafsızlığı 254
1. Hâkimin Dâvâya Bakmaktan Yasaklılığı 254
2. Hâkimin Reddi 255
3. Çekinme ve Reddin Karâra Bağlanması 257
a. Danıştay’da Çekinme ve Reddin Karâra Bağlanması 257
b. Mahkemelerde Çekinme ve Reddin Karâra Bağlanması 257
II. DÂVÂNIN AÇILMASI VE DÂVÂ DİLEKÇESİ 258
A. Dâvâ Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar 258
1. Mahkemenin Adı 259
2. Taraflar 259
3. Dâvânın Konusu 260
4. Bildirim Târihi 265
5. Dâvânın Sebepleri ve Deliller 265
6. Sonuç 266
7. İmza 267
8. Dilekçe Nüshaları ve Ekleri 267
B. Dâvâ Dilekçesinin Verileceği Yerler 268
1. Dâvâ Açılan Mahkeme 268
2. İdâre veya Vergi Mahkemesi 269
3. Asliye Hukuk Hâkimliği 269
4. Konsolosluklar 270
5. En Yakın Âmirler 270
C. Dâvâ Açmada Farklı Durumlar 272
1. Bir Dilekçe İle Birden Fazla İşleme Karşı Dâvâ Açılması 273
2. Bir İşleme Karşı Birlikte Dâvâ Açılması 275
3. İptal ve Tam Yargı Dâvâsının Birlikte Açılması 277
D. Dilekçenin Verilmesi Üzerine Yapılacak İşlemler 278
1. Dilekçenin Kaydı 278
2. Harç veya Posta Ücretlerinde Eksiklik 279
E. Dâvânın Açılmasının Sonuçları 280
1. Zamanaşımı 280
2. Derdestlik 280
3. Hüküm Verme Zorunluluğu 281
4. İddia ve Savunmaların Sınırlandırılması 282
III. DÂVÂ DİLEKÇESİ ÜZERİNDE İLK İNCELEME 284
A. Görev ve Yetki 285
1. Görevsiz Yargı Yerinde Dâvâ Açılması 285
a. Yargı Düzeni Açısından Görev 286
b. İdârî Yargı Düzeni İçinde Görev 291
2. İdârî Yargı Yerlerinde Yetki Kuralları 293
a. İptal Dâvâlarında Yetki 294
aa. Genel Yetki Kuralı 294
bb. Özel Yetki Kuralları 294
b. Tam Yargı Dâvâlarında Yetki 298
c. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki 299
3. İdârî Yargıda Yetki ve Görev Uyuşmazlığının Çözümü 300
B. İdârî Merci Tecâvüzü 303
1. İdârî Merci Tecâvüzü Tanımı ve Niteliği 303
2. İdârî Merci Tecâvüzü Hâlinde Yapılacak İşlem 306
C. Ehliyet 307
1. Taraf Ehliyeti 308
2. Dâvâ Ehliyeti 310
3. İdârî Dâvâlara Özgü Şartlar 312
a. İptal Dâvâsında Menfaat İhlâli Şartı 312
b. Tam Yargı Dâvâlarında Hak İhlâli Şartı 313
4. Dâvâya Vekâlet 313
5. Dâvânın Taraflarında Değişme 315
D. Kesin ve Yürütülmesi Gerekli Bir İşlemin Varlığı 317
E. Süre Aşımı 318
1. Dâvâ Açma Süresinin Niteliği 318
2. Genel ve Özel Dâvâ Süreleri 321
3. Sürelerin Başlangıcı 321
a. İptal Dâvâlarında Süre 322
aa. Bireysel İşlemlerde 322
bb. Düzenleyici İşlemlerde 326
cc. Mâlî Yükümlülük Getiren İşlemlerde 327
dd. Îlân Sûretiyle Bildirilen İşlemlerde 328
ee. İdâreye Başvuru Hâlinde 328
b. Tam Yargı Dâvâlarında 336
aa. İdârî İşlemden Doğan Tam Yargı Dâvâlarında 336
bb. İdârî Eylemden Doğan Tam Yargı Dâvâlarında 338
cc. İdârî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Dâvâlarında 340
4. Dâvâ Süresinin Hesaplanması 343
5. Sürenin Durması ve Ek Süreler 344
a. Sürenin Durması 344
b. Ek Süreler 348
F. Husûmet 348
1. Dâvâlı Gösterilmemesi veya Yanlış Gösterilmesi 351
2. Husûmet Açısından Kamu Kuruluşlarının Durumu 352
a. Cumhurbaşkanlığı 354
b. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kuruluşlar 355
c. Bakanlıklar 355
d. Merkezin Taşra Kuruluşları 356
e. Meclis Başkanlığı 356
f. Yargı Organı 357
g. Vesâyet Makamları 357
h. Diğer Kamu Tüzel Kişileri 358
i. Birden Fazla Kamu Kuruluşu 358
j. Örgütte Değişme 358
k. İdârî Sözleşmelerde 359
G. Dâvâ Dilekçesinin Usûl ve Şekle Uygunluğu 359
IV. DOSYANIN TEKEMMÜLÜ 361
A. Dâvâ Dilekçesinin Tebliği ve Cevap 362
1. Dilekçenin Tebliği ve Cevap 362
2. Cevap Süresine Uymamanın Sonuçları 363
B. Bilgi ve Belgelerin İstenmesi 364
1. Yargı Yerinin Bilgi ve Belge İstemesi 364
2. Ara Karârının İdârece Yerine Getirilmemesi 365
V. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN TARAFLAR YANINDA YER ALMASI 367
A. Dâvânın İhbarı 367
1. Genel Olarak Dâvânın İhbarı 367
2. İdârî Yargılama Usûlünde Dâvânın İhbarı 368
B. Dâvâya Müdâhale 371
1. Genel Olarak Dâvâya Müdâhale 371
a. Aslî Müdâhale 371
b. Fer’î Müdâhale 372
2. İdârî Yargılama Usûlünde Dâvâya Müdâhale 372
VI. DÂVÂYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ 374
A. Dâvâdan Ferâgat 375
1. Genel Olarak Dâvâdan Ferâgat 375
2. İdârî Yargılama Usûlünde Dâvâdan Ferâgat 378
B. Dâvânın Kabûlü 383
1. Genel Olarak Dâvânın Kabûlü 383
2. İdârî Yargılama Usûlünde Dâvânın Kabûlü 384
VII. BAĞLANTILI DÂVÂLAR 387
1. Bağlantılı Dâvâ Kavramı 387
2. Dâvâlar Arasında Bağlantı Hâlleri 390
3. Bağlantı Nedeniyle Gönderme Karârı ve Sonuçları 392
5. Bağlantı Konusunda Karar Verecek Merciler 393
VIII. İDÂRÎ YARGILAMA USÛLÜNDE İSPAT VE DELİLLER 396
A. İspat ve Delil Kavramları 396
1. İspat 396
a. İspatın Tanımı 396
b. İspatın Konusu 396
c. İspat Yükü 397
d. İdârî Yargılama Usûlünde İspat Yükü 399
2. Delil 401
a. Delilin Tanımı 401
b. Delilin Özellikleri 401
c. Delil Türleri 402
d. Delillerin Elde Edilmesi ve Zamanı 403
e. Delil Tespiti 404
f. Delillerin İstinabe Yoluyla Toplanması 406
B. İdârî Yargılama Usûlünde Deliller 407
1. Bilirkişi İncelemesi 407
a. Bilirkişilik Müessesesi ve Şartları 407
b. Bilirkişi Raporunun Hukûkî Niteliği 409
2. Keşif 409
a. Keşif Müessesesi ve Şartları 409
b. Keşfin Hukûkî Değeri 410
3. Belge Delili 410
a. Belge Delili ve Şartları 410
b. İdârî Yargılama Usûlünde Belge Delili 412
4. Tanık 412
a. Genel Olarak Tanık Delili 412
b. İdârî Yargılama Usûlünde Tanık Delilinin Yeri 413
5. Kesin Hüküm 416
a. Genel Olarak Kesin Hüküm 416
b. İdârî Yargılama Usûlünde Kesin Hüküm Delili 416
6. Yemin ve İkrar Delilleri 417
a. Genel Olarak Yemin ve İkrar Delilleri 417
b. İdârî Yargılama Usûlünde Yemin ve İkrar 418
IX. DURUŞMA 418
A. Duruşma Karârı 418
B. Kânun Yolları Aşamasında Duruşma 420
C. Duruşmanın Usûlü 420
X. DÂVÂNIN SONUÇLANDIRILMASI 421
A. Dâvânın Hüküm Dışında Sonuçlandırılması 421
1. Dâvânın Konusuz Kalması 421
2. Dâvânın Açılmamış Sayılması 427
B. Hüküm 428
1. Mahkeme Kararlarının Türleri 428
a. Ara Kararları 428
b. Nihâî Kararlar 429
2. İdârî Yargılama Usûlünde Hüküm 429
a. Karar Verilme Usûlü 429
b. Kararlarda Bulunacak Hususlar 430
c. Karârın Yazım Tarzı ve Şekli 432
d. Kararların Saklanması ve Tebliği 435
C. Yargılama Giderleri 435
1. Yargılama Giderlerinin Kapsamı 436
2. Yargılama Giderlerinden Sorumluluk 438
3. Yargılama Giderleriyle İlgili Diğer Hususlar 439
D. Açıklama ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi 442
1. Açıklama 442
a. Tanımı ve Hukûkî Mâhiyeti 442
b. Açıklama Konuları 443
c. Açıklama Usûlü 444
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi 446
a. Tanımı ve Mâhiyeti 446
b. Konusu 446
c. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Usûlü 447
XI. VERGİ USÛL KÂNÛNU’NA ATIF YAPILAN HUSUSLAR 448
A. Dâvâ Ehliyetine İlişkin Düzenlemeler 448
B. Dâvâ Konusuna İlişkin Düzenlemeler 449
C. Duruşmaya İlişkin Düzenlemeler 449
XII. İVEDİ YARGILAMA USÛLÜ 450
A. Fransız Hukûkunda İvedi Yargılama Usûlü 451
1. İvedi Yargılama Usûlünün Türleri 451
a. İvedi Yürütmenin Durdurulması 451
b. Özgürlükler İvedi Yargılaması 452
c. Koruyucu İvedi Yargılama 453
d. Diğer İvedi Yargılama Yöntemleri 454
2. İvedi Yargılama Usûlünün Genel Kuralları 455
B. Türk İdârî Yargılama Hukûkunda İvedi Yargılama Usûlü 456
1. İvedi Yargılama Usûlü 456
a. İvedi Yargılama Usûlüne Tâbi Konular 457
b. İvedi Yargılamada Usûl Kuralları 457
2. Merkezî Sınavlara İlişkin Yargılama Usûlü 461
a. Bu Usûle Tâbi Konular 461
b. Hızlandırmaya İlişkin Usûl Kuralları 464
c. İvedi Yargılama Usûlünün Uygulanabilirliği 466
Üçüncü Kısım
İDÂRÎ YARGILAMA USÛLÜNDE DÂVÂ ÇEŞİTLERİ
Beşinci Bölüm
İPTAL DÂVÂSI
I. İPTAL DÂVÂSINDA GENEL İLKELER 473
A. İptal Dâvâsının Tanımı ve Özellikleri 473
1. İptal Dâvâsının Tanımı 473
2. İptal Dâvâsının Özellikleri 474
B. İptal Dâvâsının Konusu 477
1. İdârî İşlemler İptal Dâvâsına Konu Olabilir 477
2. İdârî Sözleşmeler ve İptal Dâvâsı 490
C. İptal Dâvâsında Menfaat İhlâli Şartı 499
1. Menfaat İhlâli Kavramı 499
2. Menfaat İhlâlinin Özellikleri 501
a. Menfaat Meşrû Olmalıdır 501
b. Menfaat Güncel Olmalıdır 502
c. Menfaat Kişisel Olmalıdır 504
II. İPTAL DÂVÂSINDA İPTAL SEBEPLERİ 512
A. Yetki Yönünden Hukûka Aykırılık 516
1. Yetki Unsurunun İptal Dâvâsı Bakımından Özellikleri 516
2. Yetki Çeşitleri Bakımından Hukûka Aykırılıklar 523
a. Kişi Bakımından Yetkisizlik 523
b. Konu Bakımından Yetkisizlik 526
c. Yer Bakımından Yetkisizlik 528
d. Zaman Bakımından Yetkisizlik 529
B. Biçim Yönünden Hukûka Aykırılık 531
1. Şekil Bakımından Hukûka Aykırılık 531
2. Usûl Bakımından Hukûka Aykırılık 535
C. Sebep Yönünden Hukûka Aykırılık 542
1. Sebep Unsurunda Sakatlık Hâlleri 545
2. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi 548
a. Sebeplerin Çokluğu 548
b. Yasal Temel İkâmesi– 550
c. Sebep İkâmesi 553
D. Konu Yönünden Hukûka Aykırılık 558
1. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması 558
2. Kânuna Aykırı İşlem Tesis Edilmesi 559
3. Üst Kurala Aykırı İşlem Yapılması 560
4. Hukuk Kuralının Kapsamının Genişletilmesi 561
5. Kesin Hükme Aykırı İşlem Yapılması 561
6. Kazanılmış Hakları İhlâl Eden İşlem Yapılması 562
7. Eşitlik İlkesine Aykırı İşlem Yapılması 563
8. Geriye Yürümezlik Kuralının İhlâl Edilmesi 563
9. Sebep– Konu İlişkisinde Sakatlık 564
E. Maksat Yönünden Hukûka Aykırılık 566
1. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi 567
2. Kânunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması 570
3. Usûl Saptırması 571
4. Maksatların Çokluğu 572
III. İPTAL DÂVÂSININ SONUÇLARI 572
A. Dâvânın Reddedilmesinin Sonuçları 578
1. Dâvâ Konusu İşlem Bakımından Sonuçları 578
2. Taraflar Bakımından Sonuçları 578
a. Dâvânın Usûlden Reddedilmesi 579
b. Dâvânın Esastan Reddedilmesi 580
3. Üçüncü Kişiler Bakımından Sonuçları 581
B. İptal Karârı Verilmesinin Sonuçları 581
1. İptal Karârının Hukûkî Niteliği 581
2. İptal Karârının Sonuçları 582
a. İptal Karârı İşlemin Varlığına Son Verir 582
b. İptal Karârı Geçmişe Etkilidir 583
aa. İptal Karârı İle İşlemden Önceki Durum Geri Gelir 584
bb. İptal Edilen İşlem Hiç Yapılmamış Sayılır 586
cc. İşlemin Yapıldığı Zamandaki Duruma Göre Yargılama Yapılır 586
c. İptal Karârı Genel Etkilidir 587
3. İptal Karârının Yerine Getirilmesi 588
a. Kendiliğinden Sonuç Doğuran İptal Kararları 589
aa. Düzenleyici İşlemin İptali 589
bb. Birel (Bireysel) İşlemin İptali 594
b. Aynı Nitelikte Yeni Bir Karar Alınmasını Engellemeyen İptal Kararları: İptal Edilen İşlemin Yenilenmesi 596
aa. İşlemin Yetki Unsuru Yönünden İptali 597
bb. İşlemin Biçim Unsuru Yönünden İptali 598
cc. İşlemin Sebep Unsuru Yönünden İptali 598
c. Tersine İşlem Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları 599
d. Hukûkî Durumlarda Değişiklik Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları: İdârenin Başka İşlemler Yapma Zorunluluğu 600
e. İptal Karârının Yerine Getirilmesinde İmkânsızlık 605
aa. Hukûkî ve Fiilî İmkânsızlık 605
bb. Kamu Düzeninin Bozulması Tehlikesi 606
cc. Yasal Geçerlik Sağlama 607
Altıncı Bölüm
YÜRÜTMENİN DURDURULMASI MÜESSESESİ
I. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI MÜESSESESİNİN GEREKLİLİĞİ, HUKÛKÎ NİTELİĞİ VE ŞARTLARI 609
A. Yürütmenin Durdurulması Müessesesinin Gerekliliği, Sistemler ve Hukûkî Niteliği 609
1. Gerekliliği ve Sistemler 609
2. Hukûkî Niteliği 611
B. Yürütmenin Durdurulması Karârının Şartları 614
1. Usûle İlişkin Şartlar 614
2. Esasa İlişkin Şartlar 620
C. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar ve Îtiraz 623
1. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar 623
2. Olumsuz İşlemlerde Yürütmenin Durdurulması 625
3. Vergi Dâvâlarında Yürütmenin Durdurulması 626
4. Temyiz ve İstînaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 627
5. Yürütmenin Durdurulması Karârına Îtiraz 630
a. Îtiraz Mercileri 630
b. Îtiraz Usûlü 632
II. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARÂRININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI 635
A. Yürütmenin Durdurulması Karârının Sonuçları 635
1. Yürütmenin Durdurulması Karârının İşlem Üzerindeki Etkileri 635
2. İptal Dâvâsının Ret veya İptalle Sonuçlanmasının Yürütmenin Durdurulması Karârına Etkisi 637
B. Yürütmenin Durdurulması Karârının Uygulanması 637
1. Yürütmenin Durdurulması Karârı Geçmişe Etkili Olarak Uygulanır 637
2. İptal Dâvâsının Esastan Karâra Bağlanmasının, Yürütmenin Durdurulması Karârının Sağladığı Haklar Üzerindeki Etkisi 639
Yedinci Bölüm
TAM YARGI DÂVÂLARI
I. TAM YARGI DÂVÂSININ HUKÛKÎ MAHİYETİ, ÇEŞİTLERİ VE KONUSU 643
A. Genel Olarak Tam Yargı Dâvâsı 643
1. Tam Yargı Dâvâsının Hukûkî Niteliği 644
2. Tam Yargı Dâvâsının Özellikleri 645
3. Tam Yargı Dâvâsı ile İptal Dâvâsı Arasındaki Farklar 647
4. Tam Yargı Dâvâsının Çeşitleri 648
B. Tam Yargı Dâvâsında Taraflar ve Hâkimin Yetkileri 651
1. Tam Yargı Dâvâsında Hak İhlâli Şartı 651
2. Tam Yargı Dâvâsında Hâkimin Yetkileri 652
C. Tam Yargı Dâvâsının Konuları 653
1. İdârî İşlemlerden Doğan Tam Yargı Dâvâları 653
2. İdârî Eylemlerden Doğan Tam Yargı Dâvâları 657
3. İdârî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Dâvâları 659
II. TAM YARGI DÂVÂSINDA SORUMLULUK ESASLARI 661
A. Sorumluluk ve İdârenin Sorumluluğu Kavramları 661
1. Genel Olarak Sorumluluk Kavramı 661
2. İdârenin Hukûkî Sorumluluğu Kavramı 662
3. İdârî Sorumluluğun Doğuşu, Hukûkî Temeli ve Bağımsızlığı 664
a. İdârî Sorumluluğun Doğuşu 664
b. İdârî Sorumluluğun Hukûkî Temeli 666
c. İdârî Sorumluluğun Bağımsızlığı 668
B. İdâre Hukûkunda Sorumluluk Türleri 669
1. Kusur Sorumluluğu 669
a. İdâre Hukûkunda Kusur Kavramı 670
b. Hizmet Kusuru–Kişisel Kusur Ayrımı 679
2. Kusursuz Sorumluluk 689
a. Risk İlkesi Gereğince Sorumluluk 692
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi Gereğince Sorumluluk 704
3. Özellik Arzeden Bâzı Sorumluluk Hâlleri 712
a. Yasama Faâliyetinden Dolayı Sorumluluk 712
b. Uluslararası Sözleşmelerden Dolayı Sorumluluk 714
c. Yargısal Faâliyetlerden Doğan Sorumluluk 715
C. İdârenin Sorumluluğunun Şartları 718
1. İdârî Davranış 719
2. Zarar 720
3. İlliyet Bağı 726
D. İdârenin Sorumluluğunu Etkileyen Hâller 727
1. Mücbir Sebep 727
a. Şartları 728
b. Sonuçları 734
2. Beklenilmeyen Hâl 734
a. Şartları 735
b. Sonuçları 736
3. Zarar Görenin Davranışı 736
a. Şartları 736
b. Sonuçları 740
4. Üçüncü Kişinin Davranışı 741
a. Şartları 741
b. Sonuçları 743
E. Zarârın Tazmini 744
1. Sorumlu İdârenin Tespiti 744
2. Zarârın Tazminine İlişkin İlkeler 746
3. Zarar Miktarının Tespitinde İlkeler 750
III. TAM YARGI DÂVÂSININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI 756
A. Tam Yargı Dâvâsının Sonuçları 756
1. Dâvânın Reddi 756
2. Dâvânın Kabûlü 756
B. Tam Yargı Kararlarının Uygulanması 757
1. İflas Uygulaması 757
2. Haciz Uygulaması 757
a. Devlet Tüzel Kişisinin Malları Haczedilemez 758
b. Kânunlarında Hüküm Olan Kamu Tüzel Kişilerinin Malları Haczedilemez 759
c. Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Emlâki Haczedilebilir 760
Sekizinci Bölüm
TESPİT DÂVÂSI
I. İDÂRÎ YARGIDA TESPİT DÂVÂSININ YERİ 763
A. Hukuk Yargılamasında Tespit Dâvâsı 763
B. İdârî Yargılama Usûlünde Tespit Dâvâsı 764
1. Öğretinin Yaklaşımı 765
2. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 766
II. İDÂRE HUKÛKUNDA YOKLUĞUN TESPİTİ 768
A. Genel Olarak Yokluk Teorisi 768
B. Türk Hukûkunda Yokluk ve Tespit Dâvâsı 771
1. Yokluk Konusundaki Yaklaşımlar 771
2. Yokluğun Tespiti Dâvâsı Konusundaki Yaklaşımlar 772
Dokuzuncu Bölüm
YARGI KARARLARININ UYGULANMAMASINDAN
DOĞAN SORUMLULUKLAR
I. KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ ZORUNLULUĞU 775
A. Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı ve Uygulama 775
1. Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı 775
2. Uygulama Süresi 776
3. Sorumluluğa Yol Açan Uygulamama Hâlleri 778
B. Mukayeseli Hukukta Durum 779
1. İlk Derece Mahkemesinin Denetimi (Almanya) 780
2. Üst Derece Mahkemesinin Denetimi (Fransa) 781
3. Mahkemenin Bir Denetçi Ataması (İtalya) 783
II. TÜRKİYE’DE YARGI KARARLARININ UYGULANMASI 783
A. İdârenin veya Görevlinin Sorumluluğu 783
1. İdârî Sorumluluk 784
a. Yargı Karârını Uygulamamak Hizmet Kusuru Oluşturur 785
b. Tazmînatın Ödenmesi Uygulama Yükümünü Kaldırmaz 786
c. Uygulamada İmkânsızlık ve Sorumluluk 786
2. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu 787
a. Hukûkî Sorumluluk 787
b. Cezâ Sorumluluğu 788
c. Disiplin Sorumluluğu 790
B. Dâvâ Usûlü 790
1. Dâvâ Açma Süresi 791
2. Dâvânın Açılacağı Mahkeme 793
3. Dâvânın Kime Karşı Açılacağı 793
4. Tazmînat Konusu 794
Dördüncü Kısım
İDÂRÎ YARGILAMA USÛLÜNDE KARARLARA KARŞI
BAŞVURU YOLLARI
Onuncu Bölüm
İDÂRÎ YARGILAMA USÛLÜNDE KÂNUN YOLLARI
I. İSTÎNAF 800
A. Genel Olarak İstînaf 800
1. Tanımı ve Hukûkî Mâhiyeti 800
2. İstînaf ve Diğer Kânun Yolları 801
B. İstînafa Tâbi Kararlar 803
1. Genel Kural 803
2. İstînaf Yolu Kapalı Kararlar 804
C. İstînafa Başvuru Usûlü 808
1. İstînaf Başvurusunun Süresi ve Şekli 808
2. İstînaf Sebepleri 811
3. Ön İnceleme 811
D. İstînaf İncelemesi 813
1. İstînafta Görevli Merci 813
2. İstînaf İncelemesi 813
E. İstînaf İncelemesi Sonunda Verilen Karârın Kesinliği 826
1. İstînaf İncelemesi Sonunda Verilen Kesin Kararlar 826
2. İstisnâî Durumlar 827
3. İstînaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 827
II. TEMYİZ 828
A. Temyiz Edilebilecek Kararlar 829
1. Yargısal Nihâî Kararlar Temyiz Edilebilir 829
2. Danıştay Dâvâ Dâirelerinin Nihâî Kararları Temyiz Edilebilir 830
3. Bölge İdâre Mahkemelerinin Nihâî Kararları Temyiz Edilebilir 831
4. Israr Kararları Temyiz Edilebilir 834
B. Temyiz Usûlü 835
1. Temyiz Süresi 835
2. Temyiz Talebinde Taraflar 837
3. Temyiz Başvurusu 840
a. Talep Şartı 840
b. Temyiz Dilekçesi 840
c. Temyiz Dilekçesinin Verileceği Yerler 841
d. Temyiz Dilekçesi Üzerinde Ön İnceleme 842
e. Temyiz Mercileri 846
C. Temyiz Sebepleri 847
1. Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması 847
2. Hukûka Aykırı Karar Verilmiş Olması 849
3. Usûl Hükümlerine Uyulmaması 851
D. Temyiz İncelemesi 854
1. Temyiz İncelemesinin Niteliği 854
2. Temyiz İncelemesinin Sonuçları 856
a. Onama Karârı 856
b. Bozma Karârı 857
c. Esastan Karar Verme 858
E. Derece Mahkemesinin Tutumu 860
1. Bozmaya Uyma Karârı 860
2. Israr Karârı 861
F. Temyiz Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 862
1. Genel Kurallar 862
2. Yürütmeyi Durdurma Karârı 863
G. Kânun Yararına Temyiz 864
1. Kânun Yararına Temyize Konu Olabilecek Kararlar 864
2. Kânun Yararına Temyiz Talebinde Yetki 866
3. Kânun Yararına Temyizde Süre ve Başvuru Biçimi 867
4. Kânun Yararına Temyiz Sebepleri 867
5. Kânun Yararına Temyiz Başvurusunun Sonuçları 868
III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 869
A. Yargılamanın Yenilenmesine Tâbi Kararlar 869
1. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olan Kararlar 870
2. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olmayan Kararlar 871
B. Yargılamanın Yenilenmesi Usûlü 872
1. Yargılamanın Yenilenmesinde Süre 872
2. Yargılamanın Yenilenmesini İsteyebilecekler 873
3. Yargılamanın Yenilenmesine Başvuru 874
4. Yetkili Mahkeme 874
C. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri 875
1. Karardan Sonra Yeni Bir Belgenin Ortaya Çıkması 876
2. Hükme Esas Alınan Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması 877
3. Hükme Esas Alınan Îlâmın Kesin Bir Hükümle Kalkması 877
4. Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Rapor Vermesi 878
5. Hile Kullanılmış Olması 879
6. Yetkisiz Kimselerin Huzurunda Dâvânın Görülmesi 879
7. Dâvâya Bakması Yasak Olan Hâkimin Hüküm Vermesi 880
8. Çelişik Hükümlerin Varlığı 880
9. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Karârı 881
D. İstemin Karâra Bağlanması 883
1. İlk İnceleme ve Esastan İnceleme 883
2. Karârın Sonuçları 885
EKLER
 İPTAL DÂVÂSI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK I) 887
 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEBİNİ İÇEREN İPTAL DÂVÂSI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK II) 888
 TAM YARGI DÂVÂSI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK III) 889
 İPTAL DÂVÂSI İLE TAM YARGI DÂVÂSI BİRLİKTE DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK IV) 890
 İDÂRÎ YARGI YERLERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK V) 891
 ÖRNEK BİR KARAR YAZIMI (EK VI) 892
Yararlanılan Kaynaklar 897
Kavramlar Dizini 923