İhracat
Çağlar Özel
Müslüm Turan
Kitapta mal ihracının en bilinen ve uygulamada en çok karşılaşılan kaynağı olan mal satım sözleşmelerine ve bununla bağlantılı işlemlere, teslim, ödeme hususlarında uygulamaya yönelik açıklamalara ve yol gösterici örneklere yer verilmiş; uluslararası ticari satım, satım türleri ve bu konulardaki istisnai mevzuat hükümlerine özel yer ayrılmıştır.
Ayrıca ihracatın her aşaması ana hatları ile ele alınmış, okuyucu ayrıntılarda boğmadan ama özellikli durumları da vurgulamak koşuluyla, anlaşılır bir dille aktarılmasına özen gösterilmiştir.
Kitap, ihracat konusunda temel bilgiye ihtiyacı olan herkes için bir el kitabı niteliğinde olduğu gibi, özellikle ihracatçıya, ihracat sürecinde karşılaştığı sorunları, ihracatla ilgili en temel kavramlardan başlayarak mevzuat hükümlerinin çizdiği çerçeveye uygun olarak, kolay, anlaşılabilir ve ulaşılabilir bir mantık silsilesiyle anlatılmıştır.
(Tanıtım Bülteninden)
Konu Başlıkları
İhracat Kavramı
İhracatçı
İhracat Yöntemleri
İhracatta Teslim ve Ödeme Şekilleri
Dahilde İşleme Rejimi
İhracatta Kullanılan Belgeler
Hariçte İşleme Rejimi
Sigorta Sözleşmesi ve Sigorta Belgeleri
Gümrük İşlemleri
Uluslararası Satım Sözleşmeleri
Uluslararası Taşımacılık Sözleşmeleri
İhracatta KDV
ÖTV İadesi
Mikro İhracat
İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi
İhracat Bedellerinin Tahsil şekilleri
İhracat Bedellerinin Transferi
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 39
I. İHRACAT KAVRAMI
A. Genel Açıklama 41
B. İhracat Yönetmeliği Uyarınca İhracat 43
1. Bir Malın Yürürlükteki İhracat Mevzuatı Uyarınca Türkiye Gümrük Bölgesi Dışına veya Serbest Bölgelere Çıkarılması 44
a. Özellik Arz Etmeyen İhracat 45
b. Özellik Arz Eden İhracat 45
(1) Ön İzne Bağlı İhracat 45
(2) Kayda Bağlı İhracat 47
(3) Konsinye İhracat 49
(4) Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım 49
(5) İthal Edilmiş Malın İhracı 50
(6) Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat 51
(7) Takas veya Bağlı Muamele Yoluyla Yapılan İhracat 52
(8) Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat 53
9) Savunma Sanayii Dışındaki Alanlarda Offset Kapsamında Yapılacak İhracat 53
(10) Bedelsiz İhracat 54
(11) Transit Ticaret 56
(12) E–ticaret Kapsamındaki Yapılan İhracat (Mikro ihracat) 56
(a) E–ticaret 56
(b) E–İhracat 58
(i) Kavram 58
(ii) Amaç ve Tanımlar 60
(iii) Başvuru Koşulları, Başvuru Şekli ve Başvurunun Değerlendirilmesi 61
(iv) Yetkilendirme ve Yetkinin Kapsamı 62
(v) Gönderilerin Tasnifi 62
(vi) Gönderilerin Miktar ve Değeri 63
(vii) Gönderilerin Beyanı 64
(viii) Gönderilerin Kontrol ve Muayenesi 65
(ix) Vergilerin Ödenmesi 65
(x) Geri Gelen Eşya ve Mahrece İade Edilen Eşya 65
(xi) İhracatçıdan İstenen Belgeler 66
(xii) KDV İadesi 66
2. Müsteşarlıkça İhracat Olarak Kabul Edilecek Sair Çıkış ve İşlemler 67
a. Müracaatların Değerlendirilmesi ve Belge Düzenlenmesi 69
b. Gümrük Muafiyeti 70
c. İhracat Taahhüdünün Kapatılması 71
C. Geri Gelen Eşyaya İlişkin Düzenlemeler 72
1. Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen Mallar 72
2. Alıcısına Teslim Edilemeyen Mallar ve Malların Terk Edilmesi 73
II. İHRACATÇI
A. Genel Açıklama 75
B. İhracatçı Kimliğine Sahip Kişiler 75
1. Gerçek Kişiler 76
a. Gerçek Kişi Tacirler 76
b. Esnaf ve Sanatkârlar 77
2. Tüzel Kişiler 78
a. Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Şirketler 79
(1) Sermaye Şirketleri 79
(2) Şahıs Şirketleri 79
(3) Kooperatifler 80
(4) Vakıflar 81
(5) Dernekler 82
(6) Kamu Tüzel Kişilerine Ait Kurum ve Kuruluşlar 82
(7) Holdingler 83
(8) Umumi Mağazalar 83
b. Özel Kanunlarda Düzenlenen Tüzel Kişiliğe Sahip Şirketler 83
c. Tüzel Kişilik Statüsüne Sahip Olmamakla Birlikte Yürürlükteki Mevzuat Hükümlerine İstinaden Hukuki Tasarruf Yapma Yetkisi Tanınan Ortaklıklar 84
(1) Adi Ortaklıklar 84
(2) Donatma İştiraki 85
(3) Ortak Girişimler 85
C. İhracatçı Birliklerine Üye Olma 87
III. İHRACAT YÖNTEMLERİ
(ULUSLARARASI PAZARA GİRİŞ ŞEKİLLERİ)
A. Doğrudan İhracat 89
B. Dolaylı İhracat 89
1. Dış Ticaret Sermaye Şirketleri 90
2. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri 91
C. Ortak Yatırım 92
D. Lisans Anlaşmaları 92
E. Off–Shore (Yerinde Üretim) 93
IV. İHRACATTA TESLİM ŞEKİLLERİ
A. Tüm Taşıma Modlarında Kullanılan Teslim Şekilleri 95
1. EXW (Ex Works – Ticari İşletmede Teslim) 95
2. FCA (Free Carrier – Taşımacıya Masrafsız Teslim) 96
3. CPT "Carriage Paid To–Taşıma ücreti Ödenmiş Olarak Teslim 96
4. CIP ("Carriage And Insurance Paid To – Sigorta ve Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim) 97
5. DAP (Delivered At Place – Belirtilen Noktada Teslim) 97
6. DAT (Delivered At Terminal – Terminalde Teslim) 98
7. DDP (Delivered Duty Paid – Vergileri Ödenmiş Teslim) 99
B. Sadece Deniz ve İç Suyolu ile Yapılan Taşımalarına Özgü Teslim Şekilleri 99
1. FAS (Free Alongside Ship – Gemi Doğrultusunda Teslim) 99
2. FOB (Free On Board – Gemi Bordasında Teslim) 100
3. CFR (Cost And Freight – Mal Bedeli ve Taşıma) 100
4. CIF (Cost, Insurence And Freight – Mal Bedeli, Sigorta ve Taşıma) 101
V. İHRACATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ
A. Peşin Ödeme (Cash İn Advance– Cash Before Delivery) 103
B. Mal Mukabili Ödeme (Cash Against Goods)/ Açık Hesap Yöntemi (Open Account) 104
C. Konsinyasyon ve Müşterek Hesap (Consignments – Joint Account) 104
D. Belge Karşılığı (Vesaik Mukabili) Ödeme (Cash Against Documents– Documentary Collection) 105
E. Kabul Kredili Ödeme / (Acceptance Credit) 106
F. Akreditif (Letter of Credit–L/C) 107
1. Akreditifli İşlemlerde Yer Alan Tanımlar 108
2. Akreditif İşlemleri 109
3. Akreditif Mektubunda Yer Alan Zorunlu Kayıtlar 109
4. Akreditifte Ödeme Şekilleri 110
5. Akreditif Türleri 111
G. Takas Yoluyla Ödeme 112
1. Takas İşlemlerinin Yürütülmesi 112
2. Teminat İşlemleri 113
VI. KAMBİYO İŞLEMLERİ VE
KAMBİYO TAAHHÜTLERİNİN KAPATILMASI
A. Türk Parasına ve Dövize İlişkin Düzenlemeler 115
B. Efektif ve Dövizi Natık Çekler 116
C. Kıymetli Maden ve Taşlar 117
D. Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşmeler 119
E. Yurt Dışından Menkul Kıymet ve Diğer Sermaye Piyasası Araçlarının Alım Satımı 123
F. Yurt Dışına Sermaye İhracı 124
G. Krediler 124
H. Kişisel Sermaye Hareketleri 126
I. İhracat Bedellerinin Tahsili 126
1. İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi 126
2. Peşin Döviz 127
3. Özelliği Olan İhracat 129
4. İhracat Bedelinin Tahsili ve Kabulü 129
5. Türk Lirası İhracat 132
6. İhracat Bedelinin Tespiti 132
7. İhracat Bedellerinin Transferi 132
8. Efektif Olarak Getirilen İhracat Bedelleri 133
8. İhracat Bedelinin Diğer Yöntemlerle Tahsili 134
9.İhracatçı Dışındaki Firmalara Gelen İhracat Bedelleri 135
10. İhracat Fiyatının Değişmesi 135
11. Fiili İhraçtan Sonra Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen Mallar 135
12. Döviz Tevdiat Hesabından İhracat Bedeli Kabulü 135
13. İhracat Alacağının İskontosu 136
14. Faktoring İşlemleri 136
15. İndirim ve Mahsup İşlemleri 137
16. İhracatçının Serbest Kullanımına Bırakılan Dövizler 139
17. İhracat Hesabının Kapatılması 140
18. İhracat Hesabının Kapatılacağı Aracı Banka 140
19. İhracat Hesabının Kapatılmasında İbrazı Zorunlu Belgeler 141
20. Terkin 141
21. İhracat Bedellerine İlişkin Çeşitli Hususlar 142
22. Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerine bildirim 143
23. İhracat Bedeli Kabul Belgesi 143
24. İhracat Bedelinin Tahsilinde Ve İhracat Hesabının Kapatılmasında Sorumluluk 144
25. Ek Süre 144
VII. İHRACATTA KULLANILAN BELGELER
A. Ticari Belgeler 145
1. Sevk İrsaliyesi 145
2. Fatura 147
3. İrsaliyeli Fatura 148
4. Proforma Fatura 149
5. Yerli Fatura (Domestik Invoice/Internal Invoice) 151
6. Ticari Fatura (Originial Invoice–Commercial Invoice) 151
7. Navlun Faturası 152
8. Konsolosluk Faturası (Consular Invoice) 152
9. Onaylı Fatura (Certified Invoice) 153
10. Özel Fatura 153
11. Koli– Ambalaj Listesi (Packing List) 154
12. Çeki Listesi (Weight List) 154
B. Resmi Belgeler 155
1. Standardizasyon Sertifikaları (Certificate of Inspection) 155
a. Onaylanmış Kuruluş 156
b. Akreditasyon 157
c. Türkiye’de Avrupa Birliği Standardizasyon Mevzuatı ile Uyum Çalışmaları 159
d. Türk Akreditasyon Kurumu (Türkak) 161
e. CEN/CENELEC Tarafından Hazırlanan Standartlar 163
(1) TSE’nin CEN/CENELEC ile Olan İlişkileri 164
(2) CE İşareti 164
(3) Türk Hukukunda CE İşaretinin Önemi 166
2. İhracatta Zorunlu Standart Denetimi ve Kontrol Belgesi 169
3. Ticari Kalite Denetim Yeterlik Belgesi 170
4. TSE Belgesi 170
5. E.TSE–EN–ISO 9000 170
6. İmalat Yeterlilik Belgesi 170
7. Bitki Sağlık Sertifikası (Health/Sanitary Phytosanitary Certificate) 171
8. Veteriner Sertifikası (Veterinary Certificate) 171
9. Helal Belgesi (Halal Certificate) 172
10. AQAP Belgesi 172
11. Araç Takip Sertifikaları: E /E–MARK 172
12. Tip Onayı Belgesi 172
13. Borsa Tescil Belgesi 173
14. Kota Belgesi 173
a. Kota Dağıtım Yöntemleri 174
b. Kota Tahsis Başvurusu 175
c. Kota Uygunluk Belgesinin Aranması 175
15. Boykot (Boycott List Certficate) 176
C. Zorunlu Olmayan Uygunluk Belgeleri 176
1. İmalatçının Analiz Belgesi (Manufacturer’s Analiysis Certificate) 177
2. İmalatçının veya Satıcının Kalite veya Kontrol Belgesi (Manufacturer’sSupplier’s QualityInspection Certificate) 177
3. Gemi Ölçümü Raporu (Ship’s Ullage Report) 177
4. Ekspertiz Raporu (Expert Report) 177
5. Radyasyon Belgesi (Radiation Certificate) 177
VIII. DOLAŞIM VE MENŞE BELGELERİ
A. A.TR Dolaşım Belgesi (Movement Certificate A.TR) 179
1. A.TR Dolaşım Belgesinin Düzenleneceği Haller 179
2. A.TR Dolaşım Belgesinin Doldurulması 180
3. A.TR Dolaşım Sertifikasının Doldurulmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 182
4. A.TR Dolaşım Belgelerinin Gümrük İdarelerince Vizesi 183
5. A.TR Dolaşım Belgelerinin Değiştirilmesi 183
6. Oda Tarafından Tasdik Edilen Bir A.TR Belgesinin Değiştirilmesi veya Belgenin İptali 184
7. A.TR Dolaşım Belgelerinin Eşyanın İhracından Sonra Verilmesi 184
8. İkinci Nüsha A.TR Dolaşım Belgesi Düzenlenmesi 185
9. A.TR Dolaşım Belgelerinin İbraz Süreleri 185
B. EUR–1 Dolaşım Sertifikası (Movement Certificate EUR–1) 186
1. Genel Açıklama 186
2. EUR.1 Dolaşım Belgesinin Düzenlenmesi 187
3. EUR.1 Dolaşım Belgesi Doldurulurken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 187
4. EUR.1 Dolaşım Belgesinin Gümrük İdarelerince İncelenmesi 188
5. EUR.1 Dolaşım Belgelerinin Vize Edilmesi 188
C. EUR–MED Dolaşım Sertifikası 189
1. Genel Açıklama 189
2. EUR–MED Dolaşım Belgesi Başvurusu 192
3. EUR–MED Dolaşım Belgesinin Doldurulması 192
D. Menşe Şehadetnamesi (Certificate of Origin) 193
1. Menşe Şahadetnamesi Aranılacak Haller 194
2. Menşe Şahadetnamelerinin İncelenmesi ve Sonradan Kontrolü 196
3. Türkiye’den İhracatta Düzenlenecek Menşe Şahadetnameleri 196
E. Özel Menşe Şahadetnamesi (Form A Belgesi) 197
F. Tedarikçi Beyanı (Suppliers' Declaration) 198
1. Tedarikçi Beyanının Düzenlenmesi 198
2. Tedarikçi Beyanının Şekli 199
3. Tedarikçinin Sorumluluğu 199
4. Destekleyici Belge Olarak Tedarikçi Beyanı 199
5. Uzun Dönem Tedarikçi Beyanı 200
6. Gümrük İdarelerince INF4 Bilgi Formu Aranması 200
7. Gümrük İdarelerince INF4 Formunun Onaylanması 200
G. ATA Karnesi (A.T.A. Carnet) 201
1. Genel Açıklama 201
2. Rejimin İşleyişi 202
3. Rejimin Sona Ermesi ve Karne Kaydının Kapatılması 203
4. Süre ve Süre Değişimi 204
5. Karnenin Yeni Bir Karne ile Değiştirilmesi 205
6. Rejim Şartları 206
7. Rejim Şartlarının İhlali ve Ceza Uygulaması 206
8. Çıkış Sayılan Haller 207
9. ATA Karnesi Kayıtlarının Kapatılması 208
IX. DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ KAPSAMINDA İHRACAT
A. Genel Açıklama 209
B. Dâhilde İşleme Rejiminin Uygulama Esasları 211
1. Dâhilde İşleme Sistemleri 211
a. Şartlı Muafiyet Sistemi 211
(1) Kapsam 211
(2) Eşdeğer Eşya Kullanımı 211
(3) Yurt İçi Alımlar 212
(4) Teminat 213
(5) Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında veya Serbest Bölgelerde Yapılacak İşleme Faaliyeti 215
b. Geri Ödeme Sistemi 215
(1) Geri Ödemenin Kapsamı 215
(a) Geri Ödeme Sistemi Uygulanmayacak Haller 216
(2) Ödenen Verginin Geri Verilmesi 218
C. Dâhilde İşleme Rejiminin Çalıştırılmasının Şartları 218
1. Dâhilde İşleme İzni Verilecek Haller 218
a. Dâhilde İşleme İzni ve Dâhilde İşleme İzin Belgesi 219
b. Müracaat 220
(1) Dâhilde İşleme İzin Belgesi İçin Elektronik Ortamda Müracaat 220
(2) Firma Tanımlaması ve Kullanıcı Yetkilendirmesi 220
(3) Elektronik Ortamda Belge Müracaatı 222
(4) Elektronik Ortamda Düzenlenen Belgenin Kullanılması 222
(5) Firmanın Sorumluluğu 223
(6) Dâhilde İşleme İzni Başvurusu 224
(7) Müracaatın Değerlendirilmesi 225
(8) Dâhilde İşleme Belge/ İzin Düzenlemesi 225
(9) Belgenin/İznin Revizesi 227
D. Takip ve Değerlendirme 227
1. İhracatın Gerçekleştirilmesi 227
a. Aracı İhracatçı ile İhracat 228
b. Temsilci Aracılığı ile İthalat 229
c. Gümrük İdaresince Yapılacak İşlemler 230
E. Gözetim ve Korunma Önlemlerine Tabi Eşya 233
F. Telafi Edici Verginin Ödenmesi 233
G. Verginin Geri Verilmesi 235
H. Kısmi Teminat İadesi Müracaatı 235
İ. İhracat Taahhüdünün Kapatılması 237
1. Kapatma Başvurusu 237
2. Kapatma Başvurusunun Değerlendirilmesi 238
J. Süreler 240
1. Belge/İzin Süresi 240
2. Ek Süre Müracaatı 241
3. Haklı Sebep Hallerine İlişkin Müracaat 242
4. Mücbir Sebep ile Fevkalade Haller 242
a. Mücbir Sebep ile Fevkalade Hallere İlişkin Müracaat 243
b. Mücbir Sebep ile Fevkalade Hallerin Değerlendirilmesi 243
K. Genel Hükümler 244
1. Belgenin Kaybedilmesi 244
2. İhraç Edilen İşlem Görmüş Ürünün Geri Getirilmesi 244
3. İhracatın Gerçekleştirilmemesi 245
4. Belgenin/İznin İptali 247
5. Dâhilde İşleme Tedbirlerine Uyulmaması 247
6. Dâhilde İşleme Rejiminde Sağlanan Hakların Kötüye Kullanımı 249
X. TARIM ÜRÜNLERİNE İLİŞKİN DÂHİLDE İŞLEME TEDBİRLERİ
A. Genel Esaslar 251
B. DİİB ile İlgili İthalat Listesine İlişkin Hükümler 253
C. DİR Kapsamında Özel Düzenlemeye Tabi Eşyalar 253
D. DİİB Süreleri 259
E. Fire ve Kullanım Oranları 261
F. Verimlilik ve İkincil İşlem Görmüş Ürün Oranları 263
XI. 2015/2 SAYILI TEKSTİL, KONFEKSİYON, DERİ VE
DERİ ÜRÜNLERİNE İLİŞKİN DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ GENELGESİ
KAPSAMINDA İŞLEMLER
A. Genel Esaslar 265
B. Belge Süreleri 267
C. Birim Kullanım Miktarları 267
D. Fire Oranları 268
E. İkincil İşlem Görmüş Ürün Oranları 268
XII. HARİÇTE İŞLEME REJİMİ KAPSAMINDA İHRACAT
A. Kapsam 270
B. Hariçte İşleme Rejimi Sistemleri 270
1. İşleme Amaçlı Hariçte İşleme Rejimi 270
2. Tamir Amaçlı Hariçte İşleme 271
3. Standart Değişim Sistemi ve İkame Ürün 272
4. Hariçte İşlemede Üçgen Trafik Uygulaması 273
C. Hariçte İşleme Rejiminin Çalıştırılmasının Şartları 275
1. Müracaatların Değerlendirilmesi 275
2. Hariçte İşleme Rejiminde Belge/İzin Şartları 276
3. Belgenin/İznin Gönderileceği Merciler 276
4. Belge/İzin Süresi ve Ek Süreler 276
5. Ek Sürelere İlişkin Müracaat 277
6. Yeni Belge/İzin Verilmesi 278
7. Belge/İzin Revizesi 278
D. Vergilendirme 278
E. Gümrük İdarelerince Yapılacak İşlemler 279
F. İhraç Edilen Eşyanın Geri Getirilmesi 279
G. İthalatın Gerçekleştirilmesi 279
H. Taahhüdün Kapatılması 280
İ. İthalatın Gerçekleşmemesi 281
J. İptal 281
K. Hariçte İşleme Tedbirlerine Uyulmaması 282
L. Usulsüzlük 283
M. Denetim 283
XIII. KDV UYGULAMASINDA İHRACAT
A. Mal İhracı 285
1. Gümrük Beyannameli Mal İhracı 286
a. İstisnanın Kapsamı 286
b. İstisnanın Beyanı 288
c. İstisnanın Belgelendirilmesi 289
d. İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 290
2. Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılan Satışlar (Bavul Ticareti) 292
3. Yolcu Beraberi Eşya (Türkiye’de İkamet Etmeyenlere KDV Hesaplanarak Yapılan Satışlar) 293
4. İhraç Kayıtlı Teslimler 295
a. Kapsam 295
b. Tecil–Terkin Uygulanacak Teslimler 297
c. Tecil–Terkin Uygulamasından Yararlanacak Satıcılar 297
d. Uygulama Kapsamına Giren Mallar 298
e. Tecil Edilecek Verginin Hesabı ve Terkini 300
f. İhracat İçin Ek Süre Verilmesi 301
g. İhracatın Gerçekleşmemesi Hali 303
h. İmalatçı Lehine Matrahta Meydana Gelen Değişiklik 303
i. İmalatçı Aleyhine Matrahta Meydana Gelen Değişiklik 304
j. Bedelsiz İhracatta Tecil–Terkin Uygulaması 304
k. İhraç Kaydıyla Teslim Edilerek İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 304
5. Dâhilde İşleme Rejimi Kapsamında İhraç Edilecek Malların Üretiminde Kullanılan Girdilerin Temininde Tecil–Terkin Uygulaması 305
a. Kapsam 305
b. Uygulamadan Yararlanacak Mükellefler 306
c. Uygulama Kapsamında Teslimde Bulunabilecek Satıcılar 306
d. Uygulama Kapsamında Teslim Edilebilecek Mallar 306
e. Tecil–Terkin Uygulaması 308
f. İhracatın Belgede Öngörülen Süre ve Şartlara Uygun Olarak Yapılmaması 310
B. Hizmet İhracı 310
1. Roaming Hizmetleri 314
2. Serbest Bölgelerdeki Müşteriler İçin Yapılan Fason Hizmetler 315
3. Serbest Bölgelerde Verilen Hizmetler ile Bu Bölgelere İlişkin Yük Taşıma İşleri 315
4. Boru Hattı ile Yapılan Akaryakıt Taşımaları 316
5. Türkiye’de İkamet Etmeyen Taşımacılar ile Fuar, Sergi, Panayır Katılımcılarına Yapılan Teslim ve Hizmetler 317
C. Yabancı Sinema Yapımcılarına Tanınan İstisna 317
D. Konut veya İş Yeri Teslimlerinde İstisna 318
1. İstisna Kapsamına Giren Taşınmazlar 318
2. İstisnadan Yararlanacak Alıcılar 320
a. Türk Vatandaşları 320
b. Yabancı Uyruklu Gerçek Kişiler 321
c. Tüzel Kişiler 322
d. Bedelin Döviz Olarak Türkiye'ye Getirilmesi 322
(1) Bedelin Türkiye'ye Getirilme Zamanı 322
(2) Bedelin Türkiye'ye Getirildiğinin Tevsiki 323
(3) Konut veya İş Yerinin Bir Yıl İçerisinde Elden Çıkarılması 323
(4) İstisnanın Usulüne Uygun Olarak Gerçekleşmemesi 324
XIV. ÖTV UYGULAMASINDA İHRACAT
A. İstisnanın Kapsamı 325
B. İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 326
1. Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği Kapsamında İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 326
2. Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği Kapsamında İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 326
a. Kayıt ve Tescile Tabi Olan Taşıtların İhracat Teslimleri 326
b. Kayıt ve Tescile Tabi Olmayan Taşıtların İhracat Teslimleri 326
3. Özel Tüketim Vergisi (III ve IV) Sayılı Uygulama Genel Tebliğleri Kapsamında İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 327
C. Serbest Bölgelere Yapılan Teslimler 328
D. Yetkili Gümrük Antreposu İşleticisine Yapılan Teslimler 329
E. Türkiye’de İkamet Etmeyen Yolculara Yapılan Teslimler 329
F. İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 330
G. İhracat İstisnasının Beyanı ve Tevsiki 332
H. İthalat İstisnaları Uygulaması 333
1. Özel Tüketim Vergisi Kanunundaki İthalat İstisnalarının (I) Sayılı Liste Bakımından Durumu 333
2. Özel Tüketim Vergisi Kanunundaki İthalat İstisnalarının (II) Sayılı Liste Bakımından Durumu 334
3. Özel Tüketim Vergisi Kanunundaki İthalat İstisnalarının (III ve IV) Sayılı Liste Bakımından Durumu 335
I. Gümrüksüz Satış Mağazalarına Yapılan Teslimler ile Bu Mağazalar Tarafından Yapılan Teslimler 336
XV. SİGORTA SÖZLEŞMESİ VE SİGORTA BELGELERİ
A. Sigorta Sözleşmesi 339
B. Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Genel Düzenlemeler 339
1. Tanım 339
2. Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri 340
a. Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğü 340
b. Aydınlatma Yükümlülüğü 340
c. Sigorta Poliçesi Verme Yükümlülüğü 340
d. Giderleri Ödeme Borcu 341
e. Tazminat Ödeme Borcu 341
3. Sigorta ettirenin borç ve yükümlülükleri 342
a. Prim Ödeme Borcu 342
b. Beyan Yükümlülüğü 343
(1) Sözleşmenin Yapılması Sırasında Beyan Yükümlülüğü 343
(2) Sözleşme Süresi İçinde Beyan Yükümlülüğü 344
(3) Riziko Gerçekleştiğinde Beyan Yükümlülüğü 345
(4) Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü 346
(5) Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü 346
(6) Sözleşmede Öngörülen Yükümlülüklerin İhlali 346
C. Mal Sigortalarına İlişkin Özel Hükümler 347
1. Kapsam 347
2. Başkası Lehine Sigorta 347
3. Müşterek Menfaatlerin Sigortası 347
4. Menfaat Üzerinde Sınırlamalar 348
a. Sınırlı Ayni Hak 348
b. Haciz 348
c. Geçmişe Etkili Sigorta 349
5. Tazminat 349
a. Eksik Sigorta 349
b. Aşkın Sigorta 349
c. Takseli Sigorta 350
d. Birden Çok Sigorta 350
e. Müşterek Sigorta 350
f. Çifte Sigorta 350
g. Kısmi Sigorta 351
6. Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde Değişiklik Yapmama 351
7. Halefiyet 351
8. Riskin Kapsamı ve Teminat 351
a. Tam Ziya Teminatı (Total Loss) 352
b. Dar Teminat 352
c. Geniş Teminat 353
D. Sigorta Sözleşmelerinin Sona Erme Nedenleri 354
1. Sigorta Sözleşmelerinde Belirtilen Sürenin Bitmesi 354
2. Rizikonun Gerçekleşmesi 354
3. Fesih ve Cayma 355
4. Sigorta Priminin Artırılmasında Fesih 355
5. Kısmi Fesih ve Cayma 355
6. Tarafların Aczi, Takibin Semeresiz Kalması 355
7. Sigortacının İflası 355
8. Zamanaşımı 356
E. Geçici Sigorta Sözleşmeleri 356
F. Abonman Sözleşmeleri (Open – Cover Agrement) 356
G. CMR Sigortası (Uluslararası Karayolu Mal Taşımacılığı Sigortası) 357
H. Navlun Sigortası 357
İ. Sigorta Belgeleri 357
1. Sigorta Poliçesi 357
2. Flotan Poliçe (Geçici Poliçe) 359
3. Abonman Poliçesi 359
XVI. GÜMRÜK İŞLEMLERİ
A. Tanım ve Kavramlar 361
1. Gümrük Bölgesi 361
2. Gümrük Statüsü 362
3. Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanıma Tabi Tutulması 363
4. Gümrük Rejimi 364
5. Fiili İhracat 364
6. Gümrük Tarifesi ve Eşyanın Tarife Pozisyonlarına Ayrılması 365
a. G.T.İ.P. Numarasının Tespiti 365
b. Bağlayıcı Tarife Bilgisi 366
c. Tarife Bilgisi 366
B. Eşyanın Menşei 366
C. Eşyanın Gümrük Kıymeti 368
D. Özet Beyan 369
1. Genel Açıklama 369
2. Özet Beyan Aranmayacak Haller 370
3. Özet Beyanın Verilmesi 371
a. Özet Beyan Yerine Kullanılan Bilgiler 373
b. Kombine Taşımacılıkta Özet Beyan Verme Yükümlülüğü 373
c. Taşıma Sözleşmelerinde Özet Beyan Verme Yükümlülüğü 373
d. Özet Beyan Verme Süreleri 373
e. Sürelerin Uygulanmayacağı Haller 374
f. Risk Analizi 374
g. Birden Fazla Limana Uğrayan Deniz veya Hava Taşıtlarına İlişkin Özet Beyan Verilmesi ve Risk Analizi 375
E. Varış Bildirimi 376
F. Çıkış Bildirimi 376
G. Eşyanın Ağırlığı ve Kapları 377
H. Taşıtların Türkiye Gümrük Bölgesine Giriş /Çıkışı ve Kontrolü 377
İ. Eşyanın Gümrüğe Sunulması 378
1. Gümrüğe Sunulan Eşyanın Boşaltılması 378
a. Eşyanın Boşaltılması 378
b. Özet Beyan ile Boşaltma Listesinin Karşılaştırılması ve Özet Beyan Takibatı 379
2. Gümrüğe Sunulan Eşyaya Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanım Belirlenmesi Zorunluluğu 380
3. Eşyanın Geçici Depolanması 381
4. Özel Tertip ve Düzenek Gerektiren Eşya ve Geçici Depolama Yerlerine Alınmayacak Eşya 382
5. Kokar Eşya 383
6. Sahipsiz Eşya 383
7. Rezerveli Eşya 383
8. Kaçak Zannı ile El Konulan Eşya 384
J. Eşyanın İncelenmesi ve Numune Alınması 384
K. Eşyanın Muayene Edilmesi 385
L. Sigorta Uzmanlarınca Ekspertiz Yapılması 385
M. Elleçleme Faaliyetleri 385
N. Geçici Çıkış İşlemleri 386
O. Kesin Çıkış İşlemleri 387
P. Eşyanın Başka Bir Geçici Depolama Yeri veya Antrepoya Nakli ve Geçici Depolama Yerindeki Eşyanın Başkasına Devri 387
Q. Geçici Depolama Yerlerinin Bulunmadığı Yerler 388
E. Eşyanın Re’sen İmhası 389
S. Cebri İcra Yoluyla Satış 389
T. Fikri ve Sınai Hakların Korunması 389
1. Gümrük İdarelerine Başvuru 390
2. Gümrük İdarelerince Yapılacak İşlemler 392
a. Gümrük İşlemlerinin Durdurulması ve Eşyanın Alıkonması 392
b. Kolaylaştırılmış İmha 393
c. Eşyaya İlişkin Bilginin Gizliliği 393
d. Eşyanın Gümrük İşlemlerinin Durdurulması veya Alıkonulması Kararından Sonra Yapılacak İşlemler 394
e. Gümrük İşlemleri Durdurulan Eşyaya İlişkin Teminat 394
f. İşlemleri Durdurulan veya Alıkonulan Eşyanın Depolanması 395
g. İzin Verilmeyecek İşlemler 395
h. Fikri ve Sınai Hakları İhlal Ettiği Kesinleşen Eşyaya İlişkin İşlemler 395
U. İhracatta Gümrük İşlemleri 396
1. İhracatın Beyanı (Gümrük Beyanı) 396
a. Gümrük Beyannamesine Eklenmesi Zorunlu Olan Belgeler 397
b. Türkçe Orijinal Fatura 398
c. Ayrıntılı Fatura 398
d. Türkçe Orijinal Çeki Listesi 399
e. Taşıma Belgeleri 399
f. İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu 399
g. Dolaşım Belgeleri 399
h. Diğer belgeler 399
2. Beyannamede Düzeltme 400
3. Bölünmüş Beyanname 401
4. Beyannamenin İptali 401
a. Eşyanın Tesliminden Önce Beyannamenin İptali 402
b. Başka Eşyanın Beyan Edilmesi Nedeniyle Eşyanın Tesliminden Sonra Beyannamenin İptali 403
c. Geriye Dönük İzin Verilmesi Halinde Eşyanın Tesliminden Sonra Beyannamenin İptali 403
d. İhracat veya Hariçte İşleme Rejimine Tabi Tutulan Eşyaya İlişkin Beyannamenin İptali 404
e. Antrepo Rejimine Tabi Tutulan Serbest Dolaşımdaki Eşyaya İlişkin Beyannamenin İptali 404
f. Posta veya Hızlı Kargo Taşımacılığı Yoluyla Gelen Eşyanın Tesliminden Sonra Beyannamenin İptali 405
g. Beyanname Yerine Kullanılan Belgeler 405
5. Basitleştirilmiş Usulde Beyan 405
a. Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Basit Usulde Beyan (Eksik Beyan) 407
(1) Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Eksik Beyanda Bulunması Zorunlu Hususlar 407
(2) Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Eksik Beyanların Tamamlanması 408
(3) Eksik Beyan Halinde Eşyanın Serbest Dolaşıma Girişi 409
(4) Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Eksik Beyanın Tamamlanması ya da Değiştirilmesi 409
(5) Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Beyanname Yerine Ticari veya İdari Belge 409
(6) Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Tamamlayıcı Beyan 410
b. Özelliği Olan Eşyanın Tesliminde Basitleştirilmiş Usul 411
c. Ekonomik Etkili Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulmuş Eşyanın Basitleştirilmiş Usulde Serbest Dolaşıma Girişi 412
d. İhracat Rejiminde Basitleştirilmiş Usuller İçin Aranan Koşullar 412
(1) İhracat Rejiminde Eksik Beyan 413
(2) İhracat Rejiminde Eksik Beyanda Bulunması Gereken Hususlar 413
(3) İhracat Rejiminde Eksik Beyanın Tamamlanması 413
e. İhracat Rejiminde Beyanname Yerine Ticari veya İdari Belge 414
f. İhracat Rejim Beyanının Kayıt Yoluyla Yapılması/İhracat Rejiminde Tamamlayıcı Beyan 414
g. Ekonomik Etkili Gümrük Rejimlerinde Basitleştirilmiş Usuller İçin Ortak Hükümler 415
h. Ekonomik Etkili Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulmuş Eşyanın İhracat Rejimine Girişi 415
i. Gümrük Antrepo Rejiminde Basitleştirilmiş Usuller İçin Aranacak Koşullar 415
(1) Gümrük Antrepo Rejiminde Eksik Beyan 416
(2) Gümrük Antrepo Rejiminde Eksik Beyanda Bulunması Zorunlu Hususlar 416
(3) Gümrük Antrepo Rejiminde Eksik Beyanın Tamamlanması 416
(4) Beyanname Yerine Ticari veya İdari Belge 416
(5) Gümrük Antrepo Rejim Beyanının Kayıt Yoluyla Yapılması 417
j. Hariçte İşleme Rejiminde Basitleştirilmiş Usuller 417
6. Beyanın Kontrolü 417
a. Gümrük İdaresince Yapılan Kontrol 417
b. Diğer Kurumlarca Yapılacak Kontroller 418
c. İlgili Kurumlarca Yapılacak İthalat Kontrollerinin Türkiye Gümrük Bölgesine Girişinde Yapılması 419
d. İlgili Kurumlarca Yapılacak Kontrollerin Gümrük Yükümlülüğünün Sona Ermesinden Sonra Yapılması 420
7. Belge Kontrolü 421
8. Eşyanın Muayenesi 422
9. Ayniyet Tespiti 424
a. Laboratuvar Tahliline Tabi Tutulacak Eşya 424
b. Numune Almaya İlişkin Kurallar 427
c. Numunelerin Miktarı, Etiketlenmesi ve Mühürlenmesi 427
d. Numunelerin Laboratuvara Gönderilmesi 428
e. Tahlillerin Yapılması ile İlgili Hususlar 429
10. Gümrük Beyannamesinin Doldurulması 430
XVII. ULUSLARARASI MAL SATIM SÖZLEŞMELERİ
A. Genel Açıklama 433
B. Konvansiyonun Uygulanabilirlik Şartları 434
1. Bir Satım Sözleşmesinin Varlığı 435
2. Mal Satım Sözleşmesinin İşyerleri Farklı Devletlerde Bulunan Taraflar Arasında Yapılması 436
3. Satım Sözleşmesinin Taraflarının İşyerlerinin Bulunduğu Devletlerin Akit Devletlerden Olması ya da Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Akit Bir Devletin Hukukuna Atıf Yapması 437
4. Satım Sözleşmenin Kurulması ve Sona Erdirilmesi 437
C. Satıcının Yükümlülükleri 440
1. Malların Teslimi ve Belgelerin Verilmesi 440
2. Malların Sözleşmeye Uygun Bir Şekilde Teslim Edilmesi 441
D. Üçüncü Kişilerin Hak veya Talepleri 444
E. Sözleşmenin Satıcı Tarafından İhlâli Halinde Alıcının Sahip Olduğu Hukukî İmkânlar 445
1. İfaya Yönelik Tedbirler 445
a. Aynen İfa 446
b. Sözleşmeye Uygun Olmayan Malın Değiştirilmesi Talebi 447
(1) Malların Sözleşmeye Uygun olmaması 448
(2) Sözleşmeye Esaslı Aykırılık 449
(3) Makul Süre İçinde Değişim Talebinin Yapılmış Olması 449
c. Sözleşmeye Aykırı Malın Onarımının Talep Edilmesi 450
d. Satış Bedelinde İndirim Talep Edilmesi 450
e. Sözleşmeden Dönme (Sözleşmenin Feshi) 451
(1) Fesih Halleri 451
(a) Sözleşmeye Esaslı Aykırılık 452
(b) Malın Teslim Edilmemesi 452
(c) Fesih Sınırlamaları 453
(d) Fesih Bildirimi ve Feshin Sonuçları 454
f. Tazminat 455
g. Tarafların Sorumluluktan Kurtulması 456
XVIII. ULUSLARARASI TAŞIMACILIK SÖZLEŞMELERİ
A. Taşıma Sözleşmelerinin Çeşitleri 459
B. Taşıma Sözleşmelerinin Kapsamı 460
C. Araç Kapasiteleri 460
D. Yükleme Araçları 461
1. Konteyner 461
a. Konteyner Çeşitleri 461
b. Konteyner Standartları 462
c. Zorunlu Tanımlama Bilgileri 463
d. Tanımlama İşaretleri 464
e. İşletme İşaretleri 464
2. Palet 464
3. Paketleme 465
4. Treyler 465
E. Kara Yolu ile Taşımacılık Sözleşmeleri 466
1. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (Unece) 467
2. Güneydoğu Avrupa Ortak Girişimi (SECI) 467
3. Avrupa Ulaştırma Bakanları Konferansı (CEMT–UBAK) 467
4. Uluslararası Kara Yolu Taşıma Birliği (IRU) 469
F. Karayolu ile Uluslararası Taşıma Sözleşmeleri Hakkında Konvansiyon (CMR) 470
1. CMR’nin Uygulama Alanı 471
a. Taşıma Sözleşmesinin Varlığı 471
b. Taşıma Sözleşmesi Uyarınca Yükleme Yeri ve Teslim İçin Belirlenen Yerin En Az Biri Akit Ülke Olan İki Ayrı Ülkede Olması 472
c. Taşıma Konusunun Eşya Olması 472
d. Taşımanın Ücret Karşılığı Yapılması 473
e. Eşyanın Taşıt Aracılığıyla Taşınması 473
f. Eşyanın Kara Yoluyla Taşınması 473
2. Karayolu Taşıma Senedi–Karayolu Hamule Senedi (CMR Belgesi) 474
a. CMR Belgesinin Düzenlenmesi 474
b. CMR Belgesinde Bulunması Gereken Kayıtlar 475
3. Eşya Üzerinde Tasarrufta Bulunma Hakkı 476
4. Teslim Engelleri 477
5. Gönderenin Sorumluluğu 478
6. Taşıyanın Sorumluluğu 479
a. Ziya, Hasar ve Gecikmeden Kaynaklanan Sorumluluk 479
b. Çalışanların ve Hizmetlerinden Yararlandığı Diğer Kimselerin Fiil ve İhmallerinden Kaynaklanan Sorumluluk 480
7. Tazminat 481
a. Eşyanın Hasar veya Ziyaı Halinde Tazminat 481
b. Gecikmeden Kaynaklanan Tazminat 482
c. Ortak Hükümler 482
8. Sorumluluğu Kaldıran Haller 483
9. İstem ve Davalar 485
a. Davanın Tarafları 485
b. Yetkili Mahkeme 485
c. İstem ve Dava Haklarının Düşme Nedenleri 486
d. Zamanaşımı 486
G. TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi (TIR Sözleşmesi) 487
1. Tanım ve Kavramlar 488
2. TIR Karnesi 489
3. İlkeler 489
4. TIR Sistemine Kabul 491
5. TIR Karnesi Kullanma Hakkının İptali ve TIR Sisteminden İhraç 492
H. Tehlikeli Maddelerin Kara Yoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR) 493
1. Amaç 493
2. Önemli Kavram ve Tanımlamalar 493
3. Tehlikeli Madde Taşımacılık Faaliyetlerine İlişkin Genel Kurallar 494
a. Taşımacılık Faaliyetlerinde Genel Kurallar 494
b. Yetki Belgesi Sahibi Olma Zorunluluğu 495
c. Taşıt Uygunluk Belgesi ve İzin Alma Zorunluluğu 495
d. Tehlikeli Mal Taşımacılığı Sürücü Eğitim Sertifikası Alma Zorunluluğu 496
e. Tehlikeli Madde Taşıyan Araçlarda Bulundurulması Gerekli Olan Belgeler 496
4. Denetim 497
a. Denetim Yetkisi ve Kullanımı 497
b. Denetimle Görevli ve Yetkili Kurum ve Kuruluşlar 497
5. Yetkilendirme, Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı, Eğitim ve Uygulamadan Sorumlu Kurumlar 497
İ. Denizyolu ile Taşımacılık Sözleşmeleri 498
1. Denizyoluyla Taşımacılık Türleri 498
a. Liner (Düzenli Hat) Taşımacılığı 498
b. Tramp Taşımacılığı 499
2. Denizyoluyla Taşımacılık Modları 500
a. Tek Modlu Taşıma (Unimodal Transport) 500
b. Modlar Arası Taşıma (Intermodal Transport) 500
c. Çoklu Taşımacılık (Multimodal Transport) 500
d. Kombine Taşımacılık (Combined Transport) 501
3. Denizyolu ile Taşınan Yükler 501
a. Dökme Yük Parsiyelleri (Bulk Carriers) 502
b. Hususi Yük Parsiyelleri 502
c. Genel Yük Parsiyelleri 502
4. Denizyoluyla Taşıma Araçları 502
a. Dökme Yük Gemileri 502
b. Hususi Yük Taşıyan Gemiler 503
c. Genel Yük Taşıyan Gemiler 503
(1) Konteyner Gemileri 503
(2) Ro–Ro Gemileri 503
J. Navlun (Denizde Eşya Taşıma) Sözleşmesi 504
1. Genel Açıklama 504
2. Navlun Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Uygulanacak Hukuk 505
3. Navlun Sözleşmesinin Şartları 506
a. Eşya Taşınmasının Taahhüt Edilmesi 506
b. Taşımanın Gemi Vasıtasıyla Yapılması 507
c. Eşya Taşımasının Deniz Yoluyla Yapılması 507
d. Eşyanın Taşınması Karşılığında Navlun (Ücret) 5. Ödenmesinin Taahhüt Edilmiş Olması 507
K. Navlun Sözleşmesinin Tarafları 508
1. Taşıyan 508
2. Taşıtan (Gönderen) 509
3. Yükleten 509
4. Gönderilen 510
5. Taşıma İşleri Organizatörü 510
6. Gemi Acentaları 510
L. Navlun Sözleşmesinin Türleri 511
1. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 511
2. Kırkambar Sözleşmesi 513
M. Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Navlun Sözleşmesinde Taşıyanın Sorumluluğu 513
1. Taşıyanın Gemiyi Denize, Yola ve Yüke Elverişli Bulundurma Yükümlülüğü 514
2. Taşıyanın Eşyanın Ziyaı, Hasarı ve Geç Tesliminden Doğan Yükümlülüğü 514
a. Kapsam 514
b. Taşıyanın Sorumluluk Sınırları 517
c. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulma Halleri 519
(1) Taşıyana Yüklenemeyecek Sebeplerden Kaynaklanan Sorumsuzluk Hali 519
(2) Teknik Kusur ve Yangından Kaynaklanan Sorumsuzluk 519
(3) Denizde Kurtarma Faaliyetinden Sorumsuzluk 519
(4) Taşıyanın Kusursuzluk ve Uygun İlliyet Bağı Karinelerinden Yararlandığı Hâller 520
(5) Sebeplerin Birleşmesi Hali 520
(6) Yükletenin Eşyayı Eşyanın Cinsini veya Değerini Kasten Gerçeğe Aykırı Bildirmesi Hali 520
(7) Sorumsuzluk Şartı 521
(8) İnceleme, Bildirim ve İhbar 521
(a) İnceleme 521
(b) Bildirim 522
(c) Tazminat İstemi İçin Süre 522
d. Taşıyanın Konişmento Düzenleme Yükümlülüğü 523
(1) Tanım ve İşlev 523
(2) Konşimentonun Tarafları 523
(3) Konşimento Türleri ve Düzenlenmesi 523
(a) Malların Teslimi ve Yüklenmesi Açısından Konşimento Türleri 523
(i) Tesellüm Konşimentosu (Received For Shipment B/L) 523
(ii) Yükleme Konşimentosu (On Board Bill Of Lading–B/L) 524
(b) Özellikli Konşimentolar 524
(i) Temiz Konşimento (Clean B/L) 524
(ii) Kirli Konşimento (Dirty–B/L) 524
(iii) Bayat Konşimento (Stale B–L) 525
(iv) Kısa Konşimento (Short Form Bill Of Lading) 525
(v) Tanker Konşimentosu 525
(4) Konşimentonun Düzenlenmesi 525
(5) Konşimentonun İçeriği 526
(6) Konşimentonun İşlevleri 527
(a) Konşimentonun Hukuki İlişkiyi İspat İşlevi 527
(b) Konşimentonun Taşıyanı İspat İşlevi 527
(c) Eşyanın Genel Olarak Cinsini, İşaretlerini, Koli veya Parça Adedini, Ağırlık ve Miktarını İspat İşlevi 528
(d) Navlunu İspat İşlevi 529
(e) Yükleten Tarafından Verilen Garantiler 529
3. Diğer Denizde Taşıma Senetleri 529
4. Taşıyanın Sapmadan Doğan Sorumluluğu 530
5. Başka Gemiye Yükleme ve Aktarmaya İlişkin Sorumluluklar 530
6. Güverteye Konacak Eşyaya İlişkin Sorumluluklar 530
7. Tehlikeli Eşya 531
N. Türk Ticaret Hukukunda Navlun Sözleşmesinde Taşıtanın Taşıyana Karşı Olan Yükümlülükleri 532
1. Eşyanın Yüklenmesi 532
a. Yükleme Yeri 532
b. Yükleme Zamanı 533
c. Yükleme Süresi 534
2. Kararlaştırılandan Başka Eşyanın Yüklenmesi 534
3. Yükleme Giderleri 534
4. Sürastarya Süresi ve Sürastarya Parası 535
5. Hızlandırma Primi 536
6. Doğru Bildirimde Bulunma Yükümlülüğü 536
7. Caiz Olmayan Eşya ve Yükleme 536
8. Gizlice Yüklenen Eşya 536
9. Tehlikeli Eşya 537
10. Yolculuk Başlamadan Önce Sözleşmenin Feshi 537
11. Yüklemenin Hiç veya Süresinde Yapılmaması 538
a. Yüklemenin Hiç Yapılmaması 538
b. Eksik Yükleme 538
12. Birden Çok Yükleten veya Taşıtanın Bulunması 539
a. Birden Çok Yükleten 539
b. Birden Çok Taşıtan 539
13. Belgeleri Verme Yükümlülüğü 540
14. Eşyanın Boşaltılması 540
a. Boşaltma Yeri 540
b. Boşaltma Zamanı 541
c. Boşaltma Süresi 542
d. Boşaltma Giderleri 542
e. Sürastarya Parası 542
f. Boşaltma Süresi 542
g. Boşaltma ve Sürastarya Sürelerinin Hesabı 543
(1) Hızlandırma Primi 543
(2) Boşaltmanın Hiç veya Süresinde Yapılmaması 544
15. Taşıtanın Navlun Ödeme Yükümlülüğü 545
O. Sözleşmenin Sona Ermesi 547
1. Yolculuğun Başlamasına veya Devamına Engel Olan Sebepler Yüzünden Sözleşmenin Sona Ermesi 547
2. Sözleşmenin Hükümden Düşmesi 547
P. Sözleşmenin Feshi 548
1. Taraflara Fesih Hakkı Veren Hâl 548
2. Tarafların Fesih Hakkına Sahip Olmadığı Hâller 549
a. Eşyanın Sadece Bir Kısmına İlişkin Engeller 549
b. Kaptanın Haklı Bir Sebeple Rotadan Sapması 549
c. Geminin Yolculuk Sırasında Tamirinin Gerekmesi 550
d. Diğer Sebeplerin Etkisi 550
3. Eşya Üzerinde Tasarruf Yetkisi Olan Kişinin Fesih Hakkı 550
a. Feshin Bildirimi 550
b. Hüküm ve Sonuçları 550
Q. Uluslararası Sözleşmelerde Taşıyanın Yükümlülüğü 551
1. Yüklerin Taşınması ve Teslim Edilmesi 551
2. Taşıyanın Gemiyi Denize, Yola ve Yüke Elverişli Bulundurma Yükümlülüğü 551
a. Lahey–Visby Kuralları 551
b. Hamburg Kuralları 552
c. Rotterdam Kuralları 552
3. Taşıyanın Ziya, Hasar ve Gecikme Sorumluluğu 553
a. Lahey–Visby Kuralları 553
b. Hamburg Kuralları 554
c. Rotterdam Kuralları 555
4. Tazminatın Hesaplanması ve Sorumluluk Sınırları 559
a. Lahey ve Lahey/Visby Kuralları 559
b. Hamburg Kuralları 559
c. Rotterdam Kuralları 559
5. Taşıyanın Sapmadan Kaynaklanan Sorumluluğu 561
6. Tehlikeli Eşyadan Kaynaklanan Sorumluluk 561
7. Güverteye Konacak Eşyaya İlişkin H. Sorumluluklar 562
8. Taşıma Belgesi Düzenleme Yükümlülüğü 563
R. Uluslararası Sözleşmelerde Taşıtanın Yükümlükleri 564
1. Eşyanın Teslim Edilmesi 564
2. Taşıtan veya Taşıyanın Bilgi ve Talimat Verme Sürecindeki İşbirliği 565
3. Taşıtanın Bilgi, Talimat ve Belge Sağlama Yükümlülüğü 565
4. Sözleşme Detaylarının Derlenmesine İlişkin Bilgiler 565
5. Tehlikeli Yüklerle İlgili Özel Kurallar 566
6. Taşıtanın Diğer Kişilere İlişkin Sorumluluğu 566
S. Yüklerin Teslim Edilmesine İlişkin Düzenlemeler 566
T. İdare Eden Tarafa İlişkin Düzenlemeler 567
1. İdare Hakkının İcrası ve Kapsamı 567
2. İdare Eden Tarafın Kimliği ve İdare Hakkının Devri 568
XIX. HAVA YOLU TAŞIMACILIĞI
A. Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği (IATA) 569
B. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) 570
C. Havayolu ile Taşımacılıkta Kullanılan Uçak Çeşitleri 570
D. Kargo Çeşitleri 571
1. Uçağa Yükleme Şekline Göre Kargolar 571
a. Dökme (Bulk) Kargolar 571
b. Uld Kargolar 571
2. Yükün Özelliğine Göre Kargolar 571
a. Genel Kargolar 571
b. Özel Kargolar 571
(1) Canlı Hayvanlar 572
(2) Bozulabilir Bitki ve Gıda Maddeleri 572
(3) Islak Kargolar 572
(4) Ağır Kargolar 572
(5) Kıymetli Kargolar 573
c. Tehlikeli Madde Kargoları 573
XX. HAVAYOLUYLA ULUSLARARASI TAŞIMACILIĞA İLİŞKİN
BELİRLİ KURALLARIN BİRLEŞTİRİLMESİNE DAİR SÖZLEŞME
(MONTREAL KONVANSİYONU)
1. Kapsam 576
2. Tarafların Hak ve Sorumlulukları 576
a. Hava Sevk Fişi veya Kargo Makbuzu 576
b. Kargoyu Nizam Hakkı 578
c. Kargonun Teslimatı 579
d. Gümrük, Polis ve Diğer Kamu Otoritelerinin Formaliteleri 579
3. Taşıyanın Sorumluluğu ve Hasar İçin Tazminatın Kapsamı 579
a. Kargonun Hasara Uğraması 580
b. Gecikme 581
c. Beraat 581
d. Gecikme, Bagaj ve Kargoyla Bağlantılı Olarak Sorumluluk Sınırları 581
4. Sözleşmeye İlişkin Koşullar 583
5. Şikâyetlerin Zamanına Uygun Olarak Yapılması 583
6. Yetkili Mahkeme 583
7. Tahkim 584
B. Anlaşmalı Taşıyandan Farklı Bir Kişi Tarafından Gerçekleştirilen Hava Yoluyla Taşıma 584
1. Anlaşmalı Taşıyan – Gerçek Taşıyan 584
2. Taleplerin Muhatabı 585
3. İlave Yargılama Yetkisi 586
4. Zorunlu Uygulamalar 586
5. Sigorta 586
C. Hava Yolu Konşimentosu (A WAYBILL – AWB) 586
1. Genel Açıklama 586
2. Hava Yolu Konşimentosu (A Waybill – AWB)’nin Özellikleri 587
3. Hava Yolu Konşimentosunun İçeriği 588
XXI. ULUSLARARASI DEMİR YOLU İLE EŞYA TAŞIMACILIĞI
A. Demiryolu ile Uluslararası Eşya Tasıma Sözleşmesi (CIM)’ın Uygulama Alanı 589
B. Taşıma Zorunluluğu 589
C. Taşımaya Kabul Edilmeyen Eşya 590
D. Koşullu Olarak Taşımaya Kabul Edilen Eşya 590
E. Tarifeler – Özel Anlaşmalar 591
F. Taşıma Sözleşmesinin Yapılması 591
G. Uluslararası Demir Yolu Eşya Taşımacılığında Taraflar 592
1. Gönderici 592
2. Taşıyıcı 592
3. Alıcı 592
H. Demiryolu Taşıma Araçları 592
1. Blok Tren ile Yük Taşımacılığı 593
2. Münferit Vagon Talebi 593
3. Demir Yoluyla Konteyner Sevkiyatı 593
İ. Konteyner Tren Taşımacılında Kullanılan Belgeler 593
J. Taşıma Belgesi 594
1. Genel Açıklama 594
2. Taşıma Belgesinin Kapsamı 594
K. Gönderici ve Alıcının Sorumlulukları 595
1. Göndericinin Sorumlulukları 595
2. Alıcının Sorumlulukları 596
3. Masrafların Ödenmesi 597
L. Demiryolunun (Taşıyıcının) Sorumlulukları ve Sorumluluktan Kurtulma Halleri 597
1. Taşıyıcının Sorumlulukları 597
2. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulma Halleri 598
a. Tekrar Sevk Durumunda Karine 599
b. Eşyanın Kayıp Olduğuna Dair Karine 599
3. Tazminat 600
a. Eşyanın Kaybı Durumunda Tazminat 600
b. Yolda Fire Durumunda Sorumluluk 600
c. Hasar Durumunda Tazminat 601
d. Geç Teslimden Kaynaklanan Tazminat 601
e. Hile ya da Ağır Kusur Durumunda Tazminat 601
f. Bazı Tarifelerce Tazminatın Sınırlandırılması 602
g. Teslimde Kıymet Beyanı Durumunda Tazminat 602
4. Başvurular ve Dava Hakkı 602
a. Davanın Tarafları 602
b. Demiryoluna Karşı Açılan Davanın Düşmesi 603
5. Zamanaşımı 604
XXII. İHRACATTA KDV İADESİ
A. Tarımsal Ürünlerin İhracatı 605
1. Genel Açıklama 605
2. Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesinin Genel Esasları 606
3. Tarımsal Ürünlerin İhracat İadesinin Belirlenmesine İlişkin Esaslar 609
a. Hak Ediş Tutarının Hesaplanması 609
b. İhracat İadesi Tutarlarının Hesaplanması 610
c. Hak Ediş Tutarının Hesaplanmasına Esas Teşkil Eden Ağırlık 610
d. İhracat İadesi Miktarı 610
4. Düşümlü İhracat Uygulaması 611
5. Hak Ediş Başvuruları 613
6. İhracat İadesine Konu Ürünün Sözleşmeli Tarımsal Üretimin Desteklenmesi Uygulaması Kapsamında Temin Edilmesi 613
7. İhracat İadesine Konu Ürünlerin Organik Tarım Yöntemleri ile Üretilmeleri 616
8. İhracat İadesinden Faydalandırılan Bazı Ürünlere İlişkin Özel Düzenlemeler 617
9. Başvuru ve İbraz Edilecek Belgelere İlişkin Esaslar 618
10. Hak Edişlerin Devri 621
11. Çeşitli Hükümler 623
B. İhracatta KDV İadesi 623
1. Genel Açıklama 623
2. Mal İhracatında KDV İadesi 623
a. Gümrük Beyannameli Mal İhracında KDV İadesi 623
b. Mahsuben İade 625
(1) Beyan Döneminin Tespiti 625
(2) İade Talep Süreci 626
(3) İade Talebinde Aranan Belgeler 627
(4) İade Talebinin Değerlendirilmesi 628
(5) Mahsup Talep Edilebilecek Borçlar 628
c. Nakten İade 629
(1) Beyan Döneminin Tespiti 629
(2) İade Talep Süreci 629
(3) İade Talebinde Aranan Belgeler 630
(4) İade Talebinin Değerlendirilmesi 631
(a) Teminat Karşılığı İade 631
(b) YMM Raporuna Dayalı İade 632
(c) Vergi İnceleme Raporu ile İade 633
(d) HİS Sertifikası Sahibi Mükelleflere İade 633
3. Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılan Satışlarda (Bavul Ticareti) KDV İadesi 633
a. İadede Aranan Belgeler 634
b. Mahsuben İade 634
4. Türkiye’de İkamet Etmeyenlere KDV Hesaplanarak Yapılan Satışlarda (Yolcu Beraberi Eşya) KDV İadesi 634
a. Genel Açıklama 634
b. Verginin Alıcıya İade Edilmesi 635
(1) İadenin Gümrükten Çıkarken Banka Şubesinden Alınması 635
(2) İadenin Gümrük Çıkışından Sonra Alınması 636
(3) Verginin Elden İadesi 636
(4) İadenin Avans Olarak Ödenmesi 636
(5) Yetki Belgesine Sahip Aracılar Tarafından İade 637
(a) Aracı Firmalar ve Yetkilendirilmeleri 637
(i) Yetki Belgesi İçin Aranacak Şartlar 637
(ii) Başvuru Dilekçesine Eklenecek Belgeler 637
(iii) Yetki Belgesinin Verilmesi 638
(b) Belge Düzeni 638
(c) Alıcıya İadenin Yapılması 640
c. Satıcının Yükümlülükleri 641
d. İstisnanın Beyanı 642
e. İstisnanın Tevsiki 642
f. İade 642
(1) Mahsuben İade 643
(2) Nakten İade 643
5. İhraç Kayıtlı Teslimlerde KDV İadesi 643
a. Genel Açıklama 643
b. Tecil–Terkin Uygulanacak Teslimler 644
c. Tecil Edilecek Verginin Hesabı ve Terkini 646
d. İhraç Kaydıyla Teslimin Beyanı 648
e. İade 652
(1) Mahsuben İade 652
(a) Beyan Döneminin Tespiti 652
(b) İade Talep Süreci 652
(c) İade Talebinin Değerlendirilmesi 655
(d) Mahsup Talep Edilebilecek Borçlar 656
(2) Nakden İade 656
(a) Beyan Döneminin Tespiti 657
(b) İade Talep Süreci 657
(c) İade Talebinin Değerlendirilmesi 659
(i) Teminat Karşılığı İade 659
(ii) YMM Raporuna Dayalı İade 660
(iii) Vergi İnceleme Raporu (VİR) ile İade 660
(iv) HİS Sertifikası Sahibi Mükelleflere İade 660
6. Dâhilde İşleme Rejimi Kapsamında İhracatta KDV İadesi 660
a. Kapsam 660
b. Uygulamadan Yararlanacak Mükellefler 661
c. Uygulama Kapsamında Teslimde Bulunabilecek Satıcılar 662
d. Uygulama Kapsamında Teslim Edilebilecek Mallar 662
e. Tecil–Terkin Uygulaması 663
f. Satıcıların KDV Beyanı 665
g. İade 665
(1) Mahsuben İade 665
(a) Beyan Döneminin Tespiti 665
(b) İade Talep Süreci 665
(c) İade Talebinin Değerlendirilmesi 668
(d) Mahsup Talep Edilebilecek Borçlar 669
(2) Nakden İade 669
(a) 5.000 TL’yi Aşmayan Nakden İade Talepleri 669
(i) Beyan Döneminin Tespiti 669
(ii) İade Talebinde Aranan Belgeler 670
(iii) İade Talep Süreci 670
(iv) İade Talebinin Değerlendirilmesi 673
(b) 5.000,00 TL’yi Aşan İade Talepleri 673
(i) Beyan Döneminin Tespiti 673
(ii) İade Talebinde Aranan Belgeler 673
(iii) İade Talep Süreci 674
(iv) İade Talebinin Değerlendirilmesi 676
(a) Teminat Karşılığı İade 677
(b) YMM Raporuna Dayalı İade 677
(c) Vergi İnceleme Raporu ile İade 677
(d) HİS Sertifikası Sahibi Mükelleflere İade 677
7. Hizmet İhracında KDV İadesi 678
a. Genel Hizmet İhracında KDV İadesi 678
(1) İstisnanın Kapsamı 678
(2) İstisnanın Tevsiki ve Beyanı 679
(3) İade 679
(a) İade İçin Aranan Belgeler 679
(b) Mahsuben İade 679
(c) Nakden İade 680
b. Roaming Hizmetleri 680
(1) Kapsam 680
(2) İstisnanın Beyanı 680
(3) İstisnanın Tevsiki 681
(4) İade 681
(a) İade İçin Aranan Belgeler 681
(b) Mahsuben İade 681
(c) Nakden İade 681
c. Serbest Bölgelerdeki Müşteriler İçin Yapılan Fason Hizmetler 681
(1) İstisnanın Kapsamı 681
(2) İstisnanın Beyanı 682
(3) İstisnanın Tevsiki 683
(4) İade 683
(a) Mahsuben İade 683
(b) Nakden İade 684
d. Mal/Hizmet İhracında KDV İadesi 684
(1) Türkiye’de İkamet Etmeyen Taşımacılar ile Fuar, Sergi, Panayır Katılımcılarına Yapılan Teslim ve Hizmetlerde KDV İadesi 684
(a) İstisnanın Kapsamı 684
(b) İade 685
(i) İade Talebinde Aranılacak Belgeler 685
(ii) İade Uygulaması 686
(2) Yabancı Sinema Yapımcılarına Tanınan İstisna 686
(a) İstisnanın Kapsamı 686
(b) İade 687
8. KDV İadesinde Ortak Hususlar 688
a. İade Tutarının Hesabı ve İadeye Dayanak İşlem ve Belgeler 688
(1) İadesi Talep Edilebilecek KDV 688
(a) İşlemin Bünyesine Giren Verginin Hesabına Dâhil Edilebilecek Unsurlar 689
(b) Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerde İade Uygulaması 689
(c) YMM KDV İadesi Tasdik Raporu Hazırlanması Hizmetine Ait KDV 690
(d) DİİB Sahibi Mükellefin İhraç Kaydıyla Tesliminde İade Edilecek KDV 690
(e) İstisna Kapsamındaki İşlemin Gerçekleşmesinden Sonra İşlemle İlgili Yüklenilen Kur Farkları 691
(f) Mahsup Yoluyla İade 691
(i) Mahsup Edilebilecek Borçlar 691
(ii) Mahsuben İade Talebi 692
(iii) Mahsup Sonrası Alacağın Nakden İadesi 693
(g) Maliye Bakanlığınca Belirlenen Sınırı Aşmayan Nakden İadeler 694
(h) YMM KDV İadesi Tasdik Raporuna Dayalı Nakden İadeler 694
(i) Teminat Karşılığı İade 696
(i) Teminat Türleri ve Miktarları 697
(ii) Teminat Mektuplarının Teyidi ve İadesi 697
(j) Vergi İnceleme Raporu ile İade 697
b. İade Talebinde Aranan Belgeler 698
(1) İade Talep Dilekçesi 699
(2) İade Hakkı Doğuran İşlemin Beyan Edildiği Döneme Ait İndirilecek KDV Listesi 700
(3) İade Hakkı Doğuran İşleme Ait Yüklenilen KDV Listesi ve Satış Faturaları Listesi 701
(4) İadesi Talep Edilen KDV Hesaplama Tablosu 701
c. İndirimli Teminat Uygulaması Sistemi (İTUS) 702
(1) İTUS Sertifikası Kapsamına Giren Mükellefler 702
(a) Genel Şartlar 702
(b) Özel Şartlar 703
(i) İhracat İstisnası Kapsamındaki İade Talepleri Bakımından 703
(ii) Diğer İhracatçılar (Hizmet İhracatı Yapanlar Hariç) 704
(iii) Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler Bakımından 704
(2) İTUS Sertifikası Uygulamasına Göre İade Taleplerinin Yerine Getirilmesi 704
(3) İTUS Sertifikasının İptal Edilmesi 705
9. Hızlandırılmış İade Sistemi (HİS) 706
a. HİS Uygulaması Kapsamına Girecek Mükellefler 706
b. HİS Uygulamasına Göre İade Taleplerinin Yerine Getirilmesi 707
c. HİS Sertifikasının İptal Edilmesi 708
10. Diğer Hususlar 710
a. İade Hakkının İndirim Yoluyla Kullanılması 710
b. Defter ve Belgelerin Zayi Olması (Yangın, Su Baskını, Çalınma Gibi) Durumunda İade 710
c. Kamuya Ait Kuruluşlara İade 711
d. İstisna Kapsamında Yapılan Teslim ve/veya Hizmetin Matrahının Değişmesi ve Düzeltme İşlemleri 711
e. İstisna Kapsamındaki İşlemin Gerçekleştiği Dönemden Sonra Ortaya Çıkan Ödemeler 712
XXIII. İHRACATTA ÖTV İADESİ
A. Genel Açıklama 713
B. ÖTV Kanunu’na Ekli (I) Sayılı Liste İtibariyle İhracattan Kaynaklanan
ÖTV İadesi 715
1. Kapsam 715
2. İade 717
3. İade İçin Gerekli Belgeler 718
C. ÖTV Kanunu’na Ekli (II) Sayılı Liste İtibariyle İhracattan Kaynaklanan
ÖTV İadesi 719
1. Kapsam 719
2. İade 720
3. İade İçin Gerekli Belgeler 722
D. ÖTV Kanunu’na Ekli (III) Sayılı Liste İtibariyle İhracattan Kaynaklanan
ÖTV İadesi 723
1. Kapsam 723
2. İade 725
3. İade İçin Gerekli Belgeler 726
E. ÖTV Kanunu’na Ekli (IV) Sayılı Liste İtibariyle İhracattan Kaynaklanan
ÖTV İadesi 727
1. Kapsam 727
2. İade 730
3. İade İçin Gerekli Belgeler 731
F. KDV ve ÖTV İadesine İlişkin Karşılaştırmalı Açıklamalar 732
Kaynakça 735
Kavramlar Dizini 737
